โครงงาน กำจัดสารเคมีในห้องปฏิบัติการโดยวัสดุธรรมชาติ

1. แบบเสนอโครงร่างโครงงานคอมพิวเตอร์
รหัสวิชา ง33202 เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร 6 ปีการศึกษา 2558
ชื่อโครงงาน กาจัดสารเคมีในห้องปฏิบัติการโดยวัสดุธรรมชาติ
ชื่อผู้ทาโครงงาน
นายเกียรติพงศ์ ศรีวิชัย ชั้น ม.6/8 เลขที่ 39
ชื่ออาจารย์ที่ปรึกษาโครงงาน นางเขื่อนทอง มูลวรรณ์
ระยะเวลาดาเนินการ ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2558
โรงเรียนยุพราชวิทยาลัย อาเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่
สานักงานเตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาเขต 34

2. ใบงาน
การจัดทาข้อเสนอโครงงานคอมพิวเตอร์
คาชี้แจง ให้ผู้เรียนแต่ละกลุ่มเขียนข้อเสนอโครงงานตามหัวข้อต่อไปนี้
ชื่อโครงงาน (ภาษาไทย) กำจัดสำรเคมีในห้องปฏิบัติกำรโดยวัสดุธรรมชำติ
ชื่อโครงงาน (ภาษาอังกฤษ) The disposal of chemicals in the laboratory using natural
materials.
ประเภทโครงงาน โครงงำนพัฒนำสื่อกำรเรียนรู้เพื่อกำรศึกษำ
ชื่อผู้ทาโครงงาน นำยเกียรติพงศ์ ศรีวิชัย ชั้น ม.6/8 เลขที่ 39
ชื่ออาจารย์ที่ปรึกษาโครงงาน นำงเขื่อนทอง มูลวรรณ์
ระยะเวลาดาเนินการ ภำคเรียนที่ 2 ปีกำรศึกษำ 2558
ที่มาและความสาคัญ
น้ำเป็นสิ่งจำเป็นเป็นประโยชน์แก่สิ่งมีชีวิตทุกชนิดบนโลก โดยเฉพำะมนุษย์ซึ่งมีน้ำเป็นปัจจัย
หลักในกำรดำรงชีวิต อุปโภคบริโภค ถ้ำหำกมนุษย์ขำดน้ำก็จะดำรงชีวิตอยู่ได้ไม่นำนและในปัจจุบัน
ปัจจัยหนึ่งที่ส่งผลกระทบต่อน้ำคือ ธำตุโลหะหนักที่มีอยู่มำกเกินเกณฑ์มำตรฐำนถ้ำหำกเรำบริโภคน้ำที่มี
สำรปนเปื้อนมำกเกินไปนี้อำจส่งผลต่อร่ำงกำยทำให้เกิดโรคต่ำงๆและอำจเป็นอันตรำยจนถึงชีวิตได้ เช่น
ธำตุตะกั่วจะทำลำยตับ ไต และ ระบบทำงเดินอำหำร ถ้ำเด็กบริโภคจะทำให้ปัญญำอ่อน ธำตุแคดเมียม
จะทำลำยตับ หลอดลม ระบบทำงเดินอำหำร และไขกระดูก อีกทั้งก่อให้เกิดโรคมะเร็ง ธำตุสังกะสีจะทำ
ให้เกิดอำกำรอ่อนเพลีย ท้องร่วง วิงเวียนศีรษะ
จำกกำรสังเกตของผู้ศึกษำโครงงำนพบว่ำปัญหำโลหะหนักในปัจจุบันส่วนใหญ่มำจำก
ห้องปฏิบัติกำรณ์วิทยำศำสตร์ โรงงำนอุตสำหกรรม เป็นต้น ในกำรทำโครงงำนครั้งนี้ผู้ศึกษำสนใจที่จะ
ศึกษำกำรกำจัดโลหะหนักที่เกิดจำกห้องปฏิบัติกำรณ์เคมี โดยใช้หลักวิธีกำรดูดซับทำงชีวะภำพ โดยกำร
