Cơ sở lý luận về nuôi con nuôi và điều kiện nuôi con nuôi. Nuôi con nuôi là hiện tượng tồn tại trong mọi chế độ xã hội và xuất hiện từ rất lâu trong lịch sử nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu của con người, thể hiện mối quan hệ gắn bó của con người với nhau.

1. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NUÔI CON NUÔI
VÀ ĐIỀU KIỆN NUÔI CON NUÔI
1.1. Khái niệm nuôi con nuôi và ý nghĩa của việc nuôi con nuôi
1.1.1. Khái niệm nuôi con nuôi
Nuôi con nuôi là hiện tượng tồn tại trong mọi chế độ xã hội và xuất hiện
từ rất lâu trong lịch sử nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu của con người, thể hiện
mối quan hệ gắn bó của con người với nhau.
Khái niệm nuôi con nuôi có thể được xem xét dưới hai góc độ: góc độ xã
hội và góc độ pháp lý.
* Dưới góc độ xã hội
Trong cuộc sống xã hội có rất nhiều trường hợp cá nhân hoặc gia đình
nhận một đứa trẻ làm con nuôi. Việc nhận con nuôi có thể xuất phát từ nhiều lý
do như: người nhận nuôi không có con; từ tình yêu thương với những đứa trẻ
mồ côi, không nơi nương tựa; từ phong tục tập quán của địa phương hoặc để
tích đức về sau cho con cái… Việc hình thành quan hệ cha mẹ con trong trường
hợp này một mặt đáp ứng nhu cầu về tình cảm giữa người nhận nuôi và người
được nhận nuôi, thể hiện sự yêu thương, muốn giúp đỡ cưu mang trẻ em mồ
côi, trẻ em bất hạnh; mặt khác nó còn thể hiện lòng nhân ái, sự hướng thiện của
con người với những giá trị đạo đức tốt đẹp. Mặc dù đã hình thành quan hệ cha
mẹ và con trên thực tế, các bên đều thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ cha
mẹ và con đối với nhau nhưng do các bên không đăng ký tại cơ quan nhà nước
có thẩm quyền nên quan hệ nuôi con nuôi không được công nhận có giá trị pháp
lý.
Việc hình thành những quan hệ như trên đã tạo ra các hình thức nuôi con
nuôi như: nuôi con nuôi theo phong tục tập quán, nuôi con nuôi lập tự,
6

2. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
nuôi con nuôi trên danh nghĩa, nuôi con nuôi lấy phúc… Trên thực tế, quan hệ
nuôi con nuôi này mặc dù không có sự công nhận của cơ quan nhà nước có
thẩm quyền nhưng vẫn tồn tại mối quan hệ cha mẹ con giữa người nhận nuôi
và người được nhận nuôi.
Như vậy, dưới góc độ xã hội thì nuôi con nuôi là việc xác lập quan hệ
cha mẹ và con trên thực tế giữa người nhận nuôi và người được nhận nuôi nhằm
đáp ứng những nhu cầu về tình cảm và lợi ích giữa người nhận nuôi và người
được nhận nuôi mà không có sự công nhận của cơ quan nhà nước có thẩm
quyền.
* Dưới góc độ pháp lý
Dưới góc độ pháp lý, nuôi con nuôi có thể được hiểu: là sự kiện pháp lý
hoặc là quan hệ pháp luật. Trong phạm vi luận văn này, nuôi con nuôi được
hiểu dưới góc độ là sự kiện pháp lý. Việc nuôi con nuôi bao gồm tập hợp các
sự kiện pháp lý. Chỉ khi nào hội tụ đủ các sự kiện này quan hệ nuôi con nuôi
mới phát sinh hiệu lực pháp lý. Cơ quan nhà nước có thẩm quyền chỉ có thể
công nhận việc nuôi con nuôi khi các bên đương sự thể hiện rõ ràng ý chí của
mình đồng thời đáp ứng đầy đủ các điều kiện cần thiết của việc nuôi con nuôi.
