Η μεταβατική περίοδος του Μιχαήλ Γ΄

1. Προς τη Μακεδονική δυναστεία
Η μεταβατική περίοδος: η βασιλεία του Μιχαήλ Γ΄
9ος αιώνας

2. Η βασιλεία του Μιχαήλ Γ΄
842-867

3. “τις κρατικές υποθέσεις διεύθυνε προσωπικά ο
ικανότατος Καίσαρ Βάρδας, θειος του νεαρού Μιχαήλ”
• Ο Μιχαήλ Γ΄ ανέβηκε στο θρόνο σε ηλικία μόλις τριών
ετών, όταν ο πατέρας του, ο Θεόφιλος πέθανε.
• Την πραγματική εξουσία την ασκούσε η μητέρα του
Θεοδώρα μαζί με τον αδελφό της πατρίκιο Βάρδα.
• Οι βυζαντινοί χρονογράφοι παρουσίασαν πολύ
αρνητικά το Μιχαήλ Γ΄ (πήρε την επωνυμία ο
Μέθυσος).
Η αντιβασιλέας
Θεοδώρα (που
αναστήλωσε τις
εικόνες, 843)
Ο μικρός
Μιχαήλ με
την αδερφή
του Θέκλα

4. Οι αρματοδρομίες ήταν η μεγάλη αγάπη του νεαρού Μιχαήλ,
τον οποίο ανατρέφει και εκμεταλλεύεται ο θείος του Βάρδας
Ο Μιχαήλ Γ΄ως αρματοδρόμος στα ανάκτορα του Αγίου Μάμαντα.
Σύνοψις Ιστοριών Ιωάννη Σκυλίτση, Κώδικας Μαδρίτης.

5. Ο Βάρδας αναλαμβάνει πλήρως την εξουσία: η
Θεοδώρα περιορίζεται σε μοναστήρι (περ. 855)
Η ανώτερη σχολή της Μαγναύρας Πρωτοβουλίες του ΒάρδαΊδρυση Σχολής Μαγναύρας
(διδάσκεται η «θύραθεν σοφία»)
• “Τη διεύθυνση της σχολής
ανέλαβε ο Λέων Φιλόσοφος ή
Μαθηματικός, διάσημος
επιστήμονας της εποχής του.”
m a g n a a u l a : αίθουσα τελετών στο
Μεγάλο Παλάτι

6. Ιστορική πηγή για τη Μαγναύρα
Ο Λέων ο Φιλόσοφος και η Μαγναύρα
Ο Λέων […] διεύθυνε τη σχολή της Μαγναύρας. Ο
μαθητής του Θεόδωρος ήταν επικεφαλής του τμήματος
της γεωμετρίας, ο Θεοδήγιος της αστρονομίας, και ο
Κομητάς της γραμματικής, που διδάσκει πώς μιλιούνται
σωστά τα ελληνικά. Ο Βάρδας τους έδινε γενναιόδωρες
χορηγίες, για να καλύπτουν τις ανάγκες τους και, επειδή
αγαπούσε τη γνώση, τους επισκεπτόταν συχνά,
ενθαρρύνοντας τις κλίσεις των φοιτητών τους: μέσα σε
λίγα χρόνια έδωσε φτερά στην επιστήμη, που σημείωσε
αλματώδη πρόοδο.
• Συνεχιστές Θεοφάνη, 4ο βιβλίο, έκδ. I. Bekker, CSHB, Βόννη 1838.

7. Ο Λέων ο Φιλόσοφος
(περ. 790-870)
• Βυζαντινός λόγιος του 9ου
αιώνα, με γνώσεις στα
μαθηματικά, την
αστρονομία και τη
φιλοσοφία.
• Δίδαξε στη σχολή της
Μαγναύρας.
• Η φήμη του ήταν τόση
που ο χαλίφης
της Βαγδάτης τον κάλεσε
στην Αυλή του.
• Διετέλεσε αρχιεπίσκοπος
Θεσσαλονίκης (840-843).
• θεωρείται ο δημιουργός του
συστήματος φρ υ κτ ωρ ιών
που συνέδεε τα ανατολικά
σύνορα με την Πρωτεύουσα.

