Cơ sở lý luận về ngân sách nhà nước và phân cấp quản lý ngân sách nhà nước.docx

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ
PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
1.1. Tại sao phải phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước
1.1.1. Đây là xu thế tất yếu khách quan, một yêu cầu phát triển kinh tế
Sau khi miền Nam Việt Nam được hoàn toàn giải phóng (năm 1975) và
đất nước thống nhất (năm 1976) cơ chế quản lý kinh tế ở nước ta là cơ chế kế
hoạch hóa tập trung, quan liêu, bao cấp.
Nhà nước quản lý nền kinh tế chủ yếu bằng mệnh lệnh hành chính, thông
qua chế độ “cấp phát – giao nộp”. Các cơ quan hành chính can thiệp quá sâu vào
hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp nhưng lại không chịu trách
nhiệm gì về vật chất đối với các quyết định của mình. Những thiệt hại vật chất
do các quyết định không đúng gây ra thì NSNN phải gánh chịu.
Đồng thời nhà nước quản lý kinh tế thông qua chế độ bao cấp.
Bao cấp qua giá: Nhà nước quyết định giá trị tài sản, thiết bị, vật tư, hàng
hóa thấp hơn giá trị thực của chúng nhiều lần so với giá trị thị trường. Với giá
thấp như vậy, coi như một phần những thứ đó được cho không.
Bao cấp qua chế độ tem phiếu (tiền lương hiện vật): Nhà nước quy định
chế độ phân phối vật phẩm tiêu dùng cho cán bộ, công nhân viên, công nhân
theo định mức qua hình thức tem phiếu. Chế độ tem phiếu thủ tiêu động lực kích
thích người lao động và phá vỡ nguyên tắc phân phối theo lao động.
Bao cấp qua chế độ cấp phát vốn của ngân sách nhưng không có chế tài
ràng buộc trách nhiệm vật chất đối với các đơn vị được cấp vốn. Điều đó vừa
làm tăng gánh nặng đối với NSNN vừa làm cho sử dụng vốn kém hiệu quả, nảy
sinh cơ chế “xin cho”.
Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khoá V họp bàn và
6

quyết định một vấn đề cực kỳ quan trọng: xoá bỏ quan liêu, bao cấp, chuyển hẳn
sang hạch toán kinh tế và kinh doanh xã hội chủ nghĩa. Điều chỉnh mối quan hệ
giữa NSTW và NSĐP, thực hiện chế độ phân cấp ngân sách trên cơ sở ba cấp
cùng làm chủ, bảo đảm sự nhất trí giữa ba lợi ích (toàn xã hội, tập thể, cá nhân
người lao động), tạo điều kiện cho địa phương chủ động khai thác các tiềm năng
để phát triển kinh tế địa phương, tăng nguồn thu và chủ động bố trí NSĐP.
Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khoá V là một mốc đánh
dấu bước trưởng thành vượt bậc của Đảng và nhân dân ta trên mặt trận quản lý
kinh tế, bước đầu thực hiện việc phân cấp quản lý NSNN. Điều này phù hợp với
những quy luật phát triển khách quan về kinh tế, và cùng là phù hợp trong chặng
đường đầu tiên của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta.
1.1.2. Phân cấp quản lý ngân sách nhằm phân định rõ chức năng, nhiệm
vụ, trách nhiệm, quyền hạn của từng cấp trong quản lý ngân sách Nhà nước
Việc phân cấp quản lý thể hiện việc phân định rõ phạm vi của vị trí, vai
trò, chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm quyền hạn của NSTW và NSĐP trong hệ
thống ngân sách. Tổ chức quản lý theo hướng đảm bảo tập trung các nguồn thu
lớn vào NSTW để thực hiện nhiệm vụ chi quan trọng có tính chất điều chỉnh vĩ
mô của cả nền kinh tế, chi NSĐP được phân giao cụ thể, rõ ràng, ổn định các
nhiệm vụ chi và nguồn thu gắn với phân cấp kinh tế - xã hội và hoạt động của
chính quyền địa phương.
1.1.3. Phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước nhằm nâng cao chất lượng
và hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nước
Phân cấp quản lý NSNN là vấn đề hết sức quan trọng và có ý nghĩa để
không ngừng từng bước đổi mới và nâng cao dần chất lượng và hiệu quả quản
7

lý NSNN phù hợp với mục tiêu chung trong chiến lược phát triển kinh tế - xã
hội và hội nhập quốc tế.
Chất lượng và hiệu quả quản lý NSNN, trước hết phụ thuộc rất lớn vào
phạm vi điều chỉnh của Luật Ngân sách và nhiều chính sách hướng dẫn thực hiện
NSNN, cho nên việc phân cấp quản lý NSNN phải phù hợp với thực tế tình hình
kinh tế - xã hội để tăng tính hiệu quả trong quản lý và sử dụng ngân sách như:
thu ngân sách phải tập trung có trọng điểm, không được tùy tiện, chi ngân sách
phải chủ động, không phải chịu sức ép phi tài chính trong khi điều hành. Các chỉ
tiêu ngân sách (từ khâu lập, chấp hành và quyết toán) phải rõ mục đích sử dụng,
có giá trị phân tích. Đặt công tác lập ngân sách đúng vị trí quan trọng của nó,
chấm dứt tình trạng tùy tiện, thiếu trách nhiệm trong việc lập dự toán thu, chi tài
chính của đơn vị, cơ quan... Muốn vậy, trong quản lý ngân sách đòi hỏi phải tiến
hành một loạt biện pháp đồng bộ như hoàn chỉnh chế độ, chính sách, có định
hướng dứt khoát thể hiện trong chính sách tài khóa, ngoài ra còn tiến hành hoàn
chỉnh các mối quan hệ giữa các cơ quan hữu quan để tạo môi trường thuận lợi
trong hoạt động ngân sách.
1.1.4. Phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước nhằm vận hành đồng bộ hệ
thống ngân sách địa phương
Sự tồn tại của hệ thống NSNN là sự tồn tại thống nhất cơ bản về phân giao
nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền và các cơ quan chức năng các cấp đối với
các vấn đề thuộc về NSNN.Theo quy định của Luật NSNN thì NSTW giữ vai
trò chủ đạo, đồng thời thực hiện nguyên tắc phân định rõ các nguồn thu, nhiệm
vụ chi đối với NSĐP. Quá trình đó luôn đảm bảo nguyên tắc thống nhất tập trung
dân chủ trong tổ chức hệ thống ngân sách, xuyên suốt từ trung ương xuống địa
phương về chế độ, chính sách, định mức, chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm,
quyền hạn của mỗi cấp quản lý ngân sách. Đó là điều kiện quan trọng để đưa
mọi hoạt động thu, chi của NSNN ở các cấp vào nề nếp
8

