1. 18
Anahtar Kavramlar
hücre
organel
organizma
Canl›l›k Hücreyle Bafllar
3
Mert bahçede gezerken yeni açmış
rengârenk çiçeklerden biri dikkatini çekti.
Büyütecini çiçeğin taç yapraklarından
biri üzerinde gezdirirken gördükleri onu
çok meraklandırdı. Acaba taç yaprakta
büyüteciyle göremediği daha küçük yapılar
var mıyd›?
Bu merak›n› öğretmeniyle paylaştı.
Öğretmeni bütün canl›lar›n gözle
görülemeyecek kadar küçük yap›lardan
olufltu¤unu söyledi. Ö¤retmeninin söyle-
dikleri onu çok flafl›rtt›. Bu yap›lar›
mikroskopta incelemek istedi.
?
12. s

2. 19
1. Etkinlik
Gözlemleyelim, ‹nceleyelim
Canl›n›n En Küçük Yap› Birimi
Araç-Gereçler
Araç ve Gereç
♦ mikroskop
♦ büyüteç
♦ kuru so¤an
♦ dört adet lam
♦ dört adet lamel
♦ su
♦ damlalık
♦ bisturi
♦ pens
♦ siyah mürekkep
♦ yeflil g›da boyas›
♦ ucu yuvarlak kürdan
♦ metilen mavisi veya
iyot çözeltisi
Araflt›rma Sorusu: Bitkileri ve hayvanlar› oluflturan
küçük yap› birimleri birbirine benzer mi? So¤an zar›ndan
ve yanak içinden ald›¤›m›z örnekleri mikroskopta
inceledi¤imizde neler görürüz?
Bunlar› Yapal›m
I. Aflama
• Soğanı bisturi yardımıyla dört parçaya bölelim.
• Bir parça so¤an›n bir yapra¤›n› ç›karal›m. Pens
yard›m›yla so¤an›n bu yapra¤›ndan zar›n› ay›ral›m.
Bu zarı bir büyüteçle inceleyelim.
• ‹ncelediğimiz zarı üç parçaya ayırıp her birini birer
lam üzerine koyalım.
• Damlalık yardımıyla lamlar üzerindeki zarlara
s›ras›yla bir damla su, bir damla yeşil gıda
boyası ve bir damla siyah mürekkep damlatarak
üzerlerini lamelle kapatalım. Arada hava kabarcığı
kalmamasına dikkat edelim.
• Hazırladığımız örnekleri sırasıyla mikroskopta
inceleyelim.
• Gözlemlerimizi defterimize çizelim.
II. Aflama
• Temiz bir lamın üzerine damlalık yardımıyla bir damla
su damlatalım.
• Yanağımızın iç yüzeyini ya da dilimizin üzerini kürdanla
hafifçe sıyıralım.
• Kürdanın bu ucuyla lam üzerindeki su damlacığı
içerisinde bir süre küçük daireler çizelim.
• Bu damlac›¤›n üzerini hava kabarcığı kalmayacak
şekilde lamelle kapatıp mikroskopta inceleyelim.
• Hazırladığımız örnekteki lamelin kenarına damlalık
yardımıyla metilen mavisi damlatalım. Örneğimizi
yeniden inceleyerek gördüklerimizi defterimize
çizelim.
Sonuca Varal›m
• Gözlemledi¤imiz yap›lar›n her biri hangi geometrik
flekle benziyor?
• So¤an zar›ndan ve yanak içinden ald›¤›m›z örneklerin
mikroskoptaki görüntüleri aras›nda benzerlik ve
farkl›l›klar nelerdir?
• So¤an zar› ve yanak içinden al›nan örneklerde
gördü¤ümüz yap›lar›, di¤er canl›larda da görebilir
miyiz? Sebebini tart›flal›m.

3. 20
So¤an zar›ndan ve yana¤›m›z›n iç yüzeyinden ald›¤›m›z örneklerde inceledi¤imiz
bu yap›lara hücre ad› verilir. Hücre canl›n›n canl›l›k özelliklerini gösteren en küçük yap›
birimidir. Ifl›k mikroskobunda inceledi¤imiz örnekler bitki ve hayvan hücrelerine birer
örnektir. Afla¤›daki foto¤raflarda görüldü¤ü gibi bitki ve hayvan hücresinin flekilleri
birbirinden farkl›d›r. Hücreler genellikle çekirdek, sitoplazma ve hücre zar› olmak üzere üç
ana bölümden oluflur.
Bitki ve hayvan hücrelerinin temel k›s›mlar›ndan, kendi görevleri hakkında bilgi
alalım.
Hayvan Hücresi
Bitki Hücresi
A¤›z içi epitel hücresi
So¤an zar› hücreleri4
13. s
Ben sitoplazmayım!
Saydam ve akıcıyım.
Büyük bir kısmımı su oluşturur.
‹çimde beslenme, solunum,
boşaltım gibi yaşamsal olayların
gerçekleştiği yapılar bulunur.
Ben hücre zarıyım!
Hücreye şeklini veririm.
Seçiciyimdir. Her maddenin hücreye
geçişine izin vermem.
Ben çekirdeğim!
Hücreyi yönetirim. ‹çimde canlıların göz rengi, boy
uzunluğu, yaprak genişliği, tüy rengi gibi kalıtsal özellikleri
taşıyan yapılar bulunur.

