Cơ Sở Lý Luận Của Pháp Luật Về Thi Hành Án Dân Sự.docx

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CỦA PHÁP LUẬT VỀ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ
1.1. Quan niệm về thi hành án dân sự
1.1.1. Khái niệm thi hành án dân sự
Khi các cá nhân, tổ chức phát sinh tranh chấp và yêu cầu Tòa án giải
quyết, phán quyết của Tòa án chỉ là kết quả về mặt pháp lý. Để bảo vệ quyền
lợi của mình trên thực tế, bên thắng kiện phải yêu cầu cơ quan thi hành án dân
sự tổ chức thi hành bản án, quyết định của Tòa án. Việc tổ chức thi hành bản
án, quyết định của Tòa án được gọi là thi hành án dân sự (THADS).
THADS là một giai đoạn độc lập của quá trình tố tụng dân sự, giai đoạn kết
thúc quá trình bảo vệ quyền lợi của đương sự và người có quyền và lợi ích liên
quan theo bản án, quyết định của Tòa án được tổ chức thi hành trên thực tế. Đó là
hoạt động của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền dựa trên cơ sở chức năng,
nhiệm vụ, quyền hạn và theo các trình tự, thủ tục do pháp luật quy định nhằm đưa
bản án, quyết định của Toà án ra thi hành trên thực tế, bảo đảm tính hiệu lực của
các bản án, quyết định dân sự của Tòa án bảo vệ kịp thời các quyền và lợi ích hợp
pháp của các bên đương sự, người có quyền và lợi ích liên quan. Trong quá trình
tổ chức thi hành các bản án, quyết định đã có hiệu lực của Tòa án, hoạt động
THADS còn góp phần phát hiện sai sót của các quá trình tố tụng dân sự của Tòa
án trong việc áp dụng pháp luật hoặc làm ảnh hưởng đến quyền lợi cho công dân,
đương sự và không phù hợp với hiện trạng thực tế như lĩnh vực về đất đai, nhà ở,
công trình kiến thúc xây dựng…, từ đó kiến nghị đến Tòa án có thẩm quyền kịp
thời xét xử lại nhằm bảo vệ quyền lợi cho các bên đương sự, người có quyền và
lợi ích liên quan; chỉ đạo công tác xét xử, hướng dẫn áp dụng pháp luật và kiến
nghị trong việc xây dựng pháp luật. Tuy nhiên, việc tổ
7

chức THADS không những chỉ đối với các bản án, quyết định của Tòa án đã
có hiệu lực pháp luật mà còn phải tổ chức thi hành đối với bản án, quyết định
chưa có hiệu lực nhưng phải thi hành ngay trong những trường hợp pháp luật
quy định cụ thể tại Điều 2, Khoản 2 của Luật Thi hành án dân sự “Những bản
án, quyết định sau đây của Toà án cấp sơ thẩm được thi hành ngay, mặc dù có
thể bị kháng cáo, kháng nghị: a) Bản án, quyết định về cấp dưỡng, trả lương,
trả công lao động, trợ cấp thôi việc, trợ cấp mất việc làm, trợ cấp mất sức lao
động hoặc bồi thường thiệt hại về tính mạng, sức khoẻ, tổn thất về tinh thần,
nhận người lao động trở lại làm việc;b) Quyết định áp dụng biện pháp khẩn
cấp tạm thời” [ 37]. Do đó, THADS là hoạt động đặc thù và rất phức tạp, có
nhiều quan điểm, ý kiến khác nhau về tính chất của hoạt động THADS. Để xác
định được là hoạt động tư pháp hay hoạt động hành chính, phân tích các quan
điểm sau đây:
Quan điểm thứ nhất cho rằng: hoạt động THADS là một hoạt động tư
pháp vì nó là giai đoạn tiếp theo của giai đoạn xét xử không thể thiếu trong quá
trình bảo vệ quyền lợi của đương sự, người có quyền và nghĩa vụ liên quan,
luôn gắn liền với các giai đoạn tố tụng và được ghi nhận trong Bộ luật Tố tụng
Dân sự. Do đó THADS chính là một hoạt động tư pháp là giai đoạn cuối của tố
tụng dân sự. Tuy nhiên, quan điểm này lại không lý giải được một vấn đề thực
tiễn pháp lý đang thừa nhận đó là cơ quan THADS không phải là cơ quan tiến
hành tố tụng, chấp hành viên (CHV) THADS không phải là người tiến hành tố
tụng.
Quan điểm thứ hai cho rằng: hoạt động THADS không phải là hoạt động
tư pháp, bởi vì không những thi hành các vụ án dân sự, mà còn có trình tự, thủ
tục thi hành phần dân sự trong các bản án hình sự, kinh doanh thương mại, hành
chính, lao động…, trình tự tổ chức thi hành theo một trình tự thủ tục hành chính.
Do đó nó là một loại hoạt động hành chính [3]vì bản chất,
8

mục đích của thi hành án dân sự khác hoàn toàn với tố tụng, không thể gắn nó
với hoạt động tố tụng dân sự. Quan điểm này xuất phát từ bản chất và mục đích
của tố tụng dân sự là xác định sự thật khách quan của các vụ án dân sự, vụ việc
dân sự để đưa ra các phán quyết đúng theo quy định của pháp luật. Để có được
các phán quyết đó, các cơ quan tiến hành tố tụng, các cá nhân tiến hành tố tụng
tham gia theo một quy trình tố tụng chặt chẽ, công khai và minh bạch. Còn hoạt
động THADS lại là một quy trình đi ngược lại với quy trình thủ tục, tố tụng.
Cơ quan THADS thường phải đưa ra một quyết định mang tính hành chính dựa
trên một văn bản cá biệt (văn bản áp dụng pháp luật) để điều chỉnh hoạt động
của cá nhân, đối tượng phải có nghĩa vụ thi hành án và chủ thể được thi hành
án. Ngoài ra, THADS còn có thể coi là hoạt động hành chính vì bản chất, hoạt
động này là hoạt động chấp hành và điều hành, theo đó mà nó mang tính quản
lý hành chính nhà nước rõ nét. Tuy nhiên, nếu xem THADS là hoạt động hành
chính thì sẽ khó lý giải với những trường hợp người được THADS không làm
đơn yêu cầu THADS thì cơ quan THADS không thể có cơ sơ để thực hiện (trừ
trường hợp bắt buộc để bảo vệ những người không có khả năng tự mình thực
hiện các quyền của họ) và qua đó có thể áp dụng các phương pháp hành chính
như: mệnh lệnh, quyền uy để đưa ra các biện pháp cưỡng chế THADS được,
do đó yếu tố hành chính không hoàn toàn được thỏa mãn. Ngoài ra, yếu tố hành
chính cũng không hoàn toàn được thỏa mãn khi chế định Thừa phát lại được thí
điểm áp dụng, khi việc THADS không chỉ do các cơ quan nhà nước (cơ quan
thi hành án) thực hiện mà có thể do các tổ chức như thừa phát lại hoặc được
chính các chủ thể phải thi hành án tự nguyện thực hiện trên cơ sở của những
phương pháp có tính chất dân sự như thỏa thuận, tự định đoạt (trong những
phạm vi nhất định).
Quan điểm thứ ba cho rằng, THADS là hoạt động “lưỡng tính”, vừa
mang tính chất hành chính, vừa mang tính chất tư pháp chứ không thể chỉ có
9

riêng tính chất hành chính, hoặc riêng tính chất tư pháp. THADS là một hoạt
động mang tính quyền lực nhà nước, do cơ quan THADS và CHV thực hiện
nhằm đưa quyết định của các bản án, quyết định về dân sự của Toà án đi vào
thực tiễn cuộc sống. Hoạt động THADS trên thực tế luôn gắn liền với quy trình
tố tụng nói chung và quy trình tố tụng dân sự nói riêng, gắn với quyền lực hành
pháp. Đồng thời, cũng qua hoạt động THADS, các cá nhân, tổ chức có nghĩa
vụ phải THADS phải thực hiện đầy đủ các trách nhiệm của mình. Trong trường
hợp không thi hành quyết định thi hành án thì cá nhân, tổ chức đó phải chịu sự
cưỡng chế của Nhà nước thông qua các cơ quan có chức năng, nhiệm vụ liên
quan. Tuy nhiên, việc thi hành án không chỉ do các chủ thể có thẩm quyền thực
hiện mà có khi nó được thực hiện một cách tự giác bởi người có nghĩa vụ thi
hành án. Khi nào các bản án, phán quyết không được thi hành một cách tự
nguyện bởi người có nghĩa vụ thì hoạt động cưỡng chế thi hành án của chủ thể
có thẩm quyền mới cần phải thực hiện.
Cả ba quan điểm trên đều có điểm hợp lý nhưng theo tác giả, quan điểm
thứ ba là phù hợp hơn cả. Bởi vì, xuất phát từ các quy định pháp luật hiện hành
và thực tiễn công tác thi hành án dân sự ở nước ta, có thể nói rằng, THADS là
hoạt động đặc thù, vừa có tính chất của hoạt động hành chính, vừa có tính chất
của hoạt động tư pháp.
Từ những phân tích nêu trên, có thể hiểu: Thi hành án dân sự là hoạt
động hành chính - tư pháp do cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền tiến hành
theo trình tự, thủ tục luật định để đưa bản án, quyết định của Tòa án hoặc các
quyết định khác của cơ quan có thẩm quyền theo quy định của pháp luật được
thực hiện trên thực tế, là giai đoạn cuối cùng của quá trình bảo vệ quyền và lợi
ích hợp pháp của các bên đương sự, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan
trong các quan hệ dân sự.
10

