vücudumuzdaki sistemler

1. 6.SINIF 1. ÜNİTE

2. Hücre canlıların
yaşam özelliklerinin
gerçekleştiği en küçük
yapı birimine denir.
Hücreler genellikle
gözle görülemeyecek
kadar küçüktür.
İncelenmeleri için
mikroskopta büyütülmeleri
gerekir.

3. Yaşamlarını tek bir
hücre olarak sürdüren bir
hücreli canlılar ve çok
sayıda hücreden
meydana gelmiş çok
hücreli canlılar vardır.
Örneğin amip, öglena ve
terliksi hayvan bir hücreli
canlılardandır. İnsanlar,
hayvanlar, bitkiler ve
mantarlar ise çok hücreli
canlılardır.

4. Biçim ve görev
farklılıklarına rağmen tüm
hücrelerde üç temel yapı
vardır. Bu yapılar dıştan içe
doğru hücre zarı, sitoplazma
ve çekirdektir.
Bitki hücrelerinde hücre
zarının etrafında hücre duvarı
bulunur. Bu üç temel yapının
görevi; hücrenin büyümesini,
gelişmesini ve çoğalmasını
sağlamaktır.

5. • Hücreyi çepeçevre sararak şekil
kazandırır.
• Canlı, esnek ve saydamdır.
• Hücre sitoplazmasının dağılmasını
önler.
• Seçici geçirgendir.
• Kendisine gerekli olan maddelerin
(besin ve oksijen) girişine, atık
maddelerin (karbondioksit vb.)
atılmasına izin verir.
• Hem hayvan hem de bitki
hücresinde bulunur.
HÜCRE ZARI

6. Hücre duvarı(çeperi) yalnız
bitki hücrelerinde bulunur; hayvan
hücrelerinde bulunmaz. Hücre
zarını çevreleyen cansız bir
yapıdır. Yapısında selüloz bulunur.
Görevi: Hücreye dayanıklılık
sağlamak, hücreyi dış etkilere karşı
korumak ve hücrenin sınırını
korumaktır.
HÜCRE DUVARI
(ÇEPERİ)

7. Çekirdek, hücrenin beyni gibi
düşünülebilir. Çekirdek hücrenin büyüme,
gelişme, bölünme, onarım ve denetim
merkezidir. Genellikle hücrenin ortasında
yer alır. Çekirdek içerisinde canlının
kalıtsal özelliklerini taşıyan ve kromozom
adı verilen yapılar bulunur. Çekirdekteki
kalıtsal bilgiler hücre bölünmesi ile yeni
hücrelere aktarılır. Hücrenin yaşamını
sürdürebilmesi için mutlaka gerekli olan
bir yapıdır. Çekirdeği çıkarılan hücre
yaşayamaz, bir süre sonra ölür.
ÇEKİRDEK

8. Sitoplazma hücre zarı ile
çekirdek arasını dolduran, içinde
yaşamsal olayların gerçekleştiği
yumurta akı kıvamında ve yarı
saydam bir sıvıdır. Sitoplazmanın
ağırlığının yüzde 80 - 95 ini su
oluşturur. Canlı, renksiz ve yarı
geçirgen yapıya sahiptir.
SİTOPLAZMA

9. Hücre kavramı ilk kez Robert
Hooke (Rabırt Huk) tarafından
kullanılmıştır. Hook yaptığı basit
mikroskopla şişe mantarından
aldığı bir kesiti inceleyerek bal
peteği gibi gördüğü her boş
odacığa hücre adını vermiştir.
Mikroskopla canlı hücreleri
inceleyen ilk kişi ise Antoni van
Leeuwenhoek (Anton van
Lövenhuk)’tur.

10. Sitoplazmada bulunan ve hücrenin
solunumu, beslenmesi ve boşaltımı gibi
yaşamsal olaylarının gerçekleştiği
yapılara organel denir. Hücre organelleri
mitokondri, kloroplast, koful, lizozom, ribozom,
sentrozom, endoplazmik retikulum, golgi aygıtı
ve plastitlerdir.

11. Mitokondri
Mitokondrinin hücredeki görevi, bulunduğu
hücre için enerji üretmektir. Oksijeni kullanarak
besinlerden enerji elde ederler.
Kloroplast
Kloroplast bitkilerin yeşil kısımlarında
bulunan, doğadaki tüm canlılar açısından çok
önemli bir organeldir. Kloroplastlar güneş
enerjisi, karbon dioksit ve suyu kullanarak
kendisinin ve tüm canlıların kullanacağı besin
maddesi ve oksijeni üretirler. Bu olaya
fotosentez denir. Kloroplastlar fotosentezle
yeryüzünde yaşamın devamlılığını sağlar.
Hayvan hücrelerinde bulunmaz.

