Đại cương về vi rút

1. Trao đổi trực tuyến tại:
http://www.mientayvn.com/Y_online.html

2. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ VR
– Taùc nhaân gaây NT nhoû nhaát ( 20 – 300nm )
Boä gen RNA hoaëc DNA
A.Nucleic bao quanh = 1 voû protein + 1 maøng lipid
Virion : Toaøn boä caáu truùc
– Baát hoaït trong mt ngoaïi baøo – chæ nhaân leân trong tb soáng
A.Nucleic chöùa thoâng tin dt ñeå laäp trình cho tb kc  toång hôïp caùc ft
caàn thieát ñeå nhaân leân.
– Haäu quaû nhieãm VR :  Khoâng aûnh höôûng - aûnh höôûng nheï – laøm
cheát tb kc.

3. – Theá giôùi VR ña daïng :
VR thay ñoåi nhanh choùng veà : Caáu truùc – bieåu hieän
caáu taïo dt – caùch sao cheùp – lan truyeàn.
1 VR gaây nhieãm nhieàu kc#, hoaëc chæ giôùi haïn trong
moät soá ít caùc VR ñaõ bieát  gaây nhieãm ñv ñôn baøo –
vk – taûo – taát caû ÑV – TV caáp cao hôn.

4. 1. MOÄT SOÁ THUAÄT NGÖÕ VAØ ÑÒNH NGHÓA :
Capsid : Voû bao protein ( bao quanh loõi A.Nucleic ) – taïo thaønh töø
caùc capsomeres.
Capsomere : Nhöõng tieåu ñv protein – ñv hình thaùi hoïc döôùi KHVÑT
( beà maët VR ) – caáu truùc hình khoái.
Envelope : Maøng boïc ngoaøi
Nucleo capsid : A.Nucleic + Capsid
Ñv caáu truùc : Nhöõng protein cô baûn taïo thaønh caùc khoái cuûa capsid
Tieåu ñôn vò : Chuoãi polypeptide ñôn cuûa VR cuoän laïi.
VR khieám khuyeát : Coù KK chöùc naêng sao cheùp

6. 2. PHAÂN LOAÏI :
2.1. Cô sôû phaân loaïi :
Coù nhieàu ñaëc tính ñeå phaân loaïi – Ngaøy nay : tìm trình töï gen
 Döïa vaøo hình thaùi cuûa virion : Kích thöôùc – hình daïng –
kieåu ñoái xöùng – coù hay khoâng coù maøng baïo.
 Ñaëc tính lyù hoùa : Khoái löôïng ft – maät ñoä noåi – tính oån ñònh
vôùi pH, TO – ñoä nhaïy caûm ñoái vôùi caùc tính naêng lyù hoùa.
 Ñaëc tính boä gen : DNA hay RNA – kích thöôùc – chuoãi ñôn
hay keùp – maïch thaúng hay voøng – caùc ñoaïn trong boä gen …

7.  Ñaëc tính proteins : Soá löôïng – kích thöôùc – chöùc naêng
hoaït ñoäng cuûa caùc protein caáu truùc vaø khoâng caáu truùc –
trình töï caùc AA …
 Toå chöùc vaø sao cheùp boä gen : Trình töï – soá löôïng vaø vò
trí cuûa khung ñoïc môû – kieåu sao cheùp.
 Caùc ñaëc tính KN cuûa VR.
 Ñaëc tính sinh hoïc : Phaïm vi KC töï nhieân – kieåu lan
truyeàn – khaû naêng gaây beänh …

8. 2.2. Phaân loaïi theo trieäu chöùng :
– Thuaän lôïi cho LS
– Nhaø sinh hoïc khoâng haøi loøng  VR gaây nhieàu beänh  1
beänh do nhieàu VR ( NTHH – VG )

9. 2.3. Heä thoáng phaân loaïi toång quaùt :
 Hoï ( caùc nhoùm chính ) : Döïa vaøo hình thaùi – caáu truùc boä
gen – sao cheùp.
Teân : - Viridae
Hoï phuï ( subfamilia )
 Gioáng : Döïa vaøo söï # veà HT hoïc – ñaëc tính lyù hoùa.
Teân : - Viruùs.
 1995 : 4000 VR ÑV+TV  71 hoï, 11hoï phuï, 164 gioáng,
24 hoï gaây nhieãm cho ngöôøi vaø ñoäng vaät.
 Phaân loaïi theo DNA – RNA  xem saùch.