4. Canl›l›k Hücreyle Bafllar
21
Canl›larda Üreme, Büyüme ve Geliflme
Hücre Duvar›
Bitki hücresidir, yerim.
Hücre zar›n› çevrelerim.
Bitkiye dayan›kl›l›k sa¤lar,
bitkiyi d›fl etkilere karfl› korurum.
Hücrenin sitoplazmasında yaşamsal olayları gerçekleştiren yapılara organel adı
verilir. Organeller çok küçüktür. Bu yapıları görebilmek için büyütme özelliği çok fazla
olan mikroskoplar kullanılır. Hücrenin solunumu, beslenmesi ve boşaltımından sorumlu
organeller bakalım kendilerini nasıl tanıtıyorlar?
Koful
Sitoplazman›n içidir, yerim.
Bitki hücresinde büyük, hayvan
hücresinde küçüğüm.
Hücreler için zararl› veya fazla olan,
maddeleri depo etmektir, görevim.
Kloroplast
Bana kloroplast derler.
Adresimin bitki hücresi olduğunu bilirler.
Ürettiğim besin ve oksijeni
canlılar tüketirler.
Mitokondri
Sitoplazmanın içidir, yerim.
Bulunduğum hücre için enerji
üretirim.
5
14. s
6
15. s
Endoplazmik Retikulum
Ben bir yolum
Hücre içini a¤ gibi sarar,
Maddelerin tafl›nmas›n› sa¤lar›m.
Golgi Cisimci¤i
Golgi cisimci¤i ad›m benim.
Salg› maddelerinin
oluflumunda görevliyim.
Kesecikler hâlinde
salg›lar› paketlerim.
Lizozom
Hücrenin sindirim sistemiyim.
Ben de organellerden biriyim.
Ribozom
Ribozom benim.
Çok küçük bir organelim.
Protein sentezlerim.Sentriyoller
Bulunurum, hayvan hücresinde
çiftler hâlinde.
Görevliyim, hücre bölünmesinde.

5. 22
7
15. s
Bitki ve hayvan hücreleri aras›nda benzerlik ve farkl›l›klar bulunmaktad›r. Afla¤›daki
flekillerden faydalanarak bitki ve hayvan hücresi aras›ndaki benzerlik ve farkl›l›klar›
defterimize listeleyelim.
sentriyoller
golgi cisimci¤i
çekirdek
lizozom
mitokondri
hücre zar›
ribozom
endoplazmik retikulum
koful
kloroplast
ribozom
çekirdekkofulgolgi cisimci¤i
lizozom
mitokondri
hücre duvar›
hücre zar›

6. Canl›l›k Hücreyle Bafllar
23
Canl›larda Üreme, Büyüme ve Geliflme
Hücre kavramı, ilk kez 1665’te Robert Hooke (Rabırt Huk) taraf›ndan
kullan›lmıştır. ‹ngiliz bilim insanı şişe mantarını mikroskopla
incelediğinde, yandaki flekle benzer bir görüntü ile karşılaşmıştır.
Bu yap›lara “bofl odac›k” anlam›na gelen hücre ad›n› vermifltir.
Şişe mantarının hücrelerin birleşmesiyle oluştuğuna karar
vermiştir. Ancak bilimsel çalışmalar sonucunda hücrenin boş bir
odacık olmadığı, canlının yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştiren
yapıları içerdiği görülmüştür.
Canl›lar üreme, büyüme, beslenme, solunum, boflalt›m ve benzeri canl›l›k özelliklerini
gösterirler. Hücre de canl›n›n en küçük yap› birimi oldu¤una göre, bir organizman›n sahip
oldu¤u tüm canl›l›k özelliklerini gösterir. Öyleyse “Hücre canl›d›r.” diyebilir miyiz?
Bir canlı kaç hücreden oluşur? Bir hücreden oluşan canlılar var mıdır? Bitkiler ve
hayvanlar bir hücreden mi, yoksa birden çok hücreden mi oluşur?
Bitki ve hayvan hücrelerinin kalıtsal özelliklerini taşıyan yapılar çekirdek içerisinde
bulunur. Afla¤›da foto¤raflar› görülen mikrosobik canl›lar›n kal›tsal özelliklerini tafl›yan
yap›lar›da çekirdeklerinde bulunur.
Mikroskobik canl›
Bunlar› Biliyor muydunuzBunlar› Biliyor muydunuz ??
Baz› mikroskobik canlılar›n ise çekirdekleri olmad›¤›
için kal›tsal özelliklerini tafl›yan yap›lar› yandaki resimde
görüldü¤ü gibi sitoplazmada da¤›n›k hâlde bulunur.
Hücreden Organizmaya
Canl›lar› oluflturan hücreler farkl› flekil, yap› ve görevlere sahiptir. Örne¤in; insanlar›,
a¤açlar›, mikroskobik canl›lar› oluflturan hücreler birbirinden farkl›d›r. Hatta ayn› canl›y›
oluflturan hücreler aras›nda da farkl›l›klar olabilir.
Amip Öglena