ใช้วัสดุธรรมชำติที่พบได้หลำกหลำยในชุมชนของเรำ ได้แก่ ขี้เลื่อย ถ่าน ผงเปลือกกล้วย ใบลางจืด
แห้งที่บดละเอียด และเถ้าแกลบ โดยเรำจะศึกษำและเปรียบเทียบประสิทธิภำพควำมสำมำรถในกำร
ดูดซับของโลหะของวัสดุธรรมชำติเหล่ำนี้ แล้วคัดเลือกวัสดุเหล่ำนี้มำ 3 ชนิด เพื่อเป็นกำรดูดซับโลหะ
หนักให้มีประสิทธิภำพอย่ำงสูงสุด ซึ่งโครงงำนของเรำมุ่งเน้นในกำรประยุกต์วัสดุธรรมชำติสิ่งรอบตัวที่มี
อยู่แล้วในธรรมชำติมำช่วยลดปัญหำที่เกิดขึ้น โดยสำมำรถลดต้นทุนกำรใช้สำรเคมีในกำรกำจัดโลหะ
หนักสำมำรถนำไปใช้ได้จริง และยังช่วยรักษำสิ่งแวดล้อมจำกกำรทำลำยของโลหะหนักเหล่ำนี้
สมาชิกในกลุ่ม 1
1.นายเกียรติพงศ์ ศรีวิชัย ชั้น ม.6/8 เลขที่ 39

3. วัตถุประสงค์ของโครงงาน
1. เพื่อศึกษำควำมสำมำรถในกำรดูดซับของวัสดุธรรมชำติในกำรดูดซับไอออนของโลหะหนักจำก
ห้องปฏิบัติกำรณ์
2. เพื่อรักษำสิ่งแวดล้อมจำกกำรใช้สำรเคมี ซึ่งจะกำจัดโดยวัสดุธรรมชำติ
สมมุติฐานของการศึกษาค้นคว้า
1.ได้แก่ ขี้เลื่อย ถ่าน ผงเปลือกกล้วย ใบลางจืดแห้งที่บดละเอียดและเถ้าแกลบ มีควำมสำมำรถในกำรดูดซับ
โลหะหนักจำกห้องปฏิบัติกำรณ์ที่แตกต่ำงกัน
2. วัสดุธรรมชำติที่ใช้ในกำรทดลองจะสำมำรถดูดซับโลหะหนักได้ทุกชนิด
ขอบเขตของโครงงาน
1.ตัวแปรต้น
ขี้เลื่อย , ถ่ำน , ผงเปลือกกล้วย , ใบลำงจืดแห้งที่บดละเอียด , เถ้ำแกลบ
2.ตัวแปรตาม
ปริมำณโลหะหนัก
3.ตัวแปรควบคุม
อุณหภูมิ , ควำมเข้มข้นของไอออนโลหะหนัก , เวลำ , ค่ำควำมเป็นกรด-เบส
นิยามเชิงปฏิบัติการ
กำรดูดซับทำงชีวภำพ (biosorption) หมำยถึง กำรดูดซับโลหะหนักด้วยมวลชีวภำพ ซึ่งเป็นกำร
กระทำทำงเคมี ฟิสิกส์ ที่เกิดขึ้นระหว่ำงโลหะหนัก/กลุ่มโลหะหนักที่มีประจุกับเซลล์จุลินทรีย์ เป็นวิธีทำง
ชีวภำพในกำรควบคุมสิ่งแวดล้อม สำมำรถนำไปใช้เป็นทำงเลือกในกำรบำบัดน้ำเสียปนเปื้อน มีข้อดีกว่ำวิธี
ดั้งเดิมในด้ำนค่ำใช้จ่ำย ประสิทธิภำพ กำกตะกอนที่เกิดจำกวิธีทำงเคมี/ชีวภำพ กำรเพิ่มสำรอำหำร และสำร
ดูดซับชีวภำพ (biosorbent) สำมำรถนำไปผ่ำนกระบวนกำรแล้วนำกลับมำใช้ใหม่ได้และโลหะยังสำมำรถเอำ
ออกมำจำกสำรดูดซับนั้นได้
ขอบเขตของการศึกษาค้นคว้า
1.พื้นที่กำรศึกษำ น้ำทิ้งที่ปนเปื้อนโลหะหนักจำกห้องปฏิบัติกำรณ์วิทยำศำสตร์ ภำยในโรงเรียนยุพรำช