1.1.2. Đặc điểm của thi hành án dân sự
THADS là hoạt động phức tạp với những đặc điểm sau:
Thứ nhất, THADS là hoạt động liên quan đến quyền lực nhà nước. Nó
bao gồm nhiều hoạt động của nhiều chủ thể khác nhau nên đòi hỏi sự tham gia
của chủ thể không chỉ các cơ quan hành chính nhà nước mà cả các cơ quan tư
pháp và bổ trợ tư pháp cũng như của chính người có nghĩa vụ thi hành án. Do
đó, như đã phân tích, việc thực hiện quyền lực nhà nước trong THADS là sự
''lưỡng tính” giữa quyền hành pháp và quyền tư pháp. Tuy nhiên, khác với
THAHS, THADS không hoàn toàn mang tính quyền lực nhà nước do có sự
tham gia của chủ thể không mang quyền lực nhà nước, có hoạt động thực hiện
các phán quyết của các chủ thể được nhà nước trao quyền hoặc công nhận (phán
quyết của trọng tài), cho phép tồn tại sự thỏa thuận giữa các bên. Vì vậy THADS
không hoàn toàn dùng các biện pháp cứng nhắc của quyền lực nhà nước.
Thứ hai, THADS là hoạt động có mục đích là để thực hiện lợi ích của
người được thi hành án. Hoạt động THADS không chỉ nhằm mục đích giữ vững
kỷ cương, phép nước, giữ vững giá trị của pháp luật mà còn nhằm bảo vệ quyền
và lợi ích của cá nhân, tổ chức, nhà nước là đối tượng trực tiếp được thi hành
án. Đồng thời THADS còn phải đảm bảo lợi ích hợp pháp của những người có
liên quan đến tài sản là đối tượng trong các quyết định THADS.
Thứ ba, THADS chủ yếu là hoạt động thi hành bản án, quyết định của
Toà án về tài sản nên tính chất dân sự mà tài sản mang lại có ý nghĩa rất lớn
trong việc xác định tính chất của quan hệ pháp luật là quan hệ pháp luật dân sự.
Tính tự nguyện, tự định đoạt từ phía người được THADS được tôn trọng. Do
đó, trong quá trình THADS, cơ quan THADS luôn luôn bảo đảm quyền tự
nguyện, tự định đoạt và tự chịu trách nhiệm với sự lựa chọn thực hiện hay không
thực hiện của đương sự, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến
11

thi hành án mà cơ quan này không được tự tiện can thiệp.
Thứ tư, THADS là hoạt động có ý nghĩa trong việc góp phần nâng cao
chất lượng, hiệu quả của hiệu lực xét xử
Quá trình xét xử phải tuân thủ chặt chẽ các qui định của pháp luật về
trình tự thủ tục tố tụng. Chủ thể tiến hành tố tụng đều là những người có uy tín,
trình độ chuyên môn nghiệp vụ cao nhưng xuất phát từ đặc điểm tính chất vụ
án dân sự đa dạng, phức tạp. Trong khi đó qui định của pháp luật về nội dung
cũng như qui định về thủ tục tố tụng nhiều khi còn chưa chặt chẽ, thiếu sót dẫn
đến có những bản án, quyết định tuyên không rõ ràng, không khả thi ở thực tế.
Cơ quan THADS, CHV không chỉ làm cho các bản án hoặc phán quyết được
tôn trọng mà còn có thể phát hiện ra những sai lầm của bản án, quyết định của
Toà án mà họ đang thi hành thì có quyền kiến nghị với người có thẩm quyền
theo quy định của pháp luật tố tụng để bản án hay quyết định đó được xét xử
lại theo trình tự giám đốc thẩm, tái thẩm. Như vậy, THADS chính là giai đoạn
kiểm nghiệm qua thực tiễn những bản án, quyết định của Tòa án, phản ảnh
trung thực, chất lượng và hiệu quả của toàn bộ quá trình giải quyết vụ án. Từ
thực tiễn thi hành án mà mỗi Thẩm phán, Kiểm sát viên, Hội thẩm nhân dân,
thư ký Tòa án có thể rút ra bài học kinh nghiệm khắc phục những khiếm khuyết,
nâng cao chất lượng xét xử, bảo đảm tính khả thi cao của bản án, quyết định
của Tòa án.
Thứ năm, THADS là hoạt động không mang tính áp đặt đơn phương
thuần túy như thi hành án hình sự. THADS có thể có sự hợp tác của các chủ thể
khác, điều này có thể thấy rất rõ khi các chủ thể có nghĩa vụ thi hành các bản
án đã tự nguyện thực hiện nghĩa vụ của mình hoặc khi có sự tham gia của Thừa
phát lại. Mặt khác, THADS chỉ do cơ quan thi hành án thực hiện khi có sự yêu
cầu của người được thi hành bản án hoặc người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan
và chủ động thi hành trong những trường hợp pháp luật quy định
12

như các khoản thi hành theo khoản 1, Điều 36 Luật thi hành án dân sự được sửa
đổi, bổ sung năm 2014[37]. Ngay trong quá trình thi hành án, các chủ thể thi
hành án còn có nghĩa vụ thuyết phục các bên thỏa thuận hoặc hòa giải với nhau
để cho bản án được thực hiện một cách thuận lợi, đạt hiệu quả cao, đồng thời
phải tôn trọng sự thỏa thuận ấy mà không cần phải áp dụng các biện pháp cưỡng
chế thi hành án. Vì vậy, không phải bao giờ hoạt động thi hành án cũng chỉ là
thực hiện quyền lực nhà nước một cách thuần túy để áp đặt cho các đương sự
liên quan đến phán quyết.
1.1.3. Vai trò của thi hành án dân sự
THADS có vai trò rất quan trọng trong hoạt động tố tụng nói chung và
quá trình giải quyết vụ án nói riêng. Đó là công đoạn cuối cùng của hoạt động
tố tụng, bảo đảm cho các bản án, quyết định của Tòa án được chấp hành nghiêm
chỉnh, góp phần tăng cường tính nghiêm minh của pháp luật, bảo vệ quyền và
lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và Nhà nước, thể hiện ở các khía cạnh
sau.
Một là, hoạt động THADS bảo đảm cho bản án, quyết định của Toà án
được chấp hành trong thực tế. Mọi quyết định, bản án của toà án, quyết định
của cơ quan có thẩm quyền chỉ thực sự có giá trị khi được thực hiện trong thực
tế. Nếu không có “giai đoạn” thi hành án, rất khó trông chờ vào sự tự nguyện
chấp hành của các chủ thể có liên quan, đặc biệt là đối với chủ thể bắt buộc
phải chấp hành. Việc THADS được thực hiện bằng cưỡng chế nhà nước sẽ bảo
đảm tính hiệu lực cho bản án, quyết định của tòa án và các quyết định của cơ
quan có thẩm quyền được thực hiện.
Hai là, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và Nhà
nước góp phần giữ vững ổn định chính trị, xã hội. Pháp luật là công cụ điều
chỉnh các mối quan hệ xã hội, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công
dân. Việc quyết định, bản án của Tòa án và quyết định khác của cơ quan
13

có thẩm quyền được thi hành trong thực tế đồng nghĩa với việc quyền, lợi ích
của các chủ thể được thi hành án được bảo đảm, các chủ thể chấp hành thi hành
án đúng các nghĩa vụ, trách nhiệm của mình. Thông qua việc thực hiện các trình
tự, thủ tục thi hành bản án, quyết định dân sự, hình phạt tiền, tịch thu tài sản,
truy thu tiền, tài sản thu lợi bất chính, xử lý vật chứng, tài sản theo bản án, quyết
định của tòa án đối với chủ thể phải thi hành mà thi hành án góp phần đảm bảo
công bằng, bình đẳng, giữ vững trật tự xã hội.
Ba là, tăng cường hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước. THADS được
thực hiện bởi các chủ thể được Nhà nước trao quyền. Thông qua hoạt động của
cơ quan thi hành án dân sự được tổ chức từ trung ương đến cấp tỉnh, cấp huyện
và cơ quan thi hành án quân sự mà đảm bảo việc áp dụng thống nhất các quy
định của pháp luật, quản lý về mặt tổ chức, nhân sự, hoạt động trong thi hành
án dân sự từ trung ương đến địa phương, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả
của hoạt động quản lý nhà nước trong lĩnh vực thi hành án, góp phần giữ vững
ổn định chính trị- xã hội, tăng cường hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước
Bốn là, góp phần bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật. THADS là
một trong các quan hệ xã hội phổ biến, là chế định quan trọng của tố tụng dân
sự, được pháp luật thừa nhận và điều chỉnh. Việc thực hiện đúng các quy định
pháp luật về THADS trong thực tế góp phần đảm bảo tính nghiêm minh của
pháp luật. Tất cả chủ thể tham gia trong các quan hệ này đều được điều chỉnh
bởi pháp luật và phải tuân thủ pháp luật. Do vậy, THADS góp phần đảm bảo
tính nghiêm minh của pháp luật, pháp chế XHCN.
Năm là, góp phần giáo dục ý thức pháp luật cho công dân. Một trong
những vai trò của THADS chính là giáo dục ý thức pháp luật. Thông qua hoạt
động THADS, đương sự bao gồm người được thi hành án và người phải thi
hành án, các cá nhân có liên quan và công dân một lần nữa lại được hướng
14

