SlideShare a Scribd company logo
1 of 168
Download to read offline
11 n¾ I Igivn
n¾ I Igivn
gynv¤§v` Avmv`yj−vn Avj-Mvwje
2 2n¾ I Igivn
cÖKvkK
nv`xQ dvD‡Êkb evsjv‡`k
KvRjv, ivRkvnx|
nv,dv,ev, cÖKvkbv-10|
1g cÖKvk : b‡f¤^i 2001 L„t
2q ms¯‹iY : Ryb 2010 L„t
3q ms¯‹iY : †m‡Þ¤^i 2011 L„t
 cÖKvkK KZ©„K me©¯^Z¡ msiw¶Z 
K‡¤úvR
nv`xQ dvD‡Êkb Kw¤úDUvm©|
wba©vwiZ g~j¨
25 (cuwPk) UvKv gvÎ|
HAJJ & UMRAH By: Dr. Muhammad
Asadullah al-Ghalib. Professor of Arabic,
University of Rajshahi, Bangladesh.
Published by: HADEETH FOUNDATION
BANGLADESH, Kajla, Rajshahi. Bangladesh.
1432 A.H./ 2011 A.D. Price: $2 (two) only.
Ph. 88-0721-861365, 01915-012307
33 n¾ I Igivn
m~PxcÎ )(
n¾-Igivn&i msÁv-7; n¾-Gi mgqKvj; ûKzg-
8; dhxjZ-10, Keyj n‡¾i wb`k©b-11; nvRv‡i
AvmIqv` I Z¡vIqvd-16; hghg cvwb-19; `ª“Z
n¾ m¤úv`b Kiv; e`jx n¾-22; wkïi n¾;
A‡b¨i Li‡P n¾-23; md‡i Dc‡`k-24;
md‡ii Av`e-26; n‡¾i cÖKvi‡f`-33; n‡¾i
i“Kb I IqvwRe mg~n-37; wd`&Bqv; Igivn&i
i“Kb-38; Igivn&i IqvwRe; gxK¡vZ-39; Bnivg
euvavi wbqg-44; Bniv‡gi ci wbwl× welq mg~n-
45; Igivn I ZvgvËz n‡¾i wbqgvejx I
cÖ‡qvRbxq †`vÔAv mg~n-48; Zvj&weqvn-52;
gvmwR`yj nviv‡g cÖ‡e‡ki †`vÔAv-56; gmwR`
†_‡K †ei nIqvi †`vÔAv-58; Z¡vIqvd-59;
mvC-71; gwnjv‡`i ÁvZe¨-77; n¾-Gi
wbqgvejx; wgbvq Mgb-79; Avivdv gq`v‡b
Ae¯’vb-81; gyh`vwjdvq ivwÎhvcb-85; wgbvq
cÖZ¨veZ©b-88; wgbvq 4wU KvR-94; Kzievbx-96;
4 4n¾ I Igivn
wgbvq Ae¯’vb-101; KsKi wb‡¶c-103; we`vqx
Z¡vIqvd-107; wK¡ivb I Bdiv` nvRx‡`i
KiYxq-110; n¾ †k‡l g°vq wd‡i KiYxq-111;
hiƒix †`vÔAv mg~n-112; gmwR‡` beexi
whqviZ-133; GK bh‡i n¾-140; n¾
cvjbKv‡j KwZcq ΓwU-wePz¨wZ-146; cÖwm× ¯’vb
mg~n-151; KZ¸wj Dc‡`k-161; †h †`vÔAv¸wj
Aek¨B gyL¯— Kiv Avek¨K-163; c_wb‡`©k-
164; KvÔevi gvbwPÎ-166 
hiƒix UxKv mg~n : (1) UxKv-6 c„t 9: ivm~‡ji PviwU
Igivn (2) UxKv-37 c„t 20 : ÔhghgÕ Kzqv (3) UxKv-
57 c„t 41 : gxK¡vZ-Gi D‡Ïk¨ (4) UxKv-76 c„t 60
: Z¡vIqv‡di Zvrch© (5) UxKv-78 c„t 63 : igj-Gi
KviY (6) UxKv-81 c„t 66 : KvÔev I nvZ¡xg (7) UxKv-
82 c„t 68 : gvK¡v‡g Beivnxg (8) UxKv-84 c„t 71 :
Qvdv cvnvo (9) UxKv-90 c„t 81 : IK‚‡d Avivdvn
(10) UxKv-95 c„t 88 : Iqvw`‡q gynvmwmi (11)
UxKv-96 c„t 90 : RvgivZzj ÔAvK¡vevn (12)
UxKv-97 c„t 93 : gv_v gyÊb I Z¡vIqv‡d Bdvhvn&i
Zvrch©
55 n¾ I Igivn
Abyev` : Avi Avj−vn&i Rb¨ †jvK‡`i Dci
evqZzj−vn&i n¾ dih Kiv nÕj, hviv †m
ch©š— hvevi mvg_©¨ iv‡LÕ (Av‡j Bgivb 3/97)|
Abyev` : ÔAvi Zzwg RbM‡Yi g‡a¨ n‡¾i
†NvlYv cÖPvi K‡i `vI| Zviv †Zvgvi Kv‡Q
Avm‡e cv‡q †nu‡U Ges mKj cÖKvi (c_kªvš—)
K…kKvq D‡Ui Dci mIqvi n‡q `~i-`~ivš—
nÕ‡ZÕ (n¾ 22/27)|
:
Abyev` : ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, †n RbMY!
†Zvgv‡`i Dci n¾ dih Kiv n‡q‡Q|
AZGe †Zvgiv n¾ KiÕ (gymwjg,wgkKvZnv/2505)|
6 6n¾ I Igivn
:
f~wgKv )(
n¾ Bmjv‡gi c¯—‡¤¢i Ab¨Zg| mvg_©¨evb gywg‡bi Rb¨
hZ `ª“Z m¤¢e Bmjv‡gi GB i“K&b Av`vq Kiv dih| n¾
gywgb‡K †hgb Avj−vn&i mvwbœ‡a¨ †cuŠ‡Q †`q, †Zgwb Zvi
AvwZ¥K Dbœq‡b ¸i“Z¡c~Y© f~wgKv cvjb K‡i| m‡½ m‡½
n¾ gymwjg D¤§vn&‡K Avj−vn&i ¯^v‡_© HK¨e× I kw³kvjx
gnvRvwZ‡Z cwiYZ nÕ‡Z DØy× K‡i|
D‡j−L¨ †h, †Kvb †bK AvgjB Keyj nq bv wZbwU kZ© c~iY
Kiv e¨ZxZ| (1) Qnxn AvK¡x`v (2) Qnxn ZixK¡v I (3)
BLjv‡Q wbqZ| AZGe wkiK wegy³ wb‡f©Rvj ZvInx`
wek¦vm wb‡q Avj−vn&i mš‘wó AR©‡bi Lv‡jQ wbq‡Z I
ciKvjxb gyw³i ¯^v‡_© Qnxn nv`xQ †gvZv‡eK Qnxn
ZixK¡vq n¾ Ki‡jB †Kej Zv Avj−vn&i wbKU Keyj nevi
m¤¢vebv _vK‡e|
†mw`‡K j¶¨ †i‡LB Avgiv Avgv‡`i mva¨gZ Qnxn nv`xQ
†gvZv‡eK ms‡¶‡c cyw¯—KvwU cÖYqb Kivi †Póv K‡iwQ|
wewbgq †mªd Avj−vn&i wbK‡UB Kvgbv Kwi Ges Avj−vn&i
†gngvb‡`i wbK‡U PvB cÖvY‡Lvjv †`vÔAv| fyj-ΓwUi Rb¨
me©`v ¶gvcÖv_x©|
webxZ †jLK|
77 n¾ I Igivn
n¾ I Igivn
n¾-Gi msÁv )( :
Ôn¾Õ-Gi AvwfavwbK A_©: msKí Kiv
)( | cvwifvwlK A_©: Avj−vn&i ˆbKU¨
nvwQ‡ji D‡Ï‡k¨ eQ‡ii GKwU wbw`©ó mg‡q
kixÔAvZ wba©vwiZ w qv-c×wZ mnKv‡i g°vq
wM‡q evqZzj−vn †hqviZ Kivi msKí Kiv|
ÔIgivnÕ-Gi msÁv )( :
ÔIgivnÕ-Gi AvwfavwbK A_© Avev` ¯’v‡bi
msKí Kiv )( | cvwifvwlK A_©:
Avj−vn&i ˆbKU¨ nvwQ‡ji D‡Ï‡k¨ eQ‡ii
†h‡Kvb mgq kixÔAvZ wba©vwiZ w qv-c×wZ
mnKv‡i g°vq wM‡q evqZzj−vn †hqviZ Kivi
msKí Kiv|
8 8n¾ I Igivn
n¾-Gi mgqKvj )( :
n‡¾i Rb¨ wbw`©ó wZbwU gvm nÕj kvIqvj,
hyjK¡vÔ`vn I hyjwn¾vn | G gvm¸wji g‡a¨B
†h‡Kvb mgq n‡¾i Bnivg †eu‡a evqZzj−vn&i
D‡Ï‡k¨ iIqvbv w`‡Z nq Ges 9B whjnv¾
Zvwi‡L Avivdv‡Zi gq`v‡b Ae¯’vb Ki‡Z
nq| 9 Zvwi‡L Avivdv‡Zi gq`v‡b Ae¯’vb bv
Ki‡j n¾ n‡e bv| c¶vš—‡i ÔIgivnÕ Kiv
mybœvZ Ges eQ‡ii †h‡Kvb mgq Zv Kiv P‡j|1
ûKzg )( :
wbivc` I myôz †hvMv‡hvM e¨e¯’v mn ˆ`wnK I
Avw_©Kfv‡e mvg_©¨evb gywg‡bi Rb¨ Rxe‡b
GKevi n¾ Kiv dih|2
hvi Dc‡i n¾
dih, Zvi Dc‡i ÔIgivnÕ IqvwRe|3
1. mvBwq` mvweK¡, wdK¡ûm mybœvn (Kvq‡iv: `vi“j dvrn
5g ms¯‹iY 1412/1992), c„t 1/462, 540|
2. Av‡j Bgivb 3/97; Avey`vE` nv/1721|
3. evqnvK¡x 4/350, eyLvix drn mn 3/698 ÔIgivnÕ
Aa¨vq 1 Aby‡”Q`|
99 n¾ I Igivn
AwaKevi n¾ ev Igivn Kiv bdj ev
AwZwi³ welqÕ|4
evievi bdj n¾ I Igivn
Kivi PvB‡Z Mixe wbKUvZ¥xq‡`i g‡a¨ D³
A_© weZiY Kiv Ges Ab¨vb¨ Qv`vK¡v Kiv
DËg|
9g A_ev 10g wnRix‡Z n¾ dih nq|
Bebyj K¡vBwqg (int) G gZ‡KB AMÖvwaKvi
w`‡q‡Qb| Z‡e Rgn~i weØvbM‡Yi g‡Z 6ô
wnRix‡Z n‡¾i ûKzg bvwhj nq Ges
ivm~jyj−vn (Qvj−vj−v-û AvjvB‡n Iqv mvj−vg) 10g
wnRix‡Z Rxe‡b GKevi I †klevi mcwiev‡i
n¾ K‡ib|5
wZwb Rxe‡b †gvU 4 evi Igivn
K‡ib|6
4. Avey`vE`, bvmvC, Avngv`, Avjevbx wgkKvZ nv/2520|
5. wdK¡ûm mybœvn 1/442, 444|
6. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2518; PviwU Igivn :
(1) 6ô wnRix‡Z †nv`vqweqvi Igivn )( , hv
c~Y© bv nIqvq wZwb mwÜ K‡i wd‡i hvb (2) 7g
wnRix‡Z MZ eQ‡ii Pzw³ g‡Z Igivn )(
Av`vq (3) 8g wnRix‡Z g°v weRq I †nvbv‡qb hy‡×i
10 10n¾ I Igivn
dhxjZ )( :
1. ivm~jyj−vn (Qvj−vj−v-û AvjvB‡n Iqv mvj−vg)
e‡jb, †h e¨w³ Avj−vn&i D‡Ï‡k¨ n¾
K‡i‡Q| hvi g‡a¨ †m Ak−xj K_v e‡jwb ev
Ak−xj Kvh© K‡iwb, †m n¾ nÕ‡Z wdi‡e
†mw`‡bi b¨vq (wb®úvc Ae¯’vq) †hw`b Zvi
gv Zv‡K cÖme K‡iwQ‡jbÕ|7
ci MYxgZ eÈb †k‡l wRÔBi©v-bvn nÕ‡Z Igivn )
( Av`vq Ges (4) me‡k‡l 10g wnRix‡Z we`vq
n‡¾i mv‡_ GKwÎZfv‡e Igivn Av`vq| me¸wjB
wZwb K‡iwQ‡jb hyjK¡vÔ`vn gv‡mÕ| D³ wnmv‡e †`Lv
hvq †h, wZwb c„_K I ¯^Zš¿fv‡e †Kej `yÕwU Igivn
K‡i‡Qb| GKwU 7g wnRix‡Z Ges Ab¨wU 8g
wnRix‡Z| m¤¢eZt GKvi‡YB Qvnvex eviv web Av‡he
(ivt) e‡jb, ivm~jyj−vn (Qvt) Zuvi n‡¾i c~‡e© `yÕwU
Igivn K‡i‡Qb hyjK¡vÔ`vn gv‡mÕ (eyLvix, wgkKvZ
nv/2519)|
7. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2507|
1111 n¾ I Igivn
2. ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, ÔGK Igivn Aci
Igivn ch©š— mg‡qi (QMxiv †Mvbvn mg~‡ni)
Kvddviv ¯^iƒc| Avi Keyj n‡¾i cÖwZ`vb
RvbœvZ e¨ZxZ wKQyB bqÕ|8
Keyj n‡¾i wb`k©b )( :
Ônv‡¾ gveiƒiÕ ev Keyj n¾ ej‡Z H n¾‡K
eySvq, (K) †h n‡¾ †Kvb †Mvbvn Kiv nqwb
Ges †h n‡¾i AviKvb-AvnKvg mewKQy
(Qnxn mybœvn †gvZv‡eK) cwic~Y©fv‡e Av`vq
Kiv n‡q‡Q| GZبZxZ (L) n¾ †_‡K wd‡i
Avmvi c‡i c~‡e©i †P‡q DËg nIqv Ges
c~‡e©i †Mvbv‡n cybivq wjß bv nIqv Keyj
8. eyLvix, gymwjg, wgkKvZ nv/2508|
12 12n¾ I Igivn
n‡¾i evwn¨K wb`k©b wnmv‡e MY¨ nqÕ|9
Avj−vn&i ivm~j (Qvt) we`vq n‡¾i fvl‡Y
e‡jwQ‡jb, ...
