1. 4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους
Μοραβούς και τους Βουλγάρους
Μπακάλης Κώστας
history-logotexnia.blogspot.com

2. Ραστισλάβος
Εκχριστιανισμός
Μοραβών
Φώτιος
σύνοδοι του
867 και του
870.
ενίσχυση
ενότητας
Σλάβων
σλαβικό
αλφάβητο
Όροι – κλειδιά της ενότητας
Κωνσταντίνος
Μεθόδιος
εκπόρευση
του Αγίου
Πνεύματος
και εκ του
Υιού

3. α. Ο εκχριστιανισμός
των Μοραβών

4. Ο εκχριστιανισμός των Σλάβων, ένα από τα μεγαλύτερα
επιτεύγματα του βυζαντινού πολιτισμού, ξεκίνησε από τη
Μοραβία.
Ο ηγεμόνας αυτής της χώρας Ραστισλάβος ζήτησε από το
Βυζάντιο ιεραποστόλους:
για να διδάξουν στο λαό του το Χριστιανισμό (862/3).
ΑΙΤΙΑ: Επιθυμούσε να στηριχτεί στο Βυζάντιο, για
να αντισταθμίσει την απειλή των Γερμανών και
των Βουλγάρων.

5. Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ' και ο
πατριάρχης Φώτιος:
• αντιλήφθηκαν τα οφέλη της πρότασης του
Ραστισλάβου.
• Το Βυζάντιο θα μπορούσε να επεκτείνει
την επιρροή και την πνευματική του
ακτινοβολία στην κεντρική Ευρώπη.
Η αποστολή ανατέθηκε στους δύο αδελφούς
από τη Θεσσαλονίκη:
• Μεθόδιο και Κωνσταντίνο (που αργότερα
πήρε το μοναστικό όνομα Κύριλλος).

6. 4
Ο Κωνσταντίνος
δεν αρκέστηκε
σ' αυτό,
αλλά απέδωσε
στα σλαβικά τη
Θεία
Λειτουργία και
τα ιερά βιβλία.
3
Ο Κωνσταντίνος
δημιούργησε
ένα σλαβικό
αλφάβητο που
απέδιδε όλες τις
φωνητικές
ιδιαιτερότητες
της σλαβικής.
Κύριλλος και Μεθόδιος
2
Οι δύο αδελφοί
έφτασαν στη
Μοραβία το
θέρος του 863
1.
Ήταν έμπειροι
διπλωμάτες και
γνωστοί λόγιοι
και γνώριζαν
άριστα τη
σλαβική και
άλλες γλώσσες.

7. Ανασκευή της θεωρίας των τριών γλωσσών
Όταν ο Κωνσταντίνος ήταν στη Βενετία, μαζεύτηκαν οι λατινοι επίσκοποι, ιερείς και
μοναχοί και στράφηκαν εναντίον του, όπως οι κουρούνες ενάντια στο γεράκι, και
διατύπωσαν την αίρεση των τριών γλωσσών, λέγοντας: «Πώς συμβαίνει να έχεις επινοήσει
για τους Σλάβους μια γραφή και να τους διδάσκεις κείμενα γραμμένα σ' αυτή, μια γραφή
που δεν τη βρήκε ποτέ κανένας ως σήμερα ούτε απόστολος ούτε πάπας ούτε ο Γρηγόριος ο
Θεολόγος ούτε κι ο Ιερώνυμος; Εμείς ξέρουμε μόνο τρεις γλώσσες, στις οποίες επιτρέπεται
να δοξολογείται γραπτώς ο θεός, την εβραϊκή, τη λατινική και την ελληνική». Ο Φιλόσοφος
απάντησε: «Μήπως η βροχή δεν έρχεται από το Θεό και δεν πέφτει για όλους τους
ανθρώπους; Μήπως ο ήλιος δεν λάμπει για όλους τους ανθρώπους και μήπως όλοι δεν
αναπνέουμε τον ίδιο αέρα; [...] Πολλοί λαοί έχουν δική τους γραφή και κάθε λαός τιμά το
θεό στη δική του γλώσσα [...]».
Βίος Κωνσταντίνου, γερμ. μετ. Jo. Bujnoch (Slavische Geschichtschreiber 1), Γκρατς-
Βιέννη-Κολονία 1958, 71-72
▲ Σε ποια γλώσσα ή ποιες γλώσσες πίστευαν αντίστοιχα οι εκπρόσωποι της Ρωμαϊκής και
της Βυζαντινής Εκκλησίας ότι έπρεπε να εκχριστιανίζονται οι ξένοι λαοί, σύμφωνα με το
πρώτο παράθεμα; Τι συμπεραίνεις από αυτή τη στάση για τη νοοτροπία των δύο
εκκλησιών και τη στάση τους απέναντι στους άλλους λαούς;

