AKD 26 september

1. Bestuurlijke integriteit als aandachtspunt
Robin Janssen | 26 september 2019
Start

2. AKD2
“Integriteit van politieke ambtsdragers verwijst naar de zorgvuldigheid die
politieke ambtsdragers moeten betrachten bij het invullen van hun
rol in de democratische rechtsstaat.
(VNG-Modelgedragscode)

3. AKD3

4. AKD4

5. Agenda
1) Bestuurlijke integriteit en de Wgr
2) Informatieverstrekking aan de raad
3) Dubbele petten
4) Afsluiting
AKD5

6. Bestuurlijke integriteit en de Wgr
In de Wgr komt het woord integriteit niet voor:
• Geen zorgplicht voor de bestuurlijke integriteit van de GR (conform art. 170 lid 2 Gemw)
• Geen (verplichte) gedragscodes (conform artt. 15 lid 3, 41c en 69 Gemw)
Voorbeeld uit de toelichting op een GR
• “Aangezien de leden van het algemeen bestuur tevens collegelid bij een deelnemer zijn en bij alle
deelnemers al een gedragscode aanwezig is, kan de Uitvoeringsdienst zich op het standpunt
stellen dat een eigen gedragscode voor bestuursleden niet nodig is.”
Verlengd lokaal bestuur, maar zijn de lokale actoren en instrumenten ook echt voldoende?
AKD6

7. Bestuurlijke integriteit en de Wgr
Kamerdebat naar aanleiding van de brief d.d. 19 maart 2018 (versterking integriteit).
Kamerlid Özütok:
“Ik vraag mij ook af of er voldoende oog is voor het borgen van integriteit in samenwerkingsverbanden. En
welke waarborgen zijn er? Is de Minister van plan om ook op dit punt met concrete maatregelen te komen?”
Minister Ollongren:
“Ook hier geldt dat integriteit uiteindelijk een verantwoordelijkheid is die in die verbanden zelf ligt en moet
worden genomen, maar onverenigbaarheid kan een rol spelen. Dan kan het soms lastig zijn om een
beoordeling te geven vanwege de complexiteit van de structuur. […] Ik zal daar in mijn brief over de WGR
ook op terugkomen.”
AKD7

8. Bestuurlijke integriteit en de Wgr
In hoeverre houden deelnemers met de lokale instrumenten voldoende grip op het GR-bestuur?
• De consultatieversie van de gewijzigde Wgr is op 26 augustus jl. gepubliceerd. Doel: het vergroten
van de democratische legitimiteit van gemeenschappelijke regelingen.
• Ook hierin echter géén aandacht voor waarborgen van bestuurlijke integriteit binnen
samenwerkingsverbanden.
Eigen instrumenten op GR-niveau? Het gebeurt wel!
AKD8

9. Informatieverstrekking aan de raad
Artikel 17 Wgr:
• De regeling houdt bepalingen in omtrent de wijze waarop door het bestuur van het openbaar lichaam
of de bedrijfsvoeringsorganisatie of door het gemeenschappelijk orgaan aan de raden van de
deelnemende gemeenten de door een of meer leden van die raden gevraagde inlichtingen worden
verstrekt.
• Relatie GR <> gemeenteraad
• Verplichting om de passieve informatieplicht handen en voeten te geven
 Consultatieversie gewijzigde Wgr: actieve informatieplicht!
AKD9

10. Informatieverstrekking aan de raad
Voorbeeldbepaling:
1. Het algemeen bestuur en het dagelijks bestuur verstrekken zo spoedig mogelijk schriftelijk aan de raden
van de deelnemende gemeenten de door hen, dan wel door één of meer leden van hen, gevraagde
inlichtingen.
Hoe ga je hiermee om gedurende een uittredingsproces?
Mag de raad van de uittredende gemeente steeds ‘meekijken’ bij de voorbereiding van een uittreding door
en binnen het GR-bestuur?
AKD10

11. Informatieverstrekking aan de raad
De wetgever heeft de wijze waarop de informatieverstrekking aan de raden plaatsvindt, uitdrukkelijk niet
zelf geregeld. Opdracht aan GR-deelnemers om hierover na te denken.
De relatie tussen het GR-bestuur en de raad van de deelnemende gemeenten is niet dezelfde als tussen
het college en de raad.
 Wat vooraf aantrekkelijk lijkt (zoveel mogelijk transparantie), is niet altijd het meest wenselijk.
AKD11

12. Dubbele petten
Artikel 16 lid 1 Wgr:
• De regeling houdt bepalingen in omtrent de wijze waarop een lid van het algemeen bestuur van het
openbaar lichaam of een lid van het gemeenschappelijk orgaan door de raad die dit lid heeft
aangewezen, ter verantwoording kan worden geroepen voor het door hem in dat bestuur
onderscheidenlijk dat orgaan gevoerde beleid.
Artikel 19a Wgr:
• Het dagelijks bestuur en elk van zijn leden afzonderlijk zijn aan het algemeen bestuur verantwoording
schuldig over het door het dagelijks bestuur gevoerde bestuur.
AKD12

13. Dubbele petten
Het dagelijks bestuur behartigt de belangen van het samenwerkingsverband. Maar zijn leden zijn AB-leden,
die verantwoording afleggen aan de raden.
Moeilijkheden rond deze dubbelrol worden vaak genoemd in GR-evaluaties.
• “De raad […] verzoekt het college jaarlijks verantwoording af te leggen van van de rol als ‘deelnemer’ en
als ‘klant’ met een focus op de wijze waarop het omgaat met de risico’s die deze dubbele pet met zich
brengt.”
• “Bestuurders hebben per definitie een ‘dubbele pet’: zij dienen als lid van het bestuur van de
gemeenschappelijke regeling het regionale belang te behartigen, maar als vertegenwoordiger vanuit hun
gemeente tevens het lokale belang. Bestuurders zijn zich hier slechts ten dele van bewust.”
AKD13

14. Dubbele petten
AKD14

15. Dubbele petten
De ‘dubbele pet’ van dagelijks bestuursleden kan voor moeilijkheden zorgen bij uittreding,
• Als dagelijks bestuurslid: verplichting om de gevolgen van de uittreding voor de GR te beperken.
• Als algemeen bestuurslid: handelen in het belang van de deelnemende gemeente.
Hoe stel je dan als DB-lid een bestuursvoorstel op? En hoe stem je daarover als AB-lid?
 Artikel 2:4 Awb: “ieder belang dat niet behoort tot de belangen die het bestuursorgaan uit hoofde van de
hem opgedragen taak behoort te vervullen.”
 Belang van een uittredingsregeling met duidelijke afspraken!
AKD15

16. Afsluiting
• Integriteit binnen een samenwerkingsverband is de verantwoordelijkheid van dat samenwerkingsverband
zelf
• Denk vooraf na over de vraag of het voldoende is dat de deelnemers zelf – op gemeenteniveau –
waarborgen hebben getroffen
• Voorkom problemen bij ‘botsingen’ tussen GR en een deelnemer!
AKD16

17. Bedankt voor jullie aandacht!
Einde