www.doktorix.com

1. TÜRKİYEDE EMZİRME
DURUMU
&
ULUSAL BEBEK DOSTU
HASTANELER
PROGRAMI

2. “Bebek mümkün olduğu
kadar anne sütü ile
beslenmelidir. Çünkü anne
sütü, bebek daha anne
karnında iken onu
besleyen kana, en çok
benzeyen besindir”
Ünlü Türk düşünürü ve tıp
adamı İbn-i Sina,

3. Neden anne sütü?
• Bebek beslenmesinde ilk 6 ay anne sütü
verilmesinin önemi bebeğin beslenme, büyüme,
gelişim ve hastalıklardan korunması için ideal
içeriğe sahip olmasından kaynaklanır.
• Bu sebeplerle de birçok uluslararası ve ulusal
kuruluş emzirmeyi bebek beslenmesinde
öncelikle tercih edilmesi gereken beslenme
yöntemi olarak belirlemiştir.
• Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) de bu nedenle ilk 6 ay
yalnızca anne sütüyle beslenmeyi önermektedir.

4. Neden anne sütü?
• Amerikan Pediatri Akademisi (AAP) çocuklarda obezitenin
önlenmesini en önemli öncelikler arasında göstermektedir,
Akademi çocuklarda obezitenin ve aşırı kilonun düşürülmesi için
emzirmenin özendirilmesi ve desteklenmesi gerektiğini
bildirmektedir (1)
• Çocuklukta tespit edilen yüksek beden kitle indeksi adölesan ve
yetişkinlik döneminde şişmanlık ve obezite ile karşılaşılacağının
habercisidir
• Amerika’da konu ile ilgili yapılan bir meta analizde (2011) elde
edilen veriler anne sütünün aşırı kilo insidansını önemli ölçüde
azalttığını ve uzun süreli emzirmenin LDL kolestrol seviyesinin ve
kan basıncının düşürülmesi, tip 2 diyabet ve kardiyovasküler
rahatsızlıkların azaltılması ile ilişkili olduğunu göstermektedir (2)

5. UNİCEF’e göre; anne sütü ile beslenmeyen
çocuklarda ölüm oranları beslenenlere göre
4-6 kat daha fazla
DSÖ’ne göre; emziren kadın oranları yüksek
olsaydı yılda 1.5 milyon bebeğin yaşamı
kurtulacaktı

6. Sağlıklı beslenmede ilk adım
ANNE SÜTÜ

7. Çocuk ölümlerinin önlenmesine
emzirmenin katkısı
Önlem Uygulamaları
Sayı
(Bin)
Tüm çocukların
ölüm oranında
yaptığı azalma
Emzirme 1301 13%
İlaçlar 691 7%
Ek Beslenme 587 6%
Çinko 459 5%
Aşılama 403 4%
Hijyenik Doğum 411 4%
Su,sanitasyon, hijyen 326 3%
Kaynak: Lancet 2003

8. Bebek dostu hastaneler girişimi
• 1991 YILINDA WHO/UNICEF
TARAFINDAN BAŞLATILDI
• GİRİŞİMİN TEMELİNİNİ BAŞARILI
EMZİRMEDE 10 ADIM OLUŞTURMAKTA
• DÜNYADA 150 ÜLKEDE 20.000’E YAKIN
BEBEK DOSTU SAĞLIK KURULUŞU
BULUNMAKTA
• ÜLKEMİZDE DE 1991 YILINDAN BU YANA
SÜRDÜRÜLÜYOR

9. Programın amacı
• Dünya Sağlık Örgütü’ nün önerdiği ve yürütülen programa
göre “bebeklerin doğumdan hemen sonra emzirmeye
başlatılması, ilk 6 ay sadece anne sütü verilmesi ve 6. aydan
sonra uygun besinlerle beraber emzirmenin 2 yaşına kadar
sürdürülmesi” ve bu şekilde tüm bebeklerin yaşama sağlıklı
başlaması temel amacımızdır.
• Emzirmenin korunması ve desteklenmesi ile programın
temelini oluşturan başarılı emzirmede 10 adım stratejisinin
tüm sağlık kurum ve kuruluşlarında uygulanması ve devamının
sağlanması, ayrıca beslenme bozukluklarının önlemesi yoluyla
çocuklarda morbidite ve mortalite oranlarını düşürmek
hedeflenmektedir.