theo đúng quỹ đạo quản lý kinh tế - tài chính của Nhà nước. Có như vậy mới
khắc phục tình trạng chồng chéo, cục bộ thiếu nhất quán và không bao quát các
mặt trong quản lý ngân sách của các cấp, phát huy thế chủ động sáng tạo và đảm
bảo tính độc lập tương đối của NSĐP, khai thác nuôi dưỡng nguồn thu và bố trí
chỉ tiêu hợp lý.
1.1.5. Phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước nhằm hạn chế thất thoát,
lãng phí trong quản lý ngân sách Nhà nước
Thực hiện triệt để nguyên tắc tiết kiệm thu, chi theo dự toán, chế độ định
mức, hạn chế thất thoát, lãng phí, chống tham nhũng NSNN là nhằm nâng cao
hiệu quả thu, chi ngân sách quản lý và điều hành NSNN.
Nâng cao hiệu quả thu, chi ngân sách luôn gắn liền với công tác tổ chức
lại nguồn thu, cơ cấu lại nội dung chi, đẩy mạnh công tác xã hội hóa, cải tiến
công nghệ quản lý, đổi mới quy trình lập, chấp hành, cấp phát, thanh toán và
quyết toán NSNN.
1.2. Nội dung của việc phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước
1.2.1. Khái niệm và vai trò của ngân sách Nhà nước
Khi nói về khái niệm NSNN thì có rất nhiều quan niệm khác nhau, với
từng thời kỳ và từng quốc gia khác nhau thì lại có những khái niệm khác nhau.
Theo các nhà nghiên cứu kinh tế cổ điển thì: “NSNN là một văn kiện tài
chính mô tả các khoản thu, chi của Chính phủ, được thiết lập hàng năm”.
Còn theo nhiều nhà nghiên cứu kinh tế hiện đại thì cho rằng: “Ngân sách
là bảng liệt kê các khoản thu, chi bằng tiền mặt trong một giai đoạn nhất định
của nhà nước”.
Theo Luật NSNN số 01/2002/QH11 ngày 16/12/2002 định nghĩa: “NSNN
là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước đã được cơ quan Nhà nước có thẩm
quyền quyết định và thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức
năng, nhiệm vụ của Nhà Nước” [9, Điều 1].
9

Tuy có nhiều quan niệm về NSNN nhưng giữa chúng cũng có những
điểm chung là:
- NSNN là một đạo luật dự trù các khoản thu, chi của một chủ thể trong
một thời gian nhất định, thường là một năm- gọi là năm tài chính.
- NSNN của một Quốc gia được cơ quan lập pháp của Quốc gia đó ban
hành, nó là công cụ kinh tế của Nhà nước nhằm phục vụ cho việc thực hiện các
chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.
Nội dung chủ yếu của ngân sách là thu, chi nhưng không phải chỉ là các
con số, cũng không chỉ là quy mô, sự tăng giảm số lượng tiền tệ đơn thuần, mà
còn phản ánh chủ trương phân cấp quản lý của Nhà nước, biểu hiện các quan hệ
tài chính giữa các cấp chính quyền, giữa Nhà nước với các chủ thể kinh tế khác
của nền kinh tế quốc dân trong quá trình phân bố các nguồn lực và phân phối
thu nhập.
NSNN là một công cụ kinh tế quan trọng, Nhà nước sử dụng nhằm tác
động vào nền kinh tế để thúc đẩy (kìm hãm) sự phát triển kinh tế, đảm bảo công
bằng xã hội, bảo vệ các tầng lớp dân cư.
Thông qua việc lập, sử dụng NSNN bản chất của ngân sách được hình
thành. NSNN thể hiện quan hệ kinh tế, tài chính giữa Nhà nước và các chủ thể
kinh tế khác của nền kinh tế hàng hóa trong quá trình phân bổ, sử dụng nguồn
lực của nền kinh tế phân phối lại thu nhập. Bản chất kinh tế của ngân sách gắn
liền với bản chất chính trị và bản chất giai cấp cầm quyền.
NSNN là công cụ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế xã hội, định hướng phát
triển sản xuất, điều tiết thị trường, bình ổn giá cả, điều chỉnh đời sống xã hội.
- NSNN điều tiết trong kinh tế, thúc đẩy phát triển kinh tế. NSNN là công
cụ định hướng hình thành cơ cấu kinh tế mới kích thích phát triển sản xuất kinh
doanh và chống độc quyền.
10

Vai trò của NSNN
Vai trò của NSNN được xác định trên cơ sở các chức năng và nhiệm vụ
cụ thể của nó trong từng giai đoạn. Theo yêu cầu thực hiện chức năng, nhiệm vụ
của Nhà nước thì vai trò NSNN cũng được thể hiện khác nhau tùy theo từng thời
kỳ phát triển kinh tế và cơ chế quản lý tương ứng với từng thời kỳ đó. Vì vậy,
vai trò của NSNN là khâu chủ đạo trong hệ thống tài chính, là công cụ quan
trọng để Nhà nước thực hiện điều hành vĩ mô và toàn bộ đời sống kinh tế - xã
hội. Với quan điểm đó, vai trò NSNN thể hiện nội dung cơ bản sau đây:
* Huy động nguồn tài chính để đảm bảo các nhu cầu chi tiêu của Nhà
nước, đồng thời NSNN thực hiện cân đối giữa các khoản thu và các khoản chi
(bằng tiền) của Nhà nước. Đây là vai trò lịch sử của NSNN mà bất cứ cơ chế
kinh tế nào, hình thái kinh tế - xã hội nào cũng phải thực hiện.
* Điều tiết vĩ mô nền kinh tế - xã hội.
Trong thời kỳ kinh tế hiện vật với cơ chế tập trung, quan liêu bao cấp...
công cụ tài chính không phát huy được vai trò và vị trí của mình. Hoạt động tài
chính luôn ở thế bị động và nặng về nguyên tắc hành chính, các quan hệ tài chính
chỉ chủ yếu tác động trong phạm vi nhỏ hẹp, bản thân nguồn tài chính mang tính
chất đơn điệu. Nhận thức về các quan hệ tài chính nói chung và quan hệ ngân
sách nói riêng chưa thật đầy đủ, rõ ràng. Các quan hệ tài chính lúc đó chủ yếu là
quan hệ thu, chi trong phạm vi tài chính nhà nước với nét đặc trưng là quan hệ
giao nộp cấp phát.
- Điều chỉnh cơ cấu kinh tế thông qua các hoạt động thu, chi:
Thông qua các sắc thuế, là công cụ của NSNN và là nguồn thu chủ yếu
của NSNN, có tác dụng để khuyến khích, mở rộng sản xuất. Những mặt hàng
sản xuất trong nước, hàng xuất khẩu cần khuyến khích và tạo điều kiện cho cạnh
tranh với hàng hóa trong khu vực và trên thế giới, nhất là hiện nay Việt
11

