nocioni dhe kuptimi i politikes fiskale

1. TATIMET
Nocioni dhe kuptimi i
Politikes Fiskale
Prishtine, Tetor 2017
LIGJËRATA

2. 2
Është mekanizëm shtetëror përmes së cilit shteti
krijon të hyrat buxhetore (publike) dhe përmes
shpenzimit te atyre të hyrave u ofron qytetarëve
shërbime dhe mallra publike – infrastrukturë,
edukim, shëndetësi, siguri publike, gjyqësinë etj.
Politika fiskale i referohet veprimeve të qeverisë që
ndikojnë në të hyrat e përgjithshme dhe shpenzimet
e përgjithshme të qeverisë, normat e tatimeve të
qeverisë, suficititit apo deficitit të buxhetit qeveritar.
Kuptimi dhe nocioni i Politikes Fiskale

3. Qëllimet e Politikave Fiskale
1. ALOKATIV Ofrimi i shërbimeve dhe të hyrave publike për
qytetaret (edukimi, shëndetësia, siguria publike, mirëqenia
sociale, mbrojtja e ambientit, investimet publike )
2. SHPERNDARES Shpërndarjen e të hyrave. Sigurim i
mbështetjes sociale; nivelin minimal të të hyrave për
personat që janë të sëmurë, me aftesi të kufizuar, të
vjetër, etj…
3. STABILIZUES Ndikimi i qeverise në papunsi dhe nxitje të
rritjes ekonomike. (duke krijuar politika që ndihmojnë
fusha të caktuara ekonomike apo duke ndikuar në
importet apo eksportet e mallrave si dhe metodave tjera
fiskale )
3

4. Problematikat kryesore
rreth politikës fiskale:
• Çfarë duhet të jetë madhësia e qeverisë;
• Cilët janë nivelet e duhura të shpenzimeve
dhe të hyrave
• A duhet politika fiskale të udhëhiqet
përmes rregullave dhe si të gjenden
metodat me të mira për të ndikua në
zhvillimin ekonomik.
4

5. Dy anët e politikes Fiskale
GRUMBULLIMI I TE HYRAVE
•Tatimet e drejtpërdrejta.
•Tatimet indirekte.
•Taksat.
•Huat publike. SHPENZIMET E TE HYRAVE
Shpërndarja (Horizontale dhe Vertikale)
Paga dhe mëditje,
Shpenzime në mallra dhe shërbime,
Transfere dhe
Investime kapitale . 5

6. 6
Në përgjithësi dallojmë këto lloje të politikave fiskale:
Zgjeruese aktive
Kufizuese aktive
Zgjeruese automatike
Kufizuese automatike
LLOJET E POLITIKAVE FISKALE

7. 7
Ekspansioniste (zgjeruese) do të thotë: ulje - shkurtim i
taksave ose rritje e shpenzimeve publike me qëllim të
stimulimit të rritjes së konsumit, respektivisht rritjen e
kërkesës agregate.
Kjo ndodh kur qeveria vëren ngecje apo shtim të ngadalshëm
ekonomik ose kur papunësia është e lartë. Kështu, me rritjen
e shpenzimeve publike dhe shkurtimin e taksave, individëve
dhe firmave u lihet një sasi më e madhe parash për t’i
shfrytëzuar në shpenzime konsumi ose investime.
Kjo ndikon drejtpërdrejtë në rritjen e punësimit dhe shtimin
ekonomik.
Ekspansioniste ( zgjeruese)

8. 8
Politika fiskale shtrënguese do të thotë ulje e shpenzimeve
publike dhe rritje e taksave.
Kur qeveria synon uljen e kërkesës agregate për të ngadalësuar
shtimin ekonomik apo uljen e inflacionit, përcaktohet për
drejtimin e politikës fiskale shtrënguese.
Nëpërmjet politikës fiskale shtrënguese ulet oferta e parasë e
ciila më tutje ul shpenzimet dhe kërkesën agregate. Njësoj, ulja
e ofertës së parasë bënë presion edhe në ngritjen e çmimeve të
gjithmbarshme në ekonomi.
Politika Fiskale
Kufizuese ( shternguese)

