Thijs Franssen & Anouk Hofman. www.akd.nl

1. De opzegging van duurovereenkomsten
inzake kabels en leidingen
Gemeentedagen 2016
Thijs Franssen
Anouk Hofman
Overheid & Onderneming

2. Onze agenda in vogelvlucht
1. Probleemschets
2. Een duurovereenkomst: wat is dat?
3. Aandachtspunten en actualiteiten
4. Checklist

3. Ruim 2.000.000 km aan kabels en leidingen ligt nu
“gratis” in gemeentegrond
 Er ligt nu zo’n 2.000.000 km aan kabels en leidingen in de Nederlandse ondergrond
 Gemeenten (of hun rechtsvoorgangers) hebben over die kabels en leidingen in het
overgrote deel van de gevallen overeenkomsten gesloten met (de rechtsvoorgangers
van) de netbeheerders.
 De overeenkomsten zijn tegenwoordig vaak nog uitsluitend voor twee zaken
relevant:
‒ Het recht om kabels en leidingen in gemeentegrond te hebben (‘ligrecht’);
‒ De vergoeding van de kosten die gemoeid zijn met een ‘gedwongen’ verlegging.
3

4. Het ‘ligrecht’ in overeenkomsten (1)
 De gemeentelijke toestemming voor het liggen en (ver)leggen van deze kabels en
leidingen is meestal neergelegd in “oude” overeenkomsten:
4

5. Het ‘ligrecht’ in overeenkomsten (2)
 Ook kan een verbod op precarioheffing of een verplichting tot terugbetaling van
geheven precario zijn overeengekomen:
5

6. Verlegkosten in overeenkomsten
Overeenkomsten bevatten vaak ook een bepaling over de vergoeding van de kosten
die zijn gemoeid met een ‘gedwongen’ verlegging, bijvoorbeeld vanwege de
reconstructie van de openbare ruimte.
Soms is wel een verdeelsleutel afgesproken, bijvoorbeeld 50/50 of aan de hand van
de afschrijvingstermijn van de kabel of leiding.
6

7. Aanleiding om op te zeggen?
Bestuurlijk komt momenteel de wens op tot het opzeggen van deze overeenkomsten,
vanwege:
 Actualisering van het beleid ten aanzien van ondergrondse netwerken;
 Markt is sterk veranderd door privatisering en liberalisering van de nutsvoorzieningen;
 Uniformering van de vele (per netbeheerder verschillende) regelingen onder de grond.
Maar vooral ook:
 Mogelijkheid tot heffing van precariobelasting (zie ook de deelsessie van mr. Ronald Mols);
 Het wegnemen van de verplichting tot vergoeding van verlegkosten.
7

8. Publiekrechtelijke regeling in plaats van
overeenkomsten
In de plaats van de overeenkomsten komen veelal:
 Verordening op het heffen van precariobelasting voor kabels en leidingen in gemeentegrond;
 Publiekrechtelijke regeling omrent de aanwezigheid van kabels en leidingen in gemeentegrond:
‒ Vooral de Algemene verordening ondergrondse infrastructuur (AVOI)
‒ Vaak aangevuld met beleidsregels omtrent het toekennen van nadeelcompensatie voor een gedwongen
verlegging (naar de systematiek van de NKL 1999)
8

9. Recente rechtspraak
Inmiddels is over recente opzeggingen de nodige rechtspraak verschenen:
• Rb. Oost-Brabant 1 juli 2014, ECLI:NL:RBOBR:2014:5186
• Rb. Gelderland 30 september 2015, ECLI:NL:RBGEL:2015:6155
• Rb. Zeeland-West-Brabant 13 januari 2016, ECLI:NL:RBZWB:2016:168
• Rb. Gelderland 20 januari 2016, ECLI:NL:RBGEL:2016:417
• Rb. Gelderland 3 februari 2016, ECLI:NL:RBGEL:2016:614
9

10. Typering duurovereenkomsten en de wijzen van
beëindiging daarvan (1)
10
‘overeenkomst waaruit ofwel een voortdurende verbintenis voortvloeit ofwel een
verplichting om gedurende zekere tijd periodiek, of zo dikwijls als de schuldeiser
daartoe de wens te kennen geeft, een zekere prestatie te verrichten (ongeacht of deze
voortdurend is)’ Asser Hartkamp II, nr. 71

11. Opzegging werkt, anders dan ontbinding (6:265 BW), alleen
voor de toekomst
(Rb. Oost-Brabant 1 juli 2014, ECLI:NL:RBOBR:2014:5186)
11
Typering duurovereenkomsten en de wijzen van
beëindiging daarvan (2)
ONTBINDING
ONTBINDING
OPZEGGING

12. Kan de overeenkomst worden opgezegd?
12
Voorzien wet of
overeenkomst in een
regeling voor opzegging?
Ja Opzegbaar, tenzij
Nee
Bepaalde tijd
Onbepaalde tijd
Typering duurovereenkomsten en de wijzen van
beëindiging daarvan (3)

13. Typering duurovereenkomsten en de wijzen van
beëindiging daarvan (4)
Tenzij onvoorziene omstandigheden
• opzegging (art. 6:248 BW)
• ontbinding door rechter (art. 6:258 BW)
NB: voortzetting overeenkomst bepaalde tijd
13
Tussentijdse opzegging
Overeenkomst bepaalde tijd