8. ◄ Σελίδα απ ό χειρόγραφο Ευαγγέλιο γραμμένο με το
γλαγολιτικό αλφάβητο. 9ος -- 10ος αιώνας, Βατικανό,
Αποστολική Βιβλιοθήκη του Βατικανού.
Οι ιεραπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος δημιούργησαν τον
9ο αιώνα το γλαγολιτικό αλφάβητο, για να γραφτούν τα
χριστιανικά εκκλησιαστικά κείμενα στη σλαβική γλώσσα.
Αυτό έγινε με βάση την ελληνική γραφή. Την ίδια περίπου
εποχή άρχισε να χρησιμοποιείται κι ένα δεύτερο αλφάβητο,
το κυριλλικό. Και αυτό προέρχεται από την ελληνική γραφή.
Από τα δύο αλφάβητα οι άνθρωποι τελικά προτίμησαν το
κυριλλικό, γιατί ήταν πιο εύκολο. Μέχρι σήμερα με αυτό
γράφονται πολλές σλαβικές γλώσσες
(ρωσικά, βουλγαρικά, σερβικά κ.ά.).
► Σελίδα απ ό χειρόγραφο Ευαγγέλιο γραμμένο με το κυριλλικό
αλφάβητο. 14ος αιώνας, Άγιο Όρος, Μονή Χιλανδαρίου.

9. Ραστισλάβος ζητά
ιεραποστόλους από
Βυζάντιο
Φώτιος
Κύριλλος Μεθόδιος
Μιχαήλ Γ΄

10. ▲Moravia Magna in 900
http://www.euratlas.net/history/europe/900/entity_1531.html

11. ◄ Γιατί οι Σλάβοι τιμούν
ιδιαίτερα το Μεθόδιο και τον
Κύριλλο; Μπορείς να
αναγνωρίσεις από τις επιγραφές
της εικόνας με τους δύο
ιεραποστόλους ποιος είναι ο
Μεθόδιος και ποιος o Κύριλλος;
◄ Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος.
Βουλγαρική εικόνα του1862. Μουσείο
Φιλιππ ούπ ολης (Plovdiv).

12. β. Σημασία του εκχριστιανισμού

13. Η σημασία του
εκχριστιανισμού
για τους
Σλάβους ήταν
πολύ μεγάλη,
γιατί:
◄ Εικόνα των Αγίων
Κύριλλου και Μεθοδίου
από τη Μονή Ζωγράφου
1) η χρήση της σλαβικής διευκόλυνε την
κατανόηση του κηρύγματος και της Θείας
Λειτουργίας,
2) ο εκχριστιανισμός συνετέλεσε στην ενότητά
τους, γιατί ενίσχυσε την κοινότητα της φυλής με
την κοινότητα της πίστης.

14. Από την άλλη η σημασία του εκχριστιανισμού για τους Βυζαντινούς ήταν
μεγάλη γιατί:
1) πέτυχε το ιεραποστολικό έργο,
2) οι δύο αδελφοί οργάνωσαν τη σλαβική
εκκλησία(863-866),
3) οι Σλάβοι μυήθηκαν στο πολιτιστικό σύστημα των
Ελλήνων και του Χριστιανισμού.