9. 9
Zbatimi i një politike te caktuar fiskale do te ketë
ndikimin e vet ne buxhetin e qeverise, përkatësisht
ne zërat e shpenzimeve apo te ardhurave dhe per
rrjedhoje, edhe ne gjendjen e buxhetit si buxhet
suficitar, deficitar apo i balancuar.
Kur qeveria përcaktohet për llojin e politikës fiskale, ajo
bënë paraprakisht vlerësimin e një numri të madh
faktorësh përfshirë dhe ecurinë e variablave dhe
indikatorëve kryesore ekonomik dhe financiar
Zbatimi i një politike të
caktuar fiskale

10. Dallimi mes politikës Fiskale dhe
Monetare
• Politika fiskale shfrytëzon sistemin tatimor dhe shpenzimet
qeveritare për të ndikuar në ekonomi dhe për tё arritur
objektivat e synuara strategjike shtetërore ekonomike.
• Politika monetare, ёshtё instrument ku përmes ndryshimeve
nё ofertën e parasë dhe shkallës se interesit ndikon nё
nivelin e çmimeve dhe koston e kredisë. ( Zakonisht politika
monetare përcaktohet nga Banka Qendrore Shtetërore. BQK nuk mund
te krijoj politika monetare sepse ende nuk jemi ne zonën e euros por
vetëm shfrytëzues te valutës se euros pra nuk jemi ne eurozone dhe as
anëtar i unionit evropian)
10

11. • Shpenzimet dhe të ardhurat e parashikuara nga Qeveria
për një periudhe një vjeçare pasqyrohen ne buxhetin
qeveritar.
• Pra, buxheti është i përbëre nga dy pjese jo
domosdoshmërisht te barabarta: shpenzimet dhe te
ardhurat.
• Në buxhetin qeveritar, shpenzimet dhe të ardhurat
paraqiten te detajuara, sipas llojit të shpenzimeve (arsim,
shëndetësi, mbrojtje, etj.) dhe të burimeve të të
ardhurave (taksa mbi të ardhurat individuale, taksa mbi
sigurimet shoqërore, taksa mbi të ardhurat e
ndërmarrjeve, etj.).
BUXHETI QEVERITAR

12. 12
TË ARDHURAT (A): taksat nga të ardhurat personale dhe
të korporatave, doganat, taksat mbi sigurimet pensionale,
etj.
SHPENZIMET E QEVERISË (Sh): arsim, mirëqenie, siguri,
etj.
Të ardhurat jo gjithmonë janë të barabarta me shpenzimet
e qeverisë prandaj nëse:
A > Sh suficit buxhetor
A < Sh deficit buxhetor
A = Sh buxhet të balancuar
BUXHETI QEVERITAR (Vazhdim)

13. Deficiti apo Suficiti Buxhetor
• Deficiti buxhetor shkaktohet nё ato periudha kur
qeveria nuk është e aftë të financojë të gjitha
shpenzimet e parapara buxhetore nga të hyrat e
saja aktuale
• Suficiti ndodh kur qeveria grumbullon më shumë
tё hyra se sa i nevojiten për financimin e
shpenzimeve aktuale buxhetore.
13

14. 14
Deficiti buxhetor mund të mbulohet në dy mënyra:
•Me shtypjen e parave (por në këtë rast vihet në pyetje
pavarësimi i Bankës Qendrore dhe politikat kundër
inflacionit)
•Hua nga publiku (në këtë rast shtrohet pyetja nëse
qeveria është kredibile në sytë e opinionit publik si dhe
problemi i kalimit të borxhit në gjeneratat e ardhshme?)
Opsion për zvogëlim të deficit buxhetor përdoret zakonisht :
‒Zvogëlimi I shpenzimeve të qeverisë
‒Rritja e shkallëve tatimore
Mbulimi i Deficitit Buxhetor

15. 15
Huat e akumuluara nga qeveria për të mbuluar
deficitin buxhetor përbëjnë borxhin qeveritar ose
publik.
Kur qeveria ballafaqohet me deficit buxhetor
atëherë duhet Të marrë hua (borxhi qeveritar ose
publik - bono thesari ,obligacionet, etj.)
Shtimi në borxhin qeveritar çdo vit = deficiti
qeveritar
BORXHI QEVERITAR