dẫn, giải thích quy định pháp luật dân sự, quy định pháp luật về THADS, qua
đó, nâng cao được hiểu biết của công dân về pháp luật.
1.1.4. Phân biệt thi hành án dân sự với thi hành án hình sự
Trong các hoạt động tố tụng hiện nay ở nước ta, bên cạnh THADS, còn
có hoạt động thi hành án hình sự (THAHS). Có thể phân biệt hai hoạt động này
thông qua các đặc thù của mỗi hoạt động thể hiện, cụ thể như sau:
Về cơ quan thi hành án: Chủ thể bắt buộc trong quan hệ THADS là Cơ
quan thi hành án dân sự, Chấp hành viên. Trong khi đó, chủ thể của THAHS là
Cơ quan thi hành án hình sự, bao gồm: Trại giam thuộc Bộ Công an, trại giam
thuộc Bộ Quốc phòng, trại giam thuộc quân khu (sau đây gọi là trại giam); Cơ
quan thi hành án hình sự Công an tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; cơ
quan thi hành án hình sự Công an huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh; cơ
quan thi hành án hình sự quân khu và tương đương sự [4], [5]
Về người chấp hành án: Đương sự trong THADS bao gồm người được
thi hành án (cá nhân, cơ quan, tổ chức được hưởng quyền, lợi ích trong bản án,
quyết định được thi hành) và người phải thi hành án (cá nhân, cơ quan, tổ chức
phải thực hiện nghĩa vụ trong bản án, quyết định được thi hành). Đối với
THAHS, người chấp hành án là người bị kết tội và phải chịu hình phạt theo bản
án đã có hiệu lực pháp luật.
Về khách thể: THADS đảm bảo quyền yêu cầu, tự nguyện và thỏa thuận
thi hành án của các bên đương sự, xuất phát từ nguyên tắc tự nguyện, tự thỏa
thuận, bình đẳng, hòa giải trong quan hệ dân sự. Ngoài những trường hợp phải
chủ động ra quyết định thi hành án theo quy định, cơ quan THADS chỉ tổ chức
thi hành án trên cơ sở yêu cầu của người được thi hành án, đồng thời phải tôn
trọng và đảm bảo cho các bên đương sự thực hiện quyền thỏa thuận và tự
nguyện thi hành án. Còn THAHS hoàn toàn mang tính cưỡng chế nhà nước, chỉ
tuân thủ theo quyết định, bản án hình sự có hiệu lực pháp luật.
15

Về trình tự, thủ tục: Trình tự, thủ tục THADS theo quy định của pháp
luật về THADS. Trình tự, thủ tục THAHS là một cơ chế chặt chẽ theo quy định
của pháp luật về THAHS.
1.2. Pháp luật về thi hành án dân sự
1.2.1. Khái niệm pháp luật về thi hành án dân sự
Pháp luật là hệ thống các quy phạm (quy tắc hành vi hay quy tắc xử sự)
có tính bắt buộc chung và được thực hiện lâu dài, nhằm điều chỉnh các quan hệ
xã hội, do nhà nước ban hành (hoặc thừa nhận), thể hiện ý chí nhà nước và được
nhà nước bảo đảm thực hiện bằng các biện pháp tổ chức, giáo dục, thuyết phục,
cưỡng chế bằng bộ máy nhà nước. Pháp luật là công cụ để thực hiện quyền lực
nhà nước và là cơ sở pháp lý cho đời sống xã hội có nhà nước. Biểu hiện của
tính hệ thống pháp luật là sự phân chia hệ thống ấy thành những ngành, chế
định pháp luật điều chỉnh từng lĩnh vực, nhóm quan hệ xã hội nhất định. Những
nhóm quan hệ xã hội ấy giống nhau về nội dung và tính chất, tồn tại một cách
khách quan. Pháp luật THADS có tính chất chuyên ngành được quy định trong
nhiều văn bản pháp luật, trong đó Hiến pháp là đạo luật cơ bản, có hiệu lực
pháp lý tối cao, là cơ sở để hình thành pháp luật về THADS “Bản án, quyết
định của Tòa án nhân dân có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức,
cá nhân tôn trọng; cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp
hành” (Đ.106 Hiến pháp năm 2013) [34].
Nhận thức tầm quan trọng của công tác thi hành án, từ khi thực hiện
đường lối đổi mới đến nay, Đảng ta đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách về
THADS, như: Nghị quyết Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương
Đảng khoá VII (1995), Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung
ương Đảng khoá VIII (1997), Nghị quyết số 08/NQ-TW ngày 02/01/2002 của
Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian
tới[1], Nghị quyết Hội nghị lần thứ chín Ban Chấp hành Trung ương Đảng
16

khoá IX (2004) và nhất là trong Nghị quyết số 48/NQ-TW ngày 24/5/2005 của
Bộ Chính trị về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt
Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020[3], Nghị quyết số 49/NQ-TW
ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm
2020[2]. Thể chế hoá đường lối, chính sách của Đảng, Hội đồng nhà nước trước
đây, nay là Uỷ ban thường vụ Quốc hội đã ban hành Pháp lệnh Thi hành án dân
sự năm 1989 [49], Pháp lệnh Thi hành án dân sự năm 1993[49] và Pháp lệnh
Thi hành án dân sự năm 2004[50]. Kết quả sau hơn ba năm thực hiện Pháp lệnh
Thi hành án dân sự năm 2004 cho thấy, nhiều quy định về thủ tục thi hành án
đã thể hiện được quan điểm cải cách tư pháp, cải cách hành chính, phù hợp với
sự chuyển đổi từ cơ chế tập trung bao cấp sang cơ chế thị trường, tháo gỡ kịp
thời một số tồn tại, vướng mắc trong công tác thi hành án dân sự, góp phần từng
bước nâng cao hiệu quả của công tác thi hành án. Tuy nhiên, so với đòi hỏi của
thực tiễn và yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới thì Pháp lệnh năm 2004 đã
bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập, nhất là quy định về trình tự, thủ tục; trách nhiệm,
cơ chế phối hợp của các cơ quan, tổ chức có liên quan trong thi hành án; cơ chế
quản lý, mô hình tổ chức cơ quan thi hành án chưa ngang tầm với chức năng,
nhiệm vụ, tính chất công việc được giao; quyền hạn của cơ quan thi hành án,
của Chấp hành viên chưa tương xứng với yêu cầu nhiệm vụ; chưa có cơ chế
phối hợp hiệu quả giữa thi hành án dân sự với thi hành án phạt tù, đặc biệt là
các vụ án hình sự có bồi thường thiệt hại; chưa tạo ra cơ sở pháp lý để thực hiện
xã hội hoá hoạt động thi hành án dân sự, ngày 14/11/2008, Quốc hội thông qua
Luật Thi hành án dân sự (sau đây gọi là Luật) và Nghị quyết thi hành luật này,
có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/7/2009[35],[36]. Trên cơ sở các quy định của
Luật, việc tổ chức thi hành Luật đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, cụ thể
là: nhận thức của các cơ quan, tổ chức, cá nhân và các tầng lớp nhân dân về ý
nghĩa, vai trò
17

của công tác THADS được nâng lên rõ rệt; hệ thống các văn bản quy phạm
pháp luật quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật cơ bản đã đầy đủ (06
Nghị định của CP, 06 quyết định của Thủ tướng Chính phủ, 20 Thông tư, 15
thông tư liên tịch...); việc kiện toàn tổ chức bộ máy, cán bộ làm công tác
THADS theo quy định của Luật đã cơ bản được hoàn thành; tiếp tục được hoàn
thiện và ban hành Luật hi hành án dân sự được sửa đổi, bổ sung năm 2014, có
hiệu lực ngày 1/7/2015 và các văn bản hướng dẫn thi hành như Nghị định
62/2015/NĐ-CP ngày 18/7/2015 của Chính Phủ, các Thông tư liên ngành về
thi hành án dân sự...[43]
Như vậy, có thể khái quát: Pháp luật thi hành án dân sự là tổng hợp các
quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội giữa cơ quan thi hành án
dân sự với các cơ quan, tổ chức và cá nhân có liên quan đến việc thi hành án
dân sự, phát sinh trong giai đoạn thi hành án dân sự nhằm bảo đảm việc thi
hành bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực, hiệu quả, bảo vệ lợi ích của
nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức và nhà nước.
1.2.2. Nội dung của pháp luật về thi hành án dân sự
Pháp luật về THADS không chỉ gói gọn trong Luật Thi hành án dân sự
năm 2008 và Luật sửa đổi, bổ sung năm 2014 mà còn được quy định trong
nhiều văn bản pháp luật khác nhau. Để tìm hiểu nội dung cơ bản của pháp luật
về THADS đòi hỏi phải có sự nghiên cứu đầy đủ, toàn diện những chế định có
liên quan như: các quy định về phân cấp quản lý nhà nước về THADS, hệ thống
các cơ quan thi hành án, chấp hành viên; vấn đề về trình tự thủ tục tổ chức thi
hành, cưỡng chế thi hành án, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm; vấn
đề về bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức và nhà nước có
liên quan đến THADS; vấn đề về công tác phối hợp của các cấp, các ngành đối
với hoạt động THADS. Nhìn chung pháp luật về THADS của nước ta bao gồm
những nội dung cơ bản sau:
18