Nói cách khác, cơ quan nhà nước có thẩm quyền chỉ có thể công nhận việc nuôi
con nuôi khi các sự kiện cấu thành đã hội tụ đầy đủ và được liên kết lại với
nhau tại thời điểm phát sinh quan hệ pháp luật về nuôi con nuôi. Vì vậy có thể
nói dưới góc độ pháp lý nuôi con nuôi là sự kiện pháp lý, là một cấu thành sự
kiện.
Về lý luận, sự kiện pháp lý là những sự kiện xảy ra trong thực tế được
pháp luật quy định rõ các quyền và nghĩa vụ. Có nghĩa là những hoàn cảnh, tình
huống điều kiện của đời sống thực tế được pháp luật ghi nhận trong các quy
phạm pháp luật gắn liền với việc làm phát sinh, thay đổi và chấm dứt quyền và
nghĩa vụ của các chủ thể cụ thể khi chúng xảy ra.
7

3. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Với tư cách là một sự kiện pháp lý, điều kiện nuôi con nuôi bao gồm các
điều kiện về nội dung và điều kiện về hình thức. Hai điều kiện này có mối quan
hệ với nhau và tạo ra hiệu lực pháp lý của quan hệ nuôi con nuôi. Vì vậy, sự
kiện pháp lý làm phát sinh quan hệ pháp luật nuôi con nuôi khi nó đáp ứng được
các yếu tố sau: các điều kiện về chủ thể của việc nuôi con nuôi; sự thể hiện ý
chí của người nhận nuôi con nuôi, ý chí của cha mẹ đẻ hoặc người giám hộ của
trẻ em được cho làm con nuôi, ý chí của bản thân người con nuôi (điều kiện nội
dung) và ý chí của nhà nước công nhận việc xác lập quan hệ nuôi con nuôi (điều
kiện hình thức).
- Về chủ thể: người nhận nuôi, người được nhận nuôi, cha mẹ đẻ phải
đáp ứng được các điều kiện của việc nuôi con nuôi. Các điều kiện này được
pháp luật quy định và bắt buộc các chủ thể phải đáp ứng khi mong muốn xác
lập quan hệ nuôi con nuôi. Việc đáp ứng đầy đủ các điều kiện nuôi con nuôi do
pháp luật quy định chính là một điều kiện để các bên tham gia vào sự kiện pháp
lý phát sinh quan hệ nuôi con nuôi.
- Về sự thể hiện ý chí của các bên liên quan: các chủ thể ngoài việc đáp
ứng được các điều kiện của việc nuôi con nuôi thì cần phải thể hiện ý chí của
mình trong việc cho – nhận con nuôi.
+ Sự thể hiện ý chí của người nhận nuôi con nuôi. Người nhận nuôi con
nuôi phải thể hiện ý chí của mình về việc mong muốn nhận nuôi đứa trẻ và
thiết lập quan hệ cha mẹ và con với đứa trẻ đó.
+ Sự thể hiện ý chí của cha mẹ đẻ hoặc người giám hộ của trẻ em được
cho làm con nuôi. Ý chí của những người này trong việc cho trẻ em làm con
nuôi phải tự nguyện, không có bất cứ sự tác động, dụ dỗ, ép buộc nào.
+ Sự thể hiện ý chí của bản thân người được nhận làm con nuôi. Pháp
luật quy định khi trẻ em đạt đến một độ tuổi nhất định (từ 9 tuổi trở lên), trẻ
em có quyền thể hiện ý chí độc lập, quyết định vấn đề có liên quan đến cuộc
8

4. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
sống của mình. Sự đồng ý làm con nuôi của trẻ trong trường hợp này là điều
kiện bắt buộc để việc nuôi con nuôi có giá trị pháp lý. Quy định này thể hiện
quyền cơ bản của trẻ em trong việc bày tỏ ý kiến của mình.
- Ý chí của nhà nước được thể hiện qua việc công nhận hay không công
nhận việc nuôi con nuôi thông qua thủ tục đăng ký việc nuôi con nuôi
hay từ chối việc đăng ký nuôi con nuôi. Việc nuôi con nuôi được công nhận tại
cơ quan nhà nước có thẩm quyền làm phát sinh hiệu lực pháp lý của việc nuôi
con nuôi.
