Pengenalan Kesihatan Mental & Pengguguran (Termination of Pregnancy/TOP).

PENGENALAN
KESIHATAN MENTAL &
PENGGUGURAN
MODUL LATIHAN PENILAIAN KECEDERAAN KESIHATAN MENTAL UNTUK PENGGUGURAN
Bahagian Perkembangan Perubatan
Kementerian Kesihatan Malaysia
Dr. Umi Adzlin binti Silim
Pakar Psikiatri
Hospital Kuala Lumpur

ISI KANDUNGAN
Senario Kes
Latarbelakang
Perspektif Perundangan
Perspektif Agama
Perspektif Kesihatan Mental
Perspektif Perubatan
Pengendalian Permintaan Pengguguran dari Sudut Kesihatan Mental

Senario Kes: Bella
Bella, berumur 18 tahun datang bersendirian ke klinik kesihatan
mengadu keracunan makanan selepas mengalami muntah-muntah
selama beberapa hari. Pertanyaan lanjut mendapati beliau tidak
datang haid selama 3 bulan dan pemeriksaan mengesahkan yang
beliau sedang hamil. Beliau sebenarnya telah menduga keadaan ini
disebabkan gaya hidup yang bebas sebelum ini namun mengambil
langkah berhati-hati. Fikiran beliau buntu dan bertanya samada
pengguguran boleh dilakukan. Beliau telah pernah melakukan
pengguguran di klinik swasta sebelum ini tetapi tidak mampu lagi
disebabkan tiada punca kewangan.

Senario Kes: Anne
Anne, berumur 17 tahun di bawa oleh ibunya ke hospital kerana sakit perut.
Pemeriksaan menunjukkan beliau hamil 7 minggu. Selepas diberi penjelasan,
beliau dalam keadaan takut dan menangis menyatakan telah diperkosa secara
bergilir-gilir oleh orang bertopeng yang tidak dikenali sewaktu berjalan
seorang diri ke kedai. Keluarga memohon untuk pengguguran dilakukan.

LATARBELAKANG – 1/4
Isu pengguguran telah menimbulkan pelbagai kontroversi untuk
jangkamasa yang panjang dan perbincangan mengenainya perlu dilihat
secara komprehensif dan secara multidimensi.
PENGENALAN KESIHATAN MENTAL & PENGGUGURAN

LATARBELAKANG - 2/4
• Indikasi pengguguran atas sebab perubatan adalah lebih jelas, namun apakah
indikasi pengguguran atas sebab kesihatan mental berdasarkan peruntukan
undang-undang sedia ada?
• Bagaimanakah membuat penilaian kesihatan mental kepada wanita yang
membuat permintaan pengguguran?
• Bila & siapakah yang perlu membuat penilaian kesihatan mental?
• Bagaimanakah mengendalikan wanita berdasarkan penilaian yang dijalankan?
• Apakah alternatif lain sekiranya pengguguran tidak dijalankan?

Isu pengguguran tidak mungkin dilihat dari satu perspektif sahaja tetapi perlu dilihat
bersama melalui pelbagai aspek multidimensi dan memerlukan pemahaman dari
pelbagai perspektif :
• Perspektif Perundangan
• Perspektif Agama
• Perspektif Perubatan
• Perspektif Kesihatan Mental
• Perspektif sosiobudaya, etika dan moral

Pendekatan yang sensitif kepada sosiobudaya dan agama (culturally-
sensitive) adalah amalan yang terbaik (best practice).
Budaya (culture) adalah nilai-nilai,
kepercayaan, norma dan cara
hidup yang mempengaruhi cara
berfikir, keputusan dan tindakan
individu (Leininger, 1991)
“Sensitif-budaya ialah
kesedaran bahawa
perbezaan dan persamaan
wujud antara kelompok
manusia tanpa perlu
menghakimi baik/buruk,
positif/negative,
betul/salah.