Ô †n
†jvKmKj! mZ¡i †Zvgiv †Zvgv‡`i cÖfyi m‡½
wgwjZ n‡e| AZtci wZwb †Zvgv‡`i‡K
†Zvgv‡`i Avgj m¤ú‡K© wR‡Ám Ki‡eb|
AZGe mveavb! †Zvgiv AvR‡Ki w`‡bi ci
†hb cybivq c_åó n‡qv bv|10
3. ivm~jyj−vn (Qvt) Gikv` K‡ib, ÔBmjvg,
wnRiZ Ges n¾ gywg‡bi weMZ w`‡bi mKj
¸bvn aŸwm‡q †`qÕ|11
4. wZwb AviI e‡jb, Ô†Zvgiv n¾ I
Igivn&i g‡a¨ cvi¤úh© eRvq iv‡Lv (A_©vr
9. drûj evix 3/446; nv/1519-Gi e¨vL¨v|
10. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2659|
11. gymwjg, wgkKvZ nv/28|
1313 n¾ I Igivn
mv‡_ mv‡_ Ki)| †Kbbv G `yÕwU gywg‡bi
`wi`ªZv I †Mvbvn mg~n `~i K‡i †`q, †hgb
¯^Y©Kv‡ii Av¸‡bi nvci †jvnv, ¯^Y© I
†iŠ‡c¨i gqjv Qvd K‡i †`q...Õ|12
wZwb
AviI e‡jb, Igivn me©`v n‡¾i g‡a¨ cÖ‡ek
Ki‡e wK¡qvgZ ch©š—Õ|13
m¤¢eZ: †m Kvi‡YB
ivm~jyj−vn (Qvt) ¯^xq QvnvexMY‡K cÖ_‡g
Igivn †m‡i c‡i n¾ Kivi A_©vr ÔZvgvËz
n¾Õ Kivi ZvKx` w`‡q‡Qb Ges bv Ki‡j
† va cÖKvk K‡i‡Qb|14
5. Avãyj−vn Beby AveŸvm (ivt) nÕ‡Z ewY©Z
wZwb e‡jb, ivm~jyj−vn (Qvt) Gikv` K‡i‡Qb,
ÔwbðqB
ivgvhvb gv‡mi Igivn GKwU n‡¾i mgvb|15
12. wZiwghx, bvmvC, wgkKvZ nv/2524|
13. Avey`vE` nv/1784, 87, 88, 90|
14. Avey`vE` nv/1785, 87|
15. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2509|
14 14n¾ I Igivn
Ab¨ eY©bvq G‡m‡Q,
Ôivgvhvb gv‡m Igiv Kiv
Avgvi mv‡_ n¾ Kivi b¨vqÕ|16
6. gv Av‡qkv (ivwhqvj−v-û ÔAvbnv) GK`v
ivm~jyj−vn (Qvt)-†K wR‡Ám Ki‡jb, †n
Avj−vn&i ivm~j! gwnjv‡`i Dc‡i ÔwRnv`Õ
Av‡Q wK? ivm~jyj−vn (Qvt) ej‡jb, nuv Av‡Q|
Z‡e †mLv‡b hy× †bB| †mwU nÕj n¾ I
IgivnÕ|17
wZwb e‡jb, Ôeo, †QvU, `ye©j I
gwnjv mK‡ji Rb¨ wRnv` nÕj: n¾ I
IgivnÕ|18
wZwb e‡jb, Ô†kªô Avgj nÕj
Avj−vn I Zuvi ivm~‡ji Dc‡i Cgvb Avbv|
AZtci †kªô nÕj Avj−vn&i iv¯—vq wRnv` Kiv|
AZtci †kªô nÕj Keyj n¾Õ|19
16. eyLvix nv/1863; gymwjg nv/3039|
17. Avngv`, Beby gvRvn, wgkKvZ nv/2534|
18. Qnxn bvmvC nv/2463|
19. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2506|
1515 n¾ I Igivn
7. wZwb e‡jb, :
ÔAvj−vn&i †gngvb nÕj wZbwU `j:
Avj−vn&i iv¯—vq hy×Kvix, n¾Kvix I
Igivn&KvixÕ|20
8. ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, Ô†kªô †`vÔAv nÕj
Avivdvi †`vÔAv...Õ|21
wZwb e‡jb, ÔAvivdvi
w`b e¨ZxZ Ab¨ †Kvb w`b Avj−vn GZ AwaK
cwigvY †jvK‡K Rvnvbœvg †_‡K gy³ K‡ib
bv| Hw`b Avj−vn wbKUeZx© nb| AZtci
Avivdvn gq`v‡bi nvRx‡`i wb‡q †d‡ikZv‡`i
mv‡_ Me© K‡ib I e‡jb, †`L H †jv‡Kiv wK
PvqÕ?22
Ab¨ eY©bvq G‡m‡Q, ÔIiv Avj−vn&i
†gngvb| Avj−vn I‡`i †W‡K‡Qb ZvB Iiv
20. bvmvC, wgkKvZ nv/2537|
21. wZiwghx, wgkKvZ nv/2598; Qvnxnvn nv/1503|
22. gymwjg, wgkKvZ nv/2594|
16 16n¾ I Igivn
G‡m‡Q| GLb Iiv PvB‡e, Avi Avj−vn Zv
w`‡q w`‡ebÕ|23
9. Avey ûivqiv (ivt) nÕ‡Z ewY©Z wZwb e‡jb,
ivm~jyj−vn (Qvt) Gikv` K‡i‡Qb, †h e¨w³
n¾, Igivn wKsev wRnv‡`i D‡Ï‡k¨ †ei nÕj
Ges iv¯—vq g„Zz¨eiY Kij, Avj−vn Zvi Rb¨
c~Y© †bKx wj‡L w`‡ebÕ|24
10. nvRv‡i AvmIqv` I Z¡vIqvd )
( : ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, Ô†h e¨w³
i“K&‡b Bqvgvbx I nvRv‡i AvmIqv` (Kv‡jv
cv_i) ¯úk© Ki‡e, Zvi mg¯— †Mvbvn S‡i
co‡eÕ|25
wZwb e‡jb, Ô†h e¨w³ evqZzj−vn&i
mvZwU Z¡vIqvd Ki‡e I †k‡l `yÕivKÔAvZ
QvjvZ Av`vq Ki‡e, †m †hb GKwU †Mvjvg
Avhv` KijÕ| ÔGB mgq cÖwZ c`‡¶‡c GKwU
23. Beby gvRvn nv/2893; wmjwmjv Qnxnvn nv/1820|
24. evqnvK¡x, wgkKvZ nv/2539; Qnxnvn nv/2553|
25. Qnxn Beby Lyhvqgv nv/2729; Qnxn bvmvC nv/2732|
1717 n¾ I Igivn
K‡i †Mvbvn S‡i c‡o I GKwU K‡i †bKx
†jLv nqÕ|26
wZwb e‡jb, ÔZ¡vIqvd nÕj
Qvjv‡Zi b¨vq| GB mgq †Kvb K_v ejv hv‡e
bv, †bKxi K_v e¨ZxZÕ|27
wZwb e‡jb, ÔAvj−vn wK¡qvg‡Zi w`b nvRv‡i
AvmIqv`‡K DVv‡eb Ggb Ae¯’vq †h, Zvi
`yÕwU †PvL _vK‡e, hv w`‡q †m †`L‡e I GKwU
hevb _vK‡e, hv w`‡q †m K_v ej‡e Ges H
e¨w³i Rb¨ mv¶¨ w`‡e, †h e¨w³ Lv‡jQ
Aš—‡i Zv‡K ¯úk© K‡i‡QÕ|28
ivm~jyj−vn (Qvt) †_‡K AviI ewY©Z n‡q‡Q †h,
ÔnvRv‡i AvmIqv`Õ cÖ_‡g `ya ev ei‡di
†P‡qI mv`v I gm„Y Ae¯’vq RvbœvZ †_‡K
AeZxY© nq| AZtci eby Av`‡gi cvc mg~n
Zv‡K Kv‡jv K‡i †`qÕ|29
26. wZiwghx I Ab¨vb¨, wgkKvZ nv/2580|
27. wZiwghx, bvmvC, wgkKvZ nv/2576; BiIqv nv/1102|
28. wZiwghx, Beby gvRvn, `v‡igx, wgkKvZ nv/2578|
29. wZiwghx, wgkKvZ nv/2577; Qnxn Beby Lyhvqgv
nv/2733|
18 18n¾ I Igivn
g‡b ivLv DwPZ †h, cv_‡ii wbR¯^ †Kvb
¶gZv †bB| Avgiv †KejgvÎ ivm~‡ji
mybœv‡Zi Dci Avgj Kie| †hgb Igi dviƒK
(ivt) D³ cv_‡i Pzgy †`Iqvi mgq e‡jwQ‡jb,
ÔAvwg Rvwb †h, Zzwg GKwU cv_i gvÎ| Zzwg
†Kvb DcKvi ev ¶wZ Ki‡Z cv‡iv bv| Z‡e
hw` Avwg Avj−vn&i ivm~j‡K bv †`LZvg
†Zvgv‡K Pzgy w`‡Z, ZvnÕ‡j Avwg †Zvgv‡K Pzgy
w`Zvg bvÕ|30
Igi dviƒK (ivt) D³ cv_‡i
Pzgy †L‡q‡Qb I †Ku‡`‡QbÕ|31
30. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2589|
31. evqnvK¡x 5/74 c„t, mb` RvBwq`|
1919 n¾ I Igivn
11. hghg cvwb )( : Z¡vIqvd †k‡l
`yÕivKÔAvZ QvjvZ A‡š— gvZ¡vd †_‡K †ewi‡q
cv‡kB hghg Kyqv GjvKvq cÖ‡ek Ki‡e I
†mLv‡b hgh‡gi cvwb `uvwo‡q cvb Ki‡e Ges
wKQzUv gv_vq w`‡e|32
hghg cvwb cvb Kivi
mgq Beby AveŸvm (ivt) †_‡K ewY©Z we‡kl
†`vÔAv cv‡Vi cÖPwjZ nv`xQwU hCd|33
ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb,
Ôf~c„‡ô †miv cvwb nÕj hgh‡gi cvwb| Gi
g‡a¨ i‡q‡Q cywóKi Lv`¨ Ges †ivM nÕ‡Z
Av‡ivM¨Õ (Z¡vevivYx)| Ab¨ eY©bvq G‡m‡Q
ÔGwU eiKZ gwÊZÕ|34
ivm~jyj−vn (Qvt)
32. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/4268; Avngv` (Kvq‡iv,
Zvwe) nv/15280 mb` Qnxn, AvibvEZ¡; K¡vnZ¡vbx c„t 93|
33. BiIqv 4/332-33 c„t nv/1126-Gi Av‡jvPbv `ªt|
34. Avngv`, gymwjg; Qnxnvn nv/1056|
20 20n¾ I Igivn
e‡jb, GB cvwb †Kvb †ivM †_‡K Av‡iv‡M¨i
D‡Ï‡k¨ cvb Ki‡j †Zvgv‡K Avj−vn Av‡ivM¨
`vb Ki‡ebÕ|35
ivm~jyj−vn (Qvt) hgh‡gi
cvwb `uvwo‡q cvb K‡i‡Qb I wKQy gv_vqI
w`‡q‡Qb|36
e¯‘Z: hghg nÕj Avj−vn&i we‡kl
AbyMÖ‡n m„ó GK A‡jŠwKK Kzqv| hv wkï
BmgvCj I Zvi gv nv‡Rivi Rxeb i¶v‡_©
Ges cieZx©‡Z g°vi Avev` I †klbexi
AvMgb ¯’j wnmv‡e M‡o †Zvjvi D‡Ï‡k¨ m„ó
n‡qwQj|37
35. `vivKzrbx, nv‡Kg, Qnxn ZviMxe nv/1164|
36. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/4268; Avngv` (Kvq‡iv,
Zvwe) nv/15280 mb` Qnxn, AvibvEZ¡; K¡vnZ¡vbx c„t 93|
37. `ªt Qnxn eyLvix nv/3364; †jLK cÖYxZ Ôbex‡`i
KvwnbxÕ 1/134-35 c„t; ÔhghgÕ )( nÕj Avj−vn m„ó
GK A‡jŠwKK Kzqvi bvg, hv Z…òvZ© wkï BmgvCj I Zvi
gv nv‡Rivi Rb¨ m„ó nqÕ (eyLvix nv/3364 Ôbex‡`i
KvwnbxÕ Aa¨vq)| 18 dzU ˆ`N©, 14 dzU cÖ¯’ I Ab~¨b 5 dzU
MfxiZvi GB †QvÆ KzqvwU AZ¨vðh© ˆewkó¨gwÊZ| weMZ
cÖvq Pvi nvhvi eQ‡ii AwaKKvj a‡i GB Kzqv †_‡K
ˆ`wbK nvhvi nvhvi M¨vjb cvwb gvbyl cvb Ki‡Q I my¯’Zv
2121 n¾ I Igivn
12. ivm~jyj−vn (Qvt) Gikv` K‡ib, ÔAb¨Î
QvjvZ Av`v‡qi †P‡q Avgvi gmwR‡` QvjvZ
Av`vq Kiv GK nvhvi ¸Y DËg Ges gmwR`yj
nviv‡g QvjvZ Av`vq Kiv GKj¶ ¸Y DËgÕ|38
13. ivm~jyj−vn (Qvt) wbR D‡Ui wc‡V e‡m
KsKi gvivi mgq e‡jb,
Ô†n RbMY! †Zvgiv Avgvi KvQ †_‡K n‡¾i
wbqg-Kvb~b wk‡L bvI| †Kbbv Avwg Rvwbbv,
jvf Ki‡Q| wKš‘ KL‡bvB cvwb Kg nÕ‡Z †`Lv hvqwb ev
bó nqwb| weÁvbxiv eû cix¶v-wbix¶v K‡i Ae‡k‡l G
cvwbi A‡jŠwKKZ¡ ¯^xKvi Ki‡Z eva¨ n‡q‡Qb| BD‡ivcxq
weÁvbx‡`i j¨ve‡iUix wi‡cvU© GB †h, G cvwb‡Z
K¨vjwmqvg I g¨vM‡bwkqvg m‡ëi Avwa‡K¨i Kvi‡YB
cvbKvix nvRx‡`i K¬vwš— `~i nq| AwaKnv‡i †d¬vivBW
_vKvi Kvi‡YB G cvwb‡Z †Kvb †kIjv a‡i bv ev †cvKv
R‡b¥ bvÕ| A_P †`o nvhvi eQi Av‡MB wbi¶i bex
gynv¤§v` (Qvt) G cvwbi D”P¸Y I gh©v`v m¤ú‡K© eY©bv
K‡i †M‡Qb (`ªt gvwmK AvZ-ZvnixK, ivRkvnx 4/7 msL¨v,
GwcÖj 2001, c„t 17-18)|
38. Avngv`, Beby gvRvn, BiIqv nv/1129|
22 22n¾ I Igivn
G eQ‡ii c‡i Avwg Avi n¾ Ki‡Z cvie
wK-bv|39
AZGe n‡¾i cÖwZwU Abyôvb
mwVKfv‡e LyeB m¤§vb I wb‡ew`ZcÖvY n‡q
m¤úv`b Kiv KZ©e¨| ivm~jyj−vn (Qvt) I
Qvnvev‡q †Kivg †mfv‡eB n¾ I Igivn
cvjb Ki‡Zb|
`ª“Z n¾ m¤úv`b Kiv )( :
ivm~jyj−vn (Qvt) Gikv` K‡ib,
Ô†h e¨w³ n‡¾i msKí K‡i, †m
†hb `ª“Z †mUv m¤úv`b K‡iÕ|40
hv‡`i Dc‡i
n¾ dih nIqv m‡Ë¡I †`ix K‡ib, Zviv
nv`xQwU j¶¨ Ki“b|
e`jx n¾ )( : †KD A‡b¨i c¶
nÕ‡Z e`jx n¾ Ki‡Z PvB‡j Zv‡K cÖ_‡g
39. gymwjg, bvmvC, Avey`vE` cÖf„wZ; BiIqv nv/1074;
Qnxûj Rv‡gÔ nv/7882|
40. Avey`vE`, `v‡igx, wgkKvZ nv/2523|
2323 n¾ I Igivn
wb‡Ri n¾ Ki‡Z n‡e|41
hvi Dci n¾
dih n‡q‡Q, wKš‘ †ivM ev AwZ eva©‡K¨i
Kvi‡Y wbivk n‡q †M‡Qb A_ev g„Ze¨w³i
c‡¶ e`jx n¾ Kiv hv‡e| bvix cyi“‡li
c‡¶ ev cyi“l bvixi c‡¶ e`jx n¾ Ki‡Z
cv‡ib| e`jx Igivn&i †Kvb `jxj cvIqv
hvq bv| Igivn dih bq| ZvB bdj n¾ ev
bdj Igivn&i †Kvb e`jx nq bv|
wkïi n¾ )( : wkï n¾ Ki‡j Zvi
n¾ n‡e I Zvi wcZv †bKx cv‡eb| wKš‘ H
wkïi Dci †_‡K n‡¾i diwhqvZ wejyß n‡e
bv| eo n‡q mvg_©¨evb nÕ‡j cybivq Zv‡K
wb‡Ri n¾ Ki‡Z n‡e|
A‡b¨i Li‡P n¾ )( :
A‡b¨i Li‡P I e¨e¯’vcbvq n¾ Kiv hv‡e
Ges Gi d‡j Zvi Dci n‡¾i diwhqvZ
41. Avey`vE`, Beby gvRvn, wgkKvZ nv/2529|
24 24n¾ I Igivn
wejyß n‡e| whwb n¾ Kiv‡eb, wZwb GB
weivU mrK‡g©i †bKx cv‡eb Ges n¾Kvix
Zvi n‡¾i †bKx cv‡eb|
md‡i Dc‡`k )( :
1. (K) wb‡Ri nvjvj gvj †_‡K n¾ Kiv (L)
FYmg~n cwi‡kva Kiv (M) kixK‡`i cvIbv
Ask _vK‡j Zv ey‡S †`Iqv (N) cwiev‡ii
Rb¨ AwQqZ Kiv ev AwQqZbvgv wjwce× Kiv
I Zv‡`i cÖwZ ZvK¡Iqvi bQxnZ Kiv Ges
(O) wb‡R Lv‡jQ g‡b ZIev Kiv|
2. md‡ii c~‡e© nvRx Qv‡neMY hvZvqvZ
e¨e¯’v I g°v-wgbv-Avivdv-gyh`vwjdv cÖf„wZ
Ae¯’vb m¤ú‡K© Ges n‡¾i AviKvb-AvnKvg
I hveZxq wbqg-Kvb~b fvjfv‡e †R‡b wb‡eb|
we‡kl K‡i md‡ii †`vÔAv, Bniv‡gi †`vÔAv
I ÔZvjweqvnÕ fvjfv‡e gyL¯— Ki‡eb|
GZبZxZ Bnivg euvav, QvjvZ Rgv I K¡Qi
Kiv, Zvqv¤§yg Kiv, †gvhv gvmvn Kiv BZ¨vw`
2525 n¾ I Igivn
welq¸wji ev¯—e cÖwk¶Y wb‡eb| Zvi Rb¨
me‡P‡q eo Dc‡`k nÕj GB †h, Zv‡K
md‡ii c¶Kvj c~e© †_‡K cÖwZw`b mKv‡j
Aš—Zt 3 wKt wgt `ª“Z †nu‡U A_ev evox‡Z
†hvM e¨vqvg K‡i wb‡R‡K k³ I Kó mwnòz
K‡i wb‡Z n‡e| hv md‡i Zv‡K evowZ kw³
†hvMv‡e|
3. md‡ii Rb¨ †hvM¨, Ávbx, †bKKvi I
m‡PZb mv_x Zvjvk Kiv| GKvKx mdi
Ki‡Z ivm~jyj−vn (Qvt) wb‡la K‡i‡Qb|42
md‡i wZb Rb _vK‡jI GKRb‡K ÔAvgxiÕ
wb‡qvM Ki‡eb|43
mK‡j me©ve¯’vq GK‡Î
_vK‡eb I GK‡Î me KvR Ki‡eb| †Kbbv
ivm~jyj−vn (Qvt) e‡j‡Qb, Ôc„_K _vKv kqZvbx
KvRÕ|44
42. eyLvix drn mn nv/2998; 6/160|
43. Ave~`vE` nv/2608; H Qnxn, nv/2272|
44. Qnxn Avey`vE` nv/2288; wgkKvZ nv/3914|
26 26n¾ I Igivn
md‡ii Av`e )( :
1. evox †_‡K †ei nIqvi mgq co‡eb-
D”PviY: wemwgj−v-wn ZvIqv°vj&Zz ÔAvjvj−v-wn
Iqv jv nvIjv Iqv jv KzDIqvZv Bj−v wej−v-nÕ|
A_©: ÔAvj−vn&i bv‡g (†ei nw”Q), Zuvi Dc‡i
fimv KiwQ| †bB †Kvb ¶gZv, †bB †Kvb
kw³ Avj−vn e¨ZxZÕ|45
2. wb‡Ri cwievi, AvZ¥xq-¯^Rb, eÜz-evÜe
mK‡ji wbKU †_‡K webgªwP‡Ë we`vq wb‡eb
Ges ci¯ú‡ii D‡Ï‡k¨ wb‡æi †`vÔAv cvV
Ki‡eb,
45. Avey`vE`, wZiwghx, wgkKvZ nv/2443|
2727 n¾ I Igivn
D”PviY: ÔAv¯—vDw`ÔDj−v-nv `xbvKzg Iqv Avgv-
bvZvKzg Iqv LvIqv-Zxgv AvÔgv-wjKzgÕ|
A_©: ÔAvcbv‡`i Øxb, Avcbv‡`i AvgvbZ
mg~n I Avcbv‡`i †kl Avgj mg~n‡K
Avj−vn&i †ndvh‡Z b¨¯— KijvgÕ|46
GLv‡b
ÔAvgvbZmg~nÕ A_© Ô`vq-`vwqZ¡ mg~nÕ Ges
Ô†kl AvgjÕ A_© Ôg„Zz¨Kvjxb my›`i Avgj
)( Õ (wgiK¡vZ)|
GKRb e¨w³ nÕ‡j ÔKzgÕ-Gi ¯’‡j ÔKvÕ ej‡eb
Ges Zvi Wvb nvZ a‡i †`vÔAvwU cvV K‡i
ci¯úi‡K we`vq w`‡eb|47
3. we`vq `vbKvixMY Zvi Rb¨ Dc‡ii
†`vÔAvwU QvovI wb‡æi †`vÔAvwUI cvV
Ki‡eb-
46. Qnxn Avey`vE` nv/2266, 2265; wgkKvZ nv/2436|
47. wZiwghx, Avey`vE`, Beby gvRvn, wgkKvZ nv/2435|
28 28n¾ I Igivn
D”PviY: hvDqv`vKvj−v-ûZ& ZvK¡Iqv Iqv
Mvdviv hv¤^vKv Iqv Bqvm&mviv jvKvj Lvqiv
nvqQy gv Kzb&ZvÕ|
A_©: ÔAvj−vn Avcbv‡K ZvK¡Iqvi cuywR `vb
Ki“b! Avcbvi †Mvbvn gvd Ki“b Ges Avcwb
†hLv‡bB _vKzb Avcbvi Rb¨ Kj¨vY‡K mnR
K‡i w`bÕ|48
4. AZtci Mvoxi ev wegv‡bi wmuwo‡Z cv
w`‡q Ôwemwgj−vnÕ, DVvi mgq ÔAvj−vû AvKeiÕ
Ges mx‡U e‡m ÔAvjnvg`ywjj−vnÕ Ges bvgvi
mgq Ômyenv-bvj−vnÕ ej‡eb|49
Mvox‡Z ev
wegv‡b mIqvi nÕ‡q md‡ii ïi“‡Z wb‡æi
†`vÔAvwU cvV Ki‡eb-
48. Qnxn wZiwghx nv/2739; wgkKvZ nv/2437|
49. wZiwghx, Avey`vE`, wgkKvZ nv/2434; eyLvix,
wgkKvZ nv/2453|
2929 n¾ I Igivn
D”PviY: myenv-bvj−vhx mvLLviv jvbv nv-hv
Iqv gv Kzbœv jvn~ gyK¡‡ibxbv; Iqv Bbœv Bjv
ie&webv jvgybK¡vwje~b| Avj−v-û¤§v Bbœv
bvmAvjyKv dx mvdvwibv nv-hvj wei©v IqvZ
ZvK¡Iqv Iqv wgbvj ÔAvgv‡j gv Zvihv; Avj−v-
û¤§v nvIwfb ÔAvjvBbv mvdvivbv nv-hv
IqvZ¡‡f jvbv eyÔ`vn~, Avj−v-û¤§v AvbZvQ Qv-
wney wdm mvdvwi Iqvj LvjxdvZz wdj Avn&wj
Iqvj gv-wj| Avj−v-û¤§v Bbœx AvÔEhyweKv wgb
30 30n¾ I Igivn
IqvÔQv-Bm mvdvwi Iqv KvAv-evwZj gvbhvwi
Iqv m~Bj gybK¡vjvwe wdj gv-wj Iqvj Avn&wjÕ|
A_©: Ôgnv cweÎ †mB mËv whwb GB evnb‡K
Avgv‡`i Rb¨ AbyMZ K‡i w`‡q‡Qb| A_P
Avgiv G‡K AbyMZ Kivi ¶gZv ivwL bv Ges
Avgiv mevB Avgv‡`i cÖfyi w`‡K cÖZ¨veZ©bKvixÕ
(hyLi“d 13)| †n Avj−vn! Avgiv Avcbvi wbK‡U
Avgv‡`i GB md‡i Kj¨vY I ZvK¡Iqv Ges
Ggb KvR cÖv_©bv Kwi, hv Avcwb cm›`
K‡ib| †n Avj−vn! Avgv‡`i Dc‡i GB
mdi‡K mnR K‡i w`b Ges Gi `~iZ¡ Kwg‡q
w`b| †n Avj−vn! Avcwb GB md‡i Avgv‡`i
GKgvÎ mv_x Ges cwiev‡i I gvj-m¤ú‡`
Avcwb Avgv‡`i GKgvÎ cÖwZwbwa| †n Avj−vn!
