лекц2
- 3. 1. Онолын ерөнхий үндэслэл нь:
• Хөдөлмөрийн бүтээмж гэдэг бол нэгж
хугацаанд
зарцуулсан
шинэ/амьд/
хөдөлмөрийн зардлын багасалт өнгөрсөн
/биежсэн/ хөдөлмөрийн ихсэлт мөн.
• Бүтээмжийг нэмэгдүүлэхийн тулд шинжлэх
ухаан
техникийн
ололтыг
нэвтрүүлж,
хөдөлмөрийн
зардлын
бууралтаар илэрхийлэгдэнэ.
- 4. • Шинжлэх ухааны онолтыг нэвтрүүлнэ гэдэг
нь
үйлдвэрийг
автоматжуулах
, механикжуулах замаар капиталд оруулах
хөрөнгө оруулалт өсч, түүний хэмжээ
нэмэгдэн,
хөдөлмөрийн
амьд
хөдөлмөрийн зардал/ ажилчдын тоо/
буурна гэсэн үг.
- 5. 2. Үр ашгийн үзүүлэлт түүнийг тооцох нь:
• Хөдөлмөрийн бүтээмж бол үр ашгийн гол
үзүүлэлт гэж үздэг. Үр ашгийг тодорхойлохдоо
үйлдвэрлэлийн зардлыг эцийн үр дүнтэй
харьцуулах замаар тодорхойлно. Үр ашгийг
улс, нийгмийн болон аж ахуйн нэгжийн
төвшинд гэсэн хэд хэдэн янзын үзүүлэлтээр
илэрхийлж болно. Үүнд:
– Нийгмийн хөдөлмөрийн бүтээмж. Үүнийг олохдоо
жилийн туршид үйлдвэрлэсэн улсын хэмжээнд
бүтээгдсэн нийт бүтээгдэхүүнийг амьд ба биежсэн
хөдөлмөрийн нийт зарцуулалтад хуваах замаар
тооцно.
- 6. • Зөвхөн амьд хөдөлмөрийн ашиглалтын үр
ашгийг /Э/ илэрхийлэх өөр нэг үзүүлэлт
бол нэг ажилчинд ногдох үндэсний орлогын
хэмжээ юм.
- 7. • Энэ үзүүлэлт нь хүмүүсийн хөдөлмөрийн
үр ашиг , тэд үйлдвэрлэлийн бүх биет
элементүүдийг / техник, технологи, түүхий
эд материал, эрчим хүч/ хэрхэн ашиглаж
байгааг илэрхийлнэ.
• Биежсэн хөдөлмөр нь үйлдвэрийн газарт
үндсэн фондын хэлбэртэй байна. Үндсэн
фондын ашиглалтын үр ашгийг / Эүф/
үндэсний орлогыг хөдөлмөрийн процесст
оролцож байгаа үйлдвэрлэлийн үндсэн
фондод харьцуулж тодорхойлно.
- 8. • Энэ үзүүлэлт үйлдвэрлэлийн үндсэн фондын
жилийн дундаж өртгийн нэг төгрөгт ногдох
үндэсний орлогын хэмжээг илэрхийлнэ.
• Хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг /Эхо/ илэрхийлэх,
нэгтгэгч үзүүлэлт бол үндэсний орлогын жилийн
цэвэр өсөлтийг энэхүү өсөлтийг хангах нөхцөлийг
бий болгосон хөрөнгө оруулалтад харьцуулсны
харьцаа юм.
- 9. • Энэ үзүүлэлтээр шинээр оруулсан хөрөнгө
оруулалтын нэг төгрөгт ногдох үндэсний
орлогын цэвэр өсөлтийг үнэлнэ.
- 10. Хувь хүний төвшинд хөдөлмөрийн
бүтээмжийг хэмжих аргууд
• Нийгмийн болон хувь хүний төвшинд
бүтээмжийг үнэлэх нь ялгаатай.
• Хувь хүний хөдөлмөрийн бүтээмж бол нэг
ажилчны хөдөлмөрийн үр дүн / амьд
хөдөлмөрийн бүтээмж/ харуулна.
• Энэ үзүүлэлт нь:
– нэгж хугацаанд үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний
тоо/бүтээл/
– Бүтээгдэхүүний нэгжид зарцуулсан ажлын цагийн
тоо/ хөдөлмөр багтаамж/ гэсэн хоёр янзаар
хэмжинэ.
- 11. • Хөдөлмөрийн бүтээмж ба хөдөлмөр
багтаамж хоёрыг тооцох томьёо нь:
• Үүнд:
– Хб- хөдөлмөрийн бүтээмж
– Т- нэгж бүтээгдэхүүний хөдөлмөр багтаамж
– М-Бүтээгдэхүүний тоо
– Ц- бүх бүтээгдэхүүнд орсон ажлын цагийн нийт
зарцуулалт
- 12. • Жишээ нь: ажилчин 8 цагт 480 бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэвэл хөдөлмөрийн бүтээмж нь
цагт 60 бүтээгдэхүүн болно. Бүтээгдэхүүний
хөдөлмөр багтаамж нь 1 минут байна.
• Энэ тооцоог ажилчин бүрт хийснээр
харьцуулан хөдөлмөрийн бүтээмж ба
хөдөлмөр багтаамж нөгөө ажилчнаас хэр
дээгүүр эсвэл доогуур байгааг тогтоох
боломжтой.