PERSPEKTIF PERUNDANGAN GLOBAL
Terdapat 5 tahap had undang-undang sesuatu negara di mana pengguguran
dibenarkan atas sebab seperti berikut:
1.Tanpa had/tanpa sebab tertentu;
2.Sebab sosioekonomi (contohnya pengguguran boleh dibenarkan mengambilkira
kemampuan ekonomi, umur, taraf perkahwinan dan bilangan anak)
3.Sebab kesihatan mental, di samping atas sebab menyelamatkan nyawa dan
kesihatan fizikal seorang wanita (Interpretasi ‘kesihatan mental’ mungkin berbeza
mengikut negara)
4.Sebab menyelamatkan nyawa dan kesihatan fizikal (biasanya melibatkan kesihatan
fizikal serius dan kekal)
5.Hanya atas sebab menyelamatkan nyawa seorang wanita, atau tidak dibenarkan
sama sekali. .
World Health Organization 2015

PERSPEKTIF PERUNDANGAN MALAYSIA
• Undang-undang berkait pengguguran berbeza mengikut negara, dan digubal
berdasarkan sensitiviti sosiobudaya masyarakat.
• Malaysia berada di tahap sederhana/tahap ketiga. Undang-undang Malaysia tidak
membenarkan pengguguran kecuali apabila: “Seorang pengamal perubatan yang
didaftarkan di bawah Akta Perubatan 1971 menamatkan kehamilan seorang
perempuan jika pengamal perubatan tersebut berpendapat, dengan suci hati,
bahawa penerusan kehamilan itu akan melibatkan risiko kepada nyawa
perempuan yang hamil itu, atau kecederaan kepada fizikal atau mental
perempuan yang hamil itu, yang lebih daripada jika kehamilan itu ditamatkan.”
• Undang-undang Malaysia tidak membenarkan pengguguran atas sebab
sosioekonomi atau tanpa sebab.

PERSPEKTIF AGAMA DI MALAYSIA
Pandangan Agama Islam, Buddha, Hindu, Kristian.
Pengguguran tanpa sebab/had tidak diterima oleh semua agama di Malaysia.

PERSPEKTIF AGAMA RASMI MALAYSIA: AGAMA ISLAM

TAFSIRAN ‘KESIHATAN MENTAL’ DALAM KONTEKS
INDIKASI PENGGUGURAN SECARA GLOBAL
Bagi negara yang membenarkan pengguguran atas sebab kesihatan mental, terdapat
spektrum yang luas bagaimana kesihatan mental ditafsirkan.
• Terdapat negara yang tidak memberi tafsiran khusus kepada ‘kesihatan mental’
• Terdapat negara yang memerlukan diagnosis psikiatri
• Terdapat negara yang memerlukan penilaian pakar psikiatri
• Terdapat negara yang tidak memerlukan sebarang rujukan kepada pakar
psikiatri.

KESAN KESIHATAN MENTAL DARIPADA
KEHAMILAN YANG TIDAK DIMAHUKAN
• Reaksi psikologi seperti tertekan, kesal, bersalah, malu.
• Risiko mendapat penyakit mental seperti kemurungan dan keresahan.
• Risiko memburukkan keadaan penyakit mental sedia ada.
• Risiko mendapat Post Traumatic Stress Disorder (PTSD) – contohnya mangsa
rogol.
• Risiko membahayakan diri - contohnya risiko mencederakan diri atau bunuh diri.
• Risiko kepada hubungan ibu-anak yang bakal lahir yang boleh terjejas.
• Risiko kepada kesihatan fizikal dan psikologi bayi yang dikandung.

KESAN PENGGUGURAN KEPADA KESIHATAN MENTAL
• Reaksi psikologi seperti tertekan, sedih kerana kehilangan (grief).
• Reaksi psikologi seperti kesal dan bersalah – contohnya bila dilakukan
bertentangan dengan nilai-nilai atau kepercayaan seseorang.
• Risiko mendapat penyakit mental seperti kemurungan dan keresahan.
• Risiko memburukkan keadaan penyakit mental sedia ada.
• Risiko penyalahgunaan dadah.
• Risiko mencederakan diri.
• Risiko kepada kesihatan fizikal ibu.
• `
Fergusson, D.M., Horwood, L. J. & Boden, J. M. (2008). Abortion and mental
health disorders: evidence from a 30-year longitudinal study.
The British Journal of Psychiatry , 193 (6), 444-45,
doi:10.1192/bjp.bp.108.056499

TAFSIRAN ‘KECEDERAAN KESIHATAN MENTAL’ DALAM
KONTEKS INDIKASI PENGGUGURAN DI MALAYSIA
1. Membuat interpretasi kesihatan mental dalam konteks pengguguran adalah satu
proses yang rumit.
2. Satu jawatankuasa kerja telah ditugaskan untuk menyediakan garispanduan
mengenai penilaian kesihatan mental dan psikososial dan tatacara kaunseling
bagi melengkapkan prosedur pengendalian kes pengguguran di Malaysia.
3. Semua aspek diperhalusi dan dipertimbangkan:
• Perspektif Perubatan
• Perspektif Perundangan
• Perspektif Agama
• Perspektif sosiobudaya, etika dan moral