Avwg Avcbvi wbK‡U cvbvn PvB md‡ii Kó,
Lvive `„k¨ Ges gvj-m¤ú` I cwiev‡ii
wbK‡U g›` cÖZ¨veZ©b nÕ‡ZÕ|50
50. gymwjg, wgkKvZ nv/2420|
3131 n¾ I Igivn
5. Mš—e¨ ¯’‡j AeZiY K‡i co‡eb :
D”PviY: AvÔEhy weKvwjgv-wZj−v-wnZ Zv-¤§v-wZ
wgb kvwi© gv LvjvK¡Õ|
A_©: Avj−vn&i m„óe¯‘ mg~‡ni AwbóKvwiZv
nÕ‡Z Avwg Zuvi c~Y© Kv‡jgv mg~‡ni gva¨‡g
cvbvn Pvw”QÕ|51
6. evqZzj−vn †_‡K †ewi‡q †`‡k †divi mgq
wZbevi ÔAvj−v-û AvKeviÕ ej‡eb| AZtci
wb‡æv³ †`vÔAv co‡eb :
51. gymwjg, wgkKvZ nv/2422|
32 32n¾ I Igivn
D”PviY: jv Bjv-nv Bj−vj−v-û Iqvn`vû jv
kvixKv jvû; jvûj gyjKz Iqv jvûj nvg`y Iqv
ûqv ÔAvjv Kz‡j− kvBwqb K¡v`xi; Av-wqe~bv Zv-
Be~bv ÔAv-we`~bv mv-wR`~bv wj iweŸbv nv-
wg`~bv; Qv`vK¡vj−v-û IqvÔ`vû Iqv bvQviv
ÔAve`vû Iqv nvhvgvj Avnhv-ev Iqvn`vû|
A_©: Avj−vn e¨ZxZ †Kvb Dcvm¨ †bB, wZwb
GKK| Zuvi †Kvb kixK †bB| ZuviB Rb¨
mg¯— ivRZ¡ I ZuviB Rb¨ mg¯— cÖksmv Ges
wZwbB mKj e¯‘i Dc‡i ¶gZvevb| Avgiv
mdi nÕ‡Z cÖZ¨veZ©b KiwQ ZIevKvix
wnmv‡e, Gev`ZKvix wnmv‡e, wmR`vKvix
wnmv‡e Ges Avgv‡`i cÖfyi Rb¨ cÖksmvKvix
wnmv‡e| Avj−vn m‡Z¨ cwiYZ K‡i‡Qb Zuvi
cÖwZkÖ“wZ‡K, Rqx K‡i‡Qb Zuvi ev›`v
(gynv¤§v`)-†K Ges civwRZ K‡i‡Qb GKvB
mw¤§wjZ (Kzdix) kw³‡KÕ|52
52. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2425|
3333 n¾ I Igivn
7. wbR M„‡n cÖ‡ekKvjxb †`vÔAv :
cÖ_‡g Ôwemwgj−vnÕ ej‡e| AZtci M„nevmxi
D‡Ï‡k¨ mvjvg w`‡e|53
n‡¾i cÖKvi‡f` )( :
n¾ wZb cÖKvi| ZvgvËz, wK¡ivb I Bdiv`|
Gi g‡a¨ ÔZvgvËzÕ m‡e©vËg| hw`I gykwiKiv
G‡K n‡¾i cweÎZv we‡ivax g‡b KiZ Ges
nxb KvR fve‡Zv|
(1) n‡¾ ZvgvËz )( : n‡¾i gv‡m
Igivn&i Bnivg †eu‡a evqZzj−vn&i Z¡vIqvd
I Qvdv-gviIqvi mvC †k‡l gv_v gyÊb K‡i
ev Pzj †Qu‡U nvjvj nIqvi gva¨‡g cÖ_‡g
Igivn&i KvR m¤úbœ Kiv| AZtci 8B
53. eyLvix, wgkKvZ nv/4161; b~i 24/61|
34 34n¾ I Igivn
whjn¾ Zvwi‡L ¯^xq Ae¯’vb¯’j nÕ‡Z n‡¾i
Bnivg †eu‡a c~e©v‡ý wgbvq Mgb Kiv|
AZtci 9B whjnv¾ Avivdvi gq`v‡b m~h©v¯—
ch©š— Ae¯’vb I gyh`vwjdvq ivwÎ hvcb
†k‡l 10B whjnv¾ mKv‡j wgbvq cÖZ¨veZ©b
K‡i eo Rvgivq 7wU KsKi †g‡i Kzievbx I
gv_v gyÊb †k‡l cÖv_wgK nvjvj nIqv|
AZtci g°vq wM‡q ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ I
mvC †k‡l c~Y© nvjvj nIqv| AZtci wgbvq
wd‡i †mLv‡b Ae¯’vb K‡i 11, 12, 13
wZbw`b wZb Rvgivq cÖwZw`b 3×7=21wU
K‡i KsKi wb‡¶c †k‡l g°vq wd‡i we`vqx
Z¡vIqvd †m‡i †`‡ki D‡Ï‡k¨ iIqvbv nIqv|
D‡j−L¨ †h, ZvgvËz n¾ †KejgvÎ nvivg ev
gxK¡v‡Zi evB‡ii †jvK‡`i Rb¨, wfZiKvi
†jvK‡`i Rb¨ bq (evK¡vivn 2/196)|
3535 n¾ I Igivn
(2) n‡¾ wK¡ivb )( : GwU `yÕfv‡e
nÕ‡Z cv‡i- (K) GKB mv‡_ Igivn I n‡¾i
Bnivg euvav (L) cÖ_‡g Igivn&i Bnivg †eu‡a
AZtci Igivn&i Z¡vIqvd ïi“i c~‡e© n‡¾i
wbqZ Igivn&i m‡½ kvwgj Kiv|
GB n‡¾i wbqZKvixMY h_vixwZ Z¡vIqvd I
mvC †k‡l Avivdv-gyh`vwjdvq n‡¾i g~j
AvbyôvwbKZv mg~n †m‡i wgbvq G‡m eo
Rvgivq 7wU KsKi wb‡¶c K‡i Kzievbx I
gv_v gyÊb †k‡l cÖv_wgK nvjvj n‡eb|
AZtci g°vq wM‡q ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ †k‡l
c~Y© nvjvj n‡eb| AZtci wgbvq wd‡i wM‡q
wZbw`b †mLv‡b Ae¯’vb K‡i KsKi †g‡i
g°vq G‡m we`vqx Z¡vIqvd †k‡l evox
wdi‡eb| we`vq n‡¾ Avj−vn&i ivm~j (Qvt)
wb‡R wK¡ivb n¾ K‡iwQ‡jb| wKš‘ hv‡`i m‡½
36 36n¾ I Igivn
Kzievbx wQj bv, Zv‡`i‡K wZwb ZvgvËz n¾
Kivi Av‡`k w`‡qwQ‡jb Ges e‡jwQ‡jb,
GLb †hUv eySwQ †mUv Av‡M eyS‡Z cvi‡j
Avwg Kzievbx mv‡_ AvbZvg bv| eis
†Zvgv‡`i mv‡_ Igivn K‡i nvjvj n‡q
†hZvg (A_©vr ZvgvËz n¾ KiZvg)|54
hw` wK¡ivb n¾KvixMY Z¡vIqvd I mvC †k‡l
gv_vi Pzj †Qu‡U nvjvj n‡q hvb, Z‡e †mUv
ÔIgivnÕ n‡e Ges wZwb ZLb ÔZvgvËzÕ n¾
Ki‡eb|
(3) n‡¾ Bdiv` )( : ïay n‡¾i
wbq‡Z Bnivg euvav Ges h_vixwZ Z¡vIqvd,
mvC I n‡¾i AvbyôvwbKZv mg~n †kl K‡i
nvjvj nIqv|
54. gymwjg, wgkKvZ nv/2555 Ôwe`vq n¾Õ Aby‡”Q`|
3737 n¾ I Igivn
n‡¾ wK¡ivb I Bdiv‡`i GKB wbqg| cv_©K¨
ïay GB †h, n‡¾ wK¡iv‡b Ônv`&BÕ ev cï
Kzievbx cÖ‡qvRb n‡e| wKš‘ n‡¾ Bdiv‡`
Kzievbxi cÖ‡qvRb †bB|
n¾-Gi i“Kb mg~n )( 4wU :
(1) Bnivg euvav (2) Avivdv gq`v‡b Ae¯’vb
Kiv (3) ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ Kiv (4) Qvdv-
gviIqvq mvC Kiv|
n¾-Gi IqvwRe mg~n )( 7wU :
(1) gxK¡vZ nÕ‡Z Bnivg euvav (2) Avivdv
gq`v‡b m~h©v¯— ch©š— Ae¯’vb Kiv (3)
gyh`vwjdvq ivwÎ hvcb Kiv (4) AvBqv‡g
Zvkix‡K¡i ivwθwj wgbvq AwZevwnZ Kiv
(5) 10 Zvwi‡L RvgivZzj AvK¡vevq I 11,
12, 13 Zvwi‡L wZb Rvgivq KsKi wb‡¶c
Kiv (6) gv_v gyÊb Kiv A_ev mg¯— gv_vi
Pzj †QvU Kiv (7) we`vqx Z¡vIqvd Kiv|
38 38n¾ I Igivn
wd`&Bqv )( :
Ôi“KbÕ ZiK Ki‡j n¾ webó nq| ÔIqvwReÕ
ZiK Ki‡j Ôwd`&BqvÕ IqvwRe nq| GRb¨
GKwU eKix Kzievbx w`‡e A_ev 6 Rb
wgmKxb‡K wZb QvÔ Lv`¨ w`‡e A_ev wZbwU
wQqvg cvjb Ki‡eÕ|
55
c¶vš—‡i ZvgvËz
n‡¾i nv`&B ev Kzievbx ZiK Ki‡j Zv‡K
10wU wQqvg cvjb Ki‡Z nq| 3wU n‡¾i
g‡a¨ Ges 7wU evox wd‡iÕ (evK¡vivn 196)|
AvBqv‡g ZvkixK¡ A_©vr 11,12,13 whjnv¾
Zvwi‡L mvaviYfv‡e wQqvg wbwl× nÕ‡jI
Gmgq wd`Bqvi wZbwU wQqvg ivLv hvq|56
Igivn&i i“Kb )( 3wU :
Bnivg euvav, Z¡vIqvd Kiv I mvC Kiv|
55. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2688; BiIqv
nv/1100, 4/299; K¡vnZ¡vbx c„t 64-65|
56. eyLvix nv/1997-98 Av‡qkv I Beby Igi (ivt) nÕ‡Z|
3939 n¾ I Igivn
Igivn&i IqvwRe )( 2wU: gxK¡vZ
nÕ‡Z Bnivg euvav Ges gv_v gyÊb Kiv A_ev
gv_vi mg¯— Pzj †QvU Kiv|
D‡j−L¨ †h, A‡bK nvRx Qv‡ne gvmwR`yj
nvivg nÕ‡Z 6 wKtwgt Dˇi ÔgmwR‡`
Av‡qkvÕ ev ZvbÔCg gmwR` †_‡K, Avevi
†KD 16 wKtwgt c~‡e© wRÔBi©v-bvn gmwR`
nÕ‡Z Bnivg †eu‡a evi evi Igivn K‡i
_v‡Kb| GwU m¤ú~Y© wfwËnxb KvR| G `yB
gmwR‡`i c„_K †Kvb ¸i“Z¡ †bB| Gme ¯’vb
†_‡K g°vq emevmKvixMY Igivn&i Rb¨
Bnivg †eu‡a _v‡Kb, g°vi evB‡ii †jv‡Kiv
bb|
gxK¡vZ )( : Bnivg euvavi ¯’vb‡K
ÔgxK¡vZÕ ejv nq| gxK¡vZ cuvPwU :(1) g`xbv
evmx‡`i Rb¨ Ôhyj ûjvBdvÕ hv g`xbv †_‡K
cÖvq 10 wKtwgt `w¶Y-c~‡e© Ges g°v †_‡K
DËi-cwð‡g 450 wKt wgt `~‡i Aew¯’Z (2)
40 40n¾ I Igivn
kvg ev wmwiqv evmx‡`i Rb¨ ÔRyn&dvÕ hv g°v
†_‡K DËi-cwð‡g 183 wKt wgt `~‡i
Aew¯’Z| eZ©gv‡b Gi wbKUeZx© Ôiv‡eMÕ
bvgK ¯’vb †_‡K Bnivg euvav nq (3) BivK
evmx‡`i Rb¨ ÔhvZz ÔBi&K¡Õ hv g°v †_‡K
†mvRv Dˇi 94 wKt wgt `~‡i Aew¯’Z (4)
bvR&` evmx‡`i Rb¨ ÔK¡vibyj gvbvwhjÕ hv g°v
†_‡K DËi-c~‡e© 75 wKt wgt `~‡i Aew¯’Z|
hv‡K GLb ÔAvm-mvqjyj KvexiÕ ejv nq (5)
cvK-fviZ Dcgnv‡`k I Bqvgb evmx‡`i
Rb¨ Bqvjvgjvg cvnvo| hv g°v †_‡K †mvRv
`w¶‡Y 92 wKt wgt `~‡i Aew¯’Z| hvi
wbKUeZx© ÔAvm-mvÔw`qvnÕ †_‡K GLb Bnivg
euvav n‡”Q| †RÏv nÕ‡Z Dˇi g°v AwfgyLx
Avj-jvBQ mo‡K Aew¯’Z GB ¯’v‡b eZ©gv‡b
ÔgxK¡vZ gmwR`Õ ¯’vwcZ n‡q‡Q| D‡j−L¨ †h,
g°v †_‡K †RÏv 73 wKtwgt `w¶‡Y Ges
wbKUeZx© ÔBqvjvgjvgÕ gxK¡v‡Zi g‡a¨
4141 n¾ I Igivn
Aew¯’Z| ZvB GLvbKvi AwaevmxMY GLvb
†_‡KB Bnivg euva‡eb|
Ôhviv GBme gxK¡vZ GjvKvi Awaevmx A_ev
hviv G¸wj AwZ g K‡ib, Zviv n¾ ev
Igivn&i Rb¨ Gme ¯’vb †_‡K Bnivg euva‡eb|
wKš‘ hviv Gme gxK¡vZ-Gi Af¨š—ixY A‡j
emevm K‡ib, Zviv ¯^ ¯^ Ae¯’vb †_‡K Bnivg
euva‡eb| GKBfv‡e g°vevmxMY g°v †_‡K
Bnivg euva‡ebÕ|57
57. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2516, Beby AveŸvm
(ivt) nÕ‡Z| gxK¡vZ-Gi D‡Ïk¨: n‡¾ AvMZ `~i‡`kx‡`i
Rb¨ gxK¡vZ wba©vi‡Yi D‡Ïk¨ nÕj GB †h, hv‡Z Zviv
`~‡ii mdi †_‡K G‡m gxK¡vZ †_‡K Bnivg †eu‡a bZzb
D`¨g wb‡q g°vq Dcw¯’Z nÕ‡Z cv‡ib| Z‡e
g`xbvevmx‡`i Rb¨ gxK¡vZ me‡P‡q `~‡i nevi KviY
m¤¢eZt GB †h, Bmjvg MÖn‡Y Ges Zvi cÖPvi I cÖwZôvq
g`xbvevmx‡`i AvMÖn, Ae`vb I gh©v`v mevi Dc‡i| GwU
†klbexi wnRi‡Zi ¯’vb I cÖ_g Rbc` hviv Cgvb
G‡bwQj| wK¡qvg‡Zi c~‡e© mviv wek¦ †_‡K Cgvb ¸wU‡q
g`xbvq Avkªq wb‡e| Zv‡`i Cgvbx Rvhev mevi †P‡q
42 42n¾ I Igivn
D‡j−L¨ †h, (1) g°vq Ae¯’vbKvixMY n‡¾i
Bnivg ¯^ ¯^ Ae¯’vb †_‡K euva‡eb| wKš‘
Igivn&i Bnivg euvavi Rb¨ Zuviv nvivg
GjvKvi evB‡i hv‡eb I †mLvb †_‡K
Igivn&i Bnivg †eu‡a Avm‡eb| GRb¨
me‡P‡q wbKUeZx© nÕj 6 wKtwgt Dˇi
ÔZvbÔCgÕ GjvKv| we`vq n‡¾i mgq
Igivn&i Bnivg euvavi Rb¨ ivm~jyj−vn (Qvt)
Av‡qkv (ivt)-†K Zvi fvB Avãyi ingv‡bi
mv‡_ GLv‡b cvwV‡qwQ‡jb|58
(2) g`xbv †_‡K g°vq n¾ ev Igivn&i Rb¨
Avm‡Z †M‡j g`xbv nÕ‡Z cÖvq 10 wK‡jvwgUvi
`w¶Y-c~‡e© Ôhyj ûjvBdvÕ †_‡K Bnivg euva‡Z
nq| ¯’vbwU eZ©gv‡b gmwR` I †MvmjLvbv
