2. 2
KUPTIMI I INFLACIONITKUPTIMI I INFLACIONIT
• Inflacioni përgjithësisht përkufizohet si një rritje e
vazhdueshme e nivelit të cmimeve të mallrave dhe
shërbimeve
• Me inflacion duhet kuptuar sidomos ato procese ekonomike,
të cilat krijohen dhe zhvillohen për shkak të rënies së vlerës
së parave të letrës. Me rënie të vlerës së parave të letrës
duhet kuptuar zvogëlimin e vlerës reale të tyre në raport me
vlerën nominale të saj”.
• inflacioni është një çrregullim i procese-ve ekonomike dhe
financiare në mes të ofertës dhe të kërkesës së mallrave dhe
të shërbimeve, i cili shprehet në ngritjen e çmimeve dhe në
zhvlerësi-min e parasë.
• Inflacioni nuk është vetëm fenomen monetar, por edhe
fenomen ekonomik, i cili ndikon në tërë procesin e
ekonomisë, në prodhim, shpërn-darje, çmim, konsum,
akumulim, bilancin e pagesave
3. KUPTIMI I INFLACIONITKUPTIMI I INFLACIONIT
• Samuelsoni : “Me inflacion nënkuptojmë periudhën e
rritjes së përgjithshme të çmimeve të mallit dhe të
faktorëve të prodhimit – rriten çmimet e bukës,
automobilave, qethja, rriten mëditjet, renta etj.”
• Milton Fridman për inflacionin thotë” Me inflacioni e
kuptojme rritjen e qëndrueshme e të pandërprerë të
cmimeve, e cila vjen gjithmonë e kudo si dukuri
monetare e shkaktuar nga teprica e parave në raport me
produktin e nxjerrë
3
4. SHKAQET E INFLACIONIT
• Inflacioni i kërkesës efektive të parasë
• Inflacioni për shkak të shpërndarjes disproporcio-nale të
të ardhurave reale kombëtare;
• Inflacioni për shkak të zvogëlimit të fondit të mallit; dhe
• Inflacioni për shkak të ecurisë së pavolitshme të bilancit
të pagesave.
4
5. 5
INFLACIONI I KËRKESËS EFEKTIVE TËINFLACIONI I KËRKESËS EFEKTIVE TË
PARASËPARASË
• Rritjes së vëllimit të kredisë,
• Rritja e shpenzimeve qeveriatre
• Deblokimit të pjesëve të vëllimit monetar, dhe
• Për shkak të rritjes së të ardhurave kombëtare
6. INFLACIONI PËR SHKAK TË SHPËRNDARJES
DISPROPORCIONALE TË TË ARDHURAVE
REALE
• Shpërndarja e të ardhurave kombëtare bënë presion
inflacionit varësisht prej ndryshimit në :
- Konsumin personal,
- Konsumin buxhetor,
- Konsumin investiv dhe
- Eksportin mbi import
6
7. INFLACIONI PËR SHKAK TËINFLACIONI PËR SHKAK TË
ZVOGËLIMIT TË FONDIT TËZVOGËLIMIT TË FONDIT TË
MALLRAVEMALLRAVE
Në zvogëlimin e ofertës së mallit ndikojnë këto shkaqe
Rritja e cmimi të naftes
Prodhimi bujqësor i prapambetur
Zvogëlimi i burimeve energjetike
Ndryshimet klimatike
Grevat e punëtorëve
Mungesa e fuqisë punëtore
7
8. INFLACIONI PËR SHKAK TË ECURISËINFLACIONI PËR SHKAK TË ECURISË
SË PAVOLITSHME TË BILANCIT TËSË PAVOLITSHME TË BILANCIT TË
PAGESAVEPAGESAVE
Deficiti në bilancin e pagesave mund të shkaktohet
për arsyera të ndryshme:
Për shkak të importimit të madh të të mirave
konsumuese, e sidomos të produkteve bujqësore
Për shkak të importimit të madh të të mirave dhe
pajisjeve investive –
për shkak të pagesës së kamatës si dhe të kthimit të
huave të kontraktuara në periudhat e mëparshme dhe
për shkak të ikjes së kapitalit.