DEFINISI ‘KECEDERAAN KESIHATAN MENTAL’
(MENTAL HEALTH INJURY)
‘Mental health injury is defined as a mental harm, suffering, damage, impairment or
dysfunction caused to a person as a direct result of some action or failure to act by
some individual. The mental health injury must reach a degree of disturbance of the
pre-existing psychological or psychiatric state such that it interferes in some
significant way with the individual’s ability to function’.
‘Kecederaan kesihatan mental adalah sebarang kemudaratan, penderitaan,
kerosakan, kecacatan atau ketidakupayaan yang berlaku kepada seseorang yang
disebabkan secara langsung oleh tindakan atau kegagalan untuk bertindak oleh
individu tertentu. Kecederaan kesihatan mental ini mestilah mencapai satu tahap di
mana gangguan keadaan psikologi/psikiatri ini mempengaruhi dengan signifikannya
keupayaan seseorang individu untuk berfungsi’
Young, G. (2008). Somatization and medically unexplained symptoms in psychological injury: diagnoses
and dynamics. Psychological Injury and Law, 1, 224-242. doi.10.1007/s12207-9021-4

DEFINISI ‘KECEDERAAN KESIHATAN MENTAL’
(MENTAL HEALTH INJURY)
Lord Llyod (1995): “Mental health injury must occur in a recognisable psychiatric
illness and not just shock, grief, distress or some other emotions.
Lord Lyod (1995): ‘Kecederaan Kesihatan Mental mestilah berlaku dalam keadaan
penyakit psikiatri tertentu dan bukannya semata-mata keadaan terkejut,
tindakbalas akibat kehilangan (grief) atau tertekan’.

PERSPEKTIF PERUBATAN – 1/2
• Sekiranya risiko meneruskan kehamilan adalah lebih tinggi berbanding dengan
risiko menggugurkan kandungan, maka pengguguran adalah disarankan.
• Pertimbangan mesti mengambil kira samada keadaan yang dialami boleh/tidak
boleh dirawat, boleh/tidak boleh dikawal, boleh/tidak boleh diubah dan
mengambil kira sama ada kaedah yang bersesuaian yang ada untuk
mengendalikan wanita tersebut telah dilaksanakan sebelum keputusan untuk
membenarkan pengguguran dibuat, kebiasannya sebagai langkah terakhir.

PERSPEKTIF PERUBATAN – 2/2

KRITERIA INDIKASI KESIHATAN MENTAL BAGI PENGGUGURAN
(KECEDERAAN KESIHATAN MENTAL)
Mesti melibatkan penyakit psikiatri tertentu dan bukan sekadar reaksi psikologi
seperti terkejut, marah, kecewa, tertekan dan emosi seumpamanya.
Gangguan daripada penyakit psikiatri tersebut telah mencapai satu tahap serius
yang mengganggu secara signifikan fungsi sehari-hari individu.

INDIKASI KESIHATAN MENTAL BAGI PENGGUGURAN
(KECEDERAAN KESIHATAN MENTAL)
1. Penyakit mental kronik yang melibatkan risiko yang membahayakan nyawa atau
mencederakan/memudaratkan diri sendiri atau orang lain. Penyakit mental
kronik termasuklah schizophrenia, bipolar disorder and severe mental
retardation.
2. Risiko/Tingkahlaku ingin membunuh diri – Risiko ini dinilai dengan menentukan
sama ada pesakit mempunyai keinginan untuk mencederakan diri, dan sama ada
mereka mempunyai perancangan spesifik untuk mencederakan diri.
3. Jangkaan penyakit mental yang teruk untuk jangka masa panjang berdasarkan
gejala atau keadaan pada masa sekarang (sebarang penyakit mental contohnya
PTSD atau penyakit lain)

PERMINTAAN PENGGUGURAN ATAS SEBAB SOSIAEKONOMI
• Penting dinyatakan bahawa tiada indikasi pengguguran boleh diberikan semata-
mata di atas sebab-sebab sosial kerana situasi ini tidak dibenarkan dari aspek
perundangan dan tidak boleh diterima oleh agama-agama besar yang ada di
negara kita.
• Sokongan kepada wanita tersebut boleh diberikan melalui ‘sistem sokongan
psikososial’ yang merupakan perkhidmatan yang disediakan seiring dengan
perkhidmatan kesihatan.