11. 3. CAÁU TRUÙC VR :
1. Caùc kieåu ñoái xöùng cuûa haït VR :
Kính HVÑT - kính HVÑT ñoâng laïnh – tia x  phaân tích ñöôïc nhöõng #
raát nhoû döïa treân cô sôû hình thaùi cuûa VR.

12. - Coù 3 nhoùm :
 Ñx laäp phöông :
- Hình khoái 20 maët – 12 ñænh
- Beà maët hình khoái coù 60 tieáu ñôn vò protein
- Caû 2 nhoùm DNA vaø RNA VR  ñeàu coù ñx hình khoái.

14.  Ñx xoaén oác :
- Caùc tieåu ñôn vò protein gaén vôùi A.Nucleic theo hình xoaén oác .
- Phöùc hôïp Protein – A.Nucleic (nucleo capsid)  cuoän beân trong
maøng boïc lipid.

15.  Caáu truùc hoãn hôïp : Caáu truùc hình vieân gaïch – tua nhoïn ôû maët ngoaøi –
loõi ôû trong.

16. 2. Ño löôøng kích thöôùc VR :
Coå ñieån : Khaû naêng chui qua maøng loïc.
 Quan saùt döôùi KHVÑT :
Ñöôïc söû duïng roäng raõi ñeå xaùc ñònh kích thöôùc VR.

17.  Loïc qua maøng coù kích thöôùc loïc #.
Cho VR ñi qua 1 loaït maøng loïc coù kích thöôùc loã loïc
#  bieát ñöôïc kích thöôùc gaàn ñuùng.
* Laøm caën laéng = phöông phaùp sieâu ly taâm
Vôùi löïc > 100.000 laàn troïng löïc  laøm laéng caùc haït
xuoáng ñaùy tube.
Toác ñoä laéng töông öùng vôùi kt  xaùc ñònh ñöôïc kt.

18.  Phöông phaùp so saùnh kích thöôùc :
- Staphylococci : 1000nm
- Bacteriophages : 10 – 100nm
- Caùc phaân töû protein : Albumin HT 5nm
Globulin 7nm
Hemocyamin 23nm

19. 4. THAØNH PHAÀN HOÙA HOÏC CUÛA VR :
1. Protein cuûa VR :
 Caùc protein caáu truùc :
- Taïo ñk deã daøng ñeå chuyeån A.nucleic töø 1 tbkc  sang
tb#
- Baûo veä boä gen choáng söï baát hoaït cuûa caùc men nuclease.
- Giuùp VR gaén vaøo tb.
- Taïo caáu truùc ñx.
Caùc protein KN beà maët  ñaùp öùng MD baûo veä KC.

20.  Caùc protein laø ~ men ôû trong virion : Caàn thieát ñeå VR
nhaân leân.
VD : Orthomyxo, Rhabdo  RNA polymerase  sao
cheùp RNA thoâng tin
Retro  Reverse transoriptase  taïo caùc baûn sao
DNA töø RNA
Pox  coù 1 h/thoáng goàm caùc men sao cheùp #.

21. 2. A.Nucleic cuûa VR :
- DNA hoaëc RNA :Mang thoâng tin dt.
- Boä gen  chuoãi ñôn hay ñoâi – maïch voøng hay thaúng –
phaân ñoaïn hay khoâng.
- Loaïi A.Nucleic, t/chaát vaø k/thöôùc cuûa chuoãi  ñ/ñieåm
ñeå phaân hoï.

22. - Trình töï + thaønh phaàn caùc nucleotides trong chuoãi
A.nucleic laø #  thaáy ñöôïc mhh dt giöõa caùc chuûng.
 Caùc kt PCR vaø lai ft  n/c q/trình sao cheùp boä gen vaø
s/saùnh mlh hoï haøng caùc VR.

23. 3. Maøng boïc lipid :
- Ñöôïc taïo ra khi nucleocapsid naåy choài qua maøng tb.
- Thaønh phaàn phospholipid cuûa maøng boïc  töông öùng
vôùi loaïi maøng tb coù lieân quan trong qui trình naåy choài
(VD : Herpes naåy choài qua maøng nhaân  phospholipid cuûa
VR töông öùng vôùi lipid cuûa maøng nhaân)
- Caùc VR coù maøng boïc  nhaïy caûm vôùi ether vaø caùc chaát
voâ cô khaùc, khi maøng boïc bò vôõ  maát tính gaây nhieãm.