10. Hedefler
• Akut beslenme bozukluğu bulunan çocuk oranının 2013 yılı
sonuna kadar %1 in altına,
• Kronik beslenme bozukluğu bulunan çocuk oranını ise 2013
yılı sonuna kadar %5 in altına düşürmek ,
• İlk 6 ay sadece anne sütü ile beslenme oranını %60 a çıkarmak
• Anne destek gruplarının, 2014 yılı sonuna kadar tüm türkiye
genelinde yapılanması,
• 150 den fazla kadın istihdam eden işyerlerinin bebek dostu
işyeri olmalarının sağlanması,
• Anne sütü ve emzirme danışmanlık eğitim programının
sürekliliği ve hızını arttırmak amaçlı hazırlanan uzaktan eğitim
çalışması tamamlanıp sahada kullanılmaya başlanması

11. -Bebek Dostu Hastane
-Bebek Dostu I.Basamak Sağlık Kuruluşu,
-Bebek Dostu İl,
-Bebek Dostu İlçe,
-Anne Destek ve Anneden Anneye Destek Grupları
Grubu
-Altın ,Gümüş ve Bronz Bebek Dostu İller
-Bebek Dostu İş Yeri
Bugün ulaşılan nokta

12. Bebek Dostu Sağlık Kuruluşları
Değerlendirmeleri
Doğum Yapılan Hastaneler
“Emzirmede 10 Adım”
Çocuk Hastaneleri
“Emzirmede 9 Adım”
Bebek Dostu Aile Hekimleri
“Emzirmede 8 Adım”

13. Bebek Dostu Hastaneler
ÜLKEMİZDEKİ TÜM HASTANE DOĞUMLARININ % 92’Sİ BEBEK DOSTU HASTANELERDE YAPILMAKTADIR.

14. 1) İl merkezinde bulunan Çocuk Hastaneleri ile Doğum
Yaptırılan Hastanelerin (Devlet Has., Doğumevleri,
Üniversite Has., Askeri Has., Özel Has. v.b) tamamının BDH
Olmasının sağlanması
2) İlde mama kodu uygulamaları ile ilgili çalışmalar yapılması
3) İlde 1.Basamak sağlık hizmeti veren sağlık kuruluşlarının en
az % 20 ‘sinin Bebek Dostu olmasının sağlanması
4) Topluma anne sütü uygulamalarını yaygınlaştırmak ve
bilinçlendirmek için en az 3 faaliyette bulunulması
Bebek Dostu İl Kavramı

15. Bebek Dostu İller

16. Ülkemizde son durum
16
ORTANCA EMZİRME SÜRESİ 16 AY
TNSA 2008’e göre

17. 95,2 95,2 97 97
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
1993 1998 2003 2008
ÜLKEMİZDEYILLAR İÇERİSİNDE
EMZİREN KADIN SIKLIĞINDAKİ DEĞİŞMELER
Emziren Kadın Yüzdesi

18. ANNE SÜTÜNÜN TEŞVİKİ ve
BDH PROGRAMI-1991 den beri
 BESLENME BOZUKLUKLARININ
ÖNLENMESİ ,
 BEBEK ÖLÜMLERİNİN AZALTILMASI
AMAÇLARAMAÇLAR

19. Beslenme:
• Çocuklar zihinsel ve fiziksel büyüme
potansiyellerine ancak yeterli ve
dengeli beslenme ile ulaşabilirler.