Øviv my‡kvwfZ| ÔûjvBdvÕ eby Rvkvg †Mv‡Îi
GKwU Kzqvi bvg| A_P GwU we`ÔAvZx‡`i
†ekx wQj Ges _vK‡e BbkvAvj−vn| ZvB Zv‡`i Rb¨
Bnivg Ae¯’vq `~i †_‡K g°vq Avmv KóKi n‡e bv|
58. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2556, 2667|
4343 n¾ I Igivn
gva¨‡g ÔAveBqv‡i AvjxÕ ev ÔAvev‡i AvjxÕ
A_©vr Avjxi Kzqv mg~n bv‡g cwiwPZ n‡q‡Q|
ejv n‡q _v‡K †h, Avjx (ivt) wRb nZ¨v K‡i
D³ Kzqvq wb‡¶c K‡iwQ‡jb|59
G¸wj
AwZf³‡`i wfwËnxb cÖPviYv gvÎ|
(3) hw` †KD fyj ‡g ev Awb”QvK…Zfv‡e
gxK¡vZ AwZ g K‡ib I Ab¨‡Î Bnivg
euv‡ab, Zv‡Z wZwb gvd cv‡eb| wKš‘ Avjm¨
e‡k Ki‡j Zvi Dci wd`&Bqv ¯^iƒc GKwU
eKix Kzievbx IqvwRe n‡e| hv wZwb g°vq
wM‡q hen K‡i dKxi-wgmKxb‡`i g‡a¨
weZiY K‡i †`‡eb| hw` wZwb B”QvK…Zfv‡e
gxK¡vZ AwZ g K‡ib, ZvnÕ‡j Zv‡K wd‡i
G‡m cybivq gxK¡vZ †_‡K Bnivg euva‡Z n‡e|
(4) hw` †Kvb wegvb ev cwienb Zv‡K gxK¡v‡Zi
ms‡KZ w`‡e bv e‡j AvksKv nq, ZvnÕ‡j
wegv‡b IVvi Av‡MB Bnivg euva‡Z cvi‡eb|
59. wgiK¡vZ 5/269 c„t|
44 44n¾ I Igivn
(5) hw` Ab¨ D‡Ï‡k¨ †KD g°vq G‡m
_v‡Kb, AZtci n¾ ev Igivn Ki‡Z Pvb,
ZvnÕ‡j nviv‡gi evB‡i ZvbÔCg ev wRÔBi©vbvn
cÖf„wZ GjvKvq wM‡q wZwb Bnivg †eu‡a Avm‡eb|
Bnivg euvavi wbqg )( :
(1) Bniv‡gi c~‡e© Ih~ ev †Mvm‡ji gva¨‡g
cweÎZv AR©b Kiv DËg| Z‡e kZ© bq|
gwnjvMY bvcvK Ae¯’v‡ZI Bnivg euva‡Z
cvi‡eb (2) †`‡n myMwÜ e¨envi Kiv,
†cvlv‡K bq (3) cyi“l‡`i Rb¨ mv`v †mjvB
wenxb jy½x I Pv`i cwiavb Kiv| gwnjv‡`i
Rb¨ †h‡Kvb ai‡bi kvjxb †cvlvK cwiavb
Kiv, hv cyi“l‡`i †cvlv‡Ki m`„k bq|
†h †Kvb dih Qvjv‡Zi c‡i wKsev
ÔZvwnBqvZzj Ih~Õ `yÕivKÔAvZ bdj Qvjv‡Zi
c‡i Bnivg euvav P‡j| Z‡e Bnivg euvavi
mv‡_ Qvjv‡Zi †Kvb m¤úK© †bB|60
60. kvqL Ave`yj−vn web Rv‡mi, AvnKvgyj n¾ (wiqv`:
3q ms¯‹iY 1412/1992) c„t 70-75|
4545 n¾ I Igivn
Bniv‡gi ci wbwl× welq mg~n
n¾ I Igivn&i Bnivg Qvjv‡Z ZvKex‡i
Zvnixgvi b¨vq| d‡j Bnivg euvavi ci gynwi‡gi
Rb¨ A‡bK¸wj welq wbwl× _v‡K| †hgb,
(1) myMwÜ e¨envi Kiv (2) ¯¿x-cyi“l Df‡qi
Rb¨B gv_vi Pzj Ges †h †Kvb Dcv‡q kix‡ii
†h †Kvb ¯’v‡bi ckg DVv‡bv I nvZ cv‡qi
bL KvUv (3) cï-c¶x ev †h‡Kvb cÖvYx
wkKvi Kiv| GgbwK wkKvi ai‡Z Bkviv-
Bw½‡Z mn‡hvwMZv Kiv| Z‡e ¶wZKi
RxeRš‘ †hgb mvc, we”Qz, B`yi, ¶¨vcv KzKzi,
gkv, DKzb BZ¨vw` gvivi AbygwZ i‡q‡Q61
(4) hveZxq †hŠbvPvi, weev‡ni cÖ¯—ve,
61. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2698-99|
46 46n¾ I Igivn
weev‡ni AvK¡` ev †hŠb Av‡jvPbv Kiv (5)
cyi“‡li Rb¨ cvMox, Uzcx I i“gvj e¨envi
Kiv| Z‡e cÖPÊ Mi‡g Qvqvi Rb¨ ev e„wó‡Z
QvZv ev Hiƒc wKQy e¨envi Kivq †`vl †bB
(6) cyi“‡li Rb¨ †Kvb cÖKv‡ii †mjvB Kiv
Kvco †hgb RyeŸv, cvÄvex, kvU©, †MwÄ, †gvhv
BZ¨vw` cwiavb Kiv| Z‡e Zvwj jvMv‡bv
Bniv‡gi Kvco civq †`vl †bB (7)
gwnjv‡`i Rb¨ gyLv”Qv`b I nvZ †gvhv
e¨envi Kiv| Z‡e ci cyi“‡li mvg‡b †Pnviv
†X‡K ivLv IqvwRe (8) SMov-weev` Kiv
Ges kixÔAvZ we‡ivax †Kvb ev‡R K_v ejv I
ev‡R KvR Kiv|
Dc‡iv³ KvR¸wji g‡a¨ †Kej †hŠbwgj‡bi
d‡jB Bnivg evwZj n‡e| evKx¸wji Rb¨
Bnivg evwZj n‡e bv| Z‡e wd`Bqv IqvwRe
4747 n¾ I Igivn
n‡e| A_©vr Kvddviv ¯^iƒc GKwU eKix
Kyievbx w`‡eb A_ev 6 Rb wgmKxb‡K wZb
QvÔ Lv`¨ w`‡eb A_ev wZbw`b wQqvg cvjb
Ki‡eb|62
Aek¨ hw` fy‡j wKsev AÁZve‡k
wKsev eva¨MZ Kvi‡Y A_ev Nyg Ae¯’vq †KD
K‡i †d‡j, Zv‡Z †Kvb †Mvbvn †bB ev
wd`&Bqv †bB|
Dc‡iv³ wbwl× welq mg~‡ni D‡Ïk¨ nÕj
gynwig‡K `ywbqvex mvR-m¾v †_‡K gy³ nÕ‡q
cyivcywi Avj−vngyLx Kiv| cyi“‡li Rb¨ †mjvB
wenxb Kvco cwiav‡bi D‡Ïk¨ nÕj mKj
†RŠjym I cÖ`k©bx †_‡K gy³ nÕ‡q Avj−vn&i
Rb¨ Lv‡jQ I wb‡ew`ZcÖvY nIqv|
62. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2688|
48 48n¾ I Igivn
Igivn I ZvgvËz n‡¾i wbqgvejx I
cÖ‡qvRbxq †`vÔAv mg~n
1. Igivn I ZvgvËz n¾ )( :
evsjv‡`kx nvRxMY mvaviYZ ZvgvËz n¾ K‡i
_v‡Kb| XvKv nÕ‡Z †RÏv †cuŠQ‡Z wegv‡b
mvaviYZt mv‡o cuvP N›Uv mgq jv‡M| ZvgvËz
nvRxMY †RÏv AeZi‡Yi Aš—Zt Avav N›Uv
c~‡e© wegv‡bi †`Iqv gxK¡vZ eivei †cuŠQevi
†NvlYv I meyR ms‡KZ `v‡bi ciciB Ih~
†k‡l Igivn&i Rb¨ Bniv‡gi Kvco cwiavb
K‡i (1) wb‡æv³ †`vÔAv co‡eb,
ÔjveŸv‡qK ÔIgivZvbÕ (Avwg Igivn&i Rb¨
nvwhi)| AZtci ÔZvjweqvnÕ cvV Ki‡Z
_vK‡eb| A_ev (2) ÔAvj−v-
û¤§v jveŸv‡qK IgivZvbÕ (†n Avj−vn! Avwg
4949 n¾ I Igivn
Igivn&i Rb¨ nvwhi)| A_ev (3)
ÔjveŸv‡qK Avj−v-û¤§v ÔIgivZvg gyZvgvwËÔAvb
wenv Bjvj nvw¾; dvBqvmwminv jx Iqv
ZvK¡veŸvjnv wgbœxÕ|
A_©: Ô†n Avj−vn! Avwg Igivn&i Rb¨ nvwhi,
n‡¾i D‡Ï‡k¨ DcKvi jvfKvix wnmv‡e|
AZGe Zzwg Avgvi Rb¨ Igivn‡K mnR K‡i
`vI Ges Avgvi c¶ nÕ‡Z Zv Keyj K‡i bvIÕ|
(4) hviv GKB Bniv‡g Igivn I n¾ `yÕwUB
Ki‡eb, Zviv ej‡eb,
ÔjveŸv‡qK Avj−v-û¤§v ÔIgivZvb Iqv nv¾vbÕ|
(5) hviv †KejgvÎ n‡¾i Rb¨ Bnivg
euva‡eb, Zviv ej‡eb
ÔjveŸv‡qK Avj−v-û¤§v nv¾vbÕ|
(6) wKš‘ hviv cw_g‡a¨ Amy‡Li ev Ab¨ †Kvb
Kvi‡Y n¾ Av`vq Ki‡Z cvi‡eb bv e‡j
50 50n¾ I Igivn
AvksKv Ki‡eb, Zviv ÔjveŸv‡qK IgivZvbÕ
A_ev ÔjveŸv‡qK nv¾vbÕ ejvi ci wb‡æv³
kZ©vaxb †`vÔAv co‡eb-
ÔdvBb nvevmvbx nv-wemyb, dv gvnvj−x nvqQy
nvevmZvbxÕ|
A_©: Ôhw` (Avgvi n¾ ev Igivn cvj‡b)
†Kvb wKQy euvav n‡q `uvovq, ZvnÕ‡j †hLv‡b
Zzwg Avgv‡K evav w`‡e (†n Avj−vn!),
†mLv‡bB Avgvi nvjvj nIqvi ¯’vb n‡eÕ|63
(7) hviv Kvi“ c¶ †_‡K e`jx n¾ Ki‡eb,
Zviv Zv‡`i gyIqvw°j cyi“l nÕ‡j g‡b g‡b
Zvi wbqZ K‡i ej‡eb,
ÔjveŸv‡qK ÔAvb dzjvbÕ (Agy‡Ki c¶ nÕ‡Z
Avwg nvwhi)| Avi gwnjv nÕ‡j ej‡eb,
63. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2711|
5151 n¾ I Igivn
ÔjveŸv‡qK ÔAvb dzjv-bvnÕ| hw` ÔAvb dzjvb
ev dzjv-bvn ej‡Z fy‡j hvb, Zv‡ZI Amyweav
†bB| wbq‡Zi Dc‡iB Avgj Keyj n‡e
BbkvAvj−vn|
(8) m‡½ bvevjK †Q‡j ev †g‡q _vK‡j
(Zv‡`i‡K Ih~ Kwi‡q Bnivg euvwa‡q) Zv‡`i
c¶ †_‡K Zv‡`i AwffveK g‡b g‡b Zv‡`i
wbqZ K‡i Dc‡iv³ †`vÔAv co‡eb|64
(9) hw` †KD ÔZvjweqvnÕ cvV Ki‡ZI fy‡j
hvb, ZvnÕ‡j wZwb AbyZß n‡q Avj−vn&i wbKU
¶gv PvB‡eb Ges ÔZvjweqvnÕ cvV Ki‡eb|
GRb¨ Zv‡K †Kvb wd`&Bqv w`‡Z n‡e bv|
(10) evsjv‡`kx nvRxMY hw` g`xbv n‡q
g°vq hvb, ZvnÕ‡j g`xbvq †b‡g Ôhyj-
ûjvBdvÕ †_‡K Bnivg euva‡eb, Zvi Av‡M
bq| †Kbbv †RÏv n‡q wZwb g`xbvq G‡m‡Qb
64. K¡vnZ¡vbx, c„t 52-55|
52 52n¾ I Igivn
mvaviY gymvwdi wnmv‡e gmwR‡` beex‡Z
QvjvZ Av`v‡qi D‡Ï‡k¨, n‡¾i D‡Ï‡k¨
bq| Avi gmwR‡` beex‡Z QvjvZ Av`vq Kiv
n‡¾i †Kvb Ask bq|
2. Zvj&weqvn )( :
Bnivg euvavi ci †_‡K gvmwR`yj nviv‡g
†cŠuQv ch©š— Bniv‡gi Kvi‡Y wbwl× e¯‘ mg~n
nÕ‡Z weiZ _vK‡eb Ges nvjvj nIqvi AvM
ch©š— me©`v mi‡e wb‡æv³ †`vÔAv co‡eb,
hv‡K ÔZvjweqvnÕ ejv nq| cyi“lMY mi‡e65
I gwnjvMY wbæ¯^‡i ÔZvjweqvnÕ cvV
Ki‡eb|-
65. gyIqvË¡v, wZiwghx cÖf„wZ, wgkKvZ nv/2549|
5353 n¾ I Igivn
D”PviY: ÔjveŸvBKv Avj−v-û¤§v jveŸv‡qK,
jveŸvBKv jv kvixKv jvKv jveŸv‡qK; Bbœvj
nvg&`v IqvwbœÔgvZv jvKv Iqvj gyj&K; jv
kvixKv jvKÕ|
A_©: ÔAvwg nvwhi †n Avj−vn Avwg nvwhi|
Avwg nvwhi| †Zvgvi †Kvb kixK †bB, Avwg
nvwhi| wbðqB hveZxq cÖksmv, AbyMÖn I
mvgªvR¨ meB †Zvgvi; †Zvgvi †Kvb kixK †bBÕ|
D‡j−L¨ †h, Rv‡njx hy‡M Avieiv Z¡vIqvd
Kv‡j wb‡gœv³ wkiKx Zvjweqvn cvV KiZ|-
jveŸvBKv jv kvixKv jvKv, Bj−v kvixKvb ûqv
jvK; ZvgwjKzû Iqv gv gvjvKÕ (Avwg nvwhi;
†Zvgvi †Kvb kixK †bB, †Kej H kixK hv
†Zvgvi Rb¨ i‡q‡Q| Zzwg hvi gvwjK Ges hv
wKQzi †m gvwjKÕ)| gykwiKiv ÔjveŸvBKv jv
kvixKv jvKvÕ ejvi ci ivm~j (Qvt) Zv‡`i
54 54n¾ I Igivn
D‡Ï‡k¨ K¡v` K¡v` (_v‡gv _v‡gv, Avi
†e‡ovbv) ej‡Zb|66
e¯‘Z: Bmjvg G‡m D³
wkiKx Zvjweqvn cwieZ©b K‡i c~‡e© ewY©Z
wb‡f©Rvj ZvInx` wfwËK Zvjweqvn cÖeZ©b
K‡i| hvi AwZwi³ †Kvb kã ivm~jyj−vn (Qvt)
e‡jbwbÕ|67
ÔZvjweqvÕ cvV †k‡l Avj−vn&i mš‘wó I RvbœvZ
Kvgbv K‡i Ges Rvnvbœvg †_‡K euvPvi Rb¨
Qnxn nv`x‡Q ewY©Z †`vÔAv mg~n cvV Kiv
hv‡e| †hgb ÔAvj−v-û¤§v Bbœx AvmAvjyKvj
Rvbœvn, Iqv AvÔEhyweKv wgbvbœv-iÕ (†n
Avj−vn! Avwg †Zvgvi wbK‡U RvbœvZ cÖv_©bv
KiwQ I Rvnvbœvg †_‡K cvbvn Pvw”Q)|68
66. gymwjg, Beby AveŸvm (ivt) nÕ‡Z; wgkKvZ nv/2554
ÔBnivg I ZvjweqvnÕ Aby‡”Q`|
67. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2541 ÔBnivg I
ZvjweqvnÕ Aby‡”Q`|
68. Ave~`vE` nv/793; Qnxn Beby wneŸvb nv/865|
5555 n¾ I Igivn
A_ev ej‡e Ôi‡eŸ wK¡bx ÔAvhv-evKv BqvIgv
ZveÔAvQz ÔBev-`vKvÕ| Ô†n Avgvi cÖwZcvjK!
