Sistemi monetar i valutave paralele, i valutave

2. SISTEMI MONETAR I VALUTAVE
PARALELE
• Sistemin monetar të valutave paralele apo pluralizimit e karakterizojnë qarkullimin i
barabartë i dy llojeve të parave , prerja e të cilave është bërë prej dy materieve
valutore- arit dhe argjendit – të cilat ishin mjet ligjor dhe definitiv i pagimit.Këtë
sistem e cilësojnë egzistimi në të njejtën kohë i dy sistemeve monetare : njëri i cili
bazohet në ari , kurse tjetri në argjend , prej nga rrjedh edhe emri,sistemi monetar i
valutave paralele. Në sistemin monetar , raporti vleror në mes te dy metaleve nuk
është i caktuar me ligj, mirpo ky raport formohet nën ndikimin e mekanizmit të
tregut dhe të ligjeve të tij. Andaj , raporti vleror në mes të parave të arit dhe te
argjendit ështe varur prej ecurisë së qmimit të tyre në treg në momentin e dhënë
prej ore në orë nga përherë raporti vleror është ndryshuar.

3. SISTEMI MONETAR I VALUTAVE TË
DYLLOJSHME
• Për të menjanuar vështirësit e sistemit monetar të valutave paralele hapi parë është
bërë me kalimin në sistemin monetar të valutave të dyllojshme, përkatësisht me
bimetalizëm. Këtë sistem monetar e karakterizojnë gjithashtu ekzistimi i dy metaleve
monetare, zakonisht ari dhe argjendi. Këto dy lloje të parave ishin të barabarta
meqe ishin të shpallura me ligj si mjete definitive të pagimit. Sistemi monetar të
valutave duale e karakterizon caktimi me ligj i raportit vleror në mes të vlerës së
parave të arit dhe të vlerës së parave të argjendit.

4. SISTEMI MONETAR I
MONOMETALIZMIT TË ARGJENDIT
• Monometalizmi është sistem i parave në të cilin si mjet definitiv qarkullimi dhe
pagimi në sasi të pakufizuara qarkullojnë paratë e prera prej metali. Me veprimin e
Ligjit të Gershemit , gradualisht është zhvilluar monometalizmi , në fillim argjendit e
pastaj të arit. Monometalizimin e argjendit e kanl pranuar ato vende të cilat kanë
disponuar me sasi të mëdha të argjendit. Në këtë sistem kanë qarkulluar valutat e
argjendit ose bankënotat të cilat ishin në tërësi konvertibile ( të shndërrueshme) në
argjend.

5. SISTEMI I MONOMETALIZMIT TË
VALUTËS SË ARIT
• Monometalizmi i arit është sistem i parave ( monetare) në të cilen si mjet ligjor
definitiv qarkullimi dhe pagimi përdorën paratë e prera të arit ose bankënotat të
cilat plotësisht janë konvertibile në ari. Sistemi i standardit të arit ka kaluar nëpër
disa faza që janë mjaft interesante të cilat përbjenë sisteme të veçanta monetare.
Kryesisht standardi i arit është zhvilluar në këto sisteme :
- Standardi i shufrave të arit me paratë ari në qarkullim
- Standardi i shufrave të arit dhe
- Standardi i devizave të arit
Të tri këto sisteme paraqesin sisteme monetare të arit gjë që në mes tyre ka
ndryshime , dhe ato shfaqen kryesisht sa i përket mbulimit të kartëmonedhave me
bazën mtalike si zëvëndësim të parave të arit.

6. STANDARDI I SHUFRAVE TË ARIT ME
PARATË ARI NË QARKULLIM
• Faza e parë e zhvillimit të monometalizmit të arit është sistemi i pastër i arit i cili
bazohet vetem me qarkullimin e parave të arit. Sistemi monetar i arit i cili ishte unik
për tërë botën edhe pse idealizohet si automatizëm në rregullimin e sasisë sl parave
me kërkesat, prapëseprapë kishte problemet e saja. Problemi kryesor ishte
mospërouthja e përhershme në mes të sasisë së kufizuar të arit e cila mundet të
shërbejë si material valutorë e nevojave gjithnjë e më të mëdha të ekonomisë për
para. Mirpo paraqitja e parave surrogat si dhe kriza ekonomike , kanë shpie drejtë
shkatërrimit të sistemit monetar të standardit të pastër të arit.