24. 4. Glycoproteins cuûa VR :
- Maøng boïc coù chöùa glycoproteins do VR toång hôïp ( lipid
treân maøng coù nguoàn goác töø tb KC)
- Caùc glyco. Beà maët :  gaén VR vôùi tb ñích
 lieân quan ñeán gñ hoaø maøng vôùi tb
KC khi bò nhieãm
 laø nhöõng KNQT (hemagglutin,
neuramidase...)

25. 5. NUOÂI CAÁY VAØ CAÙC THÖÛ NGHIEÄM :
1. Nuoâi caáy VR :
VR coù theå taêng tröôûng trong nuoâi caáy tb, treân phoâi gaø hoaëc
SVTN
Nuoâi caáy tb : 3 loaïi
 NCTB ng/phaùt : tb töôi töø caùc moâ KC
Qua vaøi laàn caáy truyeàn  khoâng taêng tröôûng
 NCTB thöù phaùt : söû duïng caùc doøng tb diploid
Caáy truyeàn ñeán 50 laàn vaãn giöõ boä NST bình thöôøng.

26.  Doøng tb vónh cöûu : baét nguoàn töø doøng tb diploid hay caùc
moâ UT
Taêng tröôûng voâ haïn vaø laâu daøi
.
Söû duïng loaïi NCTN naøo ?  phuï thuoäc khaû naêng caûm thuï
cuûa tb vôùi töøng loaïi VR.

27. 2. Phaùt hieän caùc tb nhieãm VR :
Söï nhaân leân cuûa VR coù theå qs = nhieàu caùch.
 Taùc duïng huûy hoaïi tb  gaây ra ~ thay ñoåi veà h/daïng tb ( ly
giaûi – hoaïi töû – theå vuøi – tb khoång loà – khoâng baøo ).
 Xuaát hieän protein VR  Nhö hemagglutinin cuûa cuùm. Duøng
KHT ñeå phaùt hieän söï t/hôïp protein VR trong caùc tb bò nhieãm.
 Söï haáp thuï hc ( Hemadsorption ) ôû tb bò nhieãm : Maøng tb coù
hemagglutimin ( cuùm – AÙ cuùm )
 Phaùt hieän A.Nucleic ñaëc tröng = KT PCR
 Phoâi gaø : VR vieâm naõo  cheát phoâi
Herpes, ñaäu muøa, ñaäu boø  noát ñaäu, hoaëc caùc
maûng phaùt ban
VR cuùm  x/hieän Hemagglutinin trong dòch phoâi
hay moâ phoâi.

28. 3. Söï hình thaønh theå vuøi :
- Caáu truùc ñaëc bieät trong q/trình nhaân leân.
- Theå vuøi coù theå coù ôû nhaân, tbc, hoaëc caû 2.
- Raát lôùn so vôùi haït VR, coù aùi löïc vôùi chaát nhuoäm (eosin)
- Theå vuøi giuùp  NT do VR : VD : Tieâu theå Negri

29. 4. Ñònh löôïng VR :
 P/phaùp vaät lyù :
- Ñeám tröïc tieáp = KHVÑT (s/saùnh vôùi huyeàn dòch latex
cuøng kt )
- 1 soá VR coù hemagglutinin  t/n ngöng keát hc
- Caùc t/n HTH :
MD phoùng xaï
MD gaén men
Chuaån hoùa ñeå ñònh
Löôïng VR trong bp.


30.  P/phaùp sinh hoïc :
- Döïa vaøo : Tæ leä nhieãm
Tæ leä cheát treân SVTN
Tæ leä huûy hoaïi tb ôû caùc noàng ñoä VR #
Hieäu giaù hieån thò ôû lieàu gaây nhieãm 50% (ID50) :  vôùi ñoä pha
loaõng VR ñeå coù huûy hoaïi 50% tb.
- T/n roäng raõi laø t/n plaque
 Pha loaõng VR ôû noàng ñoä thích hôïp
 Cho vaøo NCTB
 Phuû 1 lôùp MT coù chöùa thaïch (ngaên VR lan roäng)
 Taïo plaque vaøi ngaøy sau ( ñv taïo khuùm :
PFU = plaque forming unit )

32. - 1 soá VR (Herpes, ñaäu boø)  Taïo ~ noát ñaäu ôû maøng ñeäm
tuùi nieäu cuûa phoâi gaø  ñònh löôïng = mlq giöõa soá noát ñaäu
vôùi noàng ñoä VR caáy vaøo.