1.2.2.1. Quy định về mục tiêu cơ bản của thi hành án dân sự
Mục tiêu chung nhất của pháp luật về THADS là nhằm hoàn thiện thể
chế về THADS, tiếp tục tạo chuyển biến cơ bản trong công tác THADS, khắc
phục tình trạng án tồn đọng kéo dài; nâng cao hiệu quả hoạt động thi hành án;
nâng cao kỷ cương phép nước và tính nghiêm minh của pháp luật. Bảo vệ tốt
hơn quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức và Nhà nước là người được
thi hành theo bản án, quyết định của Tòa án, quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh
của Hội đồng xử lý vụ việc cạnh tranh và quyết định của trọng tài thương mại.
Xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn; tăng cường vị trí, vai trò của cơ
quan THADS, Chấp hành viên; xác định rõ hơn trách nhiệm, cơ chế phối hợp
giữa các cơ quan, tổ chức có liên quan trong hoạt động THADS.
Luật Thi hành án dân sự được sửa đổi, bổ sung năm 2014 ra đời tiếp tục
hoàn thiện thể chế về THADS, tạo cơ sở pháp lý cho sự chuyển biến cơ bản,
bền vững, tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác THADS, góp phần bảo đảm
thực hiện quy định của Hiến pháp năm 2013, theo đó bản án, quyết định của
Tòa án nhân dân có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn
trọng; cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành. Tạo
cơ sở pháp lý tốt hơn bảo đảm quyền con người, quyền cơ bản của công dân
theo Hiến pháp năm 2013, Luật sửa đổi, bổ sung năm 2014 đã quy định cụ thể
về quyền và nghĩa vụ của người được thi hành án, người phải thi hành án và
người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan trong thi hành án dân sự và được quy
định tại các điều 7, 7a và 7b về quyền và nghĩa vụ của đương sự (người được
thi hành án, người phải thi hành án), quyền yêu cầu và quyền tự thỏa thuận,
định đoạt của đương sự cũng được quy định cụ thể và mở rộng hơn trước đây
của Luật THADS năm 2008 [37].
Như vậy, mục tiêu chung nhất của pháp luật về THADS đó là tạo điều kiện
thuận lợi nhất để mỗi cá nhân, tổ chức có liên quan đến THADS được bảo
19

đảm thực hiện các quyền của mình và được pháp luật bảo vệ các lợi ích hợp
pháp kịp thời. Góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác THADS.
1.2.2.2. Quy định các nguyên tắc thi hành án dân sự
Thứ nhất, nguyên tắc đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng.
Nguyên tắc này xuất phát từ vai trò lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt
Nam đối với Nhà nước và xã hội. Đường lối chính sách của Đảng luôn giữ vai
trò chỉ đạo đối với nội dung, phương hướng xây dựng pháp luật của Nhà nước.
Mọi hoạt động của Nhà nước đều có sự lãnh đạo của Đảng trong đó có hoạt
động THADS. Đảng phải xác định những phương hướng chủ yếu, kế hoạch và
nội dung chính của hoạt động THADS. Những Nghị quyết, Văn kiện của Đảng
là cơ sở vững chắc cho hoạt động THADS của Nhà nước.
Đảng lãnh đạo Nhà nước chứ không bao biện làm thay chức năng của
Nhà nước và văn kiện của Đảng tất nhiên không phải là pháp luật. Bởi vậy, Nhà
nước phải cụ thể hoá nó bằng những qui phạm pháp luật, qua đó, QLNN trong
THADS bằng pháp luật chính là quá trình hiện thực hóa sự lãnh đạo của Đảng,
bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng trong công tác THADS.
Thứ hai, nguyên tắc pháp chế XHCN.
Nguyên tắc pháp chế là một trong những nguyên tắc cơ bản trong tổ chức
và hoạt động của bộ máy nhà nước. Trong hoạt động THADS luôn thực hiện
đúng nguyên tắc pháp chế này, bởi các yêu cầu cơ bản sau:
- Pháp luật bảo đảm cho toàn bộ quá trình THADS đều phải được thực
hiện theo khuôn khổ pháp luật, pháp luật bảo đảm cho hoạt động THADS được
thực thi theo một trật tự ổn định, là cơ sở giải quyết các quan hệ dân sự phát
sinh, trong qụá trình THADS, là cơ sở hướng tới mục tiêu hiệu quả của hoạt
động THADS.
- Các văn bản pháp luật về THADS phải bảo đảm tính hợp hiến, hợp
pháp và tính thống nhất của văn bản quy phạm pháp luật trong hệ thống pháp
20

luật. Nguyên tắc pháp chế đòi hỏi các quy định pháp luật phải thống nhất với
nhau không mâu thuẫn chồng chéo và phải tôn trọng tính tối cao của Hiến pháp,
phải được xây dựng trên cơ sở nhận thức đúng đắn về các quy luật khách quan
của các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình THADS, từ đó đủ khả năng
điều chỉnh một cách hiệu quả tổ chức và hoạt động THADS.
- Các quy định của pháp luật về THADS phải được tôn trọng và nghiêm
túc thực hiện, được quán triệt trong nhận thức và hành động của các cơ quan quản
lý THADS, cơ quan THADS, các CHV, Thư ký thi hành án..., không chấp nhận
tính tùy tiện, cục bộ bản vị và vi phạm pháp luật trong lĩnh vực THADS.
Thứ ba, nguyên tắc bảo đảm hiệu lực của bản án, quyết định.
Nguyên tắc bảo đảm hiệu lực bản án, quyết định của Tòa án là những tư
tưởng, quan điểm cơ bản đóng vai trò chỉ đạo định hướng cho việc xây dựng và
tổ chức thực hiện nghiêm túc, đầy đủ, kịp thời các bản án quyết định của Tòa
án. Khi giải quyết vụ việc dân sự Toà án phải quyết định áp dụng các biện pháp
cần thiết theo quy định của pháp luật để bảo đảm cho việc thi hành án, phải
tuyên bản án, quyết định đầy đủ, rõ ràng, chính xác tạo thuận lợi cho việc thi
hành án; bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật phải được đưa ra thi hành
trên thực tế và mỗi cá nhân, tổ chức có liên quan đến thi hành bản án, quyết
định của Tòa án đều phải chấp hành nghiêm túc. Mọi hành vi chống lại và
không chấp hành bản án, quyết định của Tòa án đều bị xử lý theo quy định pháp
luật. Trong các giai đoạn thi hành án nếu các cá nhân, tổ chức phải có nghĩa vụ
thi hành theo bản án, quyết định mà không tự nguyện thi hành thì phải chịu áp
dụng các biện pháp cưỡng chế cần thiết buộc họ thực hiện. Cơ quan, tổ chức,
được giao nhiệm vụ thi hành bản án, quyết định phải thực hiện nghiêm túc, đầy
đủ, đúng nhiệm vụ, quyền hạn của mình và phải chịu trách nhiệm trước pháp
luật về việc thực hiện nhiệm vụ đó; mọi cơ quan, tổ chức và cá nhân phải tôn
trọng bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật.
21

Các cơ quan, tổ chức và cá nhân không được can thiệp trái pháp luật vào quá
trình thi hành các bản án, quyết định của Tòa án, không được cản trở, gây khó
khăn cho cơ quan thi hành án dân sự và Chấp hành viên trong việc tổ chức thi
hành án dân sự; đối với những người có hành vi trái pháp luật như cố tình không
chấp hành án, cản trở, can thiệp trái pháp luật vào quá trình thi hành án dân sự
v.v. thì tuỳ theo mức độ vi phạm mà có thể bị xử lí theo quy định của pháp luật.
Đây là nguyên tắc cơ bản trong tổ chức thực hiện quyền lực của Nhà nước, yêu
cầu các bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật phải được mọi
công dân, cơ quan, tổ chức tôn trọng và chấp hành nghiêm túc, đầy đủ, kịp thời.
Thứ tư, nguyên tắc bảo đảm quyền tự định đoạt của đương sư
Là nguyên tắc đảm bảo và tôn trọng quyền con người, quyền công dân
trong thi hành án. THADS là hoạt động liên quan trực tiếp đến quyền con người
đã được Hiến pháp quy định. Vì vậy, các cơ quan thi hành án phải đảm bảo và
tôn trọng các quyền đó. Ngoài ra, quyền tự định đoạt của các bên đương sự
cũng phải được tôn trọng, cho họ tự nguyện thi hành. Chỉ trong trường hợp cần
thiết mới áp dụng các biện pháp cưỡng chế thi hành án, còn lại cần tôn trọng sự
tự nguyện và thỏa thuận của các bên tham gia vào quan hệ pháp luật trong
THADS; Luật thi hành án dân sự cũng đã quy định rất rõ về các quyền và nghĩa
vụ của đương sự và người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan trong việc yêu
cầu thi hành án ở (Điều 7, 7a, 7b), quyền thỏa thuận tự nguyện về thi hành án
(Điều 6), quyền được thông báo về thi hành án (Điều 39 đến Điều 43), quyền
yêu cầu hoãn thi hành án (Điều 48), Quyền yêu cầu đình chỉ thi hành án (Điều
50)[37] đảm bảo cho mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật.
Nguyên tắc này cũng thể hiện tính nhân đạo trong thi hành án, đòi hỏi
phải đảm bảo việc bảo vệ có hiệu quả, hài hòa các loại lợi ích khác nhau, tôn
22