†Zvgvi Avhve nÕ‡Z Avgv‡K euvPvI! †hw`b
†Zvgvi ev›`v‡`i Zzwg cybi“Ìvb NUv‡eÕ|69
wbqZ )( : g‡b g‡b Igivn ev n‡¾i
msKí Kiv I Zvjweqvn cvV KivB h‡_ó|
gy‡L ÔbvIqvBZzj IgivZvÕ ev ÔbvIqvBZzj
nv¾vÕ ejv we`ÔAvZ|70
D‡j−L¨ †h, n¾ ev
Igivn&i Rb¨ ÔZvjweqvnÕ cvV Kiv e¨ZxZ
Ab¨ †Kvb Bev`‡Zi Rb¨ gy‡L wbqZ cv‡Vi
†Kvb `jxj †bB|
dhxjZ : ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, Ô†Kvb
gymjgvb hLb ÔZvjweqvnÕ cvV K‡i, ZLb
Zvi WvB‡b-ev‡g, c~‡e©-cwð‡g Zvi aŸwbi
†kl mxgv ch©š— KsKi, MvQ I gvwUi †Xjv
69. gymwjg, wgkKvZ nv/947 ÔZvkvnû‡` †`vÔAvÕ Aby‡”Q`-17|
70. wdK¡ûm mybœvn 1/464 c„t|
56 56n¾ I Igivn
mewKQy Zvi mv‡_ ÔZvjweqvnÕ cvV K‡iÕ|71
Z¡xex e‡jb, A_©vr hgx‡b hv wKQz Av‡Q, meB
Zvi Zvjweqvn&i mv‡_ GKvZ¥Zv †NvlYv K‡i|
3. gvmwR`yj nviv‡g cÖ‡e‡ki †`vÔAv : KvÔev
M„n `„wó‡MvPi nIqv gvÎ B”Qv Ki‡j `yÕnvZ
DuPz K‡i ÔAvj−vû AvKeiÕ e‡j †h‡Kvb †`vÔAv
A_ev wb‡gœv³ †`vÔAvwU co‡Z cv‡ib, hv
Igi (ivt) c‡owQ‡jb|
ÔAvj−v-û¤§v AvbZvm
mvjvg Iqv wgbKvm mvjvg, dvnvB‡qbv ieŸvbv
wem mvjvgÕ (†n Avj−vn! Avcwb kvwš—| Avcbvi
†_‡KB kvwš— Av‡m| AZGe †n Avgv‡`i
cÖwZcvjK! Avgv‡`i‡K kvwš—i mv‡_ euvwP‡q
ivLyb!Õ)|72
AZtci gmwR`yj nviv‡g cÖ‡ek
71. wZiwghx, Beby gvRvn, wgkKvZ nv/2550|
72. evqnvK¡x 5/73; Avjevbx, gvbvwmKzj nv¾ Iqvj
ÔIgivn c„t 20|
5757 n¾ I Igivn
Kivi mgq cÖ_‡g Wvb cv †i‡L wb‡gœi
†`vÔAvwU co‡eb|-
(1) Avj−v-û¤§v Qv‡j− ÔAvjv gynv¤§v` Iqv
mv‡j−g; Avj−v-û¤§vdZvnjx AveIqvev
ingvwZKvÕ (†n Avj−vn! Zzwg gynv¤§v`-Gi
Dci AbyMÖn I kvwš— el©Y Ki| †n Avj−vn Zzwg
Avgvi Rb¨ †Zvgvi AbyMÖ‡ni `iRv mg~n Ly‡j
`vI!Õ)|73
(2) A_ev ej‡eb,
73. nv‡Kg 1/218; Avey`vE` nv/465; Beby gvRvn
nv/772-73; Qnxnvn nv/2478|
58 58n¾ I Igivn
AvÔEhy wej−v-wnj ÔAvhxg, Iqv weIqvRwnwnj
Kvixg, Iqv wemyjZ¡v-wbwnj K¡v`xwg wgbvk
kvqZ¡v-wbi iRxgÕ (ÔAvwg gnxqvb I Mixqvb
Avj−vn Ges Zuvi gnvb †Pnviv I wPiš—b
KZ©„‡Z¡i Avkªq cÖv_©bv KiwQ weZvwoZ kqZvb
nÕ‡ZÕ| GB †`vÔAv cvV Ki‡j kqZvb e‡j,
†jvKwU mviv w`b Avgvi †_‡K wbivc` n‡q
†MjÕ|74
`yÕwU †`vÔAv GK‡Î covq †Kvb †`vl
†bB| e¯‘Zt G †`vÔAv gmwR‡` beexmn
†h‡Kvb gmwR‡` cÖ‡e‡ki †¶‡Î cÖ‡hvR¨|
gmwR` †_‡K †ei nIqvi †`vÔAv:
cÖ_‡g evg cv †i‡L ej‡eb,
ÔAvj−v-û¤§v Qv‡j− ÔAvjv gynv¤§v` Iqv mv‡j−g;
Avj−v-û¤§v Bbœx AvmAvjyKv wgb dvhwjKvÕ (†n
Avj−vn! Zzwg gynv¤§v`-Gi Dci AbyMÖn I kvwš—
74. Avey`vE` nv/466; wgkKvZ nv/749|
5959 n¾ I Igivn
el©Y Ki| †n Avj−vn! Avwg †Zvgvi AbyMÖn
cÖv_©bv KiwQÕ)|
(2) A_ev ej‡eb,
ÔAvj−v-û¤§v Qv‡j− ÔAvjv gynv¤§v` Iqv mv‡j−g;
Avj−v-û¤§vÔwQgbx wgbvk kvqZ¡v-wbi iRxgÕ (†n
Avj−vn! Zzwg gynv¤§v`-Gi Dci AbyMÖn I kvwš—
el©Y Ki| †n Avj−vn! Zzwg Avgv‡K weZvwoZ
kqZvb †_‡K wbivc` iv‡LvÕ)|75
`yÕwU †`vÔAv
GK‡Î covq †Kvb †`vl †bB| †`vÔAvwU
gmwR‡` beexmn mKj gmwR‡`i †¶‡Î
cÖ‡hvR¨|
4. Z¡vIqvd )( :
AZtci nvRv‡i AvmIqv‡`i wbKUeZx© eby
kvqevn †MBU w`‡q A_ev Ab¨ †h‡Kvb `iRv
w`‡q cÖ‡ek K‡i Ih~ Ae¯’vq †mvRv gvZ¡v‡d
75. Beby gvRvn nv/773; Qnxnvn nv/2478|
60 60n¾ I Igivn
wM‡q KvÔevi `w¶Y-c~e© †Kv‡Y Aew¯’Z
ÔnvRv‡i AvmIqv`Õ (Kv‡jv cv_i) eivei
meyR evwZi bxP †_‡K KvÔev Ni‡K ev‡g †i‡L
Z¡vIqvd (cÖ`w¶Y) ïi“ Ki‡eb| G‡K
ÔZ¡vIqv‡d Kz`~gÕ ev AvMgbx Z¡vIqvd e‡j|
D‡j−L¨ †h, evqZzj−vn&i Z¡vIqvd nÕj Qvjv‡Zi
gZ| †mRb¨ G‡Z cweÎZv kZ©| gvSLv‡b Ih~
Uz‡U †M‡j cybivq Ih~ K‡i cÖ_g †_‡K Avevi
Z¡vIqvd ïi“ Ki‡Z n‡e| bv Ki‡j ev mgq
bv †c‡j Zv‡K wd`Bqv ¯^iƒc GKwU Kzievbx
w`‡Z n‡e| Z‡e AÁZve‡k Ki‡j gvd|
Z¡vIqv‡di mgq Qvjv‡Zi b¨vq Pz‡c Pz‡c
†`vÔAv co‡Z nq| Z‡e GLv‡b eva¨MZ
Ae¯’vq Kj¨vYKi mvgvb¨ K_v ejvi AbygwZ
Avj−vn w`‡q‡Qb|76
g‡b ivL‡Z n‡e †h, M„n
76. wZiwghx I Ab¨vb¨; wgkKvZ nv/2576; BiIqv
nv/121; Z¡vIqv‡di Zvrch© : ÔevqZzj−vnÕ Z¡vIqv‡di
Zvrch© m¤¢eZt wb‡gœi welq¸wjB nÕ‡Z cv‡i|
6161 n¾ I Igivn
†hgb (1) GUvB c„w_ex‡Z Avj−vn&i Bev`‡Zi Rb¨ wbwg©Z
cÖ_g M„n (Av‡j Bgivb 3/96)| (2) GwU c„w_exi bvwf¯’j
Ges NyY©vqgvb jvwU‡gi †K‡›`ªi gZ| (3) cÖ‡Z¨K †QvU e¯‘
eo e¯‘‡K †K›`ª K‡i †Nv‡i| †hgb P›`ª c„w_exi Pviw`‡K
†Nv‡i, c„w_ex m~‡h©i Pviw`‡K †Nv‡i| Ggwbfv‡e
m„wóRM‡Zi mewKQz Zvi m„wóKZ©vi w`‡K AvewZ©Z n‡”Q|
AveZ©b †K›`ª me©`v GK I AwefvR¨| Avi wZwbB Avj−vn,
whwb wPiÄxe I wek¦ PivP‡ii aviK| KvÔev Avj−vn&i M„n|
GwU Zuvi GK‡Z¡i cÖZxK| ev›`v‡K ZvB wZwb G M„n
cÖ`w¶Y Kivi wb‡`©k w`‡q‡Qb (n¾ 22/29)| GwU
Avj−vn&i cÖwZ ev›`vi gyLv‡c¶xZvi I `vmZ¡ cÖKv‡ki Abb¨
wb`k©b| ejv evûj¨, G M„n e¨ZxZ Ab¨ †Kvb M„n
cÖ`w¶‡Yi wb‡`©k Avj−vn KvD‡K †`bwb (4) Nwoi KuvUvi
AbyK~‡j mKj KvR Wvb w`K †_‡K ev‡g Ki‡Z ejv
nÕ‡jI KvÔev cÖ`w¶Y evg †_‡K WvB‡b Ki‡Z nq| KviY
c„w_ex, P›`ª, m~h© BZ¨vw` cÖK…wZi mewKQz GgbwK †`‡ni
i³ cÖevn evg †_‡K WvB‡b AvewZ©Z nq| Avj−vn&i M„‡ni
Z¡vIqvd Kv‡j ZvB cyiv cÖK…wZ‡K mv‡_ wb‡q Avgiv
Z¡vIqvd Kwi Ges mK‡ji mv‡_ Avgiv Avj−vn&i cÖksmv
Kwi I Zuvi eoZ¡ †NvlYv Kwi| ZvB GwU wdriZ ev
¯^fveag© Abyhvqx Kiv nq| hvi Dc‡i Avj−vn gvbyl‡K m„wó
K‡i‡Qb| (5) gvby‡li ürwcÊ ey‡Ki evg w`‡K _v‡K|
KvÔev‡K ev‡g †i‡L WvB‡b cÖ`w¶‡Yi d‡j KvÔevi cÖwZ
62 62n¾ I Igivn
cÖ`w¶Y g~j D‡Ïk¨ bq, eis Avj−vn&i ûKzg
gvb¨ KivB I Zuvi mš‘wó jvfB gyL¨ D‡Ïk¨|
AZtci GB Z¡vIqv‡di mgq cyi“‡liv
ÔBhwZ¡evÕ Ki‡eb| A_©vr Wvb eM‡ji bxP
w`‡q Bniv‡gi Kvco evg Kuv‡ai Dc‡i DwV‡q
ivL‡eb I Wvb Kuva †Lvjv ivL‡eb| Z‡e
Ab¨vb¨ Z¡vIqvd †hgb Z¡vIqv‡d Bdvhvn,
Z¡vIqv‡d we`vÔ BZ¨vw`i mgq Ges Qvjv‡Zi
mgq mn Ab¨ mKj Ae¯’vq gynwig Zvi Dfq
Kuva †X‡K ivL‡eb| nvRv‡i AvmIqv` †_‡K
cÖwZwU Z¡vIqvd ïi“ n‡e I †mLv‡b G‡mB
†kl n‡e|
ü`‡qi AwaK AvKl©Y I ˆbKU¨ Abyf~Z nq, hv ¯^fvea‡g©i
AbyK~‡j| (6) nvRxMY Avj−vn&i †gngvb| ZvB †ghev‡bi
Kv‡Q AvMgb I we`vq Zuvi M„n †_‡KB nIqv ¯^vfvweK|
Z¡vIqv‡d Kz`~g I Z¡vIqv‡d we`vÔ †m D‡Ï‡k¨B Kiv n‡q
_v‡K| e¯‘Zt Z¡vIqv‡di gva¨‡g c„w_ex I †mŠiRM‡Zi
AweiZ NyY©‡bi ¸i“Z¡c~Y© ˆeÁvwbK Z‡_¨i Bw½Z cvIqv
hvq, hv wbi¶i bexi beyA‡Zi GKwU cÖK…ó cÖgvY e‡U
6363 n¾ I Igivn
Z¡vIqv‡di ïi“‡Z ÔnvRv‡i AvmIqv`Õ-Gi
w`‡K nvZ Bkviv K‡i ej‡eb-
Ôwemwgj−v-wn Iqvj−v-û AvKeiÕ (Avj−vn&i
bv‡g ïi“ KiwQ Ges Avj−vn mevi eoÕ)|
A_ev ïay ÔAvj−vû AvKeiÕ ej‡eb|77
Gfv‡e
hLbB nvRv‡i AvmIqv‡` †cuŠQ‡eb, ZLbB
nvZ Øviv Bkviv A_ev Pzgy w`‡q ÔAvj−vû
AvKeiÕ ej‡eb| wfo Kg _vKvi my‡hvM
†bB| ZeyI my‡hvM †c‡j Z¡vIqv‡di ïi“‡Z
Ges †k‡l ÔnvRv‡i AvmIqv`Õ Pz¤^b Kivi
mybœvZ Av`vq Ki‡eb|
†gvU 7wU Z¡vIqvd n‡e| cÖ_g wZbwU
Z¡vIqv‡d ÔigjÕ78
ev GKUz †Rv‡i Pj‡Z n‡e
77. evqnvK¡x 5/79 c„t|
78. ÔigjÕ )( Kivi KviY GB †h, Av‡Mi eQi 6ô
wnRixi hyjK¡vÔ`vn gv‡m Igivn Ki‡Z G‡m evavcÖvß n‡q
†nv`vqweqvi mwÜPzw³ Abyhvqx c‡ii eQi 7g wnRixi
64 64n¾ I Igivn
Ges †k‡li Pvi Z¡vIqv‡d ¯^vfvweK MwZ‡Z
Pj‡eb| gwnjvMY me©`v ¯^vfvweK MwZ‡Z
Pj‡eb|79
AZtci `w¶Y-cwðg †Kv‡Y Aew¯’Z Ôi“K‡b
BqvgvbxÕ †_‡K `w¶Y-c~e© †Kv‡Y ÔnvRv‡i
hyjK¡vÔ`vn gv‡m Igivn Av`v‡qi w`b Kv‡diiv `xN© md‡i
K¬vš— gymjgvb‡`i Z¡vIqv‡di cÖwZ Zvw”Qj¨c~Y© Bw½Z K‡i
e‡jwQj †h, ÔBqvQwi‡ei R¡i G‡`i `ye©j K‡i w`‡q‡QÕ|
Avj−vn&i ivm~j (Qvt) ZLb kw³ cÖ`k©‡bi Rb¨ gymjgvb‡`i
cÖwZ `ª“Z Pjvi Av‡`k †`bÕ| Igi (ivt) e‡jb, Wvb Kuva
Ly‡j Z¡vIqv‡di KviYI wQj †mUvBÕ (wgiK¡vZ 5/314)|
e¯‘Zt Gi Øviv Øxb cÖwZôvq Qvnvev‡q †Kiv‡gi KóKi
wL`g‡Zi K_v ¯§iY Kwi‡q †`Iqv nq Ges Rvwb‡q †`Iqv
nq †h, Avj−vn&i weavb cÖwZôvi e¨vcv‡i gymjgvb †Kvb
hy‡MB `ye©j bq| ZvQvov Gi g‡a¨ Ab¨ Kj¨vYI i‡q‡Q †h,
cÖ_‡gi w`‡K †h kw³ _v‡K, †k‡li w`‡K Zv _v‡K bv|
ZvB cÖ_‡g hw` `ª“Z bv Pjv nq, ZvnÕ‡j mvZ Z¡vIqvd
†kl Ki‡Z K¬vwš—Ki `xN© mg‡qi cÖ‡qvRb c‡o| †Kbbv
Ggwb‡ZB G‡Z cÖvq †`o NÈv mgq †j‡M hvq 
79. gymwjg, wgkKvZ nv/2566|
6565 n¾ I Igivn
AvmIqv`Õ ch©š— `w¶Y †`Iqvj GjvKvq
†cuŠ‡Q cÖwZ Z¡vIqv‡d GB †`vÔAv co‡eb-
D”PviY: ÔieŸv-bv Av-wZbv wdÏyb&Bqv
nvmvbvZuvI Iqv wdj Av-wLiv‡Z nvmvbvZuvI
Iqv wK¡bv ÔAvhv-evbœv-iÕ|
A_©: Ô†n Avgv‡`i cvjbKZ©v! Avgv‡`i‡K
`ywbqvq Kj¨vY `vI I AvwLiv‡Z g½j `vI
Ges Rvnvbœv‡gi Avhve nÕ‡Z i¶v KiÕ|80
G
mgq Wvb nvZ w`‡q Ôi“K&‡b BqvgvbxÕ ¯úk©
Ki‡eb I ej‡eb
Ôwemwgj−v-wn, Iqvj−v-û AvKeiÕ| Z‡e Pzgy
w`‡eb bv| wf‡oi Rb¨ m¤¢e bv nÕ‡j ¯úk©
80. evK¡vivn 2/201; Qnxn Avey`vE` nv/1666; wgkKvZ
nv/2581; eyLvix nv/4522, 6389; wgkKvZ nv/2487|