8
9. Norma e InflacionitNorma e Inflacionit
9
( ) ( )
( )1
1
−
−−
=
t
tt
cimeveNiveli
cmimeveNivelicmimeveNiveli
cionitNormaInfla
10. MATJA E INFLACIONITMATJA E INFLACIONIT
Indeksi I cmimeve te konsumatorit (CPI)
• Matë koston e një shporte mallrash dhe shërbimesh që
konsumon një familje tipike për një periudhë të caktuar kohore
• Maten peshat specifike të secilit mall (pjesëmarrja e
shpenzimeve të secilit mall në shpenzimet e përgjithshme të
familjes)
Indeksi I cmimeve tw prodhuesitIndeksi I cmimeve tw prodhuesit (PPI)(PPI)
• Mat nivelin e çmimeve të shitjes me shumicë
Deflatori i GDPDeflatori i GDP
• GDP nominal/GDP real
10
11. MATJA E INFLACIONIT PËRMES
CPI
Në vitin 2011 konsumi i një familje ishte:
Ushqim 20%
Strehim 50%
Kujdes mjekësor 30%
Nëse viti 2011 merret si vit bazë
CPI2011 = (0.2*100) + (0.5*100) + (0.3*100) = 100
Në vitin 2013, çmimet rriten me sa vijon:
Ushqim 2%
Strehim 6%
Kujdes mjekësor 10%
Atëherë:Atëherë:
CPI2013= (0.2*102) + (0.5*106) + (0.3*110) = 106.4
Norma e Inflacionit:
i2013 = (CPI2005 – CPI2004) / CPI2004
atëherë
i2013 = (106.4 – 100) / 100 = 6.4%
11
12. LLOJET E INFLACIONITLLOJET E INFLACIONIT
• Inflacion latent ( i fshehur)Inflacion latent ( i fshehur) i cili është me karakter afatgjatë
dhe shprehet në shkallën e zhvleftësimit të parasë ose të
ngritjes së çmimeve në shkallë prej 2-3% në vit
• Inflacioni i mesëm,Inflacioni i mesëm, shprehet në zhvleftësimin e parasë ose në
ngritjen e çmimeve në shkallë prej 6-15% në vit.
• Hiperinflacioni,Hiperinflacioni, Intensiteti i zhvleftësimit të parave është për
disa qindra mijëra përqind në vit, kurse çmimet arrijnë shifra
astronomike. Fuqia blerëse e parasë bie në pjesën e
dhjetëmijtë apo të njëqindmijtë të vlerës fillestare
Paraqitet më shpesh në kohën e luftës, në kohën e pasluftës,
dhe është ngushtë e lidhur me financimin e konsumit buxhetor
dhe financimin e shpenzimeve publike me anë të ekspansionit
kreditor.
12
13. LLOJET E INFLACIONITLLOJET E INFLACIONIT
• Rruga për dalje nga hiperinflacioni zakonisht bëhet përmes
reformës valutore. Paratë e vjetra të zhvleftësuara
zëvendësohen me njësinë e re të parasë në mënyrë arbitrare.
Në Gjermani në fund të vitit 1923 marka është zëvendësuar me
njësi të re të parave kështu: një bilion marka të vjetra me një
mark të re.
• Sipas origjinësSipas origjinës. – inflacioni mund të jetë i brendshëm dhe i
importuar (i jashtëm).
a) Inflacioni i brendshëm, shkaqet e inflacionit janë me
origjinë të vendit.
b) Inflacioni i importuar, shkaqet e inflacionit janë me origjinë
të botës së jashtme
13
14. PASOJAT E INFLACIONITPASOJAT E INFLACIONIT
Inflacioni ndikon në:
1. Zhvillimin ekonomik,
2. Prodhimin dhe qarkullimin,
3. Shpërndarjen e të ardhurave,
4. Konsumin dhe
5. Këmbimin ndërkombëtar.
14
15. NDIKIMI I INFLACIONIT NË ZHVILLIMIN EKONOMIKNDIKIMI I INFLACIONIT NË ZHVILLIMIN EKONOMIK
• Inflacioni i cili ka ndikim neutral në
zhvillimin ekonomik,
• Inflacioni i cili ka ndikim negativ në
zhvillimin ekonomik, dhe
• inflacioni latent që ka ndikim pozitiv
në zhvillimin ekonomik.
15
16. NDIKIMI I INFLACIONIT NËNDIKIMI I INFLACIONIT NË
PRODHIM DHE QARKULLIMPRODHIM DHE QARKULLIM
• Sistemi real i kalkulimit nuk funksion dhe shkakton pasiguri nëSistemi real i kalkulimit nuk funksion dhe shkakton pasiguri në
afarizmin e ndërmarrjeve.afarizmin e ndërmarrjeve.
• Ndërmarrjet nuk dinë se me cilin çmim do të mund ta blejnë lëndënNdërmarrjet nuk dinë se me cilin çmim do të mund ta blejnë lëndën
e parë, materialin, devizat, sa do të paguajnë fuqinë punëtore,e parë, materialin, devizat, sa do të paguajnë fuqinë punëtore,
tatimet, kontributet etj., sepse të gjitha këto elemente të kalkulimittatimet, kontributet etj., sepse të gjitha këto elemente të kalkulimit
gjenden në lëvizje,gjenden në lëvizje,
• Pasoja më e dëmshme e inflacionit është sePasoja më e dëmshme e inflacionit është se në prodhim nuknë prodhim nuk
ekziston lufta për produktivitet, kualitet dhe ekonomizim më tëekziston lufta për produktivitet, kualitet dhe ekonomizim më të
madhe.madhe.