Nam đã bắt đầu có những động thái hòa nhập thương mại với Mỹ, thế giới, đang
đứng trước thời cơ và thách thức mới; cho nên cần phải có chính sách động viên
NSNN hợp lý... Chính vì thế, thông qua chính sách thuế, không chỉ tập trung
nguồn thu cho NSNN mà còn góp phần thực hiện vai trò định hướng đầu tư, điều
chỉnh cơ cấu nền kinh tế phát triển theo hướng tích cực, kích thích hoặc hạn chế
sản xuất kinh doanh.
Ngoài công cụ thuế còn có khoản thu từ nguồn vay nợ trong nước và ngoài
nước sẽ tạo thêm nguồn vốn cho NSNN, vấn đề là việc sử dụng nguồn vốn vay
sao cho đúng hướng, có chế độ quản lý hợp lý để có hiệu quả. Nếu không sử
dụng tốt thì đây là khoản nợ lớn của ngân sách, càng làm cho ngân sách khó
khăn bởi gánh nợ chi trả.
Thông qua chi đầu tư của NSNN cho xây dựng, kết cấu hạ tầng như xây
dựng giao thông, thủy lợi, điện, nước, bưu điện đã tạo được môi trường kết cấu
hạ tầng thuận lợi cho phát triển sản xuất kinh doanh. Ngân sách còn dành vốn
đầu tư để hình thành các doanh nghiệp then chốt, mũi nhọn có tác dụng thúc đẩy
chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành và vùng lãnh thổ, và cuối cùng tác động
đến tăng trưởng kinh tế và là một biện pháp để chống độc quyền, thực hiện các
chính sách ưu đãi thuế đối với doanh nghiệp sản xuất kinh doanh miền núi, chính
sách hỗ trợ các doanh nghiệp công ích đã tạo điều kiện hỗ trợ cho sự phát triển
doanh nghiệp và góp phần điều chỉnh hoạt động kinh tế - xã hội giữa các vùng
đảm bảo hợp lý hơn.
- Đảm bảo công bằng xã hội:
Vai trò quan trọng nhất của NSNN về mặt xã hội là từ nguồn thu huy động
được, NSNN chi đầu tư và phân phối thông qua dự toán chi NSNN cho các
ngành và mọi lĩnh vực xã hội, đảm bảo cho Nhà nước thực hiện các chức năng
nhiệm vụ của mình.
NSNN chi phối toàn bộ đời sống kinh tế - xã hội từ tiêu dùng, thu nhập
12

cho đến các vấn đề kinh tế, xã hội; quan hệ chi tiêu liên quan đến mọi lĩnh vực
như chi cho hoạt động của bộ máy nhà nước, an ninh quốc phòng, trật tự an toàn
xã hội, chi cho giáo dục, y tế, văn hóa, xóa đói giảm nghèo, hỗ trợ cho các đối
tượng chính sách và chi cho nhiệm vụ xã hội khác... Những khoản chi này của
NSNN thường được gom thành hai nhóm; chi thường xuyên để duy trì bộ máy
nhà nước và chi phục vụ cho đầu tư phát triển. Quan hệ chi tiêu NSNN tỷ lệ
tương quan giữa các nhóm, giữa các khoản mục chi tiêu, tốc độ tăng, giảm, chi
thứ tự của ưu tiên cấp phát chi... không những chỉ phản ánh vấn đề có quan hệ
kinh tế quan trọng mà còn có ý nghĩa giai cấp, dân tộc và các vấn đề chính trị,
xã hội.
- Ổn định giá cả thị trường và chống lạm phát. Bằng các công cụ thu và
các chính sách chi ngân sách, Nhà nước có thể điều chỉnh giá cả thị trường một
cách chủ động. Mối quan hệ giữa giá cả, thuế và dự trữ nhà nước có ảnh hưởng
sâu sắc tới tình hình thị trường. Quản lý nhà nước về thị trường, Nhà nước tác
động vĩ mô thông qua các chính sách để định hướng, tạo hành lang cho thị trường
hàng hóa phát triển mạnh và ổn định. Trong trường hợp thị trường có biến động
mạnh về giá cả, để đảm bảo quyền lợi cho người tiêu dùng Nhà nước sử dụng
nguồn dự trữ hàng hóa và tài chính để ổn định, điều hòa quan hệ cung - cầu, bình
ổn sản xuất kinh doanh. Nguồn dự trữ này hình thành từ kinh phí cấp phát của
NSNN.
1.2.2. Khái niệm của phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước
Cùng với việc phân cấp về quản lý hành chính và kinh tế, quản lý ngân
sách cũng được thực hiện và phù hợp với quản lý kinh tế và hành chính. Phân
cấp quản lý ngân sách là việc xác định phạm vi trách nhiệm và quyền hạn của
chính quyền Nhà nước ở mỗi cấp trong việc quản lý thu, chi NSNN. Trong phân
cấp quản lý ngân sách thì việc phân cấp ngân sách giữa các cấp chính quyền địa
phương là quan trọng và cơ bản nhất.
13