trọng nhân phẩm và danh dự của cá nhân, được thể hiện rõ trong nhiều quy định
của pháp luật về THADS, ví dụ như khi áp dụng biện pháp cưỡng chế, kê biên
tài sản để thi hành án, pháp luật chỉ cho phép kê biên những tài sản đủ để thi
hành án và thanh toán chi phí về việc thi hành án chứ không kê biên tất cả tài
sản của người đó. Đồng thời, khi kê biên tài sản, Chấp hành viên không được
kê biên những loại tài sản cần thiết tối thiểu cho cuộc sống của họ và gia đình
họ… (những tài sản không được cưỡng chế kê biên được quy định tại Điều 87
Luật THADS). Hoặc là người phải thi hành án bị ốm nặng, có xác nhận của cơ
sở y tế từ cấp huyện trở lên đủ điều kiện được hoãn thi hành án (theo điểm
a,khoản 1 Điều 48 Luật THADS) [37] Xuất phát từ nguyên tắc thỏa thuận và tự
định đoạt của giao dịch dân sự, trong THADS, đảm bảo và khuyến khích tự
nguyện THADS là một yếu tố rất quan trọng để thi hành án có hiệu quả, ít tốn
kém nhất. Luật thi hành án dân sự cũng có quy định cụ thể để ấn định thời hạn
tự nguyện thi hành và đến khi hết thời hạn đó, cơ quan THADS, chấp hành
viên, mới áp dụng các biện pháp cưỡng chế như kê biên tài sản, cưỡng chế trả
nhà, chuyển giao quyền sử dụng đất…
Thứ năm, nguyên tắc phối hợp giữa cơ quan THADS với các cấp chính
quyền địa phương, cơ quan nhà nước, các tổ chức và cá nhân khác.
THADS là hoạt động mà khi triển khai và hiệu quả triển khai không chỉ phụ
thuộc và các cơ quan thi hành án mà còn phụ thuộc sự tham gia của các cấp chính
quyền địa phương, cơ quan nhà nước, các tổ chức và cá nhân khác. Chính vì thế,
cần bảo đảm sự phối hợp này, đặc biệt là sự phối hợp giữa cơ quan THADS với
Tòa án và Viện kiểm sát. Bởi lẽ, THADS là hoạt động hiện thực hóa các bản án
quyết định dân sự của Tòa án, được thực hiện sau khi bản án quyết định dân sự
của Tòa án và có quyết định thi hành án của Tòa án. Viện kiểm sát thực hiện chức
năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động THADS, nhằm phát hiện,
kiến nghị, kháng nghị các vi phạm pháp luật để khắc
23

phục vi phạm pháp luật, bảo đảm pháp chế XHCN trong THADS.Trong quá
trình thi hành án, ngoài việc thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn
của mình, các cơ quan THADS một mặt phải có sự phối hợp chặt chẽ với nhau,
mặt khác phải phối hợp với cơ quan nhà nước và các tổ chức, đoàn thể xã hội
trong công tác giải quyết thi hành án. Sự chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền địa
phương trong công tác phối hợp, xác minh, kê biên, cưỡng chế thi hành án tạo
điều kiện thuận lợi cho hoạt động của chấp hành viên, cơ quan thi hành án đạt
hiệu quả cao hơn.
1.2.2.3. Quy định quyền, nghĩa vụ của các chủ thể trong thi hành án dân sự
Từ khi có Hiến pháp năm 2013 đã đề cao vai trò quyền con người nên
được thể chế hóa trong các văn bản luật luôn chú trọng đến vấn đề này. Trước
đây, Luật Thi hành án dân sự năm 2008 không có điều luật nào quy định cụ thể
về quyền, nghĩa vụ của người được thi hành án, người phải thi hành án và người
có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, mà quyền và nghĩa vụ của họ được quy định
rải rác ở các điều luật. Để tạo cơ sở pháp lý tốt hơn bảo đảm quyền con người,
quyền cơ bản của công dân theo Hiến pháp năm 2013, Luật Sửa đổi, bổ sung
năm 2014, đã quy định cụ thể về quyền, nghĩa vụ của người được thi hành án,
người phải thi hành án và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong thi hành
án dân sự. Theo đó, từ quy định về quyền yêu cầu thi hành án tại Điều 7 Luật
Thi hành án dân sự, Luật sửa đổi, bổ sung đã có quy định tương đối cụ thể tại
các Điều 7, 7a và 7b về quyền và nghĩa vụ của đương sự (người được thi hành
án và người phải thi hành án), người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong hoạt
động thi hành án dân sự. Cụ thể như sau:
- Về quyền và nghĩa vụ của người được thi hành án
Người được thi hành án là cá nhân, cơ quan, tổ chức được hưởng quyền,
lợi ích trong bản án, quyết định được thi hành. Điều 7 của Luật thi hành án dân
sự 2008 quy định về quyền yêu cầu thi hành án, đã được sửa đổi
24

thành điều luật quy định về quyền, nghĩa vụ của người được thi hành án, với
những quyền, nghĩa vụ cơ bản nhất, được thiết kế với sự phân định rõ ràng giữa
quyền và nghĩa vụ của người được thi hành án, bên cạnh những quyền, nghĩa
vụ cụ thể khác được quy định tại các điều luật liên quan xuyên suốt quá trình
tổ chức thi hành án dân sự nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho đương sự thực hiện.
Luật đã mở rộng, tạo điều kiện cho người được thi hành án không chỉ có quyền
yêu cầu thi hành án, đình chỉ thi hành một phần hoặc toàn bộ bản án, quyết
định, áp dụng biện pháp bảo đảm, biện pháp cưỡng chế thi hành án mà còn có
quyền được thông báo về thi hành án; yêu cầu Tòa án giải thích những điểm
chưa rõ trong bản án, quyết định của mình. Quy định này, cùng với quy định
về quyền được ủy quyền cho người khác xác minh, cung cấp thông tin về điều
kiện thi hành án của người phải thi hành án; quyền chuyển giao quyền được thi
hành án cho người khác và các quyền khác đã tạo điều kiện thiết thực cho đương
sự có thêm cơ hội lựa chọn phương thức phù hợp để thi hành án, phù hợp với
chủ trương xã hội hóa hoạt động thi hành án dân sự.
Một quyền rất mới mà Luật bổ sung cho đương sự, đó là quyền được yêu
cầu thay đổi Chấp hành viên trong trường hợp có căn cứ cho rằng Chấp hành
viên không vô tư khi làm nhiệm vụ. Quy định này phù hợp với quy định hiện
hành về thay đổi người tiến hành tố tụng trong các thủ tục tố tụng, đảm bảo sự
khách quan trong tổ chức thi hành án dân sự. Điều quan trọng là Luật sửa đổi,
bổ sung đã sửa đổi một cách căn bản quyền, nghĩa vụ của người được thi hành
án liên quan đến việc xác minh điều kiện thi hành án. Theo Điều 44 Luật thi
hành án dân sự 2008 thì người được thi hành án có nghĩa vụ tiến hành xác minh
điều kiện thi hành án của người phải thi hành án; nếu muốn yêu cầu cơ quan thi
hành án dân sự tiến hành xác minh thì phải chứng minh là đã tiến hành xác
minh không có kết quả và phải chịu chi phí xác minh. Quy định trên trong thực
tiễn thực hiện cho thấy chưa phù hợp ở giai đoạn hiện tại của điều
25

kiện kinh tế, xã hội của đất nước. Như vậy, để tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho
người được thi hành án trong việc thực hiện quyền yêu cầu thi hành án đã được
pháp luật công nhận, trên cơ sở khôi phục quy định của Pháp lệnh thi hành án
dân sự 1993 và Pháp lệnh thi hành án dân sự 2004, Luật sửa đổi, bổ sung đã
quy định chuyển hóa thành quyền của người được thi hành án trong việc cho
phép họ được tự mình hoặc ủy quyền cho người khác xác minh, cung cấp cho
cơ quan thi hành án thông tin về điều kiện thi hành án của người phải thi hành
án; họ không phải chịu chi phí xác minh điều kiện thi hành án do Chấp hành
viên thực hiện. Để khuyến khích người được thi hành án thi hành án tích cực,
chủ động trong việc cung cấp thông tin, điều kiện thi hành án của người phải
thi hành án nhà nước sẽ miễn, giảm phí thi hành án. Khi người được thi hành
án cung cấp thông tin điều kiện về tài sản của người phải thi hành án mà cơ
quan thi hành án có thể thể tiến hành xử lý tài sản đó để đảm bảo việc thi hành
án cho người được thi hành án thì họ sẽ được miễn, giảm phí thi hành án tương
ứng với số tiền hoặc tài sản thu được từ thông tin mà họ cung cấp cho cơ quan
thi hành án.
Mặt khác, tình trạng người phải thi hành án luôn tìm mọi cách để trốn tránh
việc thực hiện nghĩa vụ thi hành án, như: không nhận tài sản là của mình, đồng ý
tài sản là của người khác, không khởi kiện yêu cầu phân chia tài sản chung. Do
đó, Luật đã quy định bổ sung quyền của người được thi hành án trong việc yêu
cầu Tòa án xác định, phân chia quyền sở hữu, sử dụng tài sản; khởi kiện dân sự để
bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình trong trường hợp có tranh chấp của đương
sự về tài sản liên quan đến thi hành án cũng như quyền yêu cầu Tòa án giải thích
những điểm chưa rõ, đính chính lỗi chính tả hoặc số liệu sai sót. Đây là quyền
quan trọng để tạo cơ hội cho người được thi hành án bảo vệ kịp thời và đầy đủ các
quyền và lợi ích hợp pháp mà bản án, quyết định đã ghi nhận. Người được thi hành
án có nghĩa vụ chấp hành nghiêm chỉnh bản án,
26