16. 16
Rritja e borxhit përcillet me disa probleme:
•Nevoja për ta shlyer borxhin e jashtëm
•Humbja e efiçiencës për shkak të rritjes së taksave për të
paguar borxhin dhe interesin
Qeveria duhet të rrisë taksat për të paguar borxhin
Rritja e taksave dekurojan njerëzit për të punuar
•Zhvendosja e kapitalit, ku njerëzit mbajnë aktive në
obligacione (borxh publik) në vend të aktiveve tjera
Njerëzit mbajnë: letra me vlerë të qeverisë (bono thesari,
PROBLEMET E BORXHIT
QEVERITAR

17. 17
PASOJAT EKONOMIKE TË
BORXHI QEVERITAR
Duhet të theksohet se borxhi mund te jetë :
• Borxhi i brendshëm Hyrja borxh e qeverisë në kuadër të teritorit të
saj
• Borxhi i jashtëm Hyrja borxh e qeverisë jashtë vendit
Vërejtje :
Një ndër kushtet e vëna nga BE ndaj vendeve të reja anëtare:
Deficiti buxhetor vjetor jo më i lartë se 2-3% e GDP-së
Borxhi qeveritar nuk duhet të jetë më shumë se 30-60% e
GDP-së

18. 18
Rreziku për mundësinë e arritjes së borxhit publik në
Kosovë është ende i vogël. Kjo për faktin që Kosova ka
ende një nivel të ulët të borxhit në raport me
BPV-në
Vlera aktuale (VA) e borxhit publik të Kosovës në vitin 2016
është 14.58%.
ANALIZE E qëndrueshmërisë së
borxhit publik

19. 19
ANALIZE E qëndrueshmërisë së
borxhit publik

20. 20
POLITIKA FISKALE NE KOSOVE
ZHVILLIMI I QËNDRUESHËM EKONOMIK
Qeveria e Republikës së Kosovës për të arritur zhvillimin e qëndrueshëm
ekonomik është fokusuar në prioritetet e mëposhtme sektoriale:
1.Krijim të ambientit më të favorshëm për të rritur investimet e brendshme dhe
të jashtme;
2. Vazhdimi i investimeve në projekteve madhore përmes modernizimit dhe
zhvillimit të infrastrukturës publike;
3. Vazhdim e përkrahjes për zhvillimin rural dhe bujqësi me qëllim të rritjes së
prodhimtarisë dhe krijimit të vendeve të reja të punës;
4. Investimet lidhur me përmirësimin e menaxhimit të mjedisit dhe sigurimin e
ujit të pijes;
Këto prioritete sektoriale duhet te realizohen përmes financimit brenda
kornizës buxhetore si dhe potencialisht nga burimet e tjera shtesë të financimit
(partneritete publiko-private, grandeve, kredive, etj

21. 21
REFORMA E POLITIKAVE
FISKALE NE KOSOVE
Në vitin 2009, TAK nga 20% në 10%
TAP nga 0%, 5%, 10% dhe 20% në 0%, 4%, 8% dhe 10%.
Eshtë ngritur norma e TVSH-së nga 15% në 16% si dhe është ngritur akciza për
produkte të caktuara.
Ne Vitin 2015 TVSH Nga 16 % ne dy shkalle tatimore 18% dhe 8%
Në kuadër të reformës së sistemit tatimor, Qeveria e Kosovës ka aprovuar
edhe ligjin për lirimet doganore duke përfshirë një numër të konsiderueshëm të
lëndës së parë dhe makinerisë më qëllim të ngritjes së konkurueshmërisë së
sektorit privat të Kosovës.

22. 22

23. 23

24. 24
TË HYRAT E ARKËTUARA
NË KUFI
Në përputhshmëri me strukturën ekonomike në Kosovë, edhe
përgjatë periudhës së parashikimit për KASH 2017-2019,
pjesëmarrjen më të lartë në të hyrat buxhetore pritet ta mbajnë
të hyrat e arkëtuara në kufi. Nga tri kategoritë kryesore të
tatimeve të arkëtuara në kufi, TVSH, dogana dhe akcizat.

25. 25
Buxheti 2015 2016 2017 2018 2019
Te hyrat e pergjithshme
Shpenzimet e pergjithhme
Deficiti Buxhetor
Shpenzimet

26. 26

27. GDP ( Bruto Produkti Vendor)
GDP = C + I + G + (Ex - Im)
“C” Konsumi,
“I” Investimet
“G” Shpenzimet qeveritare
“(Ex - Im)” Eksporti neto psh (400 – 900) = - 500
Psh , C = 2000 ; I = 600 ; G = 500 + (- 500 )
GDP = $ 2600