20. • Beyin yapısı ve nörolojik gelişme
• Bilişsel fonksiyonlar, öğrenme
• Kan basıncı, kan lipidleri
• Barsak fonksiyonları
• Obezite, insülin direnci
• Kemik sağlığı
• Atopik hastalıklar
ERKEN BEBEKLİK DÖNEMİNDEKİ
BESLENME BEBEĞİN YAŞAMINI
PROGRAMLAR

21. 429 HASTANE
BDH PLAKETİ ALDI (2005)
• KONYA,
• MANİSA,
• BALIKESİR,
• TRABZON,
• ISPARTA,
• BOLU,
• YALOVA,
• AYDIN
BEBEK DOSTU
8 İL
MANİSA SOMA
İZMİR KEMALPAŞA
BEBEK DOSTU 2
İLÇE

22. PROGRAMIN UYGULANMASI
DOĞUM ÖNCESİ DOĞUM SIRASI DOĞUM SONRASI
Anne Sütünün Önemi
Meme Bakımı
Anne Beslenmesi
Emzirme Teknikleri
Emzirme Teknikleri
Emzirme Sıklığı
Laktasyonun Devamı
Bilgilerin Uygulanması
Uygulamanın
Değerlendirilmesi

23. Kocaeli - 24.09.2007
Bebek beslenmesi
• Yaşamın ilk iki yılı büyüme ve gelişmenin en
hızlı olduğu dönemdir.
• DSÖ anne sütü ile beslenmeyi 2 yaşına kadar
önermektedir..
• Anne sütü 0-6 ay arasındaki süt çocuğunun
ihtiyacı olan kalori ve besinlerin %100’ünü
karşılayabilir.
• 6-12 ay arasında %35’ini karşılayabilmektedir
ve bu nedenle 6. ayda ek besinlere geçilir.
• İlk 6 ayda su dahil hiçbir ek besin verilmemesi
önerilmektedir (Doğal beslenme).

24. Anne Sütünün yararları
1. Bebek sağlığı yönünden anne sütü ile
beslenmenin avantajları
 İshal
 Solunum yolları enfeksiyonları,otitis media
 İdrar yolu enfeksiyonları
 Nekrotizan enterokolit (6 kat)
 Yenidoğan sepsisi, bakteriyemi ve menenjit
 Mekonyum ileusu
 Ani bebek ölümü sendromu
 Aneljezik etki

25. 2. Anne sağlığı yönünden
 Doğum sonrası kanama azalmaktadır
(aneminin önlenmesi)
 Kemik mineralizasyonunda gelişme
(osteoporoz önlenmesi)
 Kanserlere karşı koruyucu (meme, uterus)
 Doğum öncesi kiloya daha kolay erişme
Anne Sütünün yararları

26. 3. Besin içeriği ve beslenme avantajları
 Anne sütünün biyolojik yapısındaki üstünlükler
 Düşük böbrek solit yükü
 Sindirim kolaylığı
3. İmmünolojik avantajlar
 Antimikrobial ajanlar
 Antiinflamatuar ajanlar
 İmmünomodülatörler
Anne Sütünün yararları

27. 5. Gelişimle ilgili avantajları
 Anne-bebek arasındaki duygusal yaklaşım
 Zihinsel gelişme ve yeteneklerde, okul başarısı, zeka
düzeyinde
5. Ekonomik avantajlar
 Bebek beslenmesinde en ucuz yöntem
 Toplum sağlığı maliyetinde azalma
5. Çevresel avantajlar
 Atık azaldığı için çevre dostu
Anne Sütünün yararları

28. 8. Erişkin sağlığına etkisi
 Büyüme – gelişme
 Şişmanlığın önlenmesi
 Kalb hastalıklarının önlenmesi
 Diş sağlığı, çene-ağız gelişmesi
 Otitis medianın azalması
 Atopik hastalıklar ve astımda azalma,
 Malign hast., çöliak, ülseratif kolit
Anne Sütünün yararları