quyết định; thực hiện các quyết định, yêu cầu của Chấp hành viên trong thi
hành án; thông báo cho cơ quan thi hành án dân sự khi có thay đổi về địa chỉ,
nơi cư trú; chịu phí, chi phí thi hành án theo quy định. [43]
- Về quyền và nghĩa vụ của người phải thi hành án
Người phải thi hành án là cá nhân, cơ quan, tổ chức phải thực hiện nghĩa
vụ trong bản án, quyết định được thi hành. Quy định về quyền, nghĩa vụ của
người phải thi hành án được quy định ở Điều 7ª của Luật sửa đổi, bổ sung đã
bổ sung năm 2014 và các văn bản hướng thi hành như Nghị định 62/2015/NĐ-
CP ngày 18/7/2015 của Chính Phủ. Bên cạnh các quyền của người phải thi hành
án (cũng là các quyền chung với người được thi hành án), về quyền tự nguyện
thi hành án trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày người phải thi hành án nhận được
quyết định thi hành án hoặc được thông báo hợp lệ quyết định thi hành án (theo
quy định tại Điều 45 Luật thi hành án dân sự được sửa đổi, bổ sung năm 2014).
Quy định người phải thi hành án có nghĩa vụ kê khai trung thực tài sản, điều
kiện thi hành án; cung cấp đầy đủ tài liệu, giấy tờ có liên quan đến tài sản của
mình khi có yêu cầu của người có thẩm quyền và chịu trách nhiệm trước pháp
luật về nội dung kê khai đó. Đây là quy định mới, vừa khuyến khích sự tự
nguyện thi hành án, nâng cao ý thức chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật, ràng
buộc trách nhiệm của người phải thi hành án đối với nghĩa vụ thi hành án, vừa
giảm tải trách nhiệm của Chấp hành viên, chi phí của nhà nước, đảm bảo tốt
hơn quyền lợi của người được thi hành án. Ngoài ra, người phải thi hành án còn
có các quyền được thông báo các văn bản, quyết định về thi hành án, các hình
thức thông báo được quy định tại từ Điều 39 đến Điều 43 Luật THADS. Nghĩa
vụ của người phải thi hành án là phải thi hành các bản án, quyết định và thực
hiện đầy đủ các quyết định, yêu cầu của Chấp hành viên trong thi hành án;
thông báo cho cơ quan thi hành án dân sự khi có thay đổi về địa chỉ, nơi cư trú.
27

- Về quyền và nghĩa vụ của người có quyền, nghĩa vụ liên quan
Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là cá nhân, cơ quan, tổ chức có
quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trực tiếp đến việc thực hiện quyền, nghĩa vụ thi
hành án của đương sự (người được thi hành án, người phải thi hành án). Các
quyền của người có quyền, nghĩa vụ liên quan đến việc thi hành án giữa các
bên đương sự, giúp cho họ kịp thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình
khi có liên quan đến hoạt động thi hành án dân sự, được quy định tại Điều 7b
của Luật THADS được sửa đổi, bổ sung năm 2014.
Luật sửa đổi, bổ sung cũng khẳng định người có quyền, nghĩa vụ liên quan có
nghĩa vụ thực hiện nghiêm chỉnh các quyết định, yêu cầu của Chấp hành viên trong
thi hành án; thông báo cho cơ quan thi hành án dân sự khi có thay đổi về địa chỉ, nơi
cư trú để đảm bảo hiệu lực, hiệu quả của hoạt động thi hành án dân sự. Ví dụ như xác
định tư cách của người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến đương sự ở hai giai
đoạn khác nhau. Ở giai đoạn xét xử đã được Tòa án xác định rõ trong bản án, quyết
định với tư cách là người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan. Ở giai đoạn thi hành án,
cũng có thể phát sinh người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan trong những trường
hợp thi hành án dân sự đối với phần tài sản chung, hộ gia đình...
như việc chấp hành viên tiến hành cưỡng chế, kê biên, xử lý tài sản chung của vợ
chồng để đảm bảo thi hành cho bản án, quyết định của người vợ hoặc của người
chồng trong những vụ án tranh chấp dân sự... Khi kê biên, xử lý tài sản chung này
được thì người có liên quan đến tài sản chung đó được xác định tư cách là người
có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan. Do vậy, họ có các quyền và nghĩa vụ được ưu
tiên quy định tại Điều 74 , Điều 101 của Luật thi hành án dân sự.
1.2.2.4. Quy định trách nhiệm của cá nhân, tổ chức, các cơ quan trong pháp
luật về thi hành án dân sự
Trách nhiệm phối hợp của cơ quan, tổ chức, cá nhân với cơ quan
THADS, Chấp hành viên được quy định tại Điều 11 Luật Thi hành án dân sự
28

năm 2014: “Trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn, nghĩa vụ của mình, cơ quan,
tổ chức và cá nhân có trách nhiệm phối hợp với cơ quan thi hành án dân sự
trong việc thi hành án. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan có trách nhiệm
thực hiện yêu cầu của cơ quan thi hành án dân sự, Chấp hành viên theo quy
định của Luật này. Mọi hành vi cản trở, can thiệp trái pháp luật đối với hoạt
động của cơ quan thi hành án dân sự, Chấp hành viên đều bị xử lý theo quy
định của pháp” [37] và không chỉ quy định trong Luật mà còn thể hiện ở các
văn bản hướng dẫn thi hành,tập trung chủ là các cá nhân, tổ chức, cơ quan như
sau:
- Bộ Tư pháp, Bộ Quốc có trách nhiệm phối hợp trong thi hành án dân sự
Hoạt động thi hành án dân sự là hoạt động tư pháp, chịu sự kiểm sát
hoạt động tư pháp của hệ thống cơ quan kiểm sát, tại điểm e khoản 1 Điều
167 quy định về nhiệm vụ của Bộ Tư pháp trước Chính phủ thực hiện quản lý
nhà nước về thi hành án dân sự đã không quy định việc thanh tra về công tác
thi hành án dân sự nói chung như Luật thi hành án dân sự 2008 quy định. Luật
sửa đổi, bổ sung quy định trách nhiệm của Bộ Tư pháp thực hiện thanh tra việc
sử dụng ngân sách, việc tuyển dụng, sử dụng, quản lý, thực hiện chế độ chính
sách đối với công chức, viên chức, người lao động trong hệ thống tổ
chức thi hành án dân sự. Do vậy, Bộ Tư pháp không thực hiện nhiệm vụ thanh
tra nghiệp vụ thi hành án dân sự như trước đây vì thuộc nhiệm vụ kiểm sát thi
hành án dân sự do Viện kiểm sát nhân dân thực hiện.
Tương tự như trách nhiệm của Bộ Tư Pháp thì trách nhiệm Bộ Quốc
phòng trong Pháp luật thi hành án dân sự, chỉ tiến hành thanh tra việc sử dụng
ngân sách, việc thực hiện chế độ chính sách và bố trí, sử dụng cán bộ thi hành
án trong quân đội được quy định tại điểm c khoản 2 Điều 168 Luật THADS
được sửa đổi, bổ sung năm 2014. Luật giao Chính phủ, Tòa án nhân dân tối
cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp trong phạm vi nhiệm vụ,
29

quyền hạn của mình quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành một số điều, khoản
được giao trong Luật này mà trước đây chưa phân định rõ trách nhiệm nên có
phần hạn chế trong công tác phối hợp thi hành án dân sự.
- Trách nhiệm của UBND trong phối hợp hoạt động THADS
Công tác thi hành án dân sự, có thể nói không thể thiếu vai trò của Ủy
ban nhân dân các cấp. Công tác thi hành án dân sự gắn liền với người dân, gắn
với địa bàn cụ thể nơi đóng trụ sở của cơ quan thi hành án, nơi diễn ra hoạt
động thi hành án, từ việc thông báo thi hành án, tống đạt trực tiếp hay niêm yết
công khai, việc xác minh điều kiện thi hành án đến việc tổ chức cưỡng chế thi
hành án, giải quyết khiếu nại tố cáo về thi hành án…Điều đó, cho thấy được
tầm quan trọng của UBND các cấp có trách nhiệm phối hợp vào các công đoạn
của quy trình trình tự thủ tục thi hành án dân sự trên địa bàn được Luật THADS
quy định tại các Điều 173,174 và 175 [37] quy định về nhiệm vụ, quyền hạn
của Ủy ban nhân dân trong thi hành án dân sự và cụ thể từng cấp.
+ Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện trong thi hành án dân sự
Là cơ quan trung ương đóng tại địa phương, cơ quan thi hành án dân sự
chịu sự quản lý song trùng trực thuộc, theo nguyên tắc quản lý theo ngành kết
hợp quản lý theo lãnh thổ. Mặt khác, cơ quan thi hành án dân sự, với nhiệm vụ
được giao có vai trò góp phần vào việc thực thi pháp luật, đảm bảo an ninh
chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn.Với vai trò là cơ quan hành chính
cao nhất ở địa phương, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quản lý toàn diện, mọi mặt
đời sống kinh tế, chính trị, xã hội ở địa phương trên phạm vi toàn tỉnh và cấp
huyện trên phạm vi địa bàn. Giúp việc cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện
có các cơ quan chuyên môn trực thuộc. Mỗi cơ quan có chức năng, nhiệm vụ,
quyền hạn riêng, theo pháp luật, quy định của nhà nước và quy định của ngành
để giải quyết công việc, trong đó có nhiều công việc liên
30