วิทยำลัย อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่
2.ปัจจัยที่ต้องกำรวัด ปริมำณไอออนของโลหะหนัก
3.ช่วงเวลำที่ทำงำนวิจัย 5 เดือน

4. หลักการและทฤษฎี
1.ชนิดของโลหะหนัก แหล่งที่พบ และผลต่อสุขภาพมนุษย์
โลหะหนัก(ปริมำณน้อย)ที่ปนเปื้อนในน้ำจะไม่สำมำรถวัดค่ำได้ โลหะหนักเหล่ำนั้นได้แก่ สำรหนู
แคดเมียม ตะกั่ว แมงกำนีส ปรอท และสังกะสี ซึ่งมีควำมคงทนและไม่สลำยตัวเมื่ออยู่ในน้ำ จึงทำให้โลหะ
หนักเข้ำไปอยู่ในห่วงโซ่อำหำร และเป็นอันตรำยแก่มนุษย์ ดังที่แสดงไว้ในตำรำงที่ 2.1 นอกจกนี้ยังมีโครเมียม
โดยกำรปนเปื้อนของโครเมียมจะมำจำกกำรชุบโลหะด้วยไฟฟ้ำ อุตสำหกรรมผลิตโครเมียมและโรงงำนฟอก
หนัง โครเมียมที่เป็นสำรก่อมะเร็งคือ Cr (Vl) แม้ว่ำโครเมียมจะมีปริมำณน้อยในน้ำก็ตำมสำมำรถทำให้เกิด
ควำมเสียหำยต่อสิ่งแวดล้อมได้ มีกำรกำหนดปริมำณโครเมียมที่ยอมให้มีได้
ตารางแสดงชนิดโลหะหนัก แหล่งที่พบ และผลต่อสุภาพมนุษย์
โลหะหนัก แหล่งที่มำ ผลต่อสุภำพ ระดับที่อนุญำตให้มีได้
แคดเมียม กำรเชื่อมโลหะ กำรชุบ
โลหะ สำรกำจัดศัตรูพืช
ปุ๋ย แบตเตอรี่ โรงงำน
ปฏิกรณ์ปรมำณู
ทำลำยตับ หลอมลม
ระบบทำงเดินอำหำร
มะเร็ง ไขกระดูก
0.06
ตะกั่ว โรงงำนทำสี สำรกำจัด
ศัตรูพืช ควันท่อไอเสียรถ
กำรทำเหมือง กำรเผำถ่ำน
ทำลำยตับ ไต ระบบ
ทำงเดินอำหำร ในเด็กอำจ
ทำให้ปัญญำอ่อน
0.1
แมงกำนีส สำรเชื่อมโลหะ สำรเติมใน
น้ำมันเชื้อเพลิง กำรผลิต
โลหะผสมเหล็กและ
แมงกำนีส
สูดดมหรือสัมผัสจะทำลำย
ระบบประสำทส่วนกลำง
0.26
สังกะสี โรงกลั่น กำรผลิต
ทองเหลือง กำรชุบโลหะ
ท่อประปำ
ไอของสังกะสีทำลำยผิด
หนัง และเยื่อประสำท
15
2.การศึกษาประสิทธิภาพการดูดซับแมงกานีสด้วยเปลือกกล้วย โดยภัทรกฤตย์ จันสุนา
อรอุมา วรญาณ และสุนิดา เถาว์โท
จำกกำรวิจัยกำรศึกษำประสิทธิภำพกำรดูดซับแมงกำนีสด้วยเปลือกกล้วย กำรเตรียมตัวดูดซับ จะนำเปลือก
กล้วยหั่นเป็นชิ้นเล็กๆ แล้วล้ำงด้วยน้ำสะอำดนำไปตำกแดดให้แห้ง แล้วเข้ำตู้อบ ควำมร้อนที่อุณหภูมิ 100
องศำ นำน 24 ชั่วโมง จำกนั้นบดให้ละเอียดร่อนผ่ำนตะแกรงขนำด 32 เมช ล้ำงด้วยน้ำกลั่น จนระดับพีเอชน้ำ
ล้ำงสุดท้ำยเป็นกลำง ทำให้แห้งโดยนำไปเข้ำตู้อบที่อุณหภูมิ 100 องศำ นำน 24 ชั่วโมง ทิ้งไว้ให้เย็นในโถดูด
ควำมชื่น เก็บไว้ในถุงพลำสติกเพื่อรอกำรนำไปใช้ต่อไป