29. Bebek beslenmesinde hedef:
İlk 6 ay
“sadece” anne sütü
2 yaşına kadar
ek gıda+anne sütü

30. Kocaeli - 24.09.2007
BAŞARILI EMZİRME ve BEBEK DOSTU
HASTANE OLMAK İÇİN 10 ADIM
1.Yazılı emzirme politikası
oluşturmak
2.Sağlık görevlileri için eğitim
programı geliştirmek
3.Tüm hamile kadınları emzirme
hakkında bilgilendirmek
4.Annelere doğum sonrası ilk
yarım saatte emzirmeye
başlamaları için yardım etmek
5.Annelere nasıl emzireceklerini
göstermek, bebeklerinden ayrı
kalsalar da emzirmeyi nasıl
sürdüreceklerini öğretmek
6.Tıbbi bir gereksinme
olmadıkça anne sütü dışında
besin vermemek
7.Anne ve bebeğin 24 saat aynı
odada kalmasını sağlamak
8.İsteğe bağlı emzirmeyi
özendirmek
9.Biberon veya emzik vermemek
10.Emzirme destek gruplarının
oluşmasını, annelerin
hastaneden çıktıktan sonra
bu organizasyonlara
başvurmasını sağlamak

31. Sağlık Kuruluşlarında mamayı özendirici afiş, broşür
bulundurulmaması
AYRICA;
Anne sütünün önemini vurgulayan afişlerin
koridorlara ve annelerin görebileceği alanlara asılması
Emzirme odalarının veya bölümlerinin oluşturulması
 Üzerinde mama reklamı olan büyüme eğrisi, aşı kartı,
takvim, kalem , poster vb. araç ve gereçlerin kullanılmaması
veya mama ismi ve firma adının kapatılarak kullanılması

32.  BDH Adayı Hastaneler Öncelikle Anne Sütünün
Teşviki ve BDH Danışmanlık Eğitimine Alınır,
 Eğitim Alan Hastaneler Kendi Hastanelerindeki Diğer
Sağlık Personelini de Eğitirler ve uygulamalarını
düzenlerler.
NASIL BDH OLUNUR ?

33.  BDH Olmaya Hazır Hastaneler Sağlık Müdürlüğü
Tarafından Değerlendirilerek Genel Müdürlüğe Bildirilir.
 Bu Hastaneler Ulusal Değerlendirme Ekibi Tarafından
Yeniden Değerlendirilerek 80 ve Üstünde Alanlar Üst
Komitenin Onayına Sunulur.
NASIL BDH OLUNUR ?

34. Kocaeli - 24.09.2007
Nasıl Emzirelim?

35. Bebeği emzirmeye başlamadan;
• Anne, ellerini su ve
sabunla yıkamalı,
• Meme başları temiz
olmalı,
• Çocuğun altı temiz
olmalıdır.

36. Teknik
Başarılı bir emzirme
için öncelikle annenin
rahat bir pozisyonda
olması sağlanmalıdır.

37. Kocaeli - 24.09.2007
Pozisyonlar

38. Emzirmenin Aşamaları -1
• Bebeğin dudakları
uyarılır.
• Meme başı bebeğin
dudaklarına temas
ettirilir.

39. Emzirmenin Aşamaları -2
• Bebeğin ağzını
açarak meme başını
ve areolayı ağzının
içine alması sağlanır.
• Koyu renkli kısım
dudakları ile
çevrelenmelidir

40. Kocaeli - 24.09.2007
Emzirmenin Aşamaları -3
• Anne göğsünü
desteklerken,
memesini bebeğe doğru
sıvazlayabilir.

41. Teknik
DOĞRU YANLIŞ

42. Emzirmenin Aşamaları -4
Bebek emerken
ağzında meme, yüzü
annesine dönük eliyle
memeye temas eder.

43. Emzirmenin Aşamaları -5
• Bebek bedeninin
anneye yakın durması
sağlanır.
• Bedeni ile de temas
halinde olması
bebeğe güven verir.