33. 6. PHAÛN ÖÙNG Ñ/V TAÙC NHAÂN LYÙ HOÙA:
1. T0 :
- VR coù caáu truùc hình khoái  khuynh höôùng beàn vôùi T0.
VR coù maøng boïc  deã huûy vôùi T0 : 370C  hieän giaù 
nhanh 50-600C/30’  maát gaây nhieãm (tröø VGB, papova…)
- Baûo quaûn : T0< T0 ñoùng baêng – hoaëc ñoâng khoâ.
VR coù maøng boïc  ôû -900C 1 t/gian daøi  maát gaây nhieãm
 raát nhaïy caûm vôùi söï ñoâng tan nhieàu laàn.

34. 2. Tính oån ñònh cuûa VR = caùc loaïi muoái :
- Muoái coù noàng ñoä 1mol/L  beàn vöõng cho nhieàu VR (k0 bò
baát hoaït khi ñun 500C/1g )
- Tính oån ñònh  raát qt ñeå sx vaccin
3. P.H :
VR beàn vöõng : pH töø 5.0 – 9.0
1 soá beàn vöõng trong ñ/k acid ( entero )
Taát caû bò huûy trong ñ/k kieàm

35. 4. Tia :
- Tia cöïc tím, tia x vaø caùc ft naêng löôïng taäp trung cao 
baát hoaït VR
- Lieàu löôïng  tuøy loaïi VR
5. Söï baát hoaït = quang löïc hoïc (photodynamic
inactivation)
Caùc chaát nhuoäm (Toludine blue, nentral red, proflavine)
 baùm vaøo A.Nucleic  VR deã baát hoaït vôùi aù/saùng
thöôøng.

36. 6. Nhaïy caûm vôùi ether
VR coù maøng boïc  nhaïy
VR khoâng coù maøng boïc  khaùng
7. Chaát taåy :
- Chaát taåy khoâng coù ion (Nodinet P40, triton X100)
- Chaát taåy Anion (Sodium dodecyl sulfate) 
hoøa tan maøng boïc
8. Formaldehyde :
- Formaldehyde p/öù vôùi A.Nucleic  maát gaây nhieãm
- VR coù boä gen chuoãi ñôn deã baát hoaït hôn
- F. ít coù t/d leân tính KN cuûa protein  söû duïng trong vaccin

37. 9. Khaùng sinh vaø caùc chaát khaùng khuaån # :
- KS  k0 coù t/d
- 1 soá thuoác khaùng VR
- Hôïp chaát ammonium 4, Hciodine h/cô  k0 coù t/duïng
- Noàng ñoä clorine cao  phaù huûy VR hôn laø ñieät khuaån
- Isopropanol vaø ethanol  k0 hieäu quaû ñ/v 1 soá VR
(picorna)

38. 10. Caùc p/phaùp baát hoaït VR thoâng thöôøng :
 Dieät khuaån (duïng cuï PTN) : Hôi nöôùc döôùi aùp suaát –
saáy khoâ – ethylene oxide – tia gamma.
 Taåy truøng beà maët : Sodium hypochloride –
glutaraldehyde – formaldehyde – peracetic Acid.
 Taåy truøng da : Chlorhexidine, 70% ethanol, iodophores
 Sx vaccin : Formaldehyde, . Propiolactone, psoralen,
tia cöïc tím, caùc chaát taåy.

39. 7. TAÊNG TRÖÔÛNG VR
1. Khaùi quaùt veà söï taêng tröôûng VR :
- VR chæ nhaân leân trong tb soáng :
Söû duïng naêng löôïng
Boä maùy toång hôïp
Caùc tieàm chaát
- Ñeå VR nhaân leân :  Protein VR phaûi ñöôïc toång hôïp bôûi boä
maùy toång hôïp protein cuûa tb KC.
 Boä gen cuûa VR phaûi sx ra RNA thoâng tin söû duïng ñöôïc
Cuûa tb KC  toång hôïp
Protein vaø A.Nucleic

40. - Quaùtrình taêng tröôûng :
 Sau khi gaén vôùi tb kc  virion bò boùc traàn vaø k0
gaây nhieãm.
 T/k che laáp : + Daøi hay ngaén tuøy loaïi VR vaø tbkc.
+ T/k toång hôïp raát maïnh khi tb ñoåi
höôùng ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa VR
+ 1 soá ca, tb bò huûy hoaïi, 1 soá # thì k0
toån haïi nhieàu