12. Koful
Kofulun görevi hücre için fazla olan
maddeleri depo etmektir. Daha çok
bitki hücrelerinde ve bir hücreli
canlılarda bulunur. Hayvan
hücrelerindekiler küçük, bitki
hücrelerindekiler ise büyüktür.
Lizozom
Lizozomlar büyük tanecikleri,
yaşlanmış organelleri taşıdıkları
enzimlerle parçalarlar. Genellikle
hayvansal hücrelerde bulunur.

13. Ribozom
Ribozomlar protein sentezi yapan
organellerdir. Endoplazmik
retikulumların üzerinde, çekirdek
zarında veya sitoplazmada serbest
olarak bulunurlar.
Sentrozom (Sentriyol)
Sentrozomlar (Sentriyol) hücre
bölünmesinde görev alan
orgenellerdir. Hayvansal hücrelerde
bulunur, bitki hücrelerinde
bulunmazlar.

14. Endoplazmik Retikulum
Endoplazmik Retikulum hücre içini ağ
gibi saran bir yoldur. Görevi madde
iletimini gerçekleştirmektir. Ayrıca bazı
maddeler depo edilir.
Golgi aygıtı
Golgi aygıtının görevi salgı
üretilmesinde ve depo edilmesini
sağlamaktır.

15. Plastitler
Bitki hücrelerinde bulunan
plastitler üç çeşittir:
1. Kloroplastlar: Bitkilere yeşil
renk verirler.
2. Kromoplastlar: Çiçek ve
meyvelere sarı, kırmızı ve
turuncu renk verir.
3. Lökoplastlar: Renksizdirler.
Işık alırlarsa kloroplastlara
dönüşürler. Bitkinin besin depo
etmesini sağlarlar.

19. HÜCRELER : Canlıların yaşam
özelliklerinin gerçekleştiği en küçük
yapı birimine denir.
DOKULAR : Şekil ve yapı
bakımından birbirine benzer olan ve
aynı görevi yapan hücrelerin
meydana getirdiği yapılara doku
denir. Örneğin; kemik hücreleri kemik
dokuyu, kas hücreleri kas dokuyu, kan
hücreleri kan dokuyu, epitel hücreleri
epitel dokuyu meydana getirir.

20. ORGANLAR : Aynı görevi yapmak
üzere farklılaşmış hücre topluluğu olan
dokular birleşerek organları oluşturur.
Dokuları oluşturan hücrelerin yapı ve işlev
yönünden birbirini tamamladığı gibi,
organları oluşturan dokular da yapı ve işlev
yönünden birbirini tamamlar.
ORGAN SİSTEMLERİ : Organlar bir araya
gelerek organ sistemlerini oluşturur.
Solunum sistemi, sindirim sistemi ve boşaltım
sistemi organ sistemlerine örnek verilebilir.

21. ORGANİZMA : Organ sistemleri
birleşerek organizmayı (canlıyı)
meydana getirir. İnsanlar, hayvanlar,
bitkiler birer organizma örneğidir.

23. İnsanlarda organlara destek olan, şekil
kazandıran ve hareketi sağlayan vücut
yapılarına destek ve hareket sistemi denir.
Destek ve hareket sistemi 3 kısımda incelenir:
» İskelet
» Kaslar
» Eklemler

24. İSKELETİN YAPISI VE
GÖREVLERİ
Farklı şekil ve uzunluklardaki
kemiklerin birbirlerine
bağlanmalarıyla oluşan yapıya
iskelet denir. Vücudumuzdaki
iskelette yaklaşık 210 kemik
bulunur.

25. İSKELET :
» Vücudun dik durmasını sağlar.
» Organları korur ve desteklik sağlar.
» Kaslara ve diğer organlara tutunma
ortamı oluşturur.
» Vücuda şekil verir.
» Kaslarla birlikte vücudun hareketini
sağlar.
» Vücudun ihtiyacı olan kalsiyum,
magnezyum ve fosfor gibi temel
mineralleri depo eder.
» Kan hücrelerinin üretilmesini sağlar.