7. 24
1: Yaprak hücreleri
2: Sinir hücresi
3: Epitel hücreleri
4: Kas hücreleri
5: Gövde hücreleri
6: Kan hücreleri
Afla¤›da Zeynep’i ve elma a¤ac›n› oluflturan hücreler görülmektedir. Zeynep ve elma
a¤ac› hücrelerden olufltu¤u hâlde neden birbirinden farkl›d›r? Zeynep’in elleri, gözleri,
diflleri de hücrelerden oluflur. Ancak bunlar birbirlerinden farkl›d›r. Neden?
8
16. s
Hücre
Doku
Organ
Sistem
Organizma
Zeynep ve elma a¤ac›n› oluflturan hücreler belirli görevleri yapmak üzere farkl› özellikler
kazanm›flt›r. Farkl› özellikteki bu hücrelerin biraraya gelerek canl›y› nas›l oluflturdu¤unu
afla¤›daki flemay› inceleyerek görelim.
Benzer hücreler dokular›
oluflturmak için gruplanm›flt›r.
Birlikte çal›flan
dokulardan oluflur.
Birlikte çal›flan organlar
sistemleri oluflturur.
Sistemler bir araya gelerek
organizmay› oluflturur.

8. Canl›l›k Hücreyle Bafllar
25
Canl›larda Üreme, Büyüme ve Geliflme
Yandaki resimde
görüldü¤ü gibi kemik hücreleri
bir araya gelerek kemik dokusunu,
birlikte çal›flan dokular kemi¤i,
kemikler de destek sistemini oluflturur.
Destek sistemiyle birlikte solunum, boflalt›m, dolafl›m, sindirim ve üreme
gibi sistemler bir araya gelerek bir organizma olan köpe¤i oluflturur.
Organizmay› oluflturan sistemler nas›l birbiriyle uyum ve iflbirli¤i içinde
çal›fl›yorsa, benzer flekilde bir toplumdaki insanlar aras›nda da dayan›flma
vard›r. Yediğimiz ekmek için fırıncıya, giydiğimiz kıyafet için terziye, bilgiye
ulaşma yolunu göstermesi için öğretmene ihtiyaç duyarız. Bunlar
hayatımızdaki gereksinimlerden sadece birkaçıdır. Her ihtiyacımızı
kendimiz karşılamaya çalışsaydık, çoğunu gerçekleştiremezdik.
Toplumdaki bu iş bölümü sayesinde ihtiyaçlar›m›z› sorunsuz bir
flekilde karfl›layabilmekteyiz.
Toplumu bir arada tutan
dayanışmadır. Dayanışmanın
en güzel örneğini Türk mil-
leti, Atatürk’ün önderliğinde
Kurtuluş Savaşı’nda göster-
miştir. Savaşı kazanmak
için her birey üzerine düşen
görevi, gerektiğinde canını
vererek, en iyi şekilde yerine
getirmiştir. Atatürk, “Millet
ve biz yok, birlik hâlinde mil-
let var. Biz ve millet ayrı ayrı
şeyler değiliz.” sözüyle toplu-
mu oluşturan bireylerin birlik
ve beraberlik içinde bir bütün
olduğunu vurgulamıştır.
Kendimizi De¤erlendirelim
Afla¤›daki sorular› defterimize cevaplayal›m.
1. Bir ö¤retmen oldu¤umuzu düflünelim ve ö¤rencilerimize “Canl›l›k Hücre ile Bafllar”
konusu ile ilgili anlataca¤›m›z kavramlar› belirleyelim. Bu kavramlar aras›ndaki iliflkiyi
aç›klayal›m.
2. Bilim insanlar› hücre hakkındaki bilgileri hangi çal›flmalarda kullan›rlar?
9
10
17. s
18. s
kemik hücresi
kemik
dokusu
kemik
destek sistemi
organizma