41.  Hôïp thaønh caùc virion :
Sau khi toång hôïp protein + A.nucleic  hôïp thaønh virion 
coù khaû naêng gaây nhieãm.
1 tb bò nhieãm  100.000VR
t/g moãi chu kyø : 6-8g (picorna)  40g (herpes)
- Nt do VR coù theå :
+ NT sinh saûn (productive infection)  taïo caùc theá heä coù
khaû naêng gaây nhieãm.
+ NT k0 sinh saûn (abortive infection)  k0 taïo caùc theá heä
môùi ( do tb k0 theå hoã trôï söï bieåu hieän taát caû caùc gen VR,
hoaëc do VR bò khieám khuyeát)
+ NT aån  VR soáng dai daúng, nhöng k0 coù bieåu hieän gen
hay chæ bieåu hieän 1 soá ít gen.

42. 2. Caùc g/ñoaïn trong chu kyø taêng tröôûng cuûa VR:
 Gaén teân beà maët, xaâm nhaäp tb vaø côûi boû aùo ngoaøi :
- Caùc loaïi VR # coù ~ thuï theå glycoproteins (treân beà maët tb) #
ñeå gaén.
HIV  CDu
Rhino  ICAM – 1
Epstein – Barr  CD21 (tb B)
Khoâng phaûi taát caû tbkc ñeàu coù thuï theå caàn thieát : polio 
chæ gaén vaøo tb heä tktö vaø heä tieâu hoùa.
1 tb  100.000 thuï theå /1VR

43. - Sau khi gaén  gñ xaâm nhaäp : (qua trung gian thuï theå –
tröïc tieáp qua maøng sinh chaát – hoøa maøng cuûa virion vaø
maøng tb)
- G/ñoaïn côûi aùo ngoaøi :
 Ñoàng thôøi hoaëc ngay sau khi xaâm nhaäp
 Taùch A.nucleic ra khoûi caáu truùc beân ngoaøi ôû daïng
A.nucleic töï do (picorna) hay Nucleocapsid (Reo)
 G/ñ naày k0 gaây nhieãm

44.  Bieåu hieän boä gen vaø toång hôïp caùc thaønh phaàn VR :
- Trong g/ñ toång hôïp, v/ñ thieát yeáu laø caùc RNA thoâng tin ñaëc
hieäu phaûi ñöôïc sao cheùp töø A.Nucleic.
Caùc VR #  söû duïng caùc con ñöôøng # ñeå toång hôïp RNA tt.
- Trong quaù trình nhaân leân, caùc ft ñaëc hieäu ñöôïc toång hôïp theo
1 trình töï coù toå chöùc cao.
DNA–VR  protein sôùm : ñöôïc toång hôïp ngay sau khi
nhieãm.
 protein muoän : ñöôïc toång hôïp sau khi
DNA ñöôïc toång hôïp.
RNA-VR  caùc thoâng tin dt ñeàu bieåu hieän cuøng luùc.

45. - Phaïm vi hñ cuûa caùc men ñaëc hieäu cuõng thay ñoåi ôû moãi
nhoùm.
DNA-VR nhaân leân trong nhaân  söû duïng DNA,RNA
polymerase vaø caùc Enzym xöû lyù cuûa tbkc.
Caùc VR lôùn (herpes,pox)  ñoäc laäp vôùi chöùc naêng tb hôn
caùc VR nhoû  nhaïy caûm vôùi thuoác khaùng VR hôn (vì ~
q/trình ñaëc tröng cuûa VR laø ~ muïc tieâu ñeå thuoác t/d)
- Vò trí beân trong tb lq ñeán q/trình nhaân leân :
DNA  sao cheùp ôû nhaân
Proteins VR  toång hôïp ôû tbc
RNA  nhaân ñoâi ôû tbc

46.  Hình thaønh VR hoaøn chænh vaø phoùng thích VR :
- Boä gen + caùc polypeptides cuûa capsid môùi toång hôïp  gheùp
laïi thaønh VR môùi
- Caùc VR coù maøng boïc  chín muøi vaø gp = q/trình naåy choài.
Glycoproteins maøng boïc loàng vaøo maøng tb.
Nucleo capsids naåy choài taïi ~ ñieåm ñaõ thay ñoåi treân maøng 
taïo maøng boïc.
Naåy choài thöôøng xaåy ra ôû maøng sinh chaát, nhöng cuõng coù theå
ôû caùc maøng #.
- Caùc VR k0 maøng boïc  tb ly giaûi  phoùng thích VR.
- Ñoâi khi q/trình chín muøi k0 hieäu quaû  Caùc thaønh phaàn dö
thöøa tích luûy  theå vuøi  gaây hö haïi tb hoaëc NT dai daúng

