AKD 26 september

1. Seminar “Mini-Brexit” voor gemeenten
26 september 2019
Hugo Doornhof
Anouk Hofman
Robin Janssen
Laudy Konings
Start

2. Deal or no-deal Brexit?
• Brexit: 31 oktober 2019 is uiterste datum
• Britse Hooggerechtshof op 24 september jl:
Schorsing parlement is onwettig, het
kan op deze wijze niet haar grondwettelijke
taak uitoefenen
• Wet gemeenschappelijke regelingen: voor het
uittreden of opheffen van een gemeenschappelijke
regeling is toestemming van de
gemeenteraden vereist. De toestemming kan
slechts worden onthouden wegens strijd met het
recht of het algemeen belang
AKD2

3. De ins en outs van een lokale Brexit
Anouk Hofman | 26 september 2019
Start

4. AKD4

5. AKD5
Een probleem oplossen is de beste
manier om het kwijt te raken

6. AKD6
Belang van een oplossing:
Iedere overheid heeft belang bij een ordentelijke
afwikkeling van een samenwerking. Al was het
alleen maar omdat er op andere gebieden nog juist
moet worden samengewerkt.

7. Agenda
1) Het probleem – de huidige afscheidsregelingen schieten tekort
2) Oplossing door aansluiting te zoeken bij de geldende rechtspraak?
3) Wijziging van de Wet gemeenschappelijke regelingen als oplossing?
4) Onze oplossing: kom vooraf een deugdelijke afscheidsregeling overeen
5) Afsluiting
AKD7

8. AKD8
Het probleem:
huidige afscheidsregelingen
schieten tekort

9. Huidige afscheidsregelingen schieten tekort (1)
• De Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) is heel summier over de eisen waaraan de
afscheidsregeling moet voldoen:
• De gemeenschappelijke regeling zélf moet regels inhouden over de opheffing en de gevolgen van
uittreding
• De wet laat aan het samenwerkingsverband dan ook veel ruimte om naar eigen inzicht een
afscheidsregeling vorm te geven. Maatwerk is, met andere woorden, vereist;
• In de praktijk gebeurt dit helaas nog (veel te) weinig.
AKD9

10. Huidige afscheidsregelingen schieten tekort (2)
• Vrijwel alle gemeenschappelijke regelingen kennen een standaard uittredings- en opheffingsregeling
AKD10

11. Huidige afscheidsregelingen schieten tekort (3)
• De huidige standaardregelingen schieten tekort:
een standaardregeling biedt in de praktijk weinig tot
geen aanknopingspunten voor de voorwaarden
waaronder uittreding en opheffing mogelijk is en de
wijze waarop de uittreedsom of liquidatiekosten moeten
worden berekend;
• Het afscheidstraject verwordt op deze wijze tot een
black box met als gevolg dat overheden teveel
gevangen zitten in een gemeenschappelijke regeling
vanwege het risico op extreme hoge uittredings- of
liquidatiekosten.
AKD11
 Overheden hebben belang bij een duidelijke afscheidsregeling

12. AKD12
Oplossing door aansluiting bij geldende rechtspraak?

13. Rechtspraak voorziet niet in oplossing voor black box
• Het process tot uittreding of opheffing valt uiteen in twee voor beroep vatbare besluiten:
• Het uittredings-/opheffingsbesluit van de deelnemer;
• Het besluit van het AB tot het vaststellen van de uittreedsom.
• Deze twee besluiten volgen elkaar op: “de deelnemers aan een gemeenschappelijke regeling hebben de
vrijheid om eenzijdig te besluiten uit de gemeenschappelijke regeling te treden, zij het dat daarbij de
door het AB daaraan te verbinden verplichtingen in acht moeten worden genomen.”
 De door het AB vastgestelde uittreedsom / het door het AB vastgestelde liquidatieplan wordt
heel terughoudend door de rechter getoetst
 Deelnemers hebben er dan ook belang bij om voorafgaand aan het besluit tot
uittreding/opheffing inzicht te hebben in de financiële gevolgen van uittreding/opheffing.
AKD13

14. AKD14
Wetswijziging Wgr als oplossing?

15. Ook na wetswijziging blijft afscheidsregeling noodzakelijk
• De consultatieversie van de wijziging van de Wgr is op 26 augustus jl. gepubliceerd;
• Doel wetswijziging: het vergroten van de democratische legitimiteit van gemeenschappelijke
regelingen, waardoor gemeenteraden meer en beter invulling kunnen gaan geven aan hun
kaderstellende en controlerende rol;
• Onderdeel van de wetswijziging is een wijziging van de uittredingsregeling, zodat: “niet langer kan
worden volstaan met een eenzijdige vaststelling van de hoogte van de uittreedsom door het AB.”
• er moeten vooraf afspraken worden gemaakt over de gevolgen voor het vermogen van de uittredende
deelnemer;
• daarbij moet worden gedacht aan afspraken over het personeel, contracten, huisvesting en
investeringen.
• Daarmee vormt de wetswijziging een stap in de goede richting. Een afscheidsregeling blijft echter
noodzakelijk, omdat het wetsvoorstel veel ruimte laat aan de deelnemers om de afscheidsregeling naar
eigen wens vorm te geven.
AKD15