Như vậy, dưới góc độ là một sự kiện pháp lý, nuôi con nuôi được hiểu là
việc một người hoặc hai người là vợ chồng nhận nuôi một người khác không
do họ sinh ra, nhằm xác lập quan hệ cha mẹ và con giữa người nhận nuôi và
người được nhận nuôi trên cơ sở phù hợp với các quy định của pháp luật.
1.1.2. Ý nghĩa của việc nuôi con nuôi
Việc ban hành Luật Nuôi con nuôi cũng như quy định mục đích của việc
nuôi con nuôi đã thể hiện truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tình yêu thương,
tinh thần trách nhiệm, mối quan hệ tương thân tương ái giúp đỡ lẫn nhau giữa
con người với con người. Đặc biệt trong hoàn cảnh đất nước còn chịu những di
chứng nặng nề của chiến tranh, điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn, mức
thu nhập của người dân còn thấp, nhiều trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt cần có
mái ấm gia đình, thì vấn đề nuôi con nuôi càng trở lên cấp thiết trong đời sống
xã hội, đảm bảo cho trẻ em được lớn lên trong môi trường gia đình, trong bầu
không khí hạnh phúc để trở thành người có ích cho xã hội. Trong thời gian qua,
có rất nhiều trẻ em bị bỏ rơi khi vừa mới sinh ra, rất nhiều trẻ em bị dị tật bẩm
sinh hoặc bị di chứng do ảnh hưởng của chiến tranh để lại, trẻ em là con của
các gia đình nghèo mà cha mẹ để không có đủ điều kiện để chăm sóc con cái.
Các em phải sớm lăn lộn với
9

5. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
đời, tự bươn chải làm đủ các nghề để kiếm sống như bán vé số, đánh giầy, ăn
xin... Với môi trường đó các em dễ bị các phần tử xấu dụ dỗ, không ít những
đứa trẻ đã kiếm sống bằng nghề móc túi, cướp giật, trộm cắp... và các em sẽ trở
thành gánh nặng của xã hội. Vì vậy, việc các em được nhận làm con nuôi có ý
nghĩa rất quan trọng không chỉ riêng với cuộc đời của các em mà còn có ý nghĩa
đối với toàn xã hội. Việc nuôi con nuôi không chỉ là biện pháp tốt nhất, phù
hợp và có lợi nhất đối với trẻ em mà còn là cách thực hiện hợp pháp quyền làm
cha mẹ của cá nhân.
Việc nhận nuôi con nuôi góp phần làm giảm gánh nặng của nhà nước
trước tình trạng trẻ em lang thang, không nơi nương tựa, không nguồn nuôi
dưỡng, hạn chế trẻ em có thể có hành vi vi phạm pháp luật hay mắc các tệ nạn
xã hội do thiếu sự quan tâm, giáo dục… Đây là cơ sở để đảm bảo sự ổn định,
phát triển của đất nước đồng thời cũng giảm đi gánh nặng đối với ngân sách
nhà nước vì không phải đưa các em vào cơ sở bảo trợ xã hội mà vẫn đảm bảo
được lợi ích tốt nhất cho trẻ em.
Mặt khác, việc nhận nuôi con nuôi đem lại cho đứa trẻ một gia đình, ở
đó đứa trẻ được hưởng sự yêu thương, chăm sóc, nuôi dưỡng như những đứa
trẻ khác. Chúng sẽ không bị mặc cảm về hoàn cảnh của mình, có điều kiện tốt
nhất để phát triển nhân cách, trí tuệ của bản thân. Đây cũng là một biện pháp
đảm bảo quyền cơ bản của trẻ em – quyền được sống trong môi trường gia đình.
Còn đối với người nhận nuôi, việc nuôi con nuôi đem lại cho họ một đứa con
phù hợp với nguyện vọng của họ. Đặc biệt đối với những cặp vợ chồng vô sinh,
việc nhận con nuôi giúp họ thực hiện quyền làm cha mẹ của mình, họ được
chăm lo, được thể hiện tình cảm của của những người làm cha mẹ với đứa con.