8. Οι φρυκτωρίες : «οπτικός τηλέγραφος»
(φρυκτός = πυρσός και ώρα = φροντίδα)
• Οι φρυκτωρίες ήταν ένα
σύστημα συνεννόησης στην
αρχαία Ελλάδα με σημάδια που
μεταβιβάζονταν από περιοχή σε
περιοχή με τη
χρήση πυρσών στη διάρκεια της
νύκτας.
• Ο Αισχύλος στο έργο
του Αγα μέμν ων περιγράφει
την είδηση της πτώσης
της Τροίας, η οποία μεταδόθηκε
ως τις Μυκήνες με τις
φρυκτωρίες.
• Αισχύλος, Αγαμέμνων, στιχ.
280: «φρυκτὸς δὲ φρυκτὸν
δεῦρ' ἀπ' ἀγγάρου πυρὸς
ἔπεμπεν·»

9. Οι φρυκτωρίες που συνέδεαν την Πόλη με
την Κιλικία

10. Συνέπειες: αναβίωση των αρχαίων κλασικών
γραμμάτων
• Η σχολή προετοίμασε
την αναβίωση των
αρχαίων
γραμμάτων που
παρουσιάστηκε στα
μέσα του 10ου αιώνα
Οι λόγιοι αναζητούν, συλλέγουν, μελετούν
και αντιγράφουν χειρόγραφα με έργα της
αρχαίας γραμματείας.

11. Πηγή: ο λόγιος πατριάρχης Φώτιος
(810/820 – 893)
• Η προσωπικότητα του Φωτίου
Αυτός ο Φώτιος δεν ανήκε στους
ταπεινούς και ανώνυμους, αλλά στους
ευγενείς από καταγωγή και έγκριτους
πολίτες και θεωρούνταν ο πιο
προκομμένος στην κοσμική σοφία και
σύνεση από όλους όσοι ασχολούνταν με
τα ζητήματα της πολιτείας. Είχε τέτοιες
γνώσεις στη γραμματική, την ποίηση, τη
ρητορική, τη φιλοσοφία, την ιατρική και
κάθε σχεδόν κοσμική επιστήμη, ώστε
έλεγαν ότι όχι μόνο ξεχώριζε απ' όλους
τους συγχρόνους του, αλλά
συναγωνιζόταν ακόμη και τους
αρχαίους. Στο πρόσωπο του
συνδυάζονταν όλες οι αρετές: το
ταλέντο, οι σπουδές, ο πλούτος, με τον
οποίο αποκτούσε όποιο βιβλίο ήθελε,
και πάνω απ' όλα η φιλοδοξία που τον
έκανε να ξαγρυπνάει τις νύχτες,
ασχολούμενος με τη μελέτη των βιβλίων.
Νικήτας ο Παφλαγών, Βίος Ιγνατίου, J.-P.
Migne, Patrologia Graeca, τ. 105 (Παρίσι 1862),
Ο Μέγας Φώτιος ή Άγιος Φώτιος διετέλεσε
πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
858-867 και 877-886.

12. η «Μυριόβιβλος»
• η «Μυριόβιβλος» ή
«Βιβλιοθήκη», περιλαμβάνει
αποσπάσματα από έργα
συγγραφέων της εκκλησιαστικής
και της κοσμικής παιδείας και
περιλήψεις των έργων τους,
συνολικά 280 συγγραφείς ! και
είναι αφιερωμένη στον αδελφό
του Ταράσιο με σκοπό να του
μεταδώσει τις γνώσεις του από
τα βιβλία που είχε διαβάσει.
Ανακηρύχθηκε άγιος της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας
και η μνήμη του τιμάται στις 6 Φεβρουαρίου.

13. Ο Βασίλειος δολοφονεί το Βάρδα και γίνεται
συμβασιλέας (866)
Η δολοφονία του Βάρδα ενώπιον του Μιχαήλ.
Σύνοψις Ιστοριών Ιωάννη Σκυλίτση, Κώδικας Μαδρίτης.

14. Η βυζαντινή λογοτεχνία
Χαρακτηριστικά της
βυζαντινής λογοτεχνίας:
• Κοινότοπη (όχι
πρωτότυπη)
• Ρητορεία
• Μακρηγορία &
βερμπαλισμός

15. Πηγή:
Byzantium: The Empire of
New Rome, London, 1980 –
ελληνική μτφρ.: ΜΙΕΤ, 1988.
Ο καθηγητής βυζαντινής
ιστορίας (Oxford University)
Cyril Mango

16. Το περιεχόμενο της
(ελληνικής) βυζαντινής
λογοτεχνίας
Συνολικός όγκος = περ. 3.000
τόμοι
Αγιολογία (83%) {θρησκευτικοί
λόγοι, λειτουργικά βιβλία -
θεολογία}
Ιστορικά (3%)
Λεξικά, σχόλια σε αρχαίους
συγγραφείς, επιστημονικά (7%)

17. Πόσο κοστίζει ένα βιβλίο;
• Για να αγοράσει
κάποιος μια Καινή
Διαθήκη χρειαζόταν να
δουλέψει 2 μήνες με το
μισθό ενός εργάτη
• Για να αγοράσει ένα
χειρόγραφο που
αντιγράφεται
χρειαζόταν να
δουλέψει 22 μήνες με
το μισθό ενός εργάτη

18. 4ο Γυμνάσιο Αγίων Αναργύρων
Vaspan