• Qarkullimi i mallrave në treg bëhet në mënyrë administrative, nëQarkullimi i mallrave në treg bëhet në mënyrë administrative, në
ç’rast shfaqet dezorganizimi i tregut, spekulimi dhe e ashtuquajturaç’rast shfaqet dezorganizimi i tregut, spekulimi dhe e ashtuquajtura
bursa e zezë, për shkak të ngritjes së vazhdueshme të çmimevebursa e zezë, për shkak të ngritjes së vazhdueshme të çmimeve
dhe të zhvleftësimit të parasë gjatë procesit të inflacionitdhe të zhvleftësimit të parasë gjatë procesit të inflacionit
16
17. NDIKIMI I INFLACIONIT NËNDIKIMI I INFLACIONIT NË
SHPËRNDARJEN E TË ARDHURAVESHPËRNDARJEN E TË ARDHURAVE
• Rishpërndarjen e të ardhurave të cilën e kryen
inflacioni është pasoja më e pavolitshme shoqërore,
ekonomike dhe sociale.
• Rishpërndarja e pasurisë (në mes
klasave/shtresave të popullsisë)
• I drejtë është konstatimi se inflacioni i godet më së
shumti mu ata të cilët duhet të mbrohen, kurse i
mbron ata të cilët nuk kanë nevojë për mbrojtje.
17
18. NDIKIMI I INFLACIONIT NËNDIKIMI I INFLACIONIT NË
KONSUMKONSUM
• Inflacioni e favorizon në përgjithësi konsumin, kurse
e zvogëlon kursimin, madje shfrytëzohen edhe
kursimet e mëparshme.
• Kjo ndodh për arsye se duke humbur besimin në
stabilitetin e parasë, çdo kush dëshiron të lirohet
prej parave vlera e të cilave po bie (humb) duke
blerë edhe ato mallra për të cilat nuk kanë nevojë.
18
19. NDIKIM I INFLACIONIT NË KËMBIMNDIKIM I INFLACIONIT NË KËMBIM
NDËRKOMBËTARNDËRKOMBËTAR
• Në rend të parë shkaktohet ikja e kapitalit të huaj
dhe e atij të vendit në botën e jashtme gjë që
shkakton rënien e rezervave devizore, të kursit
joreal të valutës së vendit në tregun botëror, pastaj
ndikon në rritjen e importit mbi eksportin dhe në
paraqitjen e deficitit në bilancin e pagesave
19
20. MASAT ANTIINFLACIONISTEMASAT ANTIINFLACIONISTE
• Masat e Politikës MonetareMasat e Politikës Monetare
a.a. Norma kamatës (normës eskonte);
b. Norma së rezervës së detyrueshme;
c. Blerja dhe shitja e letrave me vlerë; dhe
d. Reforma monetare (zëvendësimi i parasë).
• Masat e Politikës FiskaleMasat e Politikës Fiskale
a. Ekuilibrin e buxhetit,
b. tatimet dhe masat në lëmin e doganave
c. shpalljen e huasë shtetërore, etj.
20
21. KUPTIMI I DEFLACIONITKUPTIMI I DEFLACIONIT
• Deflacioni është ajo gjendje ekonomike në të cilën
oferta e mallit dhe e shërbimeve mbizotëron mbi
kërkesën efektive të parasë, pa marrë parasysh se
a bëhet rënia apo jo e nivelit të përgjithshëm të
çmimeve
• Deflacioni paraqet joekuilirin monetar kur sasia e
parasë në qarkullim është më e vogël se ajo sasi që
është e nevojshme
21
22. KUPTIMI I DEFLACIONITKUPTIMI I DEFLACIONIT
• Karakteristika tipike të deflacionit janë:
- Rënia e përgjithshme e çmimeve,
- Rritja e fuqisë blerëse e parasë,
- Zvogëlimi I prodhimit dhe qarkullimit,
- Zvogëlimi i pagave dhe i mëditjeve,
- Zvogëlimi i inkuadrimit (punësimit)
- Zvogëlimi i të ardhurave kombëtare
- Rishpërndarja e të ardhurave kombëtare në dëm të debitorëve
e në dobi të kreditorëve e kursimtarëve,
- Rënia e iniciativës afariste
22
23. MASAT PER MENJANIMIN EMASAT PER MENJANIMIN E
DEFLACIONITDEFLACIONIT
• Rritja e kërkesës së parasë,
• Lehtësimi i kushteve për marrjen e kredisë,
• Stimulimi I eksportit,
• Zvogëlimi i tatimeve
23
24. DEZINLFACIONI DHE REFLACIONIDEZINLFACIONI DHE REFLACIONI
• Dezinflacioni është masë korrigjuese e vlerës së
brendshme të parasë e cila e pengon inflacionin
dhe i përmirëson efektet e saja në sferën monetare
me kusht që me këto masa ekonomia të mos vijë e
të kalojë në gjendje të deflacionit.
• Në këto masa hyjnë:
- Zvogëlimi i arsyeshëm i buxhetit,
- Bllokimi i investimeve joproduktive,
- Ngrirja e rrogave etj.
24
25. DEZINLFACIONI DHE REFLACIONIDEZINLFACIONI DHE REFLACIONI
Reflacioni është masë korrigjuese e vlerës së
brendshme të parasë, e cila paraqet një grumbull të
masave monetare me qëllim të pengimit të deflacionit.
Masat më të shpeshta të reflacionit zbatohen në
sferën e kredisë siç janë:
- Lehtësim i kushteve për marrjen e kredisë,
- Masat e lehtësimit për kthimin e kredisë,
- Ulja e normës së kamatës etj.
25