Việc nuôi con nuôi sẽ đáp ứng một cách hài hòa lợi ích của cả hai bên
người nhận nuôi và người được nhận nuôi. Người nhận nuôi thỏa mãn được
10

6. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
nhu cầu tình cảm, tinh thần một cách đầy đủ, trọn vẹn của một người làm cha,
làm mẹ. Đối với trẻ em được nhận làm con nuôi là việc được chăm sóc, được
nuôi dưỡng được sống trong tình yêu thương trong một gia đình, nơi có vai trò
quan trọng đối với sự hình thành và phát triển nhân cách mỗi con người. Nếu
nhân cách của con người bao gồm hai mặt đức và tài, thì gia đình là nơi nuôi
dưỡng đạo đức và gieo mầm tài năng. Vì vậy việc nuôi con nuôi sẽ tạo cho trẻ
em được sống dưới mái ấm gia đình, góp phần vào việc xây dựng và ươm mầm
tài năng cho đất nước.
1.2. Khái niệm về điều kiện nuôi con nuôi
Pháp luật là sự thể hiện ý chí của nhà nước nhằm điều chỉnh những nhu
cầu của cá nhân phát sinh từ đời sống thực tế. Ở mỗi giai đoạn lịch sử khác
nhau sự điều chỉnh quan hệ nuôi con nuôi khác nhau. Khi chưa có nhà nước và
pháp luật thì việc nuôi con nuôi diễn ra tự nhiên, dựa vào nhu cầu tình cảm của
cá nhân mà không bị chi phối bởi các điều kiện nuôi con nuôi. Khi xã hội hình
thành giai cấp, xuất hiện nhà nước và pháp luật, lúc này việc nuôi con nuôi
được gắn với lợi ích của trẻ em, của gia đình và lợi ích của giai cấp thống trị.
Vì vậy, pháp luật sẽ quan tâm điều chỉnh bằng việc quy định các điều kiện nuôi
con nuôi để đảm bảo lợi ích của các bên liên quan và duy trì trật tự công cộng
của xã hội.
Mặt khác, việc nuôi con nuôi được xác lập trên cơ sở ý chí, tình cảm của
các bên mà không gắn với quan hệ tự nhiên thuần túy về mặt sinh học huyết
thống nên việc xác lập quan hệ nuôi con nuôi phải gắn liền với các điều kiện cụ
thể để tạo môi trường sống lành mạnh, an toàn cho trẻ. Các điều kiện này được
quy định bởi các quy phạm pháp luật mà người nhận nuôi con nuôi và con nuôi
phải đáp ứng. Các điều kiện này gắn với nhân thân, hoàn cảnh...của các chủ thể
để đảm bảo quan hệ nuôi con nuôi xác lập phù hợp với ý chí, nguyện vọng của
các bên. Nếu chủ thể của quan hệ nuôi
11

7. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
con nuôi không đáp ứng được các điều kiện đó thì quan hệ nuôi con nuôi không
có giá trị pháp lý.
Dưới góc độ pháp lý, điều kiện nuôi con nuôi là sự thể hiện ý chí của nhà
nước thông qua các quy phạm pháp luật quy định các điều kiện cần có đối với
các chủ thể có liên quan trong việc cho - nhận con nuôi phù hợp với mục đích
của việc nuôi con nuôi và trên cơ sở đó việc nuôi con nuôi được công nhận là
hợp pháp.
1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến việc quy định điều kiện nuôi con nuôi
- Điều kiện kinh tế, xã hội trong một giai đoạn nhất định ảnh hưởng trực
tiếp đến việc quy định các điều kiện nuôi con nuôi. Tuy nuôi con nuôi là
một chế định có lịch sử lâu đời, nhưng bản chất của việc nuôi con nuôi đã có
những thay đổi lớn qua từng thời kì. Thời kỳ đầu, nuôi con nuôi chủ yếu là biện
pháp đảm bảo cho các cặp vợ chồng hiếm muộn không có con có người nối dõi
tông đường, thờ cúng tổ tiên. Việc nuôi con nuôi lúc đó vì lợi ích của gia đình
người nhận nuôi mà chưa xuất phát từ lợi ích của trẻ em được nhận nuôi. Công
ước của Liên Hợp Quốc về quyền của trẻ em năm 1989 ra đời đã đánh dấu cuộc
cách mạng tư tưởng về quyền trẻ em. Công ước khẳng định trẻ em phải được
coi là trung tâm bảo vệ đã góp phần làm thay đổi mục đích của việc nuôi con
nuôi từ chỗ “đem lại cho gia đình một trẻ em” đã chuyển thành “đem lại cho
trẻ em một gia đình”. Vì vậy, khung pháp luật về nuôi con nuôi cũng như quy
định về các điều kiện nuôi con nuôi được xây dựng và có ý nghĩa quan trọng
trong việc bảo vệ quyền, lợi ích của trẻ em.