14. Overeenkomst onbepaalde tijd: Opzegbaarheid uitgangspunt
14
Latour/ De
Bruijn
Ronde
Venen/Stedin
Auping/
Beverslaap
‘in beginsel opzegbaar’
Typering duurovereenkomsten en de wijzen van
beëindiging daarvan (5)

15. De Ronde Venen / Stedin (1)
Uitgangspunt is De Ronde Venen / Stedin (ECLI:NL:HR:2011:BQ9854):
“Of en, zo ja, onder welke voorwaarden zo’n overeenkomst opzegbaar is, wordt bepaald door de
inhoud daarvan en door de van toepassing zijnde wettelijke bepalingen. Indien wet en
overeenkomst niet voorzien in een regeling van de opzegging, geldt dat de overeenkomst in
beginsel opzegbaar is. De eisen van redelijkheid en billijkheid kunnen in verband met de aard en
inhoud van de overeenkomst en de omstandigheden van het geval meebrengen dat opzegging
slechts mogelijk is indien een voldoende zwaarwegende grond voor opzegging bestaat. Uit
diezelfde eisen kan, eveneens in verband met de aard en inhoud van de overeenkomst en de
omstandigheden van het geval, voortvloeien dat een bepaalde opzegtermijn in acht moet worden
genomen of dat de opzegging gepaard moet gaan met het aanbod tot betaling van een
(schade)vergoeding”
 Opzegging is in beginsel mogelijk
15

16. De Ronde Venen / Stedin (2)
Zwaarwegende grond is bij overeenkomst over kabels en leidingen nog niet door gerechtelijke
instantie vereist
• Redengevend lijkt te zijn dat de kabels en leidingen wel steeds mogen blijven liggen, maar alleen de
regeling van de vergoeding van de kosten van verplaatsing en/of het heffen van precariobelasting
wijzigt (ECLI:NL:RBZWB:2016:168, ECLI:NL:RBGEL:2015:6155)
Ook in het geval geen zwaarwegende grond is vereist, kunnen de eisen van redelijkheid en
billijkheid meebrengen dat:
‒ Een opzegtermijn is vereist;
‒ Schadevergoeding moet worden aangeboden.
16

17. Opzegtermijn en schadevergoeding (1)
Algemene vuistregels voor opzegtermijn:
 lengte opzegtermijn afhankelijk van noodzakelijke termijn voor aanpassing
- looptijd overeenkomst
- verrichte (specifieke) investeringen met oog op voortduren overeenkomst
- instellen op nieuwe situatie
 Een korte opzegtermijn kan (deels) worden gecompenseerd door schadevergoeding
17

18. Opzegtermijn en schadevergoeding (2)
• Opzegtermijn:
• Check of partijen een opzegtermijn zijn overeengekomen (ECLI:NL:RBGEL:2016:614)
• Niets overeengekomen: 3 - 6 maanden is redelijk (ECLI:NL:HR:2011:BQ9854,
ECLI:NL:RBZWB:2016:168). Wees wel consequent!
• Schadevergoeding
• Over het algemeen niet aan de orde (ECLI:NL:RBGEL:2015:6155,
ECLI:NL:RBZWB:2016:168)
• Lijkt niet uitgesloten te zijn als de netbeheerder in het verleden heeft betaald voor het
leidingennetwerk en/of de ligrechten (ECLI:NL:RBGEL:2016:417)
18

19. Aandachtspunten
• In overeenkomst is de vestiging van een zakelijk recht overeengekomen
• Opzegging laat eventuele verplichting tot vestiging van een zakelijk recht mogelijk onverlet
(ECLI:NL:RBGEHL:2016:417)
• Maar: andere rechters zijn kritisch (ECLI:NL:RBGEL:2016:614, ECLI:NL:HR:2013:CA0727) en
procedures over deze vraag lopen nog
• Check of de precarioverordening de heffing van precario toestaat
• Aanpassing is niet altijd nodig omdat verordening al voorziet in de mogelijkheid precario te heffen op
kabels en leidingen
• Let op: Kamerbrief Plasterk 10 februari 2016
Vóór 1 januari 2017 starten met heffen van precariobelasting voor aanspraak op overgangsperiode
https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-binnenlandse-zaken-en-
koninkrijksrelaties/documenten/kamerstukken/2016/02/10/kamerbrief-over-gesprekken-met-vng-
over-rioolheffing
19

20. Checklist voor de opzegging van duurovereenkomsten
 Inventariseer welke overeenkomsten de gemeente én haar rechtsvoorgangers zijn aangegaan;
 Ga na of de betreffende overeenkomst voor bepaalde of onbepaalde tijd is aangegaan;
 Ga na of partijen een opzegtermijn of -formaliteiten zijn overeengekomen;
 Ga na welke verplichtingen de gemeente in de overeenkomst is aangegaan;
‒ Bestaat er nog een (afdwingbare) verplichting voor de vestiging van een zakelijk recht?
 Bepaal de te hanteren opzegtermijn en eventueel aan te bieden schadevergoeding;
 Stel de voor de overeenkomst in de plaats tredende publiekrechtelijke regelingen (AVOI,
Beleidsregels, precarioverordening) vast;
 Schrijf een duidelijke, met redenen omklede, opzeggingsbrief.
SUCCES!!
20

21. En als u twijfelt, denken wij graag met u mee!
21
Thijs Franssen
tfranssen@akd.nl
088 – 253 5981
Anouk Hofman
ahofman@akd.nl
088 – 253 5514

22. Wij houden liever geen afstand
Koffie?