Temel taşımız hücreye bakış. Ödev olarak hazırladığım bir çalışma.

1. HÜCREDE YOLCULUK
Dr. F. Yonca AYAS

2. AMACIMIZ
 Bizi oluşturan hücrede dolaşarak; geçmişten
bugüne
 DNA
 Bölünme
 Ve güçlenme ile nasıl ulaştığımızı
 EĞLENCELİ BİLİM yoluyla irdelemek…
Ama ruhumuzu da unutmadan……
İYİ YOLCULUKLAR
Dr. F. Yonca AYAS
2

3. HÜCRE
 Canlının tüm yaşam özelliklerini taşıyan; uygun
koşullarda yaşamını tek başına sürdürme
yeteneğine sahip temel yapı ve işlev birimi.
 Genel olarak tüm hücreler temelde aynı yapıya
sahiptirler. Fakat bulundukları dokuya ve
dolayısıyla fonksiyonlara bağlı olarak bazı
özelleşmeler gösterirler.
Dr. F. Yonca AYAS
3

4. HÜCRE
 Ökaryotik bir hücrenin yapısı: 1)Çekirdekçik 2) Çekirdek 3)Ribozom 4)Vezikül
5)Granüllü (Tanecikli)Endoplazmik Retikulum 6)Golgi Aygıtı 7)Sitoiskelet
8)Granülsüz (Düz)Endoplazmik Retikulum 9)Mitokondriler 10)Koful 11)Sitoplazma
12)Lizozom 13)Sentriyoller (Sentrozom)
Dr. F. Yonca AYAS
4

5. HÜCRE
Dr. F. Yonca AYAS
5

6. ÖZELLİK Prokaryot hücre Ökaryot hücre
Çekirdek yok var
Mitokondri yok var
Golgi aygıtı yok var
Endopl. Ret. yok var
Lizozom yok var
Kromozom Dairesel ;prot. kılıfı
yok
Doğrusal ; prot. kılıf
ile sarılı
Kamçı Flagellin Mikrotübüller
Klorofil Hücre zarı
kıvrımlarında
Kloroplast içinde
Hücre iskeleti yok var
Bölünme İkiye ayrılma Mitoz veya mayoz
Kapsül var yok
Dr. F. Yonca AYAS
6

7. ÖKARYOT HÜCRE İÇEREN
CANLİLAR
Dr. F. Yonca AYAS
7
HAYVANLAR MANTARLAR
BİTKİLER PROTİSTALAR

8. HAYVAN HÜCRESİ
 Genel bir bakıştan sonra yolculuğumuzu
hayvan hücresine çevirelim dersek:
Dr. F. Yonca AYAS
8

9. HAYVAN HÜCRESİ
 Hayvan hücresi, hayvanların dokularını
oluşturan bir ökaryotik hücre tipidir.
 Hayvan hücreleri, diğer ökaryotlardan (özellikle
bitki hücrelerinden ) farklılıklar gösterir:
 Hücre duvarı ve kloroplastları yoktur ve kofulları
daha küçüktür.
 Hücre duvarı esnek olduğundan hayvan
hücreleri çeşitli şekillere girebilir .
 Fagositik bir hücre başka cisimleri içine alabilir.
Dr. F. Yonca AYAS
9

10. İNSANA GEÇİŞ……
 İnsan hücrelerinin güzelliği…………
Dr. F. Yonca AYAS
10

11. ÖKARYOTİK HÜCRELER
 Ökaryot bir hücre dıştan içe doğru 3
kısımdan oluşur:
 Hücre zarı
 Sitoplazma
 Çekirdek
Dr. F. Yonca AYAS
11

12. SİTOPLAZMA İÇİNDE YER ALAN
ORGANELLER
RİBOZOM
ENDOPLAZMİK RETİKULUM
PLASTİTLER
SENTROZOM
GOLGİ CİSİMCİĞİ
MİTOKONDRİ
LİZOZOM
KOFUL PEROKSİZOM
Dr. F. Yonca AYAS
12

13. PEKİ AMA ESAS AMAÇ NEDİR?
Kendine benzer yeni bireyler geliştirmek
ÜREMEK
Kazandığı bilgileri nesillere
zenginleşerek aktarabilmek
GENETİK MİRAS
Bir tür hakimiyet ilanı Dr. F. Yonca AYAS
13