- Quy định điều kiện nuôi con nuôi xuất phát từ ý chí của Nhà nước trong
việc điều chỉnh quan hệ gia đình nói chung và quan hệ nuôi con nuôi nói riêng.
Việc nuôi con nuôi có ảnh hưởng sâu sắc không chỉ đối với các bên
chủ thể mà còn làm hình thành một gia đình mới – một cấu trúc cơ bản của xã
hội, nên nó ảnh hưởng tới sự ổn định và phát triển của một đất nước. Đặt ra
12

8. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
các điều kiện đối với các bên chủ thể trong việc xác lập quan hệ nuôi con nuôi
nhằm định hướng, tạo ra khung pháp lý cơ bản cho việc nuôi con nuôi, để việc
nuôi con nuôi được thực hiện với mục đích nhân đạo, bảo vệ các quyền cơ bản
của con người đặc biệt là của trẻ em, phù hợp với các chuẩn mực đạo đức của
xã hội và lợi ích chung của đất nước.
Mặt khác, đường lối chủ trương của Nhà nước có ảnh hưởng sâu sắc tới
mọi mặt của đời sống xã hội, trong đó có việc nuôi con nuôi, là cơ sở để quy
định các điều kiện nuôi con nuôi. Chính sách xã hội có thể tác động theo hai
hướng: thúc đẩy, khuyến khích việc nhận nuôi con nuôi hoặc hạn chế, kìm hãm
việc nhận nuôi con nuôi. Các biện pháp, chính sách có ảnh hưởng trực tiếp tới
việc nuôi con nuôi như: biện pháp hỗ trợ kinh tế, phúc lợi xã hội cho người
nhận con nuôi, kế hoạch dân số và kế hoạch hóa gia đình, khuyến khích nhận
các trẻ em mồ côi, khuyết tật, mắc bệnh hiểm nghèo làm con nuôi...Do vậy, tùy
theo đường lối chủ trương của nhà nước trong từng thời kỳ có tác động tới việc
nuôi con nuôi cũng như quy định các điều kiện nuôi con nuôi đối với các chủ
thể tham gia vào quan hệ này.
- Việc quy định điều kiện nuôi con nuôi bị chi phối bởi các nguyên tắc
điều chỉnh pháp luật đối với việc nuôi con nuôi, trong đó nguyên tắc đảm bảo
cho trẻ em được sống trong môi trường gia đình gốc là một nguyên tắc cơ bản
chi phối việc quy định các điều kiện nuôi con nuôi. Bởi nuôi con nuôi chỉ thực
sự cần thiết và vì lợi ích của trẻ được cho làm con nuôi khi trẻ em đó không thể
được nuôi dưỡng, chăm sóc trong gia đình ruột thịt của mình vì những lý do
nhất định. Chỉ khi đó việc cho – nhận trẻ em làm con nuôi mới phù hợp với
quyền của trẻ em được sống trong gia đình, phù hợp với nguyên tắc: “Trẻ em
không bị buộc cách ly khỏi cha mẹ trái với ý muốn của cha mẹ, trừ trường hợp
một sự cách ly như thế là cần thiết cho lợi ích tốt nhất của trẻ em” [24, Điều
9]. Ngay cả trong trường hợp phải cách ly khỏi cha mẹ thì ý
13

9. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
muốn của trẻ em cũng phải được quan tâm trước tiên khi trẻ em có khả năng
thể hiện ý chí của mình. Vì vậy, việc đưa trẻ em ra khỏi gia đình ruột thịt của
mình để làm con nuôi người khác chỉ có thể xuất phát từ lợi ích của chính trẻ
em, không phải mọi trẻ em đều được cho làm con nuôi người khác. Trẻ em chỉ
được cho làm con nuôi khi không có sự chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục của
gia đình do bố mẹ đã chết, bị mất tích, không xác định được hoặc đều bị mất
năng lực hành vi dân sự hoặc khi cha mẹ đẻ của trẻ tuy còn sống nhưng không
thể có điều kiện chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ. Lúc này cho trẻ em làm con nuôi là
giải pháp tốt nhất cho lợi ích của trẻ. Do đó, quy định về các điều kiện của việc
cho – nhận con nuôi phải xuất phát từ nguyên tắc cơ bản này.