28. Sarı kemik iliği : Uzun kemiklerde bulunur. Bol miktarda
yağ depolar. Kırmızı kemik iliğinin yetersiz çalıştığı
durumlarda kan hücresi üretebilir.
Kırmızı kemik iliği : Kan hücrelerinin (Alyuvar, akyuvar ve
kan pulcukları) üretilmesini sağlar.
Kıkırdak : Uzun kemiklerin eklemlere bakan kısmında
bulunan esnek yapılardır. Hareket etme sırasında kemik
başlarının aşınmasını önler. Büyüme sürecinde uzun
kemiğin boyuna doğru büyümesini sağlar. Bundan
başka burun ucu, soluk borusu ve kulak kepçesinin
yapısında da kıkırdak bulunur.

29. EKLEMLER

30. KASLAR VE KAS
ÇEŞİTLERİ
İskeleti sararak,
vücuda asıl şeklini
veren dokuya kas
denir. Kaslar, kas teli
adı verilen ince
liflerden oluşur. Kas
hücreleri kasılıp
gevşeme özelliğine
sahiptir. Kasların
etkinliği hareket etme
ve bedensel iş
yapılmasını sağlar.

33. Burun
Solunum kanalının ilk organıdır.
Burun içinde kıllar ve sümüksü sıvı
bulunan kıvrımlı kanallar ve kılcal
kan damarları vardır. Burundaki
kıllar; bir çeşit süzgeç gibi
havadaki zararlı maddeleri tutar.
Yutak
Yemek borusu ile soluk borusunun
birleştiği bir kavşak gibi görev
yapar.

34. Gırtlak
Soluk borusunun başlangıcında bulunan kıkırdaktan oluşan bir
yapıdır. Yutak ile soluk borusu arasında bulunan ses kutusudur.
Soluk Borusu
Gırtlak ile akciğerler arasındaki uzun kanal şeklindeki hava
taşıyıcı yapıdır. Yapısında üst üste dizilmiş kıkırdak halkalar,
nemli zar ve düz kaslar vardır.
Bronşlar ve Bronşçuklar
Soluk borusu alt kısımda ikiye ayrılarak bronşları oluşturur.
Bronşlar soluk borusunun sağ ve sol akciğerlere bağlanmasını
sağlar. Bronşlar akciğer içerisinde sürekli incelen bir çok kola
ayrılarak bronşçukları oluşturur. Bronşçuklar alveollerle sonlanır.
Bronş ve bronşçuklar akciğerler ile soluk borusu arasındaki
hava iletimini gerçekleştirir.

35. Akciğerler
Solunum sisteminin temel organı
akciğerlerdir. Akciğerler göğüs boşluğunda
bulunur ve çevresindeki kemik kafes
tarafından korunur. Akciğerlerin dışı sağlam
bir zarla kaplıdır. Bu zar, akciğerleri dış
etkenlerden korur. Akciğerlerin yapısı süngere
benzer ve hacmi büyüyüp küçülebilir.
Sağ akciğer üç, sol akciğer iki bölümden
oluşur. Akciğer içindeki bronşçukların ucunda
üzüm salkımına benzeyen hava keselerine
alveol (hava kesecikleri) denir. Alveollerin
etrafı kılcal kan damarlarıyla çevrilmiştir.
Alveoller, kılcal damarlar ile gaz alış verişinin
yapıldığı yerlerdir. Akciğerin yapısında
milyonlarca alveol yer alır.

38. Diyafram
Diyafram ve kaburga kasları soluk alıp verme
işine yardımcı olur. Kasılıp gevşeyerek akciğerlere
hava giriş çıkışını sağlar. Diyafram ve göğüs
kaslarının kasılıp gevşemesi, göğüs boşluğunda
basınç farkı oluştururlar ve akciğerlerin
vakumlama şeklinde hava alıp vermesini
sağlarlar.

40. Hücreler yaşamlarını
sürdürebilmek için beslenme,
solunum ve boşaltım gibi
faaliyetleri yaparlar.
Vücudumuzdaki her bir hücrenin
besin ve oksijen ihtiyacını
karşılamak; metabolizma sonucu
oluşan artık madde ve
karbondioksitleri uzaklaştırmak
için bir araya gelmiş organ
sistemine dolaşım sistemi denir.