Những quy định pháp lý về phân cấp quản lý ngân sách bao gồm những
quy phạm pháp luật liên quan đến xác định quyền hạn, nhiệm vụ của các cấp
chính quyền Nhà nước trong việc quản lý điều hành ngân sách. Luật NSNN số
01/2002/QH11 ngày 16/12/2002 ở nước ta đã rất quan tâm đến việc phân cấp
quản lý ngân sách đặc biệt là phân cấp mối quan hệ giữa các cấp chính quyền
trong việc quản lý ngân sách.
Như vậy có thể hiểu phân cấp quản lý ngân sách là sự giao trách nhiệm
và quyền hạn từ trung ương xuống các cấp chính quyền trong việc quản lý và
điều hành NSNN, đảm bảo cho việc các cấp chính quyền có sự tự chủ nhất định
về tài chính để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình.
1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước
1.2.3.1. Hình thức cấu trúc nhà nước
Là sự cấu tạo Nhà nước thành các đơn vị hành chính lãnh thổ, xác lập
những mối quan hệ qua lại giữa các cơ quan nhà nước, giữa các cơ quan nhà
nước trung ương với cơ quan chính quyền địa phương. Với mỗi hình thức cấu
trúc nhà nước, bộ máy nhà nước được phân chia thành từng cấp và được giao
nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể trong quản lý kinh tế, xã hội.
Có hai hình thức cấu trúc nhà nước chủ yếu:
Nhà nước đơn nhất: Có chủ quyền chung, thống nhất cơ quan quyền lực,
cơ quan quản lý thống nhất từ trung ương đến địa phương, tập trung quyền lực
cao ở cấp trung ương. Mức độ phân cấp quản lý ngân sách ở các nước theo hình
thức cấu trúc nhà nước đơn nhất thường mức độ và giới hạn, phần lớn tập trung
ở NSTW.
Nhà nước liên bang: Là nhà nước có từ hai hay nhiều thành viên hợp lại,
cơ quan quyền lực và cơ quan quản lý được tổ chức thành hai hệ thống. Trong
đó một hệ thống chung cho toàn liên bang và một hệ thống riêng của từng thành
viên. Đối với cấu trúc nhà nước liên bang, hệ thống NSNN được
14

chia thành ngân sách liên bang, ngân sách các bang và ngân sách của các cấp
trực thuộc bang.
Qua trên có thể thấy với mỗi hình thức cấu trúc nhà nước khác nhau thì
cách phân cấp về quản lý nhà nước là khác nhau và kéo theo là khác nhau trong
phân cấp quản lý NSNN.
1.2.3.2. Trình độ tổ chức, quản lý kinh tế - xã hội của các cấp chính quyền
và mức độ phân cấp quản lý kinh tế - xã hội
Trình độ tổ chức, quản lý của các cấp chính quyền địa phương về kinh tế
- xã hội nói chung và tài chính nói riêng có tính quyết định đến hiệu quả việc sử
dụng nguồn lực tài chính quốc gia. Trong điều kiện tình hình kinh tế, chính trị,
xã hội ở địa phương không có sự biến động lớn thì nguồn thu, nhiệm vụ chi
NSNN ổn định. Khi nền kinh tế, chính trị xã hội bất ổn định thì nguồn thu NSNN
trên địa bàn bị ảnh hưởng, nhiệm vụ chi cho phát triển kinh tế, chi cho đảm bảo
an ninh quốc phòng và giải quyết các vấn đề xã hội phải thay đổi theo chiều
hướng khác. Khi nền kinh tế càng phát triển khả năng tích luỹ của nền kinh tế
càng lớn, khả năng chi cho đầu tư phát triển càng cao. Như vậy cơ chế phân cấp
quản lý NSNN cũng vì thế mà phải thay đổi cho phù hợp.
Trong điều kiện hiện nay, xu thế hội nhập kinh tế quốc tế và toàn cầu hoá
nền kinh tế thế giới đang là nhân tố ảnh hưởng lớn đến phân cấp quản lý NSNN
ở mỗi quốc gia, mỗi địa phương. Bởi lẽ, sự tác động của toàn cầu hoá và hội
nhập kinh tế quốc tế đã làm thay đổi chức năng nhiệm vụ của nhà nước trong
thời kỳ mới. Trong thời kỳ hội nhập Nhà nước không can thiệp sâu sắc và trực
tiếp vào nền kinh tế mà chỉ đóng vai trò là người cầm cân nảy mực, tạo môi
trường hành lang pháp lý cho nền kinh tế ở tầm vĩ mô, việc đầu tư trực tiếp vào
nền kinh tế bằng nguồn vốn NSNN chỉ tập trung ở những khâu trọng yếu không
có khả năng thu hồi vốn và đáp ứng các nhu cầu phúc lợi xã hội.Vì vậy đây là
nhân tố quan trọng ảnh hưởng tới phân cấp quản lý NSNN.
15

Căn cứ trình độ tổ chức, quản lý kinh tế - xã hội tại từng thời kỳ nhất định,
tương ứng có mức độ phân cấp quản lý phù hợp, phổ biến theo hai mức độ phân
cấp quản lý NSNN như sau:
- Phân quyền: là việc phân giao quyền hạn, nghĩa vụ cho các cấp trong hệ
thống; mỗi cấp chính quyền được quyền quyết định về các vấn đề đã được giao.
Khi đã thực hiện phân quyền, chính quyền cấp trên công nhận quyền tự quản của
các cấp dưới, các cấp chính quyền được tự chủ trong việc quyết định các hoạt
động trong phạm vi quản lý hành chính của mình phù hợp với Luật, các quy định
chung của chính quyền cấp cao hơn. Với mô hình này các cấp chính quyền ở địa
phương cần được tự quản cao về mặt tài chính, ngân sách, có một ngân sách độc
lập tương xứng với quyền tự quản của mình. Do vậy cần hình thành các cấp ngân
sách ở địa phương.
- Tản quyền: là biện pháp tổ chức quyền lực hành chính của nhà nước mà
qua đó các cơ quan trung ương uỷ nhiệm cho các cơ quan địa phương quyền
quản lý hành chính, tổ chức thực hiện các phân cấp quản lý do Trung ương ban
hành. Trung ương chuyển một phần quyền lực của mình cho các cơ quan của
nhà nước tại địa phương và bổ nhiệm các công chức ở địa phương để đại diện
cho các cơ quan trung ương nhằm thực hiện các nhiệm vụ của mình tại địa
phương; các cơ quan ở địa phương chịu trách nhiệm trước cơ quan trung ương
về các hoạt động của mình. Trong mô hình này, hoạt động của các cơ quan nhà
nước địa phương do ngân sách cấp trên đảm bảo, do đó không cần hình thành
một cấp ngân sách riêng cho các đơn vị hành chính.
1.2.3.3. Nhiệm vụ cung cấp hàng hoá công cộng
Cung cấp hàng hoá công cộng là một trong những chức năng của Nhà
nước. Và để việc cung cấp hàng hoá công cộng, dịch vụ công công có hiệu quả
và đáp ứng được nhu cầu của nhân dân thì cũng cần được giao cho các cấp chính
quyền thực hiện. Những hàng hoá, dịch vụ cần nguồn vốn lớn,
16