- Phong tục tập quán, truyền thống văn hóa, đạo đức, lối sống cũng ảnh
hưởng đến việc quy định các điều kiện của việc nuôi con nuôi. Việc nuôi con
nuôi chịu ảnh hưởng sâu đậm của những truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta
như tương thân tương ái, lá lành đùm lá rách, cưu mang, đùm bọc những trẻ em
lang thang, cơ nhỡ, không nơi nương tựa. Tuy nhiên, với ảnh hưởng tiêu cực
của cơ chế thị trường, những nét truyền thống tốt đẹp của dân tộc đang bị đe
dọa nghiêm trọng. Những giá trị nhân văn và giá trị tinh thần có phần bị xem
nhẹ và coi thường, dẫn đến sự thay đổi trong hành vi xử sự của con người theo
xu hướng thực dụng, vụ lợi. Việc giữ gìn được những truyền thống văn hóa có
giá trị tốt đẹp của dân tộc như tính cộng đồng, lòng nhân ái...có ảnh hưởng tích
cực đến việc nuôi con nuôi.
Đạo đức, lối sống cũng ảnh hưởng không nhỏ đến tình trạng nuôi con
nuôi. Trong xã hội phong kiến, quan niệm về chuẩn mực đạo đức rất khắt khe.
Ngày nay sự hiểu biết của con người ngày càng mở rộng, chất lượng cuộc sống
được cải thiện và nâng cao, quan niệm sống, cách sống của con người có nhiều
thay đổi, trở lên phóng khoáng, tự do, cởi mở hơn đặc biệt là giới trẻ. Sự trưởng
thành về tình dục của nam nữ thanh niên sớm hơn, nhưng lại không
14

10. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
được giáo dục để có sự hiểu biết cần thiết về an toàn tình dục cũng như các biện
pháp phòng tránh thai và sức khỏe sinh sản. Do đó tình trạng trẻ em gái chưa
thành niên mang thai là một hiện tượng tương đối phổ biến và đáng lo ngại.
Những đứa trẻ được sinh ra bởi cha mẹ không có quan hệ hôn nhân, không có
điều kiện kinh tế, người mẹ không có hiểu biết và khả năng cần thiết tối thiểu
để nuôi dưỡng trẻ sơ sinh, hơn nữa người mẹ trẻ bị áp lực bởi những định kiến
xã hội nên dẫn đến việc người mẹ trẻ bỏ rơi con ngay sau khi sinh tại cơ sở y
tế, trên đường phố hoặc các trung tâm nuôi dưỡng trẻ... Những trẻ em này là
đối tượng có thể được cho làm con nuôi. Việc cho trẻ em làm con nuôi trong
những trường hợp này thường xảy ra do sự bồng bột thiếu suy nghĩ, chín chắn.
Do đó, việc quy định các điều kiện về sự thể hiện ý chí của cha mẹ đẻ trong
việc cho con đi làm con nuôi là cần thiết.
- Dựa trên các văn bản pháp luật quốc tế về quyền trẻ em, quy định các
điều kiện nuôi con nuôi cho phù hợp với pháp luật quốc tế về nuôi con nuôi
như: Công ước Lahay 1993 về bảo vệ quyền trẻ em và hợp tác trong lĩnh vực
nuôi con nuôi quốc tế… Những văn bản này được coi là cơ sở pháp lý quan
trọng để quy định các điều kiện nuôi con nuôi theo hướng tiệm cận với pháp
luật nuôi con nuôi quốc tế.