quan, phục vụ cho việc thực hiện các hoạt động cụ thể trong quá trình tổ chức
thi hành án dân sự. Vì vậy, kết quả hoạt động, sự phối hợp của các cơ quan hữu
quan cũng góp phần giúp cho cơ quan thi hành án hoàn thành nhiệm vụ, cụ thể
như sau:
Thứ nhất, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện thực hiện vai trò chỉ đạo
việc tổ chức phối hợp các cơ quan có liên quan trong thi hành án dân sự trên địa
bàn theo quy định tại khoản 1 Điều 173 và khoản 1 Điều 174. Trong thực tiễn
công tác thi hành án dân sự, có thể nói rằng hầu hết các cơ quan, đơn vị đều phối
hợp tốt, giúp cho cơ quan thi hành án dân sự hoàn thành nhiệm vụ. Đơn cử như
việc xây dựng kế hoạch bảo vệ cưỡng chế, việc cử công chức tham gia việc thi
hành án, việc tổ chức họp bàn thống nhất quan điểm, việc cung cấp thông tin về
điều kiện thi hành án, việc hoàn tất các thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu,
sử dụng và các vấn đề liên quan khác… Khi cần có sự phối hợp của các cơ quan
hữu quan cũng như khi cần có sự chỉ đạo để phân công, phân nhiệm, để phối hợp
hiệu quả hơn trong việc phối hợp giữa các cơ quan có liên quan trong thi hành án
dân sự, thì cơ quan thi hành án dân sự cần chủ động, kịp thời đề xuất, báo cáo Ủy
ban để kịp thời chỉ đạo các cơ quan hữu quan trên địa bàn và không chỉ là công
tác chỉ đạo các cơ quan chuyên môn phối hợp mà còn là trách nhiệm giải quyết
những vướng mắc, khó khăn phát sinh trong công tác THADS. Trách nhiệm của
UBND đã góp phần quan trọng trong công tác chỉ đạo cơ quan chuyên môn, cơ
quan hữu quan.
Thứ hai là việc chỉ đạo việc tổ chức cưỡng chế thi hành các vụ án lớn,
phức tạp, có ảnh hưởng về an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa phương
theo đề nghị của Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự cấp tỉnh, cấp huyện.
Cưỡng chế thi hành án là hoạt động phức tạp, khó khăn nhất của cơ quan
thi hành án dân sự và cũng là hoạt động cần huy động nhiều lực lượng tham gia
31

nhất như cơ quan công an, chính quyền địa phương, các cơ quan chuyên môn
khác… Nếu hoạt động thi hành án, đặc biệt là cưỡng chế thi hành án không
được sự ủng hộ, phối hợp chặt chẽ của cơ quan hữu quan, chính quyền địa
phương thì cơ quan thi hành án dân sự gặp khó khăn trong việc tổ chức cưỡng
chế hoặc tổ chức cưỡng chế khó thành công, hiệu quả, an toàn.
Thứ ba, có ý kiến bằng văn bản về việc đồng ý, không đồng ý bổ nhiệm,
miễn nhiệm Thủ trưởng, Phó thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự cùng cấp.
Đây là sự phối hợp giữa trung ương và địa phương trong công tác tổ chức
cán bộ để đảm bảo lựa chọn lãnh đạo cơ quan thi hành án dân sự đáp ứng yêu
cầu, hoàn thành nhiệm vụ được giao.
Thứ tư, yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự tự kiểm tra và đề nghị Thủ
trưởng cơ quan thi hành án dân sự cấp trên kiểm tra công tác thi hành án dân
sự ở địa phương.
Kiểm tra luôn là công cụ hữu hiệu để thực hiện chức năng quản lý nhà
nước, kịp thời phát hiện những ưu điểm, kết quả đạt được để nhân rộng cũng
như những tồn tại, khuyết điểm để kịp thời sửa chữa. Kết quả kiểm tra cũng
giúp cho việc đánh giá, sử dụng cán bộ được chính xác. Với việc cơ quan thi
hành án dân sự được tổ chức theo hệ thống dọc, nên Ủy ban nhân dân cấp tỉnh
bên cạnh việc yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự cấp tỉnh tự kiểm tra công tác
thi hành án ở địa phương, tiến hành kiểm tra đối với các cơ quan thi hành án
dân sự trực thuộc, còn thực hiện quyền và trách nhiệm đề nghị cơ quan quản lý
thi hành án dân sự thuộc Bộ Tư pháp kiểm tra công tác thi hành án dân sự ở địa
phương. Tương tự, Ủy ban nhân dân cấp huyện thực hiện việc yêu cầu cơ quan
thi hành án dân sự cấp huyện tự kiểm tra và có thể đề nghị Thủ trưởng cơ quan
thi hành án dân sự cấp tỉnh kiểm tra công tác thi hành án dân sự ở địa phương.
32

Thứ năm, yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự báo cáo công tác thi hành
án dân sự ở địa phương.
Định kỳ hoặc đột xuất, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện thực hiện
việc yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự cùng cấp báo cáo về công tác thi hành
án, đồng thời thực hiện việc cho ý kiến đối với báo cáo của cơ quan thi hành án
dân sự cùng cấp trước khi trình Hội đồng nhân dân theo quy định.
Thứ sáu, quyết định khen thưởng hoặc đề nghị cơ quan có thẩm quyền
khen thưởng tập thể, cá nhân có thành tích trong công tác THADS
Là cơ quan trung ương, cơ quan thi hành án dân sự được xét thi đua, khen
thưởng theo hệ thống dọc. Bên cạnh đó, với sự đóng góp của các công chức
làm công tác thi hành án vào thành quả kinh tế, chính trị trên địa bàn, Ủy ban
nhân dân cấp tỉnh và cấp huyện xem xét quyết định việc khen thưởng hoặc đề
xuất cấp trên khen thưởng cho các tập thể và cá nhân làm công tác thi hành án.
Thực tế công tác này đã được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và cấp huyện quan tâm
đầy đủ, góp phần động viên, khích lệ đội ngũ công chức làm công tác thi hành
án.
Thứ bảy, kiến nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xử lý kịp
thời vi phạm pháp luật về thi hành án dân sự
Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện có trách nhiệm trong việc kiến nghị
cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xử lý kịp thời vi phạm pháp luật về
thi hành án dân sự theo thẩm quyền và theo quy định của pháp luật. Việc bổ
sung này cũng phù hợp với vai trò của Ủy ban tại địa phương, không chỉ khen
thưởng mà còn phải có thái độ nghiêm khắc, xử lý kiên quyết những trường
hợp vi phạm.
+ Ủy ban nhân dân cấp xã
Khác với quy định về vai trò của Ủy ban nhân cấp huyện và cấp tỉnh là vai
trò chỉ đạo thì, Luật thi hành án dân sự quy định vai trò của Ủy ban cấp xã là
33

vai trò phối hợp. Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp xã trong phạm vi nhiệm vụ, quyền
hạn của mình phối hợp với Chấp hành viên và cơ quan thi hành án dân sự trong
các hoạt động sau: Thông báo thi hành án, xác minh điều kiện thi hành án, áp dụng
biện pháp bảo đảm, biện pháp cưỡng chế thi hành án, các nhiệm vụ khác về thi
hành án dân sự trên địa bàn.Như vậy, các nhiệm vụ của Ủy ban nhân dân cấp xã
trong thi hành án xuyên suốt cả quá trình thi hành án. Ủy ban nhân dân cấp xã xuất
hiện từ đầu hoạt động thi hành án cho đến khi kết thúc. Vì vậy, việc hỗ trợ của Ủy
ban nhân dân cấp xã trong hoạt động thi hành án dân sự là thường xuyên, liên tục
trong quá trình tổ chức thi hành án. Ủy ban tham gia phối hợp bằng nhiều cách,
như cử công chức tham gia cùng với Chấp hành viên trong hoạt động thông báo,
xác minh, cưỡng chế; cung cấp thông tin; xác nhận vào các biên bản làm việc; giáo
dục công dân trên địa bàn nhận thức và chấp hành các yêu cầu hợp pháp của cơ
quan thi hành án dân sự...
- Trách nhiệm của Viện kiểm sát nhân dân phối hợp trong hoạt động thi
hành án dân sự
Chức năng, nhiệm vụ của Viện kiểm sát nhân dân trong hoạt động thi
hành án được quy định tại khoản 5 Điều 3, các Điều 23,24,25 Luật Tổ chức
Viện kiểm sát nhân dân năm 2002 và hiện nay quy định tại điểm c khoản 2 Điều
4, Điều 28 Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014. Luật Thi hành án
dân sự cũng thể hiện nội dung này tại khoản 2 Điều 12 Luật thi hành án dân sự
năm 2008. Kế thừa các quy định này, Luật sửa đổi, bổ sung đã giữ nguyên
khoản 1 và sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 12 theo hướng mở rộng các đối tượng
kiểm sát, quy định rõ quyền và nghĩa vụ của Viện kiểm sát nhân dân khi kiểm
sát thi hành án. Nếu như trước đây, Viện kiểm sát nhân dân chỉ kiểm sát việc
tuân theo pháp luật về thi hành án của cơ quan thi hành án, Chấp hành viên, thì
nay Viện kiểm sát nhân dân còn kiểm sát việc tuân theo pháp luật của Tòa án
trong một số hoạt động như việc cấp, chuyển giao bản
34