เตรียมสำรที่นำมำทดสอบโดยชั่งแมงกำนีสฟอสเฟต มำ 1.5381 กรัม ละลำยในน้ำกลั่น แล้วถ่ำยใส่ขวด
ปริมำตร ปิดจุกแล้วเขย่ำให้เข้ำกัน จะได้น้ำเสียสังเครำะห์แมงกำนีสควำมเข้มข้น 500 มิลลิกรัม/ลิตร แล้วปิ
เปตสำรละลำยแมงกำนีสมำ 100 มิลลิลิตร ใส่ในขวดวัดปริมำตรขนำด 1,000 มิลลิลิตร แล้วปรับปริมำตรด้วย

5. น้ำกลั่นจนถึงขีดบอกปรับปริมำตร ปิดจุกแล้วเขย่ำให้เข้ำกัน จะได้น้ำเสียสังเครำะห์แมงกำนีสควำมเข้มข้น 50
มิลลิกรัม/ลิตร ตำมที่ต้องกำร
3.คุณสมบัติของตะกั่วและสังกะสี
ตะกั่ว(Pb)
เป็นโลหะหนักมีสีเทำเงิน หรือแกมน้ำเงินเกิดขึ้นตำมธรรมชำติ ปัจจุบันอุตสำหกรรมหลำยประเภทมีกำร
ใช้ตะกั่วเป็นวัตถุดิบจำนวนมำก เช่น ใช้สังเครำะห์สำรเตตะเอทิลเลด ใบเบนซินเพื่อเพิ่มค่ำออกเทน เมื่อมีกำร
ออกซิไดซ์ จะได้ PbO ซึ่งจะถูกรีดิวซ์ได้โลหะตะกั่ว ออกสู่สภำวะแวดล้อม ตะกั่วยังใช้ทำเครื่องมืออิ-เล็กทรอ
นิคและคอมพิวเตอร์ ซึ่งทำเกิดกำรปลดปล่อยของตะกั่วและสำรประกอบของตะกั่วในรูปของสำรพิษออกสู่
สภำวะแวดล้อม ทำให้มีกำรปนเปื้อนของตะกั่วทั้งในดิน น้ำ และอำกำศ สำมำรถเข้ำสู่ร่ำงกำยได้ 3 ทำงคือ
ทำงอำหำร ทำงกำรหำยใจและทำงผิวหนัง เมื่อสำรตะกั่วเข้ำสู่ร่ำงกำย ส่วนใหญ่จะจับยึดอยู่กับเม็ดเลือดแดง
จะไปลดกำร heme ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญของเม็ดเลือดแดง โดยไปยับยั้งเอ็นไซม์ที่เกี่ยวกับกำรสร้ำง
heme นอกจำกนี้ ตะกั่วยังมีผลต่อตับ หัวใจและเส้นเลือด ภำวะสืบพันธุ์ โครโมโซม และเป็นกำรก่อให้เกิดโรง
มะเร็ง และควำมพิกำรแต่กำเนิดอีกด้วย
สังกะสี Zinc (Zn)
ที่พบในอำกำศส่วนใหญ่พบอยู่ในรูปของ ZnO,ZnS และ ZnSO4 จำกอุตสำหกรรมทำเหมืองแร่ เช่น
กำรบด ย่อยแร่ ส่วนประกอบรั้วบ้ำนหลังคำ หรือวัสดุอื่นที่ใช้สังกะสีเป็นโลหะผสม นอกจำกนี้ยังเกิด
สำรประกอบของสังกะสีที่นำมำทำยำฆ่ำเชื้อรำ ผลที่เกิดต่อมนุษย์ทำให้อำกำรอ่อนเพลีย วิงเวียนศีรษะและ
อำกำรท้องร่วง ถ้ำได้รับฝุ่นของ Zn เข้ำร่ำงกำยมำกๆจะเกิดอำกำรไข้ที่เรียกว่ำ Zinc Chills ซึ่งมีกำรจับไข้
หนำวสั่น อำเจียน ปวดเมื่อยกล้ำมเนื้อ Zn หำกได้รับเกินกว่ำที่ร่ำงกำยต้องกำรอำจส่งผลต่อสุขภำพที่เกิดขึ้น
ได้เช่น โรคผิวหนัง คลื่นไส้อำเจียน หำกได้รับในปริมำณสูงจะส่งผลต่อตับอ่อนและระบบดูดซึมโปรตีน น้ำที่มี