66 66n¾ I Igivn
KiviI `iKvi †bB ev Iw`‡K Bkviv K‡i
ÔAvj−vû AvKeiÕ ejviI cÖ‡qvRb †bB| †Kej
ÔieŸvbv Av-wZbv...Õ †`vÔAvwU c‡o P‡j
hv‡eb| Avbvm (ivt) e‡jb †h, Avj−vn&i ivm~j
(Qvt) AwaKvsk mgq AÎ †`vÔAvwU cvV
Ki‡Zb| D‡j−L¨ †h, ieŸvbv-Gi ¯’‡j Avj−v-
û¤§v Av-wZbv wKsev Avj−v-û¤§v ieŸvbv Av-
wZbv ej‡j wmR`v‡ZI G †`vÔAv cov hv‡e|
GZبZxZ QvjvZ, mvC, Avivdv, gyh`vwjdv
me©Î me©`v G †`vÔAv cov hv‡e| GwU GKwU
mviMf© I me©vZ¥K †`vÔAv| hv mewKQz‡K
kvwgj K‡i Ges hv me©ve¯’vq cov hvq|
D‡j−L¨ †h, KvÔevi DËi cv‡k¦© ¯^í D”P
†`Iqvj †Niv ÔnvZ¡xgÕ-Gi evwni w`‡q
Z¡vIqvd Ki‡Z n‡e| wfZi w`‡q †M‡j H
Z¡vIqvd evwZj n‡e I cybivq Av‡iKwU
Z¡vIqvd Ki‡Z n‡e| †Kbbv ÔnvZ¡xgÕ81
AskwU
81 . KvÔev I nvZ¡xg : ÔnvZ¡xgÕ )( nÕj KvÔev M„‡ni g~j
wf‡Zi DËi w`‡Ki cwiZ¨³ As‡ki bvg| hv GKwU ¯^í
6767 n¾ I Igivn
g~j KvÔevi Aš—f©y³| hv‡K ev` w`‡j KvÔev
ev` c‡o hv‡e|
D”P Aa© †MvjvKvi cÖvPxi Øviv wPwýZ Kiv Av‡Q|
ivm~jyj−vn (Qvt) beyAZ jv‡fi cuvP eQi c~‡e© Zuvi 35 eQi
eqm Kv‡j Kziv‡qk †bZvMY eb¨vi †Zv‡o aŸ‡m covi
Dc g eû eQ‡ii cÖvPxb Beivnxgx KvÔev‡K †f‡½
bZzbfv‡e wbg©v‡Yi wm×vš— †bb| Zviv Zv‡`i cweÎ
DcvR©b Øviv GK GK †MvÎ GK GK Ask wbg©v‡Yi `vwqZ¡
fvM K‡i †bb| wKš‘ DËivs‡ki `vwqZ¡cÖvß eby ÔAv`x web
KvÔe web jyIqvB Zv‡`i nvjvj DcvR©‡bi KgwZ _vKvq
e¨_© nq| d‡j H As‡ki cÖvq 6 nvZ RvqMv ev` †i‡LB
†`Iqvj wbg©vY Kiv nq| G‡Z Beivnxgx KvÔevi H
AskUzKz ev` c‡o hvq| hv ÔnvZ¡xgÕ ev cwiZ¨³ bv‡g
AvRI Hfv‡e Av‡Q| GB mgq ÔnvRv‡i AvmIqv`Õ ivLv
wb‡q †Mvθwji g‡a¨ i³¶qx msN‡l©i Dc g nÕ‡j
Avj-AvgxbÕ gynv¤§v` Zv wgwU‡q †`b| wZwb GKwU Pv`i
wewQ‡q Zvi Dci cv_iwU iv‡Lb| AZtci me †Mv‡Îi
†bZv‡`i Pv`iwU DuPz K‡i ai‡Z e‡jb| AZtci wZwb
Pv`i †_‡K cv_iwU DwV‡q KvÔev M„‡ni `w¶Y-c~e© †Kv‡Yi
†`Iqv‡j cybt¯’vcb K‡ib| G‡Z mevB Lykx nq Ges
†Mvjgvj wg‡U hvq| Avj−vn&i ivm~j (Qvt) g°v weR‡qi ci
KvÔev M„n †f‡½ Beivnxgx wfwËi Dci cybwb©g©vY Ki‡Z
†P‡qwQ‡jb| wKš‘ g°vi bIgymwjg †bZv‡`i g‡a¨ g›`
cÖwZw qv nIqvi AvksKvq wZwb weiZ _v‡Kb| wZwb
68 68n¾ I Igivn
GBfv‡e mvZ Z¡vIqvd †k‡l gvK¡v‡g
Beivnx‡gi82
wcQ‡b ev wf‡oi Kvi‡Y Am¤¢e
†P‡qwQ‡jb †h, nvZ¡xg‡K Aš—f©y³ K‡i g~j wf‡Zi Dci
KvÔev M„n wbg©vY Ki‡eb| hv gvwU mgvb n‡e Ges hvi c~e©
`iRv w`‡q gyQj−x cÖ‡ek Ki‡e I QvjvZ †k‡l cwðg
`iRv w`‡q †ewi‡q hv‡e| wKš‘ Kziv‡qkiv Zv bv K‡i
A‡bK DuPz‡Z `iRv wbg©vY K‡i| hv‡Z Zv‡`i B”Qvi evB‡i
†KD †mLv‡b cÖ‡ek Ki‡Z bv cv‡iÕ| Lvjv Av‡qkv (ivt)-
Gi wbKU G nv`xQ †kvbvi ci nhiZ Avãyj−vn Beby
hyev‡qi (ivt) ¯^xq †LjvdZKv‡j 64 wnRix m‡b KvÔevM„n
†f‡½ ivm~‡ji B”Qvbyhvqx cybwb©g©vY K‡ib| wKš‘ wZwb
knx` nIqvi ci 73 wnRix m‡b DgvBqv Ljxdv Avãyj
gvwjK Be‡b gviIqv‡bi wb‡`©‡k MfY©i nv¾vR web
BDmyd Zv cybivq †f‡½ Av‡Mi gZ wbg©vY K‡ib| hv
AvRI i‡q‡Q| cieZx©‡Z AveŸvmxq Ljxdv gvn`x I nviƒY
GwU cybwb©g©vY K‡i ivm~‡ji B”Qv c~iY Ki‡Z †P‡qwQ‡jb|
wKš‘ Bgvg gv‡jK (int) Zv‡`i e‡jb, ÔAvcbviv KvÔev
M„n‡K ev`kvn‡`i †Lj-Zvgvkvi e¯‘‡Z cwiYZ Ki‡eb bvÕ
(Beby KvQxi, Zvdmxi m~iv evK¡vivn 127-28; H, Avj-
we`vqvn Iqvb wbnvqvn 8/253)| d‡j AvRI KvÔevM„n
GKB Ae¯’vq i‡q‡Q| Beivnxgx wfwˇZ AvRI wd‡i
Av‡mwb| †klbexi AvKvsLvI c~Y© nqwb|
82. gvK¡v‡g Beivnxg : KvÔevi c~e©-DËi cv‡k¦© wcZv
Beivnxg (Avt)-Gi `uvov‡bvi ¯’vb‡K ÔgvK¡v‡g BeivnxgÕ
6969 n¾ I Igivn
nÕ‡j nvivg kix‡di †h‡Kvb ¯’v‡b nvjKvfv‡e
bxi‡e `yÕivKÔAvZ bdj QvjvZ Av`vq
Ki‡eb| GB mgq Wvb Kuva †X‡K wb‡eb|
(K) GB QvjvZ wbwl× wZb mg‡qI cov hv‡e
(L) hw` eva¨MZ †Kvb kviC Kvi‡Y ev
fyjekZt GB QvjvZ Av`vq bv K‡i †KD
ejv nq| Avj−vn ¯^xq ev›`v‡`i wb‡`©k w`‡q e‡jb,
Ô†Zvgiv Beivnx‡gi `uvov‡bvi ¯’vb‡K
Qvjv‡Zi ¯’vb evbvIÕ (evK¡vivn 2/125)| GLv‡b `uvov‡bv
Bgv‡gi wcQ‡b fvlv, eY©, AÂj wbwe©‡k‡l mKj gymwjg
GK‡Î cuvP Iqv³ QvjvZ Av`vq K‡ib| gvK¡v‡g Beivnxg
ZvB wek¦ gymwjg H‡K¨i cÖvY‡K›`ª| A_P Pvi gvhnv‡ei
ZvK¡jx`cš’x Av‡jg I Zv‡`i Abymvix‡`i mš‘ó Ki‡Z
wM‡q ZrKvjxb wgm‡ii eyiRx gvgj~K myjZvb dviR web
eviK‚‡Ki wb‡`©‡k 801 wnRix m‡b (1406 L„t) KvÔev
M„‡ni Pvicv‡k PviwU gyQvj−v Kv‡qg Kiv nq, hv gvhnvex
wefw³‡K ¯’vqx iƒc †`q| Avj−vn&i A‡kl †g‡nievbx‡Z
eZ©gvb mE`x kvmK cwiev‡ii cÖwZôvZv ev`kvn Ave`yj
Avhxh Av‡j mE` 1343 wnRix m‡b (1927 L„t) D³ Pvi
gyQvj−vi we`ÔAvZ DrLvZ K‡ib Ges 542 eQi c‡i
gymjgvbMY cybivq gvK¡v‡g Beivnx‡g GK Bgv‡gi wcQ‡b
HK¨e×fv‡e QvjvZ Av`v‡qi my‡hvM jv‡f ab¨ nb| hv
AvRI Ae¨vnZ Av‡Q| dvwjj−v-wnj nvg&`|
70 70n¾ I Igivn
†ewi‡q Av‡mb, Zv‡Z †Kvb †`vl n‡e bv|
KviY GwU IqvwRe bq (M) GLv‡b myriv
QvovB QvjvZ Rv‡qh| Z‡e gyQj−xi cÖwZ m¤§vb
cÖ`k©b Kiv IqvwRe| gyQj−xi wmR`vi ¯’vb
nÕ‡Z GKwU eKix hvIqvi gZ `yi‡Z¡i evwni
w`‡q AwZ g Kiv hv‡e|83
(N) D³ Qvjv‡Z
m~iv‡q dvwZnv †k‡l cÖ_g ivKÔAv‡Z Ôm~iv
Kv‡diƒYÕ Ges wØZxq ivKÔAv‡Z Ôm~iv BLjvQÕ
cvV Ki‡eb| Z‡e Ab¨ m~ivI cvV Ki‡Z
cv‡ib| (O) Z¡vIqvd I mvC-†Z msL¨v
MYbvq Kg n‡q‡Q e‡j wbwðZ aviYv nÕ‡j
evKxUv c~Y© K‡i wb‡eb| aviYv AwbwðZ nÕ‡j
ev MYbvq †ekx nÕ‡j †Kvb †`vl †bB|
QvjvZ †k‡l m¤¢e nÕ‡j nvRv‡i AvmIqv`
Pz¤^b Ki‡eb| AZtci wbK‡UB c~e©-`w¶‡Y
ÔhghgÕ GjvKvq cÖ‡ek K‡i †mLvb †_‡K
cvwb cvb K‡i cv‡kB ÔQvdvÕ cvnv‡o D‡V
hv‡eb|
83. eyLvix nv/496; gymwjg nv/1134|
7171 n¾ I Igivn
5. mvC )( :
AZtci Qvdv I gviIqvi g‡a¨ mvZevi mvC
(†`Šo) Ki‡eb|84
`yB cvnv‡oi ga¨eZx© `yB
meyR `v‡Mi g‡a¨ GKUz †Rv‡i †`Šov‡eb|
Z‡e gwnjvMY ¯^vfvweK MwZ‡Z Pj‡eb|
(1) Qvdv cvnv‡oi wbKUeZ©x n‡q ej‡eb,
Avgiv ïi“ KiwQ †mLvb †_‡K hv w`‡q Avj−vn
ïi“ K‡i‡Qb| AZtci wb‡gœv³ AvqvZwU cvV
Ki‡eb- ÔBbœvQ
Qvdv Iqvj gviIqvZv wgb kvÔAv-Bwij−v-nÕ
(ÔwbðqB Qvdv I gviIqv Avj−vn&i wb`k©b
mg~‡ni Ab¨ZgÕ (evK¡vivn 2/158)| (2) AZtci
84. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2557; Qvdv cvnvo :
KvÔev M„‡ni c~e©-`w¶‡Y ÔQvdv cvnvoÕ Aew¯’Z| †mLvb
†_‡K †mvRv DËi w`‡K cÖvq Aa© wKt wgt (450 wgt) `~‡i
ÔgviIqv cvnvoÕ Aew¯’Z| Dfq cvnv‡o mvZevi mvC-‡Z
3.15 wKtwgt c_ AwZ g Ki‡Z nq|
72 72n¾ I Igivn
cvnv‡o DVvi mgq wZbevi ÔAvj−v-û AvKeviÕ
ej‡eb| (3) AZtci cvnv‡o D‡V KvÔev-i
w`‡K gyL K‡i `yÕnvZ DwV‡q wZbevi wb‡æi
†`vÔAv cvV Ki‡eb-
D”PviY: jv Bjv-nv Bj−vj−v-û Iqvn`vû jv
kvixKv jvn~, jvûj gyjKz Iqv jvûj nvg`y;
BDnqx Iqv BDgxZz, Iqv ûqv ÔAvjv Kz‡j−
kvBwqb K¡v`xi| jv Bjv-nv Bj−vj−v-û Iqvn`vn~
jv kvixKv jvn~, AvbRvhv IqvÔ`vn~ Iqv bvQviv
ÔAve`vn~, Iqv nvhvgvj Avn&hv-ev Iqvn`vn~Õ|
7373 n¾ I Igivn
A_©: ÔAvj−vn e¨ZxZ †Kvb Dcvm¨ †bB| wZwb
GKK| Zuvi †Kvb kixK †bB| ZuviB Rb¨
mKj ivRZ¡ I ZuviB Rb¨ mKj cÖksmv|
wZwbB euvPvb I wZwbB gv‡ib Ges wZwb mKj
wKQyi Dc‡i ¶gZvkvjxÕ| ÔAvj−vn e¨ZxZ
†Kvb Dcvm¨ †bB| wZwb GKK| Zuvi †Kvb
kixK †bB| wZwb Zuvi Iqv`v c~Y© K‡i‡Qb I
¯^xq ev›`v‡K mvnvh¨ K‡i‡Qb Ges GKvB kΓ
`j‡K aŸsm K‡i‡QbÕ| GB mv‡_ `ywbqv I
Av‡Liv‡Zi Kj¨vY Kvgbv K‡i Ab¨vb¨
†`vÔAvI cov hv‡e|85
(3) Qvdv †_‡K gviIqv ch©š— GK mvC,
gviIqv †_‡K Qvdv ch©š— Av‡iK mvC| Ggwb
K‡i Qvdv †_‡K mvC ïi“ nÕ‡q gviIqv‡Z
wM‡q mßg mvC †kl n‡e I †mLvb †_‡K Wvb
85. gymwjg, wgkKvZ nv/2555; Avey`vE` nv/1872|
74 74n¾ I Igivn
w`‡K †ewi‡q cv‡kB †mjy‡b wM‡q gv_v gyÊb
Ki‡eb A_ev mg¯— Pzj †Q‡U Lv‡Uv Ki‡eb|
(4) gwnjvMY Zv‡`i Pz‡ji †eYx nÕ‡Z A½ywji
AMÖfvM mgvb Aí wKQz Pzj †K‡U †dj‡eb|
(5) Igivn&i c‡i n‡¾i mgq wbKUeZx© nÕ‡j
Pzj Lv‡Uv KivB fvj| c‡i n‡¾i mgq gv_v
gyÊb Ki‡eb| Gici nvjvj n‡q hv‡eb I
Bnivg Ly‡j ¯^vfvweK †cvlvK ci‡eb|
ÔmvCÕ A_© †`uŠov‡bv| Z…òvZ© gv nv‡Riv wkï
BmgvC‡ji I wb‡Ri cvwb cv‡bi Rb¨
gvby‡li mÜv‡b cvMjciv n‡q Qvdv I gviIqv
cvnv‡o D‡V †`L‡Z †P‡qwQ‡jb †Kvb e¨emvqx
Kv‡djvi mÜvb †g‡j wK-bv| †mB KóKi I
Ki“Y ¯§„wZ g‡b †i‡LB G mvC Ki‡Z nq|
(6) Z‡e mvC-i mgq gwnjv‡`i †`Šov‡Z nq bv
m¤¢eZt Zv‡`ic`©viKvi‡Y I ¯^v¯’¨MZ Kvi‡Y|
7575 n¾ I Igivn
(7) cÖwZevi Qvdv I gviIqv‡Z D‡V KvÔevgyLx
n‡q nvZ DwV‡q c~‡e©i †`vÔAvwU cvV Ki‡eb|
Z‡e gviIqv‡Z D‡V ÔBbœvQ Qvdv...Õ AvqvZwU
co‡Z nq bv| (8) Z¡vIqvd I mvC Ae¯’vq
wbw`©ó †Kvb †`vÔAv †bB| eis hvi hv †`vÔAv
gyL¯— Av‡Q, ZvB bxi‡e co‡eb| Aek¨B Zv
Qnxn nv`x‡Q ewY©Z †`vÔAv nIqv evÃbxq|
ev›`v Zvi cÖfyi wbK‡U Zvi g‡bi mKj K_v
wb‡e`b Ki‡eb| Avj−vn Zvi ev›`vi ü`‡qi