mang tính quan trọng thường do chính quyền địa phương đảm bảo, còn những
hàng hoá mang tính phổ biến thường giao cho chính quyền địa phương thực hiện,
đảm bảo tính hiệu quả và phù hợp với tình hình địa phương.Việc phân cấp về
cung ứng hàng hoá và dịch vụ công cộng là tiền đề để phân định nhiệm vụ thu,
và nghĩa vụ chi cho từng cấp, địa phương.
1.2.3.4. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của vùng lãnh thổ
Căn cứ vào đặc điểm về tự nhiên khác nhau của từng vùng mà việc phân
cấp về quản lý hành chính cũng khác nhau. Vùng hải đảo, biên giới hoặc vùng
đông dân cư có truyền thống văn hoá, ngôn ngữ, tôn giáo riêng.. Các yếu tố này
hình thành nên sự phân cấp mang tính đặc thù. Vì vậy sẽ có sự phân cấp đặc biệt
trong phân cấp quản lý NSNN về phân định nguồn thu, nhiệm vụ chi.
1.2.4. Nội dung phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước
Với định chế tổ chức hệ thống Nhà nước gồm nhiều cấp chính quyền,
trong đó ngân sách được coi là phương tiện vật chất chủ yếu để mỗi cấp chính
quyền thực hiện các nhiệm vụ, chức năng theo Hiến pháp và theo luật định thì
phân cấp quản lý ngân sách là nội dung chủ yếu của phân cấp quản lý tài chính.
Về thực chất đó là sự giải quyết các quan hệ về ngân sách giữa chính quyền nhà
nước Trung ương và chính quyền Nhà nước địa phương thể hiện trên các mặt
chủ yếu sau:
Thứ nhất, phân cấp về quyền hạn giữa các cấp chính quyền trong việc ban
hành các chính sách, chế độ thu chi, chế độ quản lý NSNN
Đó là sự phân định quyền hạn, trách nhiệm của Chính phủ và chính quyền
địa phương trong các vấn đề chủ yếu của ngân sách như quyết định dự toán,
phân bổ dự toán ngân sách, phê chuẩn quyết toán ngân sách, điều chỉnh dự toán
ngân sách; ban hành chế độ, tiêu chuẩn, chính sách, định mức về NSNN.
17

Thông qua việc phân cấp nhằm làm rõ vấn đề cơ quan nhà nước nào có
thẩm quyền ban hành ra các chế độ, chính sách, định mức tiêu chuẩn, phạm vi,
mức độ của mỗi cấp chính quyền. Cơ sở pháp lý này được dựa trên hiến pháp
hoặc các đạo luật tổ chức hành chính của Nhà nước. Có như vậy, việc điều hành
và quản lý NSNN mới đảm bảo tính ổn định, tính pháp lý, tránh tư tưởng cục bộ
địa phương, không gây sự rối loạn trong quản lý NSNN.
Theo quy định của Luật NSNN số 01/2002/QH11 ngày 16/12/2002, về cơ
bản, nhà nước Trung ương giữ vai trò quyết định các loại thu như thuế, phí, lệ
phí, vay nợ và các chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi tiêu thực hiện thống nhất
trong cả nước. Cụ thể:
* Quốc hội: Làm luật và sửa đổi luật trong lĩnh vực NSNN; quyết định
phân cấp quản lý tài chính tiền tệ quốc gia; bảo đảm cân đối thu chi NSNN;
quyết định dự toán NSNN; quyết định phân bổ NSNN theo từng loại thu, từng
lĩnh vực chi và theo cơ cấu chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển, chi trả nợ;
quyết định danh mục các chương trình, dự án quốc gia, các công trình xây dựng
cơ bản quan trọng được đầu tư từ nguồn NSNN, quyết định điều chỉnh dự toán
NSNN;
* Chính phủ quản lý, tổ chức triển khai và kiểm tra việc thực hiện dự toán
NSNN: Chính phủ trình Quốc hội về các dự án luật, pháp lệnh và các dự án khác
về NSNN; ban hành các văn bản pháp quy về NSNN theo thẩm quyền; lập và
trình Quốc hội dự toán NSNN và phân bổ NSNN, dự toán điều chỉnh NSNN
trong trường hợp cần thiết; lập và trình Uỷ ban thường vụ Quốc hội phương án
phân bổ cụ thể NSTW; căn cứ vào nghị quyết của Quốc hội và nghị quyết của
Uỷ ban thường vụ Quốc hội, quyết định giao nhiệm vụ thu chi ngân sách cho
từng bộ, ngành, nhiệm vụ thu, chi và mức bổ sung NSTW cho từng tỉnh, thành
phố trực thuộc trung ương; thống nhất phân cấp quản lý NSNN, bảo đảm sự phối
hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý ngành và địa
18

phương trong việc thực hiện NSNN; tổ chức và kiểm tra việc thực hiện NSNN;
báo cáo Quốc hội, Uỷ ban thường vụ Quốc hội về tình hình thực hiện NSNN,
các chương trình, dự án quốc gia, các công trình xây dựng cơ bản quan trọng;
quy định nguyên tắc, phương pháp tính toán việc bổ sung nguồn thu từ ngân sách
cấp trên cho ngân sách cấp dưới; Quy định chế độ sử dụng khoản dự phòng
NSNN và quản lý quỹ dự trữ tài chính quy định hoặc uỷ quyền cho cơ quan Nhà
nước có thẩm quyền quy định các chế độ, tiêu chuẩn định mức chi NSNN để thi
hành thống nhất trong cả nước; kiểm tra Nghị quyết của Hội đồng nhân dân về
dự toán ngân sách và quyết toán ngân sách;
* HĐND quyết định dự toán và phân bổ NSĐP, phê chuẩn quyết toán
NSĐP; quyết định điều chỉnh dự toán NSĐP trong trường hợp cần thiết. Đối với
Hội đồng nhân dân cấp tỉnh được quyền quyết định thu một số khoản thu về phí,
lệ phí gắn với quản lý đất đai, tài nguyên thiên nhiên, gắn với chức năng quản lý
hành chính Nhà nước của chính quyền địa phương, các khoản đóng góp của nhân
dân theo quy định của pháp luật, các khoản phụ thu theo quy định của Chính
phủ. Trong trường hợp có nhu cầu đầu tư xây dựng công trình kết cấu hạ tầng
thuộc phạm vi ngân sách tỉnh đảm bảo mà vượt quá khả năng cân đối của ngân
sách tỉnh thì được phép huy động vốn đầu tư trong nước theo quyết định của Thủ
tướng Chính phủ để đầu tư. Riêng chế độ chi có tính chất tiền lương, tiền công,
phụ cấp trước khi quyết định phải có ý kiến của các Bộ, ngành chức năng;
* UBND lập dự toán và phương án phân bổ NSĐP, dự toán điều chỉnh
NSĐP trong trường hợp cần thiết trình HĐND cùng cấp quyết định và báo cáo
cơ quan hành chính Nhà nước, cơ quan tài chính cấp trên trực tiếp [9].
Thứ hai, phân cấp về nguồn lực trong quá trình phân giao nguồn thu,
nhiệm vụ chi và cân đối NSNN
Là việc phân định nội dung cụ thể về từng nguồn thu, nhiệm vụ chi
19