14. TEMEL AMACIN YERİ VE ŞEKLİ
 Çekirdek ve DNA………….
 Bölünme ama ….hangisi?
Dr. F. Yonca AYAS
14

15. BİR DE VENN İLE BAKALİM:
Dr. F. Yonca AYAS
15

16. DNA
 Kromozomların temel bileşeni
 Gelecek nesillere aktarılacak kalıtsal bilgiyi
kodlar (Ayveri deneyi)
 Karmaşık yapılı organik bileşik
 Hücre çekirdeğinde yer alır
 Çok hücreli canlılarda bazı hücre
organellerinde bulunur.
Dr. F. Yonca AYAS
16

17. DNA
 Çift zincirli heliks yapıya sahip
 Yapısında bulunan şekeri deoksiriboz
 Yapısına katılan özgü bazı timin
 Hücredeki yaşamsal faaliyetleri denetler
 Yaşamsal faaliyetleri denetlemek adına
şifresine göre mRNA üretir
Dr. F. Yonca AYAS
17

18. Dr. F. Yonca AYAS
18

19. NÜKLEİK ASİT YAPISI
Dr. F. Yonca AYAS
19
Dikkat: Nükleotitler içerdikleri azotlu baza göre isim alır

20. NÜKLEİK ASİT YAPISI
Dr. F. Yonca AYAS
20

21. NÜKLEİK ASİT YAPISI
 Çok sayıda nükleotit eşittir NÜKLEİK ASİT
 Dikkat: Nükleik asitler içerdiği şekere göre
isim alır
Dr. F. Yonca AYAS
21

22. BU BİLGİLERE GÖRE DNA RNA
FARKLARI
Dr. F. Yonca AYAS
22

23. NÜKLEOTİT ÇEŞİTLERİ
Dr. F. Yonca AYAS
23

24. RNA ÇEŞİTLERİ
 Sentezlenecek proteine ait bilgiyi DNA’ dan
alıp ribozoma taşıyan mesajcı RNA (mrna)
 Sitoplazmadaki aminositleri alıp, mrna da
bulunan bilgiye göre ribozoma taşır taşıyıcı
RNA (trna)
 Protein sentezinin gerçekleştiği organel olan
ribozomun yapısına katılır. Ribozomal RNA
(rrna)
Dr. F. Yonca AYAS
24

25. DNA REPLİKASYONU
DNA üç tip olası modele göre çoğalabilir:
 Yarı-saklı (semikonservatif) replikasyon
 Saklı (konservatif) replikasyon
 Parçalı (dispersif) replikasyon
 Bilim adamlarının deneyleri sonucunda
replikasyon mekanizmasının yarı-saklı olduğu
açıkça kabul edilmiştir.
Dr. F. Yonca AYAS
25

26. Dr. F. Yonca AYAS
26
Bilim keyiflidir

27. YARI SAKLI DNA REPLİKASYONU
Kromozom üzerinde replikasyonun olduğu noktada
sarmala ait zincirlerin açılmasıyla ortaya çıkan
yapıya replikasyon çatalı denir.
Bu çatal önce sentezin orijin noktasında meydana
gelir ve replikasyon devam ettikçe ilerler.
Replikasyon çift yönlü ise orijinden itibaren zıt
yöne doğru ilerleyen iki replikasyon çatalı
oluşacaktır.
Dr. F. Yonca AYAS
27

28. YARI SAKLI DNA REPLİKASYONU
 Watson ve Crick, sarmal açıldığı takdirde, iki
atasal zincir boyunca sıralanan bazların
eşlenebilecekleri proteinleri kendilerine
çekebileceklerini önermişlerdir. Buna göre,
bazlar hidrojen bağlarıyla kendine uygun olan
(örn. Adenin-Timinle 2'li hidrojen bağı, Guanin-
Sitozinle 3'lü hidrojen bağı) bazı çeker ve eşleşir.
Dr. F. Yonca AYAS
28

29. YARI SAKLI DNA REPLİKASYONU
 Her iki kalıp boyunca bu nükleotitler kovalent
bağlarla polinükleotit oluşturdukça, birbiriyle
özdeş iki DNA zinciri oluşacaktır. Kopyalanan
her bir DNA molekülünde bir "eski" bir "yeni"
zincir bulunacağından, bu tip bir çoğalma "yarı-
saklı (semikonservatif) replikasyon" olarak
tanımlanır.
Dr. F. Yonca AYAS
29