ปริมำณ Zn มำกกว่ำ 0.05 mg/l จะเป็นอันตรำยต่อผู้บริโภคน้ำนั้น
แมงกานีส (Mn)
แมงกำนีสเป็นโลหะชนิดหนึ่งซึ่งมีสีขำวคล้ำยเงิน แข็งและเปรำะ พบได้ในธรรมชำติแต่จะเกิดร่วมกับ
ธำตุอื่นๆได้หลำยรูปแบบ ดังนั้น ถ้ำต้องกำรแมงกำนีสจึงต้องถลุงอีกที แร่แมงกำนีสที่เกิดในธรรมชำติที่มี
ควำมสำคัญทำงเศรษฐกิจและอุตสำหกรรมอยู่ในรูป Oxide และ Carbonate ที่สำคัญที่สุดคือ MnO2 หรือ
Pyrolusit แมงกำนีสยังมีประโยชน์ต่อร่ำงกำย อย่ำงเช่น ควบคุมกำรทำงำนของเอนไซม์หลำยชนิด ซึ่งมีส่วน
ช่วยร่ำงกำยในกำรใช้ ไบโอติน วิตำมินบีและวิตำมินซี เพื่อเผำผลำญโปรตีน คำร์โบไฮเดรต และไขมันให้เกิดผล
มำกขึ้น ช่วยในกำรสังเครำะห์ กรดไขมัน และคอเลสเตอรอล เมื่อได้รับในปริมำณที่เหมำะสม เป็นต้น สำร
แมงกำนีสจะเป็นอันตรำยต่อร่ำงกำยเป็นอย่ำงมำกเมื่อหำยใจเข้ำไปในรูปของฝุ่นจะไปมีผลต่อระบบประสำท
ส่วนกลำง โดยจะมีอำกำรอ่อนเพลียต่อสมองมีควำมยุ่งยำกในกำรสั่งงำนพูดไม่ชัดน้ำลำยไหล และหงุดหงิด ซึ่ง
เท่ำที่พบส่วนมำกมักจะเป็นชนิดเรื้อรังอำกำรค่อยๆเป็นค่อยๆไป

6. 4.บทความเรื่อง
แอลจิเนตและเพกทิน โดย Jack Josep
จำกบทควำมเรื่องแอลจิเนตและเพกทิน พบว่ำดลหะหนักจำพวกเหล็ก แคดเมียม และสตรอนเทียม90 ยังคง
เป็นสำรที่น่ำกังวลเกี่ยวกับผลกระทบต่อสุขภำพ โลหะเหล่ำนี้เป็นสำรพิษที่มีที่มำจำกโรงอุตสำหกรรมและ
แหล่งโลหะอื่นๆ โลหะเหล่ำนี้ปะปนในอำกำศ น้ำ เครื่องดื่ม และร่ำงกำยของคนเรำทันทีที่เข้ำไปอยู่ในเนื้อเยื่อ
ของร่ำงกำย สำรนี้จะเข้ำไปรบกวนกระบวนกำรสันดำปในเซลล์กระบวนกำรคิด ระบบประสำทสัมพัทธ์และ
ระบบกล้ำมเนื้อ ซึ่งเป็นสำเหตุทำให้เกิดโรคควำมดันโลหิตสูง ระบบประสำทของสมองเสียหำย หรือสำมำรถ
ก่อให้เกิดมะเร็งได้
แอลจิเนตและเพกทินมีควำมสำรถพิเศษและมีคุณสมบัติจำเพำะในกำรช่วยลดอันตรำยจำกสำรโลหะ
หนักได้ แอลจิเนตค้นพบในสำหร่ำยสีน้ำตำล เพกทินค้นพบในผลไม้ต่ำงๆ รวมทั้งแอปเปิล
ด.ร. J.F. Stara และทีมงำน ได้ทำกำรวิจัยเกี่ยวกับ แอลจิเนตและเพกทินมำกกว่ำ 10 ปี โดยเริ่มทำตั้งแต่
กลำง ค.ศ.1960 เมื่อคณะกรรมำธิกำรพลังงำนปรมำณูของสหรัฐแสวงหำหนทำงกำจัดสตรอนเทียม90 ใน
อำหำรหลังจำกสงครำมนิวเคลียร์ และจำกกำรวิจัยพบว่ำ แอลจิเนตและเพกทินเป็นสำร 2 ชนิดเท่ำนั้นใน
ธรรมชำติที่มีคุณสมบัติในกำรเกิดกำรแลกเปลี่ยนไอออนระหว่ำงกันเองและระหว่ำงสำรพิษจำกโลหะหนัก