giữa các cấp ngân sách, đây là mối quan hệ về lợi ích nên thường rất phức tạp
khó khăn, gây nhiều bất đồng trong quá trình xây dựng và triển khai các đề án
phân cấp quản lý NSNN. Sự khó khăn này bắt nguồn từ sự phát triển không đồng
đều giữa các địa phương, sự khác biệt về các điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội
giữa các vùng miền trong cả nước. Nói cách khác đó là việc xác định NSTW
được thu những khoản gì và phải chi những khoản gì, ngân sách tỉnh, ngân sách
huyện, ngân sách xã được thu những khoản gì và phải chi những khoản gì.
NSTW hưởng các khoản thu tập trung quan trọng không gắn trực tiếp với
công tác quản lý của địa phương như: Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, thu từ
dầu thô... hoặc không đủ căn cứ chính xác để phân chia như: Thuế thu nhập
doanh nghiệp của các đơn vị hạch toán toàn ngành, đồng thời đảm bảo nhiệm vụ
chi cho các hoạt động có tính chất, nhiệm vụ chiến lược quan trọng của Quốc
hội như: Chi đầu tư cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, chi quốc phòng, an ninh, chi
giáo dục, y tế, chi đảm bảo xã hội do Trung ương quản lý.. và hỗ trợ các địa
phương chưa cân đối được thu, chi ngân sách.
NSĐP được phân cấp nguồn thu để bảo đảm chủ động thực hiện những
nhiệm vụ được giao gắn trực tiếp với công tác quản lý tại địa phương như: Thuế
nhà đất, thuế môn bài, thuế chuyển quyền sử dụng đất, thuế thu nhập đối với
người có thu nhập cao.
Nhiệm vụ chi NSĐP gắn liền với nhiệm vụ quản lý kinh tế - xã hội, quốc
phòng, an ninh, do địa phương trực tiếp quản lý, việc đẩy mạnh phân cấp quản
lý ngân sách trong điều kiện tự nhiên xã hội và trình độ quản lý ở các vùng miền
khác nhau, là động lực quan trọng để khơi dậy các khả năng của địa phương, xử
lý kịp thời các nhiệm vụ của nhà nước trên phạm vi từng địa phương.
Ngân sách cấp trên thực hiện nhiệm vụ bổ sung cho ngân sách cấp dưới,
dưới hai hình thức: Bổ sung cân đối và bổ sung có mục tiêu.
20

Nội dung phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi của ngân sách các cấp được
quy định cụ thể tại Điều 31, 32, 33, 34 Luật NSNN năm 2002. Trong đó quy
định nguồn thu, nhiệm vụ chi ngân sách của địa phương như sau:
Nguồn thu NSĐP gồm:
- Các khoản thu NSĐP hưởng 100% theo cơ chế phân cấp hiện tại, các
khoản thu mà NSĐP được hưởng 100% gồm các khoản thu như: Thuế, phí, lệ
phí và các khoản thu nộp ngân sách khác, cụ thể:
+ Thu từ thuế: Thuế nhà đất, thuế tài nguyên (không kể thuế tài nguyên
hoạt động dầu khí); thuế môn bài; thuế chuyển nhượng quyền sử dụng đất, thuế
sử dụng đất nông nghiệp;
+ Thu từ phí và lệ phí: Lệ phí trước bạ, phần nộp ngân sách theo quy định
của pháp luật từ các khoản phí, lệ phí do các cơ quan đơn vị thuộc địa phương
tổ chức thu, không kể phí xăng dầu;
+ Các khoản thu ngoài thuế: Tiền sử dụng đất, tiền cho thuê đất, thuê mặt
nước, không kể tiền thuê mặt nước thu từ hoạt động dầu khí; tiền đền bù thiệt
hại khi nhà nước thu hồi đất, tiền cho thuê và bán nhà ở thuộc sở hữu nhà nước,
thu nhập từ vốn góp của NSĐP, tiền thu hồi vốn của NSĐP tại các cơ sở kinh tế,
thu từ quỹ dự trữ của cấp tỉnh, viện trợ không hoàn lại của các tổ chức, cá nhân
ở nước ngoài trực tiếp cho địa phương theo quy định của pháp luật, thu từ quỹ
đất công ích và hoa lợi công sản khác, phần nộp ngân sách theo quy định của
pháp luật từ các khoản thu sự nghiệp của các đơn vị do địa phương quản lý;
+ Các khoản thu khác: Huy động từ tổ chức cá nhân theo quy định của
pháp luật, đóng góp của tổ chức cá nhân trong nước và ngoài nước, thu từ đầu
tư xây dựng các công trình thiết kế hạ tầng, thu kết dư NSĐP, các khoản thu
phạt, tịch thu và thu ngân sách, thu bổ sung từ ngân sách cấp trên, thu chuyển
nguồn từ năm trước chuyển sang [9].
21

Các khoản thu chia theo tỷ lệ % giữa NSTW và NSĐP, các khoản thu
chung cả NSTW và NSĐP cùng hưởng theo tỷ lệ % gồm 05 loại chủ yếu. Đây
là những khoản có số thu lớn, có tính đàn hồi cao, nhạy cảm với hoạt động kinh
tế, có tính điều tiết cao, cụ thể là:
+ Thuế giá trị gia tăng không kể thuế giá trị gia tăng hàng nhập khẩu;
+ Thuế thu nhập doanh nghiệp không kể thuế thu nhập doanh nghiệp
hạch toán toàn ngành;
+ Thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao;
+ Thuế tiêu thụ đặc biệt thu từ hàng hoá tiêu thụ trong nước;
+ Phí xăng dầu;
Tỷ lệ phần trăm của các khoản thu phân chia các khoản thu để điều chỉnh
nguồn thu giữa các địa phương, bảo đảm sự phát triển hài hoà giữa các địa
phương. Địa phương nào có điều kiện phát triển kinh tế thuận lợi, có nguồn thu
lớn thì tỷ lệ (%) này thấp; ngược lại địa phương nào kinh tế chậm phát triển,
nguồn thu nhỏ thì tỷ lệ này tăng lên. Tỷ lệ phân chia này do chính phủ quyết
định cho tất cả các khoản thu phân chia, được xác định riêng cho từng tỉnh (thành
phố) [9].
Các khoản thu phân chia giữa ngân sách tỉnh (thành phố) với ngân sách
huyện (thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh) gồm: thuế chuyển quyền sử dụng đất;
thuế nhà đất; thuế môn bài thu từ cá nhân, hộ kinh doanh; thuế sử dụng đất nông
nghiệp thu từ hộ gia đình; lệ phí trước bạ nhà đất [9].
HĐND cấp tỉnh quyết định nguồn thu cho các cấp chính quyền huyện, xã
theo nguyên tắc (phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế), phân định nguồn thu và
nhiệm vụ chi ổn định theo thời gian của thời kỳ ổn định ngân sách. Kết thúc mỗi
thời kỳ ổn định ngân sách sẽ có sự điều chỉnh [9].
Gắn với nhiệm vụ và khả năng quản lý của từng cấp, hạn chế việc bổ sung
từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới; khuyến khích các cấp
22