48. 8. DI TRUYEÀN VR : ÑV
 Phaân tích dt  ñeå hieån caáu truùc, chöùc naêng, .sp cuûa boä gen vaø v/troø cuûa
chuùng trong NT vaø b/lyù.
 Söï ña daïng caùc ñ/tính cuûa VR  raát qt ñ/v y hoïc.
- Caùc VR coù KN beà maët oån ñònh (polio, sôûi)  kieåm soaùt = chuûng ngöøa.
- Caùc VR chöùa nhieàu KN (Rhino) hoaëc coù KN thay ñoåi l/tuïc (cuùm A) 
khoù k/s = chuûng ngöøa.
- 1 soá NT do VR thöôøng taùi dieãn (aù cuùm) hoaëc toàn taïi dai daúng coù kt
(Retro)  k/s = thuoác toát hôn
Phaân tích dt seõ x/ñònh ñöôïc ~ q/trình ñ/tröng cuûa VR  pt caùc bieän phaùp
choáng VR.

49.  1 soá töø ngöõ :
 Genotype (kieåu gen)
 Phenotype (kieåu hình)
 Mutation (ñoät bieán)
 Genome (boä gen)
 Wild type virus (VR hoang daïi)

50. 1. Laäp baûn ñoà gen VR :
Ngaøy nay, vôùi k/t SHPT  deã daøng x/ñònh caùc sp gen vaø laäp baûn ñoà
gen
 KT laäp baûn ñoà taùi toå hôïp (Reassortment mapping) : aùp duïng cho
cuùm A
- Boä gen cuùm A coù 8 ñoaïn RNA (moãi ñoaïn maõ hoùa 1 protein VR)
- Döôùi ~ ñ/k thích hôïp caùc ñoaïn RNA vaø caùc polypeptides
cuûa caùc VR cuùm A # seõ di chuyeån vôùi toác ñoä # (thaïch
anylamide)  Phaân bieät ñöôïc caùc chuûng

51.  KT duøng men caét giôùi haïn (Restriction endonuclease) : ñònh
danh caùc chuûng cuûa DNA-VR.
- DNA taùch chieát + (uû) vôùi men caét g/h ñaëc hieäu  DNA caét
töøng ñoaïn.
- Ñieän di treân thaïch vaø x/ñònh = p/phaùp phoùng xaï hoaëc nhuoäm.
 Söû duïng caùc chaát gaây ñoät bieán :
 Taïo ñöôïc ~ ñoät bieán trong vuøng x/ñònh boä gen
Sau khi khueách ñaïi = PCR  caùc ñoaïn gen thu ñöôïc seõ ñöôïc söû
duïng thay theá caùc ñoaïn bò caét = men g/h ñeå n/c laäp baûn ñoà gen vaø
n/c ñoät bieán.
 Phaân tích trình töï Nucleotides vaø s/saùnh vôùi caùc VR ñaõ bieát 
laäp bieåu ñoà gen (aùp duïng vôùi ~ VR coù theå doøng hoaù deã daøng)

52. 2. Caùc kieåu bieán theå cuûa VR :
 KT dt coå ñieån ñeå n/c tính gaây nhieãm vaø caùc chuûng ñoät bieán,
thöôøng söû duïng 1 soá marker :
 Hình thaùi plaque
 Thoaùt khoûi KT hay ñeà khaùng vôùi ht trung hoøa
 Maát ñi 1 protein VR
 Tính khaùng thuoác
 Caùc loaïi kyù chuû
 Khoâng moïc ôû T0 cao hay thaáp
Caùc bieán theå thu ñöôïc = ~ñoät bieán töï nhieân - Sau xöû
lyù = chaát gaây ñoät bieán - hoaëc sau khi taïo ñoät bieán =
caùc KT SHPT

53.  Vieäc doøng hoùa(cloning) trình töï DNA taùi toå hôïp
cuûa VR
ngaøy nay thöôøng ñöôïc söû duïng cho vieäc
p/tích dtft.