1.4. Sự cần thiết quy định điều kiện nuôi con nuôi
Một trong những quyền cơ bản của trẻ em được pháp luật bảo vệ là quyền
được sống, được chăm sóc, nuôi dưỡng trong môi trường gia đình – nơi có vai
trò quan trọng đối với sự hình thành và phát triển nhân cách mỗi con người.
Nhưng không phải tất cả trẻ em sinh ra đều có cha mẹ và đều có may mắn được
sống trong môi trường gia đình. Vì vậy, việc tìm một gia đình thay thế cho trẻ
thiếu may mắn được xem là biện pháp đảm bảo tốt nhất cho trẻ. Nó vừa thể
hiện sự tôn trọng những quyền cơ bản của trẻ, vừa đảm bảo cho trẻ được yêu
thương, chăm sóc, nuôi dưỡng trong môi trường gia đình. Tuy
15

11. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
nhiên, mối quan hệ gia đình trong quan hệ nuôi con nuôi xác lập xuất phát từ
ý chí chủ quan của con người, không dựa trên quan hệ huyết thống tự nhiên
nên lợi ích của trẻ em được cho làm con nuôi có thể không được đảm bảo hoặc
việc nuôi con nuôi được xác nhằm những mục đích vụ lợi khác, làm biến
đổi bản chất, mục đích tốt đẹp của việc nuôi con nuôi. Để bảo vệ tốt các quyền
và lợi ích chính đáng của trẻ em được nhận làm con nuôi cần có các quy định
pháp luật điều chỉnh, trong đó việc quy định các điều kiện của việc nuôi con
nuôi là cần thiết bởi những lý do sau:
- Việc cho – nhận con nuôi là một quan hệ ý chí, xuất phát từ ý chí, tình
cảm của các bên chủ thể mà không phải là một quan hệ tự nhiên thuần túy về
mặt sinh học. Mục đích của việc nuôi con nuôi là bảo đảm quyền, lợi ích của
người con nuôi và người nhận nuôi, nhưng trên hết là lợi ích của trẻ em được
cho làm con nuôi. Về mặt xã hội, việc cho - nhận con nuôi có thể xuất phát từ
nhiều lý do khác nhau, bị chi phối bởi quan điểm của mỗi cá nhân về lợi ích,
đạo đức, niềm tin, giá trị xã hội cùng với tình cảm, hoàn cảnh cụ thể của họ.
Song về mặt pháp lý, việc cho – nhận con nuôi được xem xét trên cơ sở lợi ích
tốt nhất của con nuôi chưa thành niên. Vì vậy, việc quy định các điều kiện của
việc nuôi con nuôi là một yêu cầu khách quan và cần thiết để bảo vệ lợi ích của
người được nhận nuôi. Các điều kiện đối với các bên chủ thể càng chặt chẽ,
càng đảm bảo trẻ em được chăm sóc, nuôi dưỡng trong điều kiện tốt nhất để
mục đích nuôi con nuôi đạt được.
- Quy định các điều kiện nuôi con nuôi đặc biệt là quy định các điều kiện
của người nhận nuôi sẽ tạo ra một môi trường gia đình an toàn, lành
mạnh trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục trẻ. Việc đáp ứng đầy đủ các
điều kiện nuôi con nuôi của người nhận nuôi đảm bảo người nhận nuôi có đủ
tư cách đạo đức, hiểu biết, kinh tế và thật sự mong muốn được yêu thương,
chăm sóc trẻ. Người nhận nuôi sẽ ý thức được việc sẽ nhận nuôi một đứa trẻ
16

12. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
phù hợp với nguyện vọng của mình để có trách nhiệm trong việc giáo dục trẻ
và xây dựng tình cảm gắn bó chặt chẽ với trẻ trong quan hệ cha mẹ và con.