tăng cường quản lý thu, chống thất thu, hạn chế phân chia các nguồn thu quy mô
nhỏ cho nhiều cấp.
Ngân sách xã, thị trấn được hưởng tối thiểu 70% đối với khoản thu: thuế
chuyển quyền sử dụng đất, thuế nhà đất, thuế môn bài thu từ cá nhân, hộ kinh
doanh, thuế sử dụng đất nông nghiệp thu từ hộ gia đình, lệ phí trước bạ nhà đất;
Ngân sách thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh được hưởng tối thiểu 70%
khoản thu lệ phí trước bạ (không kể lệ phí trước bạ nhà đất [9].
Như vậy, Luật NSNN năm 2002 một mặt khẳng định quyền của HĐND
cấp tỉnh quyết định nguồn thu ngân sách của cấp huyện, xã; mặt khác lại mở
rộng nguồn thu và quyền tự chủ của cấp huyện, xã bằng cách quy định cấp xã
được hưởng tối thiểu là 70% (5 nguồn thu) và cấp huyện được hưởng 50% nguồn
thu lệ phí trước bạ (Luật NSNN năm 1996 chưa quy định như vậy).
Luật NSNN năm 2002 quy định các tỷ lệ 70% và 50% chỉ là % tối thiểu
HĐND tỉnh vẫn là cơ quan quy định nguồn thu và tỷ lệ phân chia. Tỷ lệ phân
chia của TW cho tỉnh và tỉnh với cấp huyện được thực hiện theo nguyên tắc:
Mỗi địa phương có một tỷ lệ chung đối với tất cả các khoản thu phân chia (tỷ lệ
thống nhất cho các khoản thu thuộc diện phân chia). Tỷ lệ này được tính theo
công thức dưới đây và thông báo cho các địa phương vào năm đầu của thời kỳ
ổn định:
Tỷ lệ phần trăm (%) = (A-B)x100%/C;
Trong đó:
* A là tổng số chi NSĐP (không bao gồm số bổ sung);
* B là tổng số các khoản thu NSĐP được hưởng 100% (không bao gồm
số bổ sung);
* C là tổng số các khoản thu được phân chia giữa NSTW và NSĐP;
- Nếu A - B < C thì địa phương được giữ lại tỷ lệ % đó cho NSĐP, phần
còn lại được điều tiết về cho NSTW;
23

- Nếu A - B > C thì tỷ lệ % chỉ được tính bằng 100% và phần chênh
lệch (A - B - C) sẽ được cấp bổ sung thêm từ NSTW;
- Nếu A - B = C thì tỷ lệ % là 100% và tỉnh tự cân đối [1].
Bổ sung cân đối từ ngân sách cấp trên: chỉ các địa phương nghèo (tổng
các khoản thu 100% và các khoản thu phân chia được mở đến 100% mà vẫn
không đủ nguồn để thực hiện các nhiệm vụ chi được giao) mới có khoản thu bổ
sung từ ngân sách cấp trên để cân đối cấp dưới, đây là nguồn thu của ngân sách
cấp dưới.
Số bổ sung cân đối từ NSTW cho ngân sách cấp tỉnh do Quốc hội quyết
định đối với ngân sách các cấp chính quyền địa phương do HĐND cấp trên quyết
định [9].
Số bổ sung cân đối từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới ở địa
phương được xác định theo nguyên tắc xác định số chênh lệch số chi và nguồn
thu ngân sách cấp dưới (thu 100% và phần được hưởng tỷ lệ % từ các khoản thu
phân chia giữa các cấp ngân sách chính quyền địa phương) [1].
Bổ sung có mục tiêu nhằm hỗ trợ ngân sách cấp dưới thực hiện các nhiệm
vụ sau: Hỗ trợ thực hiện các phân cấp quản lý, chế độ mới do cấp trên ban hành
chưa được bố trí trong dự toán ngân sách của năm đầu của thời kỳ ổn định ngân
sách, mức hỗ trợ cụ thể được xác định trên cơ sở khả năng cân đối của ngân sách
các cấp có liên quan; hỗ trợ thực hiện các chương trình, dự án quốc gia giao cho
các cơ quan địa phương thực hiện, mức hỗ trợ cụ thể thực hiện theo dự toán chi
được cấp có thẩm quyền giao; hỗ trợ thực hiện các mục tiêu chương trình, dự án
có ý nghĩa lớn đối với yêu cầu phát triển kinh tế
- xã hội của địa phương nằm trong quy hoạch và được cấp có thẩm quyền phê
duyệt theo đúng quy định của pháp luật về quản lý đầu tư và xây dựng, ngân
sách cấp dưới đã bố trí chi nhưng không đủ nguồn, mức hỗ trợ theo phương án
được cấp có thẩm quyền phê duyệt; hỗ trợ một phần để xử lý các khó khăn
24

đột xuất, khắc phục thiên tai, hoả hoạn, tai nạn trên diện rộng với mức độ nghiêm
trọng, sau khi cấp dưới đã sử dụng dự phòng, một phần quỹ dự trữ tài chính địa
phương nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu; hỗ trợ thực hiện một số nhiệm vụ
cần thiết, cấp bách khác, mức bổ sung theo quyết định của cấp có thẩm quyền
[1].
Nhiệm vụ chi NSĐP gồm:
- Chi đầu tư phát triển:
+ Đầu tư xây dựng các công trình kết cầu hạ tầng kinh tế - xã hội do địa
phương quản lý;
+ Đầu tư và hỗ trợ cho các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế, các tổ
chức tài chính của nhà nước theo quy định của pháp luật;
+ Các khoản chi khác theo quy định của pháp luật;
- Chi thường xuyên;
+ Các hoạt động sự nghiệp kinh tế, giáo dục và đào tạo, y tế, xã hội, văn
hoá thông tin, thể dục thể thao, khoa học và công nghệ, môi trường, các hoạt
động sự nghiệp khác do địa phương quản lý;
+ Quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội (phần giao cho ĐP);
+ Hoạt động của các cơ quan nhà nước, cơ quan Đảng và các tổ chức
chính trị, xã hội ở địa phương;
+ Thực hiện các chính sách xã hội đối với các đối tượng do địa phương
quản lý;
…
- Chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính của cấp tỉnh;
- Chi bổ sung cho ngân sách cấp dưới [1].
NSĐP được sử dụng nguồn thu hưởng 100%, số thu được phân chia theo
tỷ lệ % đối với các khoản thu phân chia và số bổ sung cân đối từ ngân sách cấp
trên để cân đối thu, chi ngân sách cấp mình, bảo đảm các nhiệm vụ kinh tế - xã
hội, quốc phòng, an ninh được giao.
25