5.ปริมาณสารเพกทินในผลไม้ต่างๆ
ตำรำงแสดงปริมำณสำรเพกทินในผลไม้ต่ำงๆ
ชนิดพืช ปริมำณสำรเพกทิน
ถั่วลิสง 5.98%
ส้มเช้ง 3.90%
ถั่วเหลือง 3.45%
มะนำว 2.90%
ส้ม 2.36%
แครอท 2.00%
ฟักทอง 1.24%
กระเทียม 1.11%
กล้วย 0.94%
มัน 0.83%
แอปเปิล 0.78%
สตรอเบอร์รี่ 0.75%
ถั่วเขียว 0.70%
หัวหอม 0.35%
มะเขือเทศ 0.20%
องุ่น 0.19%

7. แตงโม 0.18%
แตงกวำ 0.16%
สับปะรด 0.09%
พริกเขียว 0.09%
วิธีดาเนินงาน
แนวทางการดาเนินงาน
1. ศึกษำปัญหำที่เกี่ยวข้องกับกำรเรียนรู้ วำงแผนและคิดค้นหัวข้อในกำรทำโครงงำน
2. รวบรวมข้อมูลที่เกี่ยวข้องในกำรทำโครงงำน
3. ออกแบบกำรนำเสนองำนให้สอดคล้องกับวัตถุประสงค์
4. เรียบเรียงข้อมูล รูปภำพ ที่น่ำสนใจ และจัดทำสื่อกำรเรียนเพื่อกำรศึกษำโดย
ใช้โปรแกรม Power point
5. ตรวจสอบแก้ไข และปรับปรุงผลงำน
6. นำเสนอผลงำนแก่ครูผู้สอน
เครื่องมือและอุปกรณ์ที่ใช้
1. คอมพิวเตอร์
2. อินเทอร์เน็ต
3. โปรแกรม Power point
งบประมาณ -
ขั้นตอนและแผนดาเนินงาน
ลำดับที่ ขั้นตอน สัปดำห์ที่ ผู้รับผิดชอบ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
1 คิดหัวข้อโครงงำน
2 ศึกษำและค้นคว้ำข้อมูล
3 จัดทำโครงร่ำงงำน
4 ปฏิบัติกำรสร้ำง
โครงงำน
5 ปรับปรุงทดสอบ
6 กำรทำเอกสำรรำยงำน
7 ประเมินผลงำน
8 นำเสนอโครงงำน

8. ผลที่คาดว่าจะได้รับ
วัสดุธรรมชำติที่ใช้ในกำรทดลองจะสำมำรถนำมำใช้ได้จริงในห้องปฏิบัติกำรณ์แทนกำรใช้สำรเคมีเป็น
ตัวกำจัดเพื่อรักษำสิ่งแวดล้อม
สถานที่ดาเนินการ
1. บ้ำนเลขที่ 96/2 หมู่ 19 ตำบลดอยหล่อ อำเภอดอยหล่อ จังหวัดเชียงใหม่ 50160
2. โรงเรียนยุพรำชวิทยำลัย อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่
3. ห้องสมุดพื้นบ้ำน ย่ำนเวียง
กลุ่มสาระการเรียนรู้ที่เกี่ยวข้อง
1. กลุ่มสำระกำรเรียนรู้วิทยำศำสตร์
2. กลุ่มสำระกำรเรียนรู้กำรงำนอำชีพ และเทคโนโลยี
3. กลุ่มสำระกำรเรียนรู้ศิลปะ
แหล่งอ้างอิง (เอกสำร หรือแหล่งข้อมูลต่ำง ๆ ที่นำมำใช้กำรทำโครงงำน)
1. หนังสือเรียนชีววิทยำ ม.4-ม.6 ของสถำบันส่งเสริมกำรสอนวิทยำศำสตร์และเทคโนโลยี
กระทรวงศึกษำธิกำร
2. หนังสือชีววิทยำ Biology for high school students ของ จิรัสย์ เจนพำณิชย์
3. https : // www. sites.google.com/site/comkim2553/dynamo