54. 3. VR khieám khuyeát :
- Laø VR thieáu 1 hay nhieàu gen chöùc naêng
 Caàn söï hoã trôï hoaït ñoäng töø VR #
 1 daïng VRKK bò thieáu 1 phaàn trong boä gen (ñoät bieán maát ñoaïn)
 X/hieän töï nhieân hay taïo ra trong PTN
 Ñoät bieán maát ñoaïn gaây caûn trôû cho söï nhaân leân cuûa VR
töông ñoàng  VRKK gaây caûn trôû.
(caùc VR naày bò maát ~ ñoaïn gen thieát yeáu  caàn VR töông ñoàng
hoã trôï ñeå nhaân leân, vaø chính chuùng gaây caûn trôû söï nhaân leân cuûa
VR töông ñoàng)
 VRKK gaây caûn trôû  coù vai troø h/thaønh vaø duy trì caùc
NT dai daúng.

55.  1 daïng VRKK caàn 1 loaïi VR # nhoùm ñeå hoã trôï.
VD : Adenoassociated, Hepatitis D  chæ nhaân leân khi coù
VR töông ñoàng (Adeno vaø Hepatitis D)
 Pseudovirions :
 Chæ chöùa DNA cuûa kc (k0 chöùa boä gen VR)
 Trong q/trình taêng tröôûng, ñoâi khi capsid bao boïc
~ ñoaïn trong chuoãi A.nucleic cuûa kc

56.  Caùc VR Retro bieán ñoåi thöôøng laø VRKK
 1 phaàn cuûa boä gen VR bò maát ñoaïn vaø ñöôïc
thay theá = 1 ñoaïn DNA cuûa tb .
 Boä gen cuûa VR bieán ñoåi thöôøng hoøa nhaäp vaøo
boä NST cuûa tb  caùc gen VR bieåu hieän vaø
aû/höôûng ñeán caùc ñaëc tính tb, nhöng k0 taïo ñöôïc
1 VR hoaøn chænh.

57. 4. Söï töông taùc giöõa caùc VR :
 Khi nhieãm 2 hay nhieàu VR vaøo cuøng 1 tbkc  töông taùc
 Töông taùc dt (A.nucleic t/taùc nhau)  Theá heä VR môùi ≠ VR cha meï
 T/taùc k0 dt (sp gen)  theá heä VR môùi t/töï cha meï
a. Taùi toå hôïp (Recombination)
 Keát quaû taùi toå hôïp laø taïo ra caùc theá heä VR môùi mang ~ ñ/ñieåm k0
coù ôû cha meï.
 Do chuoãi A.nucleic bò gaõy  1 phaàn boä gen cuûa 1VR boá meï lieân
keát vôùi 1 phaàn boä gen cuûa VR boá meï thöù 2.
 Vieäc taùi toå hôïp oån ñònh veà maët dt

58. b. Taùi hoaït hoùa veà maët DT (genetic reactivation ) : Taùi toå
hôïp ñaëc bieät
 Phuïc hoài daáu aán dt (Marker rescue) xaåy ra giöõa boä gen
cuûa
1 VR h/ñoäng vaø boä gen cuûa 1 VR baát hoaït
1 ñoaïn gen cuûa VR baát hoaït taùi toå hôïp vôùi 1 ñoaïn gen cuûa
VR h/ñoäng  1 soá daáu aán dt ñöôïc hoài phuïc.
 Söï taùi hoaït hoùa voâ soá (Multiplicity reactivation)
Nhieàu VR bò baát hoaït t/taùc trong cuøng 1 tb  taïo ra VR coù
khaû naêng toàn taïi

59. c. Söï boå sung (complementation)
Lq ñeán söï t/taùc caùc sp gen cuûa 2 VR maø 1 hoaëc 2 VR coù theå KK
VR1 cung caáp 1 sp gen maø VR 2 bò thieáu
Kieåu gen cuûa 2 VR k0 thay ñoåi
d. Hoãn hôïp kieåu hình (phenotypic mixing)
Tröôøng hôïp ñaëc bieät cuûa boå sung
Hoãn hôïp kieåu hình : Keát hôïp 1 kieåu gen vaø 1 kieåu hình ≠ loaïi
 Boä gen cuûa 1 VR keát hôïp ngaãu nhieân vôùi capsid cuûa 1
VR ≠ hoaëc capsid ñöôïc caáu taïo töø t/phaàn cuûa 2VR.
 Maët naï kieåu hình (phenotypic masking) : Boä gen ñöôïc
bao boïc bôûi 1 voû protein hoaøn toaøn ≠ loaïi

60. Tính dt k0 beàn vöõng, caùc VR con chaùu seõ coù
capsid ñoàng nhaát vôùi kieåu gen
Nucleocapsid ñöôïc bao boïc bôûi voû boïc cuûa 1 VR ≠  “söï
thaønh laäp giaû kieåu ” (pseudotype formation)