Lei iv‡Lb| Beby gvmÔE` I Beby Igi (ivt)
GB mgq c‡o‡Qb:
ÔiweŸMwdi IqvinvgÕ (†n cÖfy! Avgv‡K ¶gv
Ki I `qv Ki)|86
(9) mvC-i Rb¨ Ih~ ev
cweÎZv kZ© bq, Z‡e gy¯—vnve|87
(10) GB
mgq AwaKnv‡i Ômyenv-bvj−vnÕ ÔAvj-
86 . evqnvK¡x 5/95 c„t|
87 . dvZvIqv Beby evh 5/264 c„t|
76 76n¾ I Igivn
nvg`ywjj−vnÕ I ÔAvj−vû AvKeviÕ co‡eb ev
KziAvb †ZjvIqvZ Ki‡eb|
D‡j−L¨ †h, (11) mvC-i g‡a¨ Amy¯’ n‡q
co‡j evKx mvC¸wj Uªwj‡Z Kivq †`vl †bB
(12) Z¡vIqvd I mvC-i mgq GKRb
`j‡bZv eB †ei K‡i †Rv‡i †Rv‡i co‡Z
_v‡Kb I Zvi mv_xiv wc‡Q wc‡Q mi‡e Zv
D”PviY Ki‡Z _v‡K| G cÖ_vwU we`ÔAvZ|
GUv Aek¨B cwiZ¨vR¨| A_© bv ey‡S Gfv‡e
mg¯^‡i I D‰”Pt¯^‡i †`vÔAv cvV Kivi g‡a¨
†hgb Lyk~-Lyh~ _v‡K bv, †Zgwb Zv wbR ü`‡q
†Kvbiƒc †iLvcvZ K‡i bv| d‡j Gfv‡e
†ZvZvcvwLi eywj AvIov‡bvi g‡a¨ †Kvbiƒc
†bKx jvf n‡e bv| Dciš‘ A‡b¨i bxie
†`vÔAv I Lyk~-Lyh~-†Z weNœ m„wó Kivi `v‡q
wbtm‡›`‡n Zv‡K †MvbvnMvi nÕ‡Z n‡e|
7777 n¾ I Igivn
(13) Z¡vIqv‡di c‡iB mvC Kivi wbqg|
wKš‘ hw` †KD Z¡vIqv‡d Bdvhvn&i c~‡e©B
AÁZve‡k ev fyj ‡g mvC K‡ib, Zv‡Z
†Kvb †`vl n‡e bv|
gwnjv‡`i ÁvZe¨ )( :
(1) gwnjvMY gvnivg m½x e¨ZxZ †Kvb Mv‡qi
gvnivg e¨w³‡K mv‡_ wb‡q n¾ ev Igivn
Ki‡Z cvi‡eb bv|88
gvnivg nÕj i³ m¤úK©xq 7 Rb : (1) wcZv-
`v`v (2) cyÎ-†cŠÎ I Aat¯—b (3) åvZv (4)
åvZz®úyÎ I Aat¯—b (5) fwMbxcyÎ I Aat¯—b
(6) PvPv (7) gvgy| GZبZxZ `y»
m¤úK©xqMY|
weevn m¤úK©xq 4 Rb : (1) ¯^vgxi cyÎ ev
†cŠÎ (2) ¯^vgxi wcZv ev `v`v (3) RvgvZv,
88 . gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2513, 2515|
78 78n¾ I Igivn
†cŠÎ-RvgvZv, bvwZb RvgvZv (4) gvZvi ¯^vgx
ev `v`x-bvbxi ¯^vgx|
(2) FZzeZx I †bdvmIqvjx gwnjvMY
Z¡vIqvd (I QvjvZ) e¨ZxZ n¾ I Igivn&i
mewKQy cvjb Ki‡eb|89
(3) hw` Igivn&i
Bnivg euvavi mg‡q ev c‡i bvcvKx ïi“ nq
Ges 8 Zvwi‡Li c~‡e© cvK bv nq, ZvnÕ‡j
wbR Ae¯’vb¯’j †_‡KB n‡¾i Bnivg euva‡eb
Ges wZwb ZLb Igivn I n¾ wgwjZfv‡e
wK¡ivb n¾Kvwibx n‡eb| (4) cweÎ bv nIqv
ch©š— wZwb Z¡vIqvd e¨ZxZ mvC, IK‚‡d
Avivdv, gyh`vwjdv, wgbvq KsKi gviv, wewfbœ
†`vÔAv-`iƒ` cov, Kzievbx Kiv, Py‡ji gv_v
KvUv BZ¨vw` n‡¾i evKx me Abyôvb cvjb
Ki‡eb| (5) bvcvK _vK‡j we`vqx Z¡vIqvd
QvovB †`‡k wdi‡eb|
89. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2572|
7979 n¾ I Igivn
n¾-Gi wbqgvejx )(
(1) wgbvq Mgb )( :
ZvgvËz n¾ cvjbKvixMY whwb BwZc~‡e©
Igivn cvjb †k‡l Bnivg Ly‡j †d‡j‡Qb I
nvjvj n‡q †M‡Qb, wZwb 8B whjnv¾ mKv‡j
¯^xq Ae¯’vb¯’j nÕ‡Z Ih~-†Mvmj †m‡i myMwÜ
†g‡L n‡¾i Rb¨ Bnivg euva‡eb I wb‡æv³
†`vÔAv cvV Ki‡eb-
ÔjveŸv‡qK Avj−v-û¤§v nv¾vbÕ (Ô†n Avj−vn!
Avwg n‡¾i D‡Ï‡k¨ †Zvgvi `iev‡i
nvwhiÕ)| AZtci ÔZvjweqvnÕ cvV Ki‡Z
Ki‡Z KvÔev †_‡K †_‡K cÖvq 8 wKtwgt
`w¶Y-c~‡e© wgbv Awfgy‡L iIqvbv n‡eb I
†hvn‡ii c~‡e©B †mLv‡b †cuŠ‡Q hv‡eb|
80 80n¾ I Igivn
AZtci wgbvq wM‡q ivwÎ hvcb Ki‡eb I
Rgv bv K‡i ïay K¡Q‡ii mv‡_ cÖwZ Iqv³
QvjvZ c„_K c„_Kfv‡e gmwR‡` Lv‡q‡d
Av`vq Ki‡eb| Z‡e RvgvÔAv‡Z Bgvg c~Y©
co‡j wZwbI c~Y© co‡eb| ÔK¡QiÕ A_©, Pvi
ivKÔAvZ wewkó dih QvjvZ¸wj `yÕivKÔAvZ
cov| md‡i mybœvZ covi cÖ‡qvRb †bB| GB
mgq wmR`vq I †kl ˆeV‡K B”QvgZ ü`q
†X‡j w`‡q †`vÔAv Ki‡eb| Z‡e i“Kz I
wmR`vq KziAvbx †`vÔAv¸wj co‡eb bv|
D‡j−L¨ †h, g°vi c‡i wgbv nÕj nvRx
Qv‡ne‡`i wØZxq Avevm¯’j| †hLv‡b Zuv‡`i‡K
Avivdv I gyh`vwjdv †m‡i G‡m AvBqv‡g
Zvkix‡K¡i wZb w`b KsKi gvivi Rb¨ Ae¯’vb
Ki‡Z nq| 9 Zvwi‡L n¾ †m‡i 10B whjnv¾
mKv‡j wgbvq wd‡i KsKi †g‡i cÖv_wgK
nvjvj nIqvi AvM ch©š— Zv‡K Bnivg Ae¯’vq
_vK‡Z n‡e|
8181 n¾ I Igivn
(2) Avivdv gq`v‡b Ae¯’vb )( :
9B whjnv¾ m~‡h©v`‡qi ci wgbv nÕ‡Z
axiw¯’ifv‡e ÔZvjweqvnÕ cvV Ki‡Z Ki‡Z
14.4 wKtwgt `w¶Y-c~‡e© Avivdv gq`vb
Awfgy‡L iIqvbv n‡eb Ges gq`v‡bi wPwýZ
mxgvbvi g‡a¨ myweavgZ ¯’v‡b Ae¯’vb
wb‡eb|90
†hLv‡b wZwb †hvni nÕ‡Z gvMwie
ch©š— Ae¯’vb Ki‡eb| Avivdv‡Z †cuŠ‡Q m~h©
90 . IK‚‡d Avivdvn : Avivdvi gq`v‡b Ae¯’v‡bi cÖavb
KviY nÕj ev›`v‡K GK_v g‡b Kwi‡q †`Iqv †h, m„wói
m~Pbvq GB DcZ¨Kvq cÖ_g ÔAvn&‡` Avjv¯‘Õ-i kc_
Abyôvb n‡qwQj| †mw`b Avj−vn Av`‡gi wcV †_‡K
wK¡qvgZ ch©š— AvMZ mKj eby Av`g‡K wccxwjKvi
Aeq‡e m„wó K‡i Zv‡`i wR‡Ám K‡ib, Avwg wK †Zvgv‡`i
cÖfy bB? RIqv‡e †mw`b Avgiv mevB e‡jwQjvg, nuvÕ
(AvÔivd 172; Avngv`, wgkKvZ nv/121)| †mw`‡bi †mB
ZvInx‡`i ¯^xK…wZ I wek¦ gvbe m‡¤§j‡bi K_v ¯§iY
Kwi‡q †`evi Rb¨ Avivdvi gq`v‡b Ae¯’vb Kiv‡K n‡¾i
cÖavb Abyôvb wnmv‡e wba©viY Kiv n‡q‡Q, †hLv‡b we‡k¦i
mKj cÖv‡š—i gywgb-gymjgvb GKwÎZ nq I Avj−vn&i
Bev`‡Z iZ nq|
82 82n¾ I Igivn
cwð‡g Xj‡jB Bgv‡gi mv‡_ GK Avhvb I
`yB BK¡vg‡Z K¡Qi mn ÔRgv ZvK¡`xgÕ
Ki‡eb| A_©vr AvQ‡ii QvjvZ GwM‡q G‡b
†hvn‡ii mv‡_ Rgv K‡i K¡Qi mn 2+2=4
ivKÔAvZ QvjvZ Av`vq Ki‡eb| †Kvb mybœvZ
co‡Z n‡e bv|
GLv‡b Ae¯’vbKv‡j me©`v †`vÔAv-`iƒ`,
Zvmexn I †ZjvIqv‡Z iZ _vK‡eb Ges
wK¡ejvgyLx nÕ‡q `yÕnvZ E‡aŸ© Zz‡j Avj−vn&i
wbK‡U Kvqg‡bvwP‡Ë cÖv_©bvq iZ _vK‡eb,
†hb Avj−vn Zv‡K Rvnvbœvg nÕ‡Z gy³ `vm‡`i
Aš—f©y³ K‡i †bb| †Kbbv ivm~jyj−vn (Qvt)
e‡j‡Qb, ÔAvivdvi w`b Avj−vn me©vwaK
msL¨K ev›`v‡K Rvnvbœvg nÕ‡Z gyw³ `vb K‡i
_v‡Kb Ges wZwb wbKUeZx© nb I
†d‡ikZv‡`i wbKU Me© K‡i e‡jb, †`L Iiv
wK Pvq? (gymwjg)| Ab¨ eY©bvq G‡m‡Q, wZwb
wbgœ AvKv‡k †b‡g Av‡mb I †d‡ikZv‡`i
e‡jb, †Zvgiv mv¶x _vK Avwg I‡`i mevB‡K
8383 n¾ I Igivn
¶gv K‡i w`jvgÕ|91
ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb,
Ô†kªô †`vÔAv nÕj Avivdvi †`vÔAv...Õ|92
Avivdvi gq`v‡b Ae¯’vb K‡i ZIev-Bw¯—
Mdvi, whKi I Zvmexn mn Avj−vn&i wbK‡U
ü`q-gb †X‡j †`vÔAv KivUvB nÕj n‡¾i g~j
KvR| G mgq Qnxn nv`x‡Q ewY©Z wewfbœ
†`vÔAv co‡eb I KziAvb †ZjvIqv‡Z iZ
_vK‡eb| Avivdvi Rb¨ wbw`©ó †Kvb †`vÔAv
†bB|
m~h© Xjvi c‡i Bgvg ev Zuvi cÖwZwbwa KZ©„K
n‡¾i mybœvZx Lyrev n‡q _v‡K| hv †kvbv
hiƒix I AvQ‡ii QvjvZ GK Avhvb I `yB
BK¡vg‡Z Rgv I K¡Qi mn Av`vq Ki‡eb|
m¤¢e bv nÕ‡j wb‡Riv c„_K RvgvÔAv‡Z wbR
wbR Zuvey‡Z Rgv I K¡Qi Ki‡eb|
91. ivhxb, evhhvi, Z¡vevivYx, Qnxn AvZ-ZviMxe nv/1154-55|
92. wZiwghx, wgkKvZ nv/2598; Qnxnvn nv/1503|
84 84n¾ I Igivn
D‡j−L¨ †h, 9B whjnv¾ nvRxMY wQqvg cvjb
Ki‡eb bv| Z‡e hviv nvRx bb, Zv‡`i Rb¨
Avivdvi w`b wQqvg cvjb Kiv AZ¨š— †bKxi
KvR| G‡Z weMZ GK eQ‡ii I AvMvgx GK
eQ‡ii †Mvbvn gvd nqÕ|93
Gi Øviv c„w_exi
wewfbœ cÖv‡š— Ae¯’vbKvix gymwjg bi-bvixMY
n‡¾i wek¦ m‡¤§j‡bi mv‡_ GKvZ¥Zv cÖKvk
K‡ib| hv gymwjg HK¨ I msnwZi cÖwZ
Mfxifv‡e DØy× K‡i|
9B whjnv¾ c~e©vý nÕ‡Z 10B whjnv¾
dR‡ii c~e© ch©š— mg‡qi g‡a¨ Avivdvi
gq`v‡b wKQy¶Y Ae¯’vb Ki‡jB wKsev gq`v‡bi
Dci w`‡q n‡¾i wbq‡Z †nu‡U †M‡jI
Avivdvq Ae¯’v‡bi dih Av`vq n‡q hv‡e|
A‡b‡K gmwR‡` bvwgivn ev Zvi mwbœwnZ
GjvKvq Ae¯’vb K‡i †mLvb †_‡K
gyh`vwjdvq P‡j hvb| G‡Z Zvi n¾ webó
93. gymwjg, wgkKvZ nv/2044|
8585 n¾ I Igivn
nq| †Kbbv gmwR‡` bvwgivn Avivdv
gq`v‡bi Aš—f©y³ bq|
(3) gyh`vwjdvq ivwÎhvcb )( :
9B whjnv¾ myh©v‡¯—i ci Avivdv gq`vb nÕ‡Z
ÔZvjweqvnÕ cvV I ZIev-Bw¯—Mdvi Ki‡Z
Ki‡Z ax‡i-my‡¯’ cÖvq 9 wKtwgt DËi-cwð‡g
gyh`vwjdv Awfgy‡L iIqvbv n‡eb| †Kvb
Ae¯’v‡ZB m~h©v‡¯—i c~‡e© iIqvbv nIqv hv‡e
bv| iIqvbv w`‡j cybivq wd‡i Avm‡Z n‡e I
m~h©v‡¯—i c‡i hvÎv Ki‡Z n‡e| hw` wd‡i bv
Av‡mb, ZvnÕ‡j Zvi Dc‡i Kvddviv ¯^iƒc
GKwU Kzievbx A_©vr wd`&Bqv IqvwRe n‡e|
gyh`vwjdvq †cuŠ‡Q ÔRgv ZvLxiÕ Ki‡eb|
A_©vr gvMwie wcwQ‡q Gkvi mv‡_ Rgv
Ki‡eb| GK Avhvb I `yB GK¡vg‡Z Rgv I
K¡Qi A_©vr gvMwie wZb ivKÔAvZ I Gkv
`yÕivKÔAvZ Rgv K‡i co‡eb| hiƒix †Kvb
Kvi‡Y Rgv I K¡Q‡ii gv‡S weiwZ N‡U †M‡j
86 86n¾ I Igivn
Zv‡Z †Kvb †`vl †bB| `yB Qvjv‡Zi gv‡S ev
Gkvi Qvjv‡Zi c‡i Avi †Kvb QvjvZ †bB|
Gici Avj−vn&i ivm~j (Qvt) dRi ch©š— Nywg‡q
wQ‡jb|94
G‡Z eySv hvq †h, wZwb GB iv‡Z
weZi ev Zvnv¾y` c‡obwb| AZtci Nyg
†_‡K D‡V AvDqvj Iqv‡³ dRi c‡o ÔAvj-
gvkÔAvi“j nviv‡gÕ (A_©vr gyh`vwjdv
gmwR‡`) wM‡q A_ev wbR Ae¯’v‡b e‡m
`xN©¶Y wK¡ejvgyLx n‡q †`vÔAv-Bw¯—Mdv‡i iZ
_vK‡eb| Zvici fvjfv‡e dm©v nIqvi ci
m~‡h©v`‡qi c~‡e©B wgbv Awfgy‡L iIqvbv
n‡eb|
`ye©j I gwnjv‡`i wb‡q Aa©ivwÎi c‡iI
iIqvbv †`Iqv Rv‡qh Av‡Q| Zvi c~‡e©
iIqvbv nIqv Rv‡qh bq| iIqvbv w`‡j wd‡i
Avm‡Z n‡e| bB‡j Kvddviv wnmv‡e GKwU
Kzievbx wd`&Bqv w`‡Z n‡e|
94. gymwjg, wgkKvZ nv/2555|
8787 n¾ I Igivn