án, quyết định, việc sửa chữa, bổ sung bản án, quyết định (Điều 12 Luật sửa
đổi, bổ sung)[43],nhằm khắc phục hạn chế việc chuyển giao cho cơ quan thi
hành án dân sự chậm, chưa đúng với thời gian quy định tại Điều 28 Luật Thi
hành án dân sự, có những thời điểm Tòa án chuyển giao quá nhiều bản án, quyết
định dẫn đến tình trạng cùng một lúc cơ quan thi hành án dân sự phải thi hành
nhiều vụ việc. Vì vậy, không tránh khỏi tình trạng cơ quan thi hành án vi phạm
một số thời hạn nhất định như thời hạn thông báo, thời hạn xác minh điều kiện
thi hành án … Viện kiểm sát nhân dân có quyền kiểm sát hoạt động chuyển
giao bản án, quyết định của Tòa án sẽ hạn chế được tình trạng “dồn án” hoặc
“quên” chuyển giao bản án, quyết định cho cơ quan thi hành án dân sự tổ chức
thi hành và sẽ khắc phục được phần nào tình trạng quá tải và một số vi phạm
của cơ quan thi hành án dân sự.
Quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát nhân dân khi thực
hiện hoạt động kiểm sát như: quyền yêu cầu Chấp hành viên, cơ quan thi hành
án dân sự cung cấp, cấp dưới ra quyết định về thi hành án, gửi các quyết định
về thi hành án; thi hành đúng bản án, quyết định; yêu cầu cơ quan thi hành án,
Chấp hành viên tự kiểm tra việc thi hành án và thông báo kết quả kiểm tra cho
Viện kiểm sát nhân dân; trực tiếp kiểm sát và ban hành kết luận kiểm sát khi
kết thúc việc kiểm sát; tham gia các phiên họp xét miễn, giảm nghĩa vụ thi hành
án và phát biểu quan điểm tại các phiên họp đó…Viện kiểm sát thực hiện tốt
chức năng về kiểm sát thi hành án nhằm kịp thời ngăn chặn, hạn chế những sai
sót của cơ quan thi hành án dân sự, Chấp hành viên, đồng thời cũng tăng trách
nhiệm của Viện kiểm sát nhân dân với hoạt động thi hành án dân sự. Thực tế
thời gian qua một số cơ quan thi hành án địa phương đã để xảy ra nhiều vi
phạm; đồng thời, một số Chấp hành viên, công chức đã bị xem xét trách nhiệm
hình sự. Tuy nhiên, với quy định của pháp luật hiện hành thì Viện kiểm sát nhân
dân chưa phải chịu trách nhiệm khi để xảy ra vi phạm mặc dù
35

vụ việc có liên quan đã được Viện kiểm sát nhân dân kiểm sát hoặc thông qua
các cuộc kiểm sát trực tiếp, kiểm sát theo định kỳ (tháng, quý, năm), kiểm sát
theo chuyên đề theo quy định. Từ đó cho thấy đối với một số nơi, một số vụ
việc cụ thể, Viện kiểm sát nhân dân đã làm chưa hết trách nhiệm của mình trong
việc kiểm sát thi hành án.
Trách nhiệm của Tòa án nhân dân phối hợp trong hoạt động thi hành án
dân sự
Tòa án là cơ quan tư pháp, thực hiện chức năng xét xử, ban hành các bản
án, quyết định nhân danh Nhà nước. Cơ quan Thi hành án dân sự là cơ quan
chấp hành, thực hiện và tổ chức thi hành các bản án, quyết định của Tòa án.
Công tác thi hành án dân sự có hiệu quả hay không phụ thuộc rất lớn vào phán
quyết của Tòa án có tính khả thi hay không. Do đó cần nâng cao vai trò, trách
nhiệm của Tòa án trong việc tuyên án; chuyển giao kịp thời, đầy đủ các bản án,
quyết định cho cơ quan thi hành án dân sự; giải thích, đính chính những nội
dung trong bản án, quyết định mà cơ quan thi hành án dân sự, đương sự có kiến
nghị, đề nghị; nâng cao trách nhiệm của Tòa án trong việc xác định quyền sở
hữu tài sản của người phải thi hành án để thi hành án…Theo quy định của Luật
sửa đổi, bổ sung năm 2014, tòa án có trách nhiệm trong phối hợp hoạt thi hành
án dân sự như:
+Quy định cụ thể trách nhiệm của Tòa án trong việc xác định quyền sở
hữu tài sản của người phải thi hành án
Xuất phát từ một số vướng mắc trong thực tế, chẳng hạn, khi người phải
thi hành án không có tài sản riêng mà chỉ có khối tài sản chung với một hoặc
nhiều người (quy định tại Điều 74 Luật Thi hành án dân sự) mà chưa xác định
được phần quyền sở hữu, sử dụng của người phải thi hành án, nếu như Tòa án
không ra phán quyết về việc xác định phần quyền sử dụng, sở hữu tài sản của
người phải thi hành án trong khối tài sản chung thì cơ quan thi hành
36

án cũng không thể tổ chức thi hành được. Điều này dẫn đến việc quyền, lợi ích
hợp pháp của người được thi hành án mặc dù đã được Tòa án công nhận nhưng
cũng không được thi hành trên thực tế. Do đó, Luật THADS được sửa đổi, bổ
sung năm 2014 được quy định tại điểm c khoản 3 Điều 170 trách nhiệm của
Tòa án“Thụ lý và kịp thời giải quyết yêu cầu của cơ quan thi hành án dân sự,
đương sự về việc xác định quyền sở hữu, phân chia tài sản hoặc giải quyết
tranh chấp về quyền sở hữu, sử dụng tài sản; hủy giấy tờ, giao dịch phát sinh
trong quá trình thi hành án thuộc thẩm quyền của Toà án”
+ Tăng cường trách nhiệm của Tòa án khi xem xét bản án, quyết định
theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm.
Trên thực tế, hoạt động thi hành án còn vướng mắc liên quan trong trường
hợp cơ quan thi hành án đã thi hành xong bản án, quyết định nhưng bản án, quyết
định đó lại bị Tòa án có thẩm quyền tuyên hủy theo thủ tục giám đốc thẩm để xem
xét lại. Theo quy định tại Điều 136 Luật Thi hành án dân sự năm 2008 thì trường
hợp giám đốc thẩm, tái thẩm tuyên hủy bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật
để xét xử sơ thẩm lại hoặc xét xử phúc thẩm lại thì việc thi hành án được thực hiện
theo bản án, quyết định sơ thẩm mới có hiệu lực pháp luật hoặc bản án phúc thẩm
mới. Tuy nhiên, khi Tòa án cấp sơ thẩm xét xử lại vụ án thì nguyên đơn lại rút yêu
cầu khởi kiện hoặc nguyên đơn được triệu tập hợp lệ đến lần thứ hai mà vẫn vắng
mặt; theo quy định, Tòa án ra quyết định đình chỉ vụ án. Trong trường hợp này,
cơ quan thi hành án không có căn cứ để giải quyết đối với các vấn đề phát sinh
tiếp theo từ kết quả THADS trước đó, dẫn đến phát sinh nhiều đơn khiếu nại gay
gắt, phức tạp gây khó khăn cho cơ quan thi hành án dân sự. Để khắc phục những
vướng mắc trên, Luật sửa đổi, bổ sung đã bổ sung khoản 4 Điều 170 đó là “Khi
xét xử lại vụ án mà bản án, quyết định đã bị hủy một phần hoặc toàn bộ theo quyết
định giám đốc thẩm, tái thẩm, Tòa án phải giải quyết vấn đề tài sản, nghĩa vụ đã
được thi hành theo
37

bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật nhưng bị hủy.” Do đó, pháp luật về
thi hành án dân sự đã quy định trách nhiệm của Tòa án trong giai đoạn THADS,
giúp các cơ quan thi hành án dân sự tháo gỡ được nhiều vướng mắc phát sinh
và giải quyết triệt để về vấn đề tài sản khi cơ quan thi hành án dân sự đã thi
hành xong nhưng Tòa án cấp có thẩm quyền lại tuyên hủy bản án, quyết định
đã được thi hành xong và Tòa án có thẩm quyền lại ra quyết định đình chỉ giải
quyết vụ án góp phần vào rất quan trọng trong việc giảm án tồn của cơ quan thi
hành án dân sự.
Ngoài ra, Tòa án còn có trách nhiệm trong việc xét việc dân sự đối với
các trường hợp thi hành án đề nghị miễn, giảm thi hành án đối với khoản thu,
nộp ngân sách nhà nước; trả lời kiến nghị của cơ quan thi hành án dân sự về
việc xem xét lại bản án, quyết định của Toà án theo thủ tục giám đốc thẩm, tái
thẩm 90 ngày, kể từ ngày nhận được kiến nghị…
38

Tiểu kết chương 1
Trong chương này, luận văn đã cơ bản giải quyết được các vấn đề cơ sở
lý luận liên quan đến pháp luật về THADS như: Khái niệm, đặc điểm, vai trò,
ý nghĩa của THADS; Khái niệm và phân tích nội dung của pháp luật về THADS.
Phân biệt được Thi hành án dân sự với Thi hành án hình sự, trách nhiệm của
các chủ thể tham gia trong công tác phối hợp thi hành án dân sự. Từ đó, có thể
khẳng định rằng, pháp luật về thi hành án dân sự đóng vai trò to lớn trong việc
thực hiện mục tiêu của cải cách hành chính - tư pháp, nhằm xây dựng một nền
tư pháp tiên tiến, hiện đại, hiệu quả, đáp ứng được hội nhập quốc tế, bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, góp phần bảo vệ trật tự an toàn xã hội

Cơ Sở Lý Luận Của Pháp Luật Về Thi Hành Án Dân Sự.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Cơ Sở Lý Luận Của Pháp Luật Về Thi Hành Án Dân Sự.docx

Similar to Cơ Sở Lý Luận Của Pháp Luật Về Thi Hành Án Dân Sự.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Cơ Sở Lý Luận Của Pháp Luật Về Thi Hành Án Dân Sự.docx