30. DNA REPLİKASYONU
Dr. F. Yonca AYAS
30

31. BAŞLANGIÇ
 Başlangıç noktaları özel nukleotid dizilerinden
oluşur ( A ve T den zengin tekrarlayan nukleotid
dizileri) ve “diziye özel olan DNA ya bağlanan
proteinler = başlatıcı proteinler” tarafından
tanınır.
 Bu proteinlerin başlangıç noktalarına
bağlanması ile replikasyonun ilk adımı atılır.
Dr. F. Yonca AYAS
31

32. Dr. F. Yonca AYAS
32

33. REPLİKASYON YÖNÜ
Dr. F. Yonca AYAS
33
DNA replikasyon yönü (yeni sentezlenen zincirin yönü) 5’ 3’
ucuna doğrudur

34. Dr. F. Yonca AYAS
34

35. FENOTİPİMİZDE ÜREYELİM
 En başta dedik ki amaç üremek;
zenginleştirerek genetik mirasımızı aktarmak.
 O zaman fenotipsel olarak yani DNA dışında
nasıl çoğalırız biz canlılar.
 İki çeşit bölünmemiz var ki :
Dr. F. Yonca AYAS
35

36. MİTOZ BÖLÜNME MAYOZ BÖLÜNME
Vücut hücrelerinde görülür. Üreme organlarındaki üreme ana
hücrelerinde görülür
2n kromozomlu 1 hücreden 2n
kromozomlu 2 hücre oluşur.
2n kromozomlu 1 hücreden n
kromozomlu 4 hücre oluşur.
Kromozom sayısı değişmez. Kromozom sayısı yarıya iner.
Bütün canlılarda görülür. Eşeyli üreyen canlılarda görülür.
Yaşam boyu devam eder. Üreme dönemi boyu devam eder
Parça değişimi görülmez. Parça değişimi görülür.
Tek çekirdek bölünmesi gerçekleşir. İki çekirdek bölünmesi gerçekleşir.
Tek hücrelilerde çoğalmayı, çok
hücrelilerde büyümeyi, gelişmeyi,
yıpranan dokuların onarılmasını
sağlar.
Çok hücreli canlılarda üreme
hücrelerinin oluşturulmasını sağlar.
Oluşan hücrelerin gen yapısı aynıdır. Oluşan hücrelerin gen yapısı
farklıdır.
Eşeyli ve eşeysiz üremede görülür. Sadece eşeyli üremede görülür.
Dr. F. Yonca AYAS
36

37. İNSAN GÜZELLİĞİNE DE
GELMİŞTİK ZATEN:
Dr. F. Yonca AYAS
37

38. MAYOZ BÖLÜNME
Dr. F. Yonca AYAS
38

39. MAYOZ BÖLÜNME
 Mayoz Bölünme eşeyli üreme için gereklidir ve
bu yüzden eşeyli üreyen tek hücreli organizmalar
da dâhil tüm ökaryot hücrelerde görülür.
Dr. F. Yonca AYAS
39

40. MAYOZ BÖLÜNME
 Mayoz sırasında kromozom içinde paketlenmiş
olan uzun DNA segmentlerinden oluşan diploit
üreme hücresinin genomu DNA
replikasyonundan sonra iki bölünme geçirerek
gamet olarak adlandırılan haploit hücreleri
oluştururlar.
Dr. F. Yonca AYAS
40

41. MAYOZ BÖLÜNME
 Her gamet kromozomların bir setini ya da
orijinal hücrenin genetik içeriğinin yarısını
içerir. Oluşan bu haploit hücreler diğer cinsin
haploit hücreleriyle ya da döllenme sırasında
yeni bir hücre olan zigotu oluşturmak için
birleşebilirler.
Dr. F. Yonca AYAS
41

42. MAYOZ BÖLÜNME
 Bu yüzden mayozun bölünme mekanizması
döllenme sırasında birleşen iki genom ile eşteş
bir olaydır çünkü her ebeveynden gelen
kromozomlar mayoz sırasında genetik
rekombinasyona uğrarlar.
 DNA REKOMBİNASYONU çıktı karşımıza
 Dr. F. Yonca AYAS
42

43. MAYOZ BÖLÜNME
 Dolayısıyla her gamet ve sonuç olarak her zigot
kendi DNA'sında kendine özgü bir İz/Tasarım
taşıyacaktır.
 Burada diyoruz ki:
MAYOZ VE EŞEYLİ ÜREME GENETİK
VARYASYONU OLUŞTURUR !
ŞİMDİLİK HAKİMİYETE DEVAM
Dr. F. Yonca AYAS
43