41. Dolaşım sistemi yapıları, tüm
vücut organları arasında madde
iletimini sağlar. Kanın kalpten
pompalandıktan sonra vücudu
dolaşıp tekrar kalbe geri dönmesine
dolaşım denir. Dolaşım sistemimizi
kalp, damarlar ve kan oluşturur.
Kan sıvı olan bir karışımdır ve
madde taşınması işlemini yapar.
Kan damarları kan sıvısının
organlara iletilmesini sağlar. Kalp
kanın damarlarda akması için
pompa görevi görür.

42. KALP
Kanın damarlar ile vücudumuzun her tarafını
dolaşmasını sağlayan kaslı organımıza kalp denir.
Kalp;
» Göğüs kafesi içinde ve iki akciğer arasında
bulunur.
» Yumruk büyüklüğünde bir organımızdır.
» Kalbimiz iki kulakçık ve iki karıncık olmak
üzere dört odacıktan oluşur.
» Üstteki kalp odacıklarına kulakçık, alttaki kalp
odacıklarına karıncık denir.
» Kalbin soldaki odacıkları temiz kan, sağdaki
odacıkları kirli kan doludur.
» Kalbin çalışması sırasında, akciğerlere
çarparak zarar görmesini önleyen koruyucu
zar ile çevrilidir.

43. Kalp Kasları : Kalbin duvarlarını oluşturur. Hızlı ve
güçlü olarak kasılıp gevşer. İstemsiz (isteğimiz dışında)
çalışır ve kanın damarlarda dolaşması için motor
görevi yapar.
Kalp Kapakçıkları : Kulakçık ile karıncıklar arasında
bulunur. Açılıp kapanabilme özelliğine sahiptir. Kalp
çalışması sırasında, kanın karıncıktan kulakçıklara
doğru geriye dönmesini önler.

45. BÜYÜK KAN DOLAŞIMI VE KÜÇÜK KAN
DOLAŞIMI

46. KAN
Kalp ve damarlar
içerisinde dolaşan sıvıya kan
denir. Kan hücreler ve
plazmadan oluşur. Hücreler
sıvı olan kan plazmasında yer
alır. Kan plazmasının
yapısında % 90 oranında su
bulunur ve akışkan bir yapıya
sahiptir. İçerisinde besin,
oksijen, karbondioksit, artıklar,
tuzlar, hücreler, hormonlar ve
antikorlar vardır.

47. KAN HÜCRELERİ
1) Alyuvarlar;
» Alyuvarların görevi, akciğerden aldığı oksijeni vücut
hücrelerine, hücrelerde oluşan karbondioksiti de
akciğerlere taşımaktır.
» Kırmızı renklidir.
» Çekirdeksiz hücrelerdir. Başlangıçta çekirdeklidir
fakat olgunlaştıklarında daha çok oksijen taşıyabilmek
için çekirdeklerini kaybederler.
» Yapısında kana kırmızı rengini veren hemoglobin
bulunur.
» Kanda en çok bulunan kan hücreleridir (1 mm3
kanda yaklaşık 5 milyon).
» Kemik iliğinde üretilirler.

48. 2) Akyuvarlar;
» Akyuvarların görevi mikroplara karşı
vücudu savunmaktır. Akyuvarlar mikropların
etrafını sarıp onları içine alarak veya özel
salgılar üreterek yok ederler.
» Beyaz renkli olan kan hücreleridir.
» Çekirdekli hücrelerdir.
» Akyuvarlar, alyuvarlardan daha iri yapıda
olup, sayıları ise daha azdır (1 mm3 kanda
yaklaşık 7 bin tane bulunur).
» Hastalanma sırasında kandaki akyuvar
sayısı artar.

49. Kan Pulcukları ;
» Yapısında özel proteinler
vardır ve kanın
pıhtılaşmasında görev
yaparlar. Damar kesildiğinde
hava ile etkileşerek delinen
damarın kapatılmasını
sağlarlar.
» Çekirdeksiz ve çok
küçüktürler.
» 1 mm3 kanda yaklaşık 300
bin tane kan pulcuğu vardır.

50. KAN GRUPLARI

51. Dolaşım sisteminin sağlığının korunması için,
şunlar yapılmalıdır:
» Yeterli ve dengeli olarak beslenme
» Sigara, alkol ve uyuşturucudan uzak durma
» Stres ve aşırı yorgunluklardan uzak durma
» Düzenli olarak spor yapma
» Düzenli olarak doktor kontrolünde bulunma
» Aşırı kilo almadan uzak durma

52. KAN BAĞIŞI VE ÖNEMİ

53. HAZIRLAYAN;
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
2015
BURAK TOZAN