44. Emzirmenin Aşamaları-6
• Emzirme eylemi hem
anne hem de bebek
için keyif verici bir
olay olmalıdır.
• Doyan bebek memeyi
bırakabilir

45. Kocaeli - 24.09.2007

46. Anne sütü dinamik bir sıvıdır
• Emzirmenin başladığı günden itibaren
• Emzirme esnasında
• Günün farklı zamanlarında değişiklik gösterir.

47. Anne sütü
• Kolostrum
– Doğumdan sonraki ilk birkaç günde
üretilir.
– Yüksek protein içerir.
– Bağışıklığı sağlayan faktörler mevcuttur.
• Olgun süt
– Doğumdan birkaç gün sonra üretilmeye
başlar.

48. Emzirme süresince
– Önsüt : Çok miktarda üretilir, yüksek
miktarda protein ve laktoz içerir.
Bebeğin tüm sıvı ihtiyacını karşılar.
– Sonsüt: Yüksek oranda yağ içerir,
enerjinin büyük bölümünü karşılar.

49. Emzirme süresi:
• Bebeği memeden kısa sürede
ayırmamak, kendi bırakana kadar
memede tutmak gerekir.
• İlk günler toplam süre 45 dk
• Daha sonra 10-15 dk

50. Anne sütü yeterli mi?
• İdrar / gayta çıkışı:
– İlk 3-5 gün: 3-5 kez idrar, 3-5 kez gayta
• Tartı: 20-30 g/gün
– 3-5.günde >%7 tartı kaybı olmamalı
– 10-14.günde doğum ağırlığını yakalamalı

51. Sıkca sorulanlar
• Sağlıklı bir annenin günlük süt üretimi ne kadardır?
– 750-1000 cc, ortalama 850 cc
• Bebek hangi sıklıkla emzirilmelidir?
– İlk 2 hafta süt az gelebilir. Yarım saatte bir
emzirilmelidir.
– İlk 6 hafta her istediğinde meme almalıdır.
– 6 haftadan sonra 1-4 saatte bir (kendisi
düzenler).
• Bir meme ne kadar sürede boşalır?
– Term bebek 10-15 dakikada boşaltır.

52. Anne sütünün sağılması

53. Sağılmış sütün saklanması-1,
• Sıradan kaba konmamalı, steril kapta
biriktirilmelidir.
• Anne sütü oda ısısında 4-6 saat dayanır.
• Buzdolabının rafında ise 24-48 saat
saklanabilir.
• 24 saatte kullanılmayacak süt
dondurulmalı, üzerine tarih yazılmalıdır
• Anne sütü, derin dondurucuda 6 ay
saklanabilir.

54. Sağılmış sütün saklanması-2,
• Bir defada 60-120 ml süt dondurulabilir
• Donmuş süte taze süt asla eklenmemelidir
• Buzdolabına indirilerek veya ılık suda
bekleterek çözülmelidir
• Kesinlikle mikro dalgaya konmamalıdır
• Çözülen süt 24 saat içinde kullanılmalıdır
• Çözülmüş süt tekrar dondurulmamalıdır

55. Emzirmeye kontrendikasyon
oluşturan durumlar
• Bebekte galaktozemi
• Annede
– Aktif, tedavi edilmemiş tüberküloz
– HTLV pozitif
– Tanı/tedavi amaçlı radyoaktif izotop alımı
– Antimetabolit/kemoterapötik alımı
– Uyuşturucu, sigara kullanımı
– Memede herpes lezyonu (diğer memede yoksa o
memeden emebilir)
- HIV ±

56. Emzirmeye kontrendikasyon
oluşturmayan durumlar
• Annede:
– HBsAg /HCV pozitifliği
– Ateş
– CMV seropozitifliği
– Annenin kullandığı ve aslında
kontrendikasyon oluşturmayan ilaçlar !
• Bebekte sarılık

57. Dolu meme
• Memeler sıcak, ağır ve serttir.
• Süt gayet güzel akar.
• Meme ucu serttir.
• Ateş yoktur.
• Dolu memeler yumru yumru olur.
Çözüm: Daha sık emzirmeyle
memenin boşaltılmasıdır.