44. MAYOZ BÖLÜNME
Mayoz bölünme ”2n” kromozomlu yapılarda görülen
bölünme şeklidir. Bölünme sonucunda kromozom
sayısı yarıya iner ve ”n” kromozomlu 4 yeni hücre
oluşur. Mayoz bölünme temelde eşeyli üremenin
sağlanması için yapılır. Üreme hücreleri olan sperm
ve yumurta ”2n” kromozomlu ana hücrelerinin mayoz
bölünme geçirmesi sonucu oluşur. Tür devamlılığının
sağlanması için mayoz bölünme ilk şarttır. Mayoz
bölünme sırasında krossing over (parça değişimi)
yapılması ve DNA eşlenmesinin sadece ilk safhada
görülmesi oluşan yeni hücrelerin kalıtsal olarak
birbirinden farklı olmasına yol açar. Bu durum mayoz
bölünmenin evrim açısından oldukça önemli
olduğunun bir göstergesidir. Bir hücre mitoz
bölünmenin aksine yalnızca bir kez mayoz bölünme
geçirebilir.
Dr. F. Yonca AYAS
44

45. MAYOZ BÖLÜNME
Dr. F. Yonca AYAS
45

46. MAYOZ BÖLÜNME
Dr. F. Yonca AYAS
46

47. MAYOZ BÖLÜNME
 INTERFAZ
 Organeller ve genetik materyal kendini eşler
 Her kromozom aynı genetik bilgiye sahip
kromatid ipliğine sahip olur.
Sentromerlerinden bağlılar hala
Dr. F. Yonca AYAS
47

48. MAYOZ BÖLÜNME
 MAYOZ I
 Profaz kısalma, kalınlaşma yan yana gelme
krossing over
 Metafaz homolog kromozomlar tetratlar halinde
ekvator düzleminde
 Anafaz ipler kısalır ayrılma başlar
 Telofaz çekirdek zarı ve çekirdekçik oluşur
MAYOZ 2 başlamadan DNA eşlenmesi
gerçekleşmez.
Dr. F. Yonca AYAS
48

49. MAYOZ BÖLÜNME
 MAYOZ 2
 Profaz 2 çekirdek zarı parçalanır
 Metafaz 2 kromozomlar düzgün yerleşir
 Anafaz 2 Kardeş kromatitler ayrılır, zıt
kutuplara
 Telofaz2 Kutuplara çekilen kromozomların
etrafında çekirdek zarı oluşur.
Dr. F. Yonca AYAS
49

50. MAYOZ BÖLÜNME
Dr. F. Yonca AYAS
50

51. İŞİN ÖZETİNE GELİRSEK
 Dünya kuruluşundan beri süregelen var olma
savaşı; çeşitli evrimler geçirerek en güzeli
yaratma çabası içinde devam etmektedir.
 En küçük birimimiz hücreden başlayan olaylar
içinde biz sürekli değişmekte; ilerlemeye
çalışmaktayız.
 Ama yapılan tüm medikal paramedikal
yorumlar ilerlemenin ancak ilim bilim ve
çalışmak ile olabileceğini işaret etmektedir.
Dr. F. Yonca AYAS
51

52. İŞİN ÖZETİNE GELİRSEK
 Günümüzde ise DNA çalışmaları sürerken
laboratuar koşullarında TNA araştırılmakta,
geliştirilmeye çalışılmaktadır ki sırra biraz
daha yaklaşalım.
 HANİ İNSANI NE KADAR ÇÖZEBİLİRSEK;
 BOMBALARI VE AŞKI İLE……….
Dr. F. Yonca AYAS
52

53. KAYNAKÇA
 www.turkcebilgi.com
 Vikipedi
 www.fenokulu.net
 AnaBritannica
 http://patreview9.weebly.com/
 www.biyolojidersnotları.com
 Prof Dr. Bektaş TEPE
 Yrd. Doç Drç Metin Konuş
 Orta öğretim biyoloji kitapları
Dr. F. Yonca AYAS
53

54. TEŞEKKÜRLER……
 Yola devam;
 Çalışmaya
 Üretmeye
 Sevmeye
 Ve de gülmeye…………………
Dr. F. Yonca AYAS
54