- Việc quy định các điều kiện đối với trẻ em được nhận làm con nuôi về
độ tuổi, hoàn cảnh gia đình...mới được cho làm con nuôi sẽ đảm bảo quyền trẻ
em được sống trong gia đình gốc ruột thịt của mình. Về nguyên tắc, trẻ em phải
được ưu tiên sống trong gia đình gốc ruột thịt của mình, không phải mọi trẻ em
đều được cho làm con nuôi. Trẻ em chỉ được cho làm con nuôi khi không có sự
chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục của gia đình do bố mẹ đã chết, bị mất tích,
không xác định được hoặc đều bị mất năng lực hành vi dân sự hoặc khi cha mẹ
đẻ của trẻ tuy còn sống nhưng không thể có điều kiện chăm sóc, nuôi dưỡng
trẻ. Trường hợp trẻ em đang được sống trong gia đình với bố mẹ đẻ của mình,
nhận được đầy đủ sự yêu thương, chăm sóc về vật chất lẫn tinh thần thì vấn đề
cho trẻ em đó làm con nuôi không cần đặt ra. Việc cho con làm con nuôi, dù
phù hợp với nguyện vọng của cha mẹ đẻ, vẫn phải xuất phát từ lợi ích của con,
chứ không phải lợi ích của cha mẹ đẻ. Quy định điều kiện đối với trẻ được nhận
làm con nuôi còn nhằm đảm bảo việc giữ gìn gốc gác dân tộc, văn hóa, ngôn
ngữ của trẻ. Bởi vì việc cho trẻ làm con nuôi ở nước ngoài chỉ được coi là giải
pháp cuối cùng khi không thể tìm một gia đình thích hợp cho trẻ tại nước gốc.
- Quy định điều kiện nuôi con nuôi sẽ tạo ra khung pháp lý, một hành
lang pháp lý để bảo vệ đứa trẻ được cho làm con nuôi. Bởi trẻ em là người
chưa trưởng thành đầy đủ về thể chất và tinh thần nên cần được chăm sóc, nuôi
dưỡng, giáo dục để có thể phát triển bình thường. Nếu việc xác lập quan hệ nuôi
con nuôi diễn ra một cách tự do, các bên không đáp ứng các điều kiện nhất định
thì việc cho nhận con nuôi rất dễ bị biến dạng, bị lợi dụng để thực hiện những
hành vi bắt cóc, chiếm đoạt, mua bán trẻ em hoặc nhằm những mục đích trục
lợi khác, không phù hợp với mục đích của việc nuôi con. Ví dụ:
17

13. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
cho con làm con nuôi để được xuất cảnh đi nước ngoài, cho làm con nuôi của
thương binh, người có công với cách mạng để được hưởng chế độ ưu tiên, đãi
ngộ của nhà nước đối với những người này... Thực chất đây là những hành vi
lợi dụng sơ hở của pháp luật để trục lợi mà không nhằm mục đích xác lập quan
hệ cha mẹ và con giữa hai bên. Vì vậy, pháp luật cần quy định những điều kiện
cần thiết của người được nhận làm con nuôi để bảo vệ quyền, lợi ích của trẻ,
đồng thời ngăn chặn những hiện tượng tiêu cực, lợi dụng việc cho – nhận con
nuôi nhằm những mục đích vụ lợi khác.
- Do quan hệ nuôi con nuôi bị chi phối trước hết bởi ý chí, tình cảm của
các bên chủ thể nên sự điều chỉnh của pháp luật có ý nghĩa quan trọng. Các điều
kiện nuôi con nuôi là cơ sở pháp lý để cơ quan nhà nước có thẩm quyền công
nhận một quan hệ nuôi con nuôi là hợp pháp, vừa là cơ sở để giải quyết các
tranh chấp phát sinh trong quan hệ nuôi con nuôi. Nếu các bên chủ thể vi phạm
một trong các điều kiện nuôi con nuôi thì việc nuôi con nuôi không được công
nhận, không có giá trị pháp lý và không làm phát sinh quyền và nghĩa vụ trong
quan hệ cha mẹ - con. Vì thế các bên có liên quan phải ý thức hành vi của mình
và xác định được những xử sự cần thiết đúng pháp luật khi muốn xác lập quan
hệ nuôi con nuôi. Mặt khác, các điều kiện nuôi con nuôi là cơ sở pháp lý để xác
định quan hệ nuôi con nuôi là hợp pháp hay không không hợp pháp. Trên cơ sở
đó giải quyết các tranh chấp phát sinh từ việc nuôi con nuôi. Ví dụ: tranh chấp
về nghĩa vụ nuôi dưỡng, cấp dưỡng; tranh chấp về thừa kế tài sản.