58. SONUÇ:
• Anne sütü kimyasal olarak taklit edilse de
biyolojik üstünlükleri taklit edilememiş bir
besindir.
• Bebeğin yaşaması, fiziksel ve zihinsel gelişimi,
hastalıklardan korunması, ruh sağlığı, annenin
sağlığı, ailenin ve toplumun ekonomik gelişmesi,
çevre sağlığı açısından anne sütü ile beslenme
desteklenmeli ve teşvik edilmelidir.
• Doğum yapılan her hastane anne bebek dostu
hastane unvanını almalıdır.

60. 1-)1-) Yazılı Olan Anne Sütünü TeşvikYazılı Olan Anne Sütünü Teşvik
İlkelerini Tüm Sağlık Personeliİlkelerini Tüm Sağlık Personeli
Bilmelidir.Bilmelidir.
2-)2-) Bu İlkeler Doğrultusunda TümBu İlkeler Doğrultusunda Tüm
Sağlık Personeli Eğitilmelidir.Sağlık Personeli Eğitilmelidir.
3-)3-) Hamileler Emzirmenin Yararları veHamileler Emzirmenin Yararları ve
Yöntemleri KonusundaYöntemleri Konusunda
Bilgilendirilmelidirler.Bilgilendirilmelidirler.
4-)4-) Annelerin, Doğumu İzleyen YarımAnnelerin, Doğumu İzleyen Yarım
Saat İçinde Emzirmeye BaşlamalarıSaat İçinde Emzirmeye Başlamaları
Sağlanmalıdır.Sağlanmalıdır.
5-)5-) Annelere Emzirme YöntemleriAnnelere Emzirme Yöntemleri
Gösterilmelidir.Gösterilmelidir.

61. 6-)6-) Tıbben Gerekli OlmadıkçaTıbben Gerekli Olmadıkça
Yenidoğanlara Anne Sütü Dışında GıdaYenidoğanlara Anne Sütü Dışında Gıda
Verilmemelidir.Verilmemelidir.
7-)7-) Anne ile Bebek Aynı OdadaAnne ile Bebek Aynı Odada
Kalmalıdır.Kalmalıdır.
8-)8-) Bebek Her İsteyişinde AnneBebek Her İsteyişinde Anne
Emzirmelidir.Emzirmelidir.
9-)9-) Emzirilen Bebeklere EmzikEmzirilen Bebeklere Emzik
Verilmemelidir.Verilmemelidir.
10-)10-) Taburcu Olduktan Sonra, AnnelereTaburcu Olduktan Sonra, Annelere
İlk 6 Ay Sadece Anne Sütüİlk 6 Ay Sadece Anne Sütü VermeyeVermeye
Teşvik Edilmeli ve İzlenmelidir.Teşvik Edilmeli ve İzlenmelidir.

62. BEBEĞİN HER İSTEYİŞİNDEBEBEĞİN HER İSTEYİŞİNDE
EMZİRİLMESİNİNEMZİRİLMESİNİN
AVANTAJLARIAVANTAJLARI
 Anne sütü oluşumu daha erken olur,Anne sütü oluşumu daha erken olur,
 Bebek daha hızlı kilo alır,Bebek daha hızlı kilo alır,
 Göğüste süt birikimi gibi sorunlarGöğüste süt birikimi gibi sorunlar
daha az görülür,daha az görülür,
 Emzirme daha kolay gerçekleşirEmzirme daha kolay gerçekleşir ..