Thứ ba, phân cấp về quản lý chu trình ngân sách.
Chu trình ngân sách đươc hiểu là quá trình lập, chấp hành và quyết toán
ngân sách. Phân cấp quản lý NSNN là phải xác định trách nhiệm, quyền hạn của
các cấp chính quyền, thể hiện mối quan hệ giữa các cấp chính quyền nhà nước
trong một chu trình NSNN gồm tất cả các chính quyền nhà nước trong một chu
trình NSNN gồm tất cả các khâu: lập ngân sách, duyệt thông qua tới chấp hành,
quyết toán, thanh tra, kiểm tra ngân sách. Yêu cầu của nội dung này đặt ra là giải
quyết mối quan hệ về mức độ tham gia, điều hành và kiểm soát của các cơ quan
quyền lực, cơ quan quản lý nhà nước và các cơ quan chuyên môn trong từng
khâu quản lý chu trình ngân sách.
HĐND các cấp có quyền hạn, trách nhiệm trong việc quyết định dự toán
NSĐP, phân bổ dự toán chi cho các sở, ban ngành theo từng lĩnh vực cụ thể,
quyết định bổ sung từ ngân sách cấp mình cho ngân sách cấp dưới, phê chuẩn
quyết toán ngân sách. Ngoài ra HĐND cấp tỉnh còn có nhiệm vụ:
+ Quyết định việc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi cho từng cấp ngân
sách ở địa phương;
+ Quyết định tỷ lệ % phân chia ngân sách giữa các cấp chính quyền địa
phương, đối với phần NSĐP được hưởng từ các khoản thu phân chia giữa NSTW
với NSĐP và các khoản thu có phân chia giữa các cấp ngân sách ở địa phương
[9].
Ngoài ra việc tổ chức lập ngân sách ở các địa phương được phân cấp cho
UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quy định cụ thể cho từng cấp
ở địa phương. Thảo luận về dự toán với cơ quan tài chính chỉ thực hiện vào năm
thời kỳ đầu ổn định ngân sách, các năm tiếp theo chỉ thực hiện khi địa phương
có đề nghị.
26

Tiểu kết chương 1
Qua nghiên cứu chương này, luận văn rút ra một số vấn đề chủ yếu sau đây:
Nhu cầu tại sao phải có cự phân cấp quản lý NSNN.
Phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi NSNN là một nội dung quan trọng
trong cơ chế phân cấp quản lý ngân sách của các cấp chính quyền địa phương.
Quản lý Nhà nước về kinh tế - xã hội được tổ chức thành một hệ thống gồm
nhiều cấp, mỗi cấp có quyền hạn và nhiệm vụ nhất định. NSNN là nguồn tài
chính đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước nên cũng phải
tổ chức cho phù hợp. Đặc biệt là việc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi cho các
cấp chính quyền địa phương, nhằm quản lý ngân sách một cách hiệu quả, tiết
kiệm, phát huy vai trò và chức năng của NSNN với tư cách là phương tiện vật
chất để đảm bảo cho bộ máy Nhà nước hoạt động liên tục và hiệu quả, đồng thời
là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế - xã hội.
Phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi NSNN là tất yếu khách quan, bởi mỗi
quốc gia có những vùng lãnh thổ khác nhau, mỗi địa phương đều có từng vùng
miền khác nhau. Việc phân chia dân cư theo đơn vị hành chính lãnh thổ, vùng
miền đã hình thành các cấp hành chính đặc trưng của Nhà nước. Do vậy để thúc
đẩy kinh tế xã hội địa phương phát triển, cần thiết phải phân cấp quản lý ngân
sách, mà yếu tố quan trọng là cơ chế phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi NSNN.
Đây là giải pháp quan trọng để động viên được các nguồn thu tiềm tàng, vừa tạo
ra cơ chế để sử dụng các nguồn tài chính tiết kiệm, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu
thực hiện chức năng nhiệm vụ của Nhà nước, tạo quyền tự chủ cho các cấp chính
quyền. Cơ sở xây dựng cơ chế phân cấp quản lý ngân sách ở địa phương là mô
hình tổ chức bộ máy hành chính, phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội
và trình độ năng lực của mỗi cấp chính quyền.
Các nguyên tắc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi NSNN là phải bảo
27

đảm sự phù hợp với phân cấp quản lý về kinh tế - xã hội; bảo đảm vai trò chủ
đạo của NSTW và tạo cho NSĐP vị trí độc lập tương đối trong một hệ thống
NSNN thống nhất, phát huy tính năng động sáng tạo của ngân sách cấp dưới;
đảm bảo tính thống nhất của nền tài chính quốc gia; đảm bảo tính công bằng,
hiệu lực, hiệu quả, khách quan trong toàn hệ thống. Thông qua công cụ điều tiết
về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi NSNN tạo ra sự phát triển đồng đều về
kinh tế và văn hoá giữa các địa phương trong cả nước.
Từ nhận thức trên giúp cho việc đánh giá thực trạng phân cấp nguồn thu,
nhiệm vụ chi NSNN trên địa bàn tỉnh Nam Định một cách khách quan. Qua đó
đưa ra những giải pháp phù hợp, hiệu quả, thực tế nhằm đổi mới và hoàn thiện
cơ chế phân cấp hiện hành.

Cơ sở lý luận về ngân sách nhà nước và phân cấp quản lý ngân sách nhà nước.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Cơ sở lý luận về ngân sách nhà nước và phân cấp quản lý ngân sách nhà nước.docx

Similar to Cơ sở lý luận về ngân sách nhà nước và phân cấp quản lý ngân sách nhà nước.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥳🥳 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥳🥳 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Cơ sở lý luận về ngân sách nhà nước và phân cấp quản lý ngân sách nhà nước.docx