7. STANDARDI I SHUFRAVE TË ARIT
• Të gjitha vendet e futin në përdorim sistemin monetar me qarkullimin e
kartëmonedhave në bazë të shufrave të arit. Për këtë sistem është karakteristikë se
paraja më nuk prehet prej arit por është e lidhur për ari. Konvertibiliteti i
kartëmonedhave është i pjesshëm sepse pronarët e tyre mundën t’i shëndrrojnë
vetëm në sasi të caktuar të arit, gjegjësisht në shufra të arit.

8. STANDARDI I DEVIZAVE TË ARIT
• Qarkullimi i parave në vend bazohet në devizat, d.m.th në kërkesat të cilat thirrën në
ndonjë valutë të huaj , të arit ose më rëndësi botërore edhe pse nuk është
formalisht e lidhur për ari. Sistemi në bazë të devizave ar ishte faza e fundit e
zhvillimit të vlefshmërisë ndërkombëtare të arit. Për arsye praktike është konstatuar
se banka qendrore e vendit më nuk ka nëvojë për pagesat në botën e jashtme të
shet ose të dërgojë arin në vendin tjetër. Por është e mjaftueshme që banka
qendrore të jep devizat ar d.m.th dëvizën të këmbyeshme në ari. Në këtë menyrë në
vend të arit banka qendrore i blen dhe i shet devizat ar sispas paritetit të arit ,
atëherë edhe çmimi i dëvizës është i caktuar sispas këtij pariteti.

9. SISTEMI MONETAR I VALUTËS LETËR
• Për ndryshim të sistemeve më parë të shpjeguara të cilat u takjojnë së kaluarës ,
sot e kemi sistemin e valutës letër , në të cilin kartëmonedha e bankës emisionare
nuk është e këmbyeshme në parat metalike (ari). Kartëmonedha në këtë mënyrë
janë shndërruar në para letër , të cilat mund të ekzistojnë po qe se janë a) mjet
pagimi, b) para valutore në qarkullim, c) nëse kryejnë pagesa të pakufizuara dhe d)
nese marrësit e parave letër nuk kanë kurrfarë të drejte që të kërkojnë
zëvëndësimin me para metalike, sepse janë konvertibile. Me përmbushjen e
standardit të arit merr fund lidhshmëria e drejtpërdjetë e qarkullimit të parave me
ari, andaj edhe sasia e parave në qarkullim më nuk është e varur , prej sasisë së
rezervave monetare të arit.

10. • Ari ende është ekuivalent i përgjithshëm, nuk është zhdukur, mirpo vetëm në një
mënyrë të re është përfaqësuar. Paraja letër është bërë përfaqësuese dhe shenjë e re
e pranuar e saj. Në saje të reprezentimit ndaj arit, paraja letër e ka cilësinë e mallit
dhe mund të kryej funksione të caktuara të parasë. Paraja letër është kartëmonedha
e cila ka kursin e detyrueshëm d.m.th se nuk mund të këmbehet me paratë me vlerë
materiale të plotë e cila është mjet ligjor i pagimit për të gjithë, madje edhe për atë
që e ka dhënë e që do të thotë se e ka cilësinë valutore dhe si e tillë është para
definitive. Me nderprerjen e obligimit të shëndërrimit të kartëmonedhave në ari , në
qarkullim të thjeshtë ato bëhen para – letër, për çfarë edhe ky sistem quhet
vlefshmëria e letrës. Vlera e parasë letër varet prej sasisë së madhe të cilat mund të
merren me ato para, pra vlera e parave- letër varet prej mbulesës në mallra.