15. γ. Ο εκχριστιανισμός των
Βουλγάρων

16. Στο ζήτημα του εκχριστιανισμού των Βουλγάρων:
Σύγκρουση Πάπα - Βυζαντίου
(1ο βήμα)
• η βυζαντινή εκκλησία
συγκρούστηκε με τον
πάπα,
• ο οποίος επιδίωκε την
επέκταση της
ρωμαιοκαθολικής
εκκλησίας στην άμεση
γειτονιά του Βυζαντίου
(ΑΙΤΙΑ).
Ο βυζαντινός στρατός
υποχρέωσε το βούλγαρο
ηγεμόνα Βόρη: (2Ο βήμα)
• να δεχτεί τον
Χριστιανισμό από την
Κωνσταντινούπολη
• και να βαπτιστεί
μάλιστα ο ίδιος με
ανάδοχο τον
αυτοκράτορα Μιχαήλ
Γ' (864).
Λίγο αργότερα με πρόσκληση
του Βόρη:
(3ο βήμα)
• ο πάπας έκανε νέα
επέμβαση στα
ζητήματα της
Βουλγαρικής
Εκκλησίας.
• Τότε ο Φώτιος:
α. κατήγγειλε την
επέμβαση της Ρώμης
στη Βουλγαρία
β. κατηγόρησε τη
ρωμαϊκή εκκλησία για
λειτουργικά και
δογματικά λάθη.

17. ◄ Η βάπ τιση τον
βούλγαρου ηγεμόνα Βόρη
( Μιχαήλ). Μικρογραφία
απ ό το σλαβονικό
χειρόγραφο της
Χρονογραφίας τον
Κωνσταντίνου Μανασσή
( Ρώμη, Βατικανή
Βιβλιοθήκη).
► Κεραμική εικόνα με τον άγιο Θεόδωρο
απ ό το μοναστήρι της Πατλέινα. 10ος
αιώνας, Πρεσλάβα( Βουλγαρία).

18. Αντίδραση Βυζαντίου:
ΦΩΤΙΟΣ
σκοπός του: η υπεράσπιση:
α) της ανεξαρτησίας της Βυζαντινής Εκκλησίας και
β) των ζωτικών συμφερόντων του βυζαντινού
κράτους
Απόψεις του Φωτίου για τη ρωμαιοκαθολική Εκκλησία
Ο Φώτιος [...]αναφέρει τις άθλιες συνήθειες και τις ψευδείς διδασκαλίες που
επέβαλαν οι μοχθηροί Λατίνοι στους άτυχους Βουλγάρους: αυτές περιλάμβαναν την
πρακτική της νηστείας του Σαββάτου και τη συντόμευση της Τεσσαρακοστής κατά μια
εβδομάδα, την καταδίκη των νυμφευμένων ιερέων και την επιμονή στο ότι μόνο
επίσκοποι μπορούν να τελούν το μυστήριο του χρίσματος [...]. Ακόμη σοβαρότερο ήταν
το γεγονός, τόνιζε ο Φώτιος, ότι οι λατίνοι κληρικοί στη Βουλγαρία προπαγάνδιζαν το
δόγμα της διπλής εκπόρευσης του Αγίου Πνεύματος• αυτό ήταν καθαρή αίρεση [...].
D.Obolensky, Η Βυζαντινή Κοινοπολιτεία. Η Ανατολική Ευρώπη, 500-1453, μετ. Γ.
Τσεβρεμές, Θεσσαλονίκη 1991, 158-159.

19. ▲ Οι θεολογικές π ραγματείες του π ατριάρχη
Κωνσταντινουπ όλεως Φωτίου (9ος αιώνας)
απ οτέλεσαν τη βάση για την επ ιχειρηματολογία
των Βυζαντινών στη θεολογική διαμάχη με τους
Δυτικούς, π ου οδήγησε στο Σχίσμα του 1054.
Στην εικόνα ο π ατριάρχης Φώτιος καθισμένος σε
θρόνο. Μικρογραφία απ ό το Χρονικό του Ιωάννη
Σκυλίτζη, τέλη12ου- αρχές13ου αιώνα.
Madrid, Biblioteca Nacional, fol. 107a.
© Biblioteca Nacional,Madrid

20. Σύνοδος 867:
αναθεμάτισε τον πάπα,
απέρριψε το δόγμα περί εκπορεύσεως του
Αγίου Πνεύματος και εκ του Υιού (filioque)
και καταδίκασε την επέμβαση της Ρώμης στη
Βουλγαρία.
Σύνοδος 870:
Με συνοδική απόφαση η
εκκλησία της Βουλγαρίας
υπάχθηκε οριστικά στη
δικαιοδοσία του πατριαρχείου
Κωνσταντινούπολης.

21. Μπορείς να επισημάνεις τις διαφορές που παρουσιάζονται
στη διαδικασία εκχριστιανισμού των Μοραβών και των
Βουλγάρων;