16. AKD16
Onze oplossing:
Kom vooraf een deugdelijke
afscheidsregeling overeen

17. Samenwerking is gebaat bij een heldere afscheidsregeling
• Bij een heldere afscheidsregeling weten alle deelnemers al bij voorbaat waar ze aan toe zijn en weten de
deelnemers vrijwel exact wat hen te wachten staat bij een eventueel besluit tot uittreding of opheffing.
• Een heldere afscheidsregeling bestaat uit de volgende 3 stappen:
1) Leg de afscheidsregeling vast in een voor iedereen kenbare bindende vorm;
2) Zorg daarin voor duidelijke afspraken over de inhoud en het proces;
3) Optimaliseer de afscheidsregeling na een grondige evaluatie.
Het doel van een duidelijke afscheidsregeling bij uittreding van een deelnemer dient te zijn dat
de uittredende deelnemer vooraf weet waar hij aan toe is en dat discussies omtrent de te volgen
aanpak en de uiteindelijk vast te stellen hoogte van de uittreedsom worden voorkomen.
AKD17

18. Stap 1: Kies een voor eenieder herkenbare vorm
• Een ordentelijke afscheidsregeling begint bij de keuze van een voor eenieder herkenbare vorm:
a) Opname van de afscheidsregeling in (een bijlage in) de gemeenschappelijke regeling zelf, of;
b) Opname van de afscheidsregeling in een door het Algemeen Bestuur vast te stellen aparte “Regeling
uittreding en opheffing”
• Bij keuze a) wordt versnippering van regelgeving voorkomen en is de legitimiteit van de
afscheidsregeling het grootst: de deelnemende bestuursorganen hebben dan immers zélf met de regeling
ingestemd.
AKD18

19. Stap 2: Maak duidelijke afspraken over inhoud en proces (1)
UITTREDING
• STAP 1: Bepaal de wijze voor de berekening van de uittreedsom
a) Forfaitair bedrag: bij uittreding is de deelnemer een vast bedrag verschuldigd
b) Afbouw van de eigen bijdrage: de uittredende deelnemer moet over 5 jaar de eigen bijdrage
doorbetalen volgens het schema 100%-80%-60%-40%-20%-0%
c) Specifieke prijsbepaling: de uittreedsom is de directe reële schade als gevolg van de uittreding
• STAP 2: Bepaal de te doorlopen afscheidsprocedure
a) Afscheidstraject met bindende voorprocedure
b) Afscheidstraject met vrijblijvende voorprocedure
c) Afscheidstraject zonder voorprocedure
AKD19

20. Stap 2: Maak duidelijke afspraken over inhoud en proces (2)
• STAP 3: Maak de afscheidsregeling op maat
a) Inschakeling deskundigen: wie brengt de gevolgen van uittreding in kaart?
b) Kosten deskundigen: kom overeen voor wiens kosten de in te schakelen deskundigen komen;
c) Wijze van berekening van de directe reële schade van uittreding:
 welke kosten komen voor vergoeding in aanmerking;
 voor welke periode wordt toekomstige schade doorgerekend;
 op welke wijze wordt de algemene reserve in de berekening betrokken;
 in welke mate dient de GR al te anticiperen op de nieuwe situatie?
d) Afspraken over beslistermijn: zorg ervoor dat het uittredingstraject niet oneindig blijft voortduren
e) Afspraken over betalingsregeling: dit kan aan de orde zijn indien de uittreedsom flink oploopt.
AKD20

21. Stap 2: Maak duidelijke afspraken over inhoud en proces (3)
AKD21

22. Stap 2: Maak duidelijke afspraken over inhoud en proces (4)
OPHEFFING
• Het is van belang om in de afscheidsregeling al een duidelijke routekaart voor het gehele
liquidatietraject vast te leggen, zodat verzekerd is dat alle deelnemers het op hoofdlijnen met elkaar
eens zullen zijn
AKD22

23. Stap 3: Evalueer en optimaliseer de regeling
• Het laatste vereiste voor een deugdelijke afscheidsregeling is, dat moet worden geborgd dat de
afscheidsregeling na het doorlopen van een uittredingstraject wordt geëvalueerd;
• Iedere afscheidsregeling, hoe gedetailleerd ook, bevat namelijk (praktische) onvolkomenheden die alleen
bij de daadwerkelijke toepassing ervan aan het licht komen.
Het opstellen van een deugdelijke afscheidsregeling is dan ook een doorlopend proces
AKD23

24. Afsluiting
• Bij een heldere afscheidsregeling weten alle deelnemers al bij voorbaat waar ze aan toe zijn en weten de
deelnemers vrijwel exact wat hen te wachten staat bij een eventueel besluit tot uittreding of opheffing.
• Houd bij het opstellen van een heldere afscheidsregeling de volgende 3 stappen in het oog:
1) Leg de afscheidsregeling vast in een voor iedereen kenbare bindende vorm;
2) Zorg daarin voor duidelijke afspraken over de inhoud en het proces;
3) Optimaliseer de afscheidsregeling na een grondige evaluatie.
AKD24

25. Bedankt voor jullie aandacht!
Dan is het nu tijd voor een korte pauze
Einde