61. e. Söï giao thoa (interference)
 Nhieãm 2 VR cuøng luùc  1 VR bò öùc cheá
 Cô cheá : (1) VR1 öùc cheá khaû naêng baùm leân beà maët tb
cuûa VR2
(2) VR1 caïnh tranh vôùi VR2 nhaèm thu caùc
thaønh phaàn cuûa boä maùy taêng tröôûng
(vd :polymerase)
(3)VR1 laøm tb bò nhieãm s/xuaát 1 chaát öùc cheá
(interferon)

62. 5. Boä gen cuûa VR nhö nhöõng vectô :
 DNA taùi toå hôïp :
Vieäc cheøn caùc ñoaïn DNA vaøo phasmid cuûa VK  ñöa ñeán 1 coâng
ngheä môùi ñaày höùa heïn trong vieäc s/xuaát sinh phaåm, hoùc moân
vaccin, interferon vaø caùc sp gen ≠
 Chuyeån gen qua trung gian VR vaøo tb ñ/vaät coù vuù
 Vd : Beänh galactose maùu baåm sinh coù theå chöõa trò = ñöa
gen galactosidase vaøo tb beänh nhaân
 Ñang n/c lieäu phaùp gen ôû b/nhaân AIDS, beänh ung thö …

63. 9. SINH THAÙI HOÏC VAØ PHÖÔNG THÖÙC LAN
TRUYEÀN VR
Phöông thöùc lan truyeàn phuï thuoäc moái t/taùc giöõa VR vaø KC
1. Lan truyeàn tröïc tieáp töø ngöôøi  ngöôøi qua tieáp xuùc
 Caùc gioït lô löõng trong k0 khí (cuùm, sôûi, ñaäu muøa …)
 Qua ñöôøng phaân mieäng (entero, rota,VGA)
 Qua tieáp xuùc tình duïc (VGB, HIV …)
 Qua tieáp xuùc : Tay – mieäng, tay –maét, mieäng-mieäng
( Herpes sinylex, nhino, EBV )
 Truyeàn maùu (VGB, HIV)

64. 2. Lan truyeàn töø ñv  ñv vôùi ngöôøi laø kc ngaãu nhieân
 Qua veát caén (VR daïi)
 Qua gioït lô löõng trong k0 khí töø ñv gaëm nhaám (Arena,
Hanta)
3. Lan truyeàn qua caùc vectô coâng truøng trieát tuùc
(CTTT)
 Chu kyø : Ngöôøi – CTTT (soát vaøng thaønh thò, SXH)
CTTT
ngöôøi ngöôøi
CTTT

65.  Chu kyø : Ñv coù xs baäc thaáp – CTTT (soát röøng nhieät ñôùi,
V/naõo st.louis) CTTT
ÑVCXSBT ÑVCXSBT
CTTT ngöôøi
 Chu kyø : CTTT – CTTT (NT ngaãu nhieân ôû ngöôøi vaø
ÑVCXSBT. Vd : Soát ve colorado, VN lacrosse)
CTTT
ngöôøi CTTT ÑVCXSBT

66.  ÔÛ ÑVCXS : VR xaâm nhaäp  KC : Cheát, hoaëc toàn taïi taïo kt
trung hoøa
 VR : - Toàn taïi 1 t/g ngaén, coù
theå NT dai daúng.
 ÔÛ CTTT : VR ít taùc ñoäng vaø hñ suoát chu kyø soáng cuûa coân
truøng
CTTT laø kyù chuû, oå chöùa thöôøng xuyeân

67. CAÙC BEÄNH VR ÑANG NOÅI LEÂN :
Caùc yeáu toá goùp phaàn buøng phaùt beänh
 Y/toá laøm  khaû naêng phôi nhieãm
 Y/toá laøm p/taùn caùc NT ñaõ ñöôïc khu truù
 Y/toá thuùc ñaåy söï thay ñoåi caùc ñaëc tính cuûa VR hay caùc ñaùp öùng
cuûa KC ñ/v söï NT.
 Thay ñoåi veà mt
 Haønh vi con ngöôøi
 T/hình KTXH vaø d/soá
 Du lòch vaø thöông maïi
 Sx thöïc phaåm

68.  Chaêm soùc y teá
 Söï thích nghi cuûa VK
 Caùc bieän phaùp SK coäng ñoàng
Caùc beänh ñang noåi leân :
VR EBOLA – VP do VR HANTA – SXH Dengue
Soát LASSA – soát Rift Walley – beänh boø ñieân.