SENSITIVITI AGAMA, ETIKA DAN SOSIOBUDAYA
1. Sensitiviti agama dan sosiobudaya bagi kedua-dua pihak pesakit dan pengamal
perubatan yang terlibat perlu diambilkira semasa membuat pertimbangan untuk
pengguguran.
2. Keputusan mengenai pengguguran mestilah berpandukan kepada :
a) Keperluan perubatan/kesihatan mental (kecederaan kesihatan mental)
b) Sensitiviti agama pesakit dan pengamal perubatan.
3. Pandangan mengenai sensitiviti agama ini adalah selari dengan pegangan etika
yang digariskan oleh Majlis Perubatan Malaysia (2006). Contoh: bagi teknologi
perubatan yang bercanggah dengan peraturan agama tertentu, teknologi
tersebut tidak dijalankan kepada pengamal agama berkenaan seperti teknologi
bank sperma dan ibu tumpang (surrogate pregnancy).

PENGENDALIAN
Dari Saringan Hingga Pengurusan Pesakit

KOMPONEN PENGENDALIAN KESIHATAN MENTAL
BAGI PENGGUGURAN – 1/3
1. Penilaian: Saringan & Penilaian Klinikal
2. Kaunseling
3. Penentuan Indikasi Kesihatan Mental
4. Pengendalian wanita yang mempunyai indikasi kesihatan mental
5. Pengendalian wanita yang tidak mempunyai indikasi kesihatan mental

1. Penilaian : Saringan & Penilaian Klinikal
• Bila menjalankan penilaian?
• Siapa yang menjalankan penilaian?
• Bagaimana membuat penilaian?
1. Indikasi Kesihatan Mental
• Apa indikasi kesihatan mental?
• Bagaimana menentukan indikasi ini?
• Siapa yang menentukan indikasi ini?
1. Kaunseling
• Bila menjalankan kauseling?
• Apa bentuk kaunseling?
• Siapa yang menjalankan kauseling?

4. Penjagaan/perawatan pesakit yang mempunyai indikasi kesihatan
mental
• Siapa yang memberi penjagaan/perawatan pesakit?
• Bagaimana memberi penjagaan/perawatan kepada pesakit?
5. Penjagaan/perawatan pesakit yang tidak mempunyai indikasi kesihatan
mental (sokongan psikososial)
• Siapa yang memberi penjagaan/perawatan kepada pesakit?
• Bagaimana memberi penjagaan/perawatan kepada pesakit?

SARINGAN & PENILAIAN YANG ‘STANDARDIZED’
Primary Care to Obstetric Care

KOMPONEN KAUNSELING LENGKAP
Pra penilaian
Pra pengguguran
Pasca pengguguran
Rundingcara berasaskan motivasi –
untuk wanita yang meminta
pengguguran tetapi tiada indikasi

SISTEM SOKONGAN &
REHABILITASI PSIKOSOSIAL-SPIRITUAL

KESIMPULAN
1. Kes pengguguran memerlukan pengendalian yang mengambilkira pelbagai
perspektif perundangan, perubatan fizikal dan kesihatan mental, sensitiviti
agama, sosiobudaya, etika dan moral.
2. Indikasi kesihatan mental untuk pengguguran adalah berdasarkan wujudnya
‘kecederaan kepada kesihatan mental’.
3. ‘Kecederaan kesihatan mental’ boleh berlaku dalam keadaan penyakit mental
yang serius, tingkahlaku/risiko bunuh diri yang tinggi atau wujudnya gejala pada
masa kini yang dijangkakan membawa kepada penyakit mental yang teruk untuk
jangkamasa panjang.
4. Komponen pengendalian kesihatan mental merangkumi penilaian, kaunseling,
penentuan indikasi kesihatan mental dan pengurusan dan perawatan pesakit
meliputi sokongan dan rehabilitasi psikososial-spiritual.

Pengenalan Kesihatan Mental & Pengguguran (Termination of Pregnancy/TOP).

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Pengenalan Kesihatan Mental & Pengguguran (Termination of Pregnancy/TOP).

Similar to Pengenalan Kesihatan Mental & Pengguguran (Termination of Pregnancy/TOP). (20)

More from Dr. Umi Adzlin Silim

More from Dr. Umi Adzlin Silim (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Pengenalan Kesihatan Mental & Pengguguran (Termination of Pregnancy/TOP).

Editor's Notes