D‡j−L¨ †h, Aa©ivwÎi c‡i wbqZ mnKv‡i
gyh`vwjdvi Dci w`‡q P‡j †M‡jI †mLv‡b
Ae¯’v‡bi IqvwRe Av`vq n‡q hv‡e|
gyh`vwjdv nÕ‡Z wgbvq iIqvbv nIqvi mgq
†mLvb †_‡K A_ev Pjvi c‡_ iv¯—vi cvk
†_‡K †Qvjvi †P‡q GKUz eo mvZwU †QvÆ
cv_i ev KsKi Kzwo‡q wb‡eb| hv wgbvq wM‡q
RvgivZzj AvK¡vevn ev Ôeo RvgivqÕ gvivi
mgq e¨envi Ki‡eb|
G mgq we‡kl ai‡bi KsKi Kzov‡bvi Rb¨
gyh`vwjdv cvnv‡o D‡V UP© jvBU †g‡i
†jvK‡`i †h KwVb cÖ‡Póv Pvjv‡Z †`Lv hvq,
†mUv †mªd we`ÔAvZx AvK¡x`vi djkÖ“wZ gvÎ|
gyh`vwjdvq wM‡q g~j KvR nÕj : gvMwie-Gkv
GK‡Î Rgv Kivi ci Nywg‡q hvIqv| AZtci
Nyg †_‡K D‡V AvDqvj Iqv‡³ dRi c‡o
wK¡ejvgyLx n‡q Kvqg‡bvwP‡Ë †`vÔAvq gkM~j
nIqv| iv‡Z GB wekªv‡gi KviY hv‡Z ciw`b
88 88n¾ I Igivn
Kzievbx I KsKi gvivi Kó mnR nq|
Avivdv gq`v‡bi b¨vq GLv‡bI †Kvb wbw`©ó
†`vÔAv †bB|
(4) wgbvq cÖZ¨veZ©b )( :
10B whjnv¾ dR‡ii QvjvZ Av`v‡qi ci
m~‡h©v`‡qi c~‡e© gyh`vwjdv †_‡K ÔZvjweqvnÕ
cvV Ki‡Z Ki‡Z iIqvbv n‡q gyh`vwjdvi
†kl cÖvš— I wgbvi mxgvš—eZx© ÔgynvmwmiÕ
DcZ¨Kvq GKUz †Rv‡i Pj‡eb|95
AZtci
95. Iqvw`‡q gynvmwmi : Ôgynvm&wmiÕ )( A_©
ÔA¶gKvixÕ| GB DcZ¨Kvq Aveivnvi nvZx Ôgvng~`Õ
A¶g n‡q e‡m c‡owQj| g°vi w`‡K G†Mv‡Z cv‡iwb|
Aí `~‡i AvivdvZ mwbœwnZ g°vi wbKUeZx© ÔgyMv¤§vmÕ
bvgK ¯’v‡b G‡m Aveivnvi c_cÖ`k©K Z¡v‡q‡di QvK¡xd
†Mv‡Îi Avey †iMvj g„Zz¨eiY K‡iwQj| Gfv‡e Aveivnv
evwnbx G GjvKv‡ZB Avj−vn&i A`„k¨ evavi gva¨‡g AvU‡K
hvq Ges c‡i Avj−vn †cÖwiZ c¶xevwnbxi Av g‡Y
aŸsmcÖvß nq| ZvB GwU GKwU Mh‡ei GjvKv nIqvi
Kvi‡Y Avj−vn&i ivm~j (Qvt) GwU `ª“Z AwZ g K‡ib
(wdK¡ûm mybœvn 1/461)| D‡j−L¨ †h, Avj−vn KvÔev M„n‡K
8989 n¾ I Igivn
cÖvq 5 wKtwgt DËi-cwð‡g wgbv †cuŠ‡Q
m~‡h©v`‡qi ci cÖ_‡g ÔRvgivZzj AvK¡vevnÕ hv
g°vi wbKUeZx©, †mB eo Rvgiv‡K j¶¨ K‡i
g°v evg w`‡K I wgbv Wvb w`‡K †i‡L mvZwU
KsKi wb‡¶c Ki‡eb| Gici †_‡K
ÔZvjweqvnÕ cvV eÜ Ki‡eb Ges Bnivg Ly‡j
nvjvj nÕ‡Z cvi‡eb, hw`I gv_v gyÊb I
Kzievbx evKx _v‡K| †Kvb Kvi‡Y c~e©v‡ý
KsKi wb‡¶‡c e¨_© nÕ‡j Aciv‡ý wKsev
ev Ôgy³ M„nÕ e‡j‡Qb (n¾ 22/29)|
Kv‡di‡`i AwaKvi †_‡K hv me©`v gy³ _vK‡e
BbkvAvj−vn| wØZxq : 500×45=22,500 eM© nv‡Zi GB
¯’vbwU GKwU wbw›`Z GjvKv| AvwfRvZ¨Mex© Kziv‡qk
†bZviv wb‡R‡`i‡K AwZ avwg©K ÔAvnjyj−vnÕ Z_v Avj−vn&i
N‡ii evwm›`v `vex K‡i n‡¾i mgq Avivdvi e`‡j
GLv‡b Ae¯’vb KiZ Ges wbR wbR es‡ki I evc-
`v`v‡`i †MŠie eY©bv KiZ| †Kbbv gyh`vwjdv nÕj ni‡gi
wfZ‡i Ges AvivdvZ nÕj evB‡i| Zviv mvaviY †jvK‡`i
mv‡_ Avivdvi gq`v‡b Ae¯’vb Kiv‡K nxbKi g‡b KiZ|
Gi cÖwZev` ¯^iƒc ivm~jyj−vn (Qvt) ¯’vbwU `ª“Z AwZ g
K‡ib (kvIKvbx, bvqjyj AvIZ¡vi 6/166)|
90 90n¾ I Igivn
m~h©v‡¯—i c~‡e© KsKi gvi‡eb| D‡j−L¨ †h,
`ye©j I gwnjvMY hw` m~‡h©v`‡qi c~‡e© wgbvq
†cuŠ‡Q hvb, ZvnÕ‡j Zviv m~‡h©v`q ch©š—
A‡c¶v Ki‡eb| AZtci KsKi gvi‡eb|
cÖwZwU KsKi wb‡¶‡ci mgq Wvb nvZ DuPz
K‡i ej‡eb, ÔAvj−v-û AvKeiÕ
(ÔAvj−vn mevi eoÕ)| Gfv‡e mvZevi ZvKexi
w`‡q mvZwU KsKi gvi‡eb| GB ZvKexi
aŸwb kqZv‡bi wei“‡× gywg‡bi c¶ †_‡K
Avj−vn&i eo‡Z¡i †NvlYv Ges C‡`i ZvKex‡ii
b¨vq Bev`‡Zi Aš—f©y³| KsKi nvD‡R
co‡jB n‡e| wcjv‡ii Mv‡q jvMv kZ© bq|96
96. RvgivZzj ÔAvK¡vevn : nhiZ Beivnxg (Avt)-†K
GLv‡bB kqZvb cÖ_‡g †auvKv w`‡qwQj| cyÎ BmgvCj‡K
Kzievbxi Rb¨ g°v †_‡K cÖvq 8 wKtwgt `w¶Y-c~‡e© wgbv
cÖvš—‡i wb‡q hvIqvi c‡_ eZ©gv‡b †h wZb ¯’v‡b KsKi
gvi‡Z nq, H wZb ¯’v‡b Bejxm wZbevi Beivnxg (Avt)-
†K cyÎ Kzievbx †_‡K weiZ ivLvi Rb¨ †auvKv w`‡qwQj|
Avi wZbeviB Beivnxg (Avt) kqZv‡bi cÖwZ 7wU K‡i
KsKi wb‡¶c K‡iwQ‡jbÕ (Avngv` nv/2707, 2795;
9191 n¾ I Igivn
AZtci ZvKexi aŸwbi mgq wbqZ GUvB
_vK‡e †h, Avwg Avgvi mvwe©K Rxe‡b kqZvb
mb` Qnxn)| †mB ¯§„wZ‡K RvMi“K ivLvi Rb¨ Ges
kqZv‡bi cÖZviYvi wei“‡× gywgb‡K ev¯—‡e DØy× Kivi
Rb¨ G welqwU‡K n¾ Abyôv‡bi Avewk¨K welq mg~‡ni
Aš—f©y³ Kiv n‡q‡Q| (bex‡`i Kvwnbx 1/138 c„t)| g‡b
ivL‡Z n‡e †h, wcjviwU kqZvb bq| Avi kqZvb gviv
j¶¨ bq| eis j¶¨ n‡e Beivnxgx mybœvZ cvjb Kiv Ges
Beivnx‡gi b¨vq `„p Cgvb jvf Kiv Ges kqZv‡bi wei“‡×
me©`v mZK© _vKv|
wØZxq Av‡iKwU welq ¯§iY ivLv Avek¨K †h, Beivnxg
(Avt) †hgb GLv‡bB cÖ_g Bejxm‡K cv_i †g‡i Zvwo‡q
wQ‡jb, †Zgwb GLv‡bB Beivnx‡gi †kªô mš—vb gvbeKzj
wk‡ivgwY †klbex gynv¤§v`yi ivm~jyj−vn Qvj−vj−v-û AvjvB‡n
Iqv mvj−vg 13 beex e‡l©i n‡¾i gImy‡g AvBqv‡g
Zvkix‡K¡i ga¨eZx© Mfxi iRbx‡Z gvbeiƒcx kqZvb‡`i
wei“‡× Avj−vn&i Awewgkª ZvInx` cÖwZôvq HwZnvwmK
evqÔAvZ MÖnY K‡ib| H iv‡Zi H evqÔAvZ I AvK¡x`vi
wec−e cieZx©‡Z Avie f~L‡Ê †hgb mgvR wec−e m„wó K‡i,
†Zgwb ZrKvjxb wek¦ ivRbxwZ, A_©bxwZ I mgvRbxwZ
mewKQz‡Z e¨vcK cwieZ©‡bi m~Pbv K‡i| eZ©gv‡bi
wek¦e¨vcx gymwjg D¤§vn †m iv‡Z BqvQwi‡ei 75 Rb
Cgvb`vi bvix-cyi“‡li M„nxZ ÔevqÔAv‡Z KzeivÕ-i gva¨‡g
m~wPZ mgvR wec−‡ei †mvbvjx dmj gvÎ
92 92n¾ I Igivn
I kqZvbx weavb‡K `~‡i Quy‡o †d‡j me©ve¯’vq
Avj−vn I Avj−vn&i weavb‡K E‡aŸ© ivLe|
e¯‘Zt n‡¾i ci †_‡K Avg„Zz¨ Z¡vM~‡Zi
wei“‡× Avj−vn&i weavb‡K AMÖvwaKvi †`evi
msMÖv‡g wU‡K _vK‡Z cvi‡jB n¾ mv_©K n‡e
BbkvAvj−vn|
wgbvq †cuŠ‡QB `ycy‡ii Av‡M ev c‡i h_vkxNÖ
KsKi †g‡i Kzievbx Ki‡eb| AZtci
cyi“lMY gv_v gyÊb Ki‡eb A_ev mg¯— Pzj
Lv‡Uv K‡i QuvU‡eb| gwnjvMY †Kej Pz‡ji
AMÖfvM mvgvb¨ †K‡U †dj‡eb| AZtci
Bnivg Ly‡j nvjvj n‡q hv‡eb I mvaviY
†cvlvK cwiavb Ki‡eb| Z‡e GUv n‡e
cÖv_wgK nvjvj ev ÔZvnvj−y‡j AvDqvjÕ| GB
nvjv‡ji d‡j ¯¿x wgjb e¨ZxZ mewKQy
mvaviY Ae¯’vi b¨vq Kiv hv‡e| GiciB
g°vq wM‡q ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ Ki‡j cyiv
nvjvj nIqv hv‡e| Gmgq ÔigjÕ Kivi
cÖ‡qvRb †bB| ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ-†K
9393 n¾ I Igivn
ÔZ¡vIqv‡d whqviZÕI ejv nq| GwU n‡¾i
Ab¨Zg i“Kb| hv bv Ki‡j n¾ webó nq|
†mKviY ivw·Z nÕ‡jI 10B whjnv¾
Zvwi‡LB GUv m¤úbœ Kiv DwPZ| bB‡j
AvBqv‡g Zvkix‡K¡i g‡a¨ A_©vr 11, 12, 13B
whjnv‡¾i g‡a¨ m¤úbœ Kiv DËg|97
D‡j−L¨ †h, whjnv¾ gv‡mi cyivUvB n‡¾i
gvm mg~‡ni Aš—f©y³| AZGe G gv‡mi g‡a¨B
Z¡vIqv‡d Bdvhvn m¤úbœ Ki‡Z n‡e| wKš‘
hw` †Kvb KviY ekZt G gvm AwZ vš— n‡q
hvq, Z‡e Zvi n¾ n‡q hv‡e| Z‡e GKwU
Kzievbx wd`&Bqv w`‡Z n‡e| FZzi
AvksKvKvix gwnjvMY G mgq Jla
97. gv_v gyÊb I Z¡vIqv‡d Bdvhvn : gv_v gyʇbi Zvrch©
nÕj nvivg †_‡K nvjvj nIqv Ges Bniv‡gi Kvi‡Y hv
wKQz wbwl× wQj, Zv wm× nIqv| AZtci Z¡vIqv‡d
Bdvhvn&i Zvrch© nÕj, 8 Zvwi‡L g°v †_‡K Bnivg †eu‡a
we`vq wb‡q G‡m n¾ mgvav K‡i cybivq Avj−vn&i N‡i
wd‡i hvIqv| AZtci c~Y© nvjvj nIqv|
94 94n¾ I Igivn
e¨env‡ii gva¨‡g mvgwqKfv‡e FZz‡iva K‡i
ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ †m‡i wb‡Z cv‡ib|98
ZvgvËzÔ nvRxMY ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ †m‡i
Qvdv-gviIqv mvC Ki‡eb| wKš‘ wK¡ivb I
Bdiv` nvRxMY ïi“‡Z g°vq †cuŠ‡Q mvC mn
ÔZ¡vIqv‡d Kz`~gÕ K‡i _vK‡j †k‡l Z¡vIqv‡d
Bdvhvn&i c‡i Avi mvC Ki‡eb bv|
ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ †k‡l †mw`bB wgbvq wd‡i
G‡m ivwÎhvcb Ki‡eb|
wgbvq 4wU KvR :
†gvUK_v 10B whjnv¾ mKv‡j gyh`vwjdv
†_‡K wgbvq †cuŠ‡Q †gvU PviwU KvR ch©vq ‡g
Ki‡Z nq| (1) eo Rvgivq KsKi gviv (2)
Kyievbx Kiv (3) gv_v gyÊb Kiv A_ev mg¯—
Pzj †QvU Kiv| UvKgv_v hv‡`i ZvivI gv_vq
¶zi w`‡eb| Gmgq mK‡ji Rb¨ †Mvd QuvUv I
98. wdK¡ûm mybœvn 1/537-38|
9595 n¾ I Igivn
bL KvUv gy¯—vnve|99
(4) g°vq wM‡q
ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ Kiv| Z‡e G KvR¸wji
†KvbwU AvMwcQ n‡q †M‡j Zv‡Z †Kvb †`vl
†bB| †hgb †KD KsKi gvivi Av‡MB
ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ Kij A_ev Av‡MB gv_v
gyÊb Kij I c‡i Kzievbx Kij Ges †k‡l
KsKi gvij, Zv‡Z †Kvb †`vl †bB| D‡j−L¨
†h, Kzievbx wgbv Qvov g°v‡Z G‡mI Kiv
hvq| †Kbbv g°v, wgbv, gyh`vwjdv,
Avhxwhqvn meB nviv‡gi Aš—f©y³| Z‡e
AvivdvZ bq|
ZvgvËz nvRxMY ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ Kivi ci
mvC Ki‡eb| AZtci c~Y© nvjvj n‡eb| Gi
KviY GB †h, cÖ_g Z¡vIqvd I mvC wQj
Igivn&i Rb¨| wKš‘ Gev‡iiUv nÕj n‡¾i
Rb¨| wK¡ivb I Bdiv` nvRxMY ïi“‡Z g°vq
G‡m ÔZ¡vIqv‡d Kz`~gÕ-Gi mgq mvC K‡i
99. wdK¡ûm mybœvn 1/536|
96 96n¾ I Igivn
_vK‡j GLb Avi mvC Ki‡Z n‡e bv| †Kej
ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ K‡iB nvjvj n‡q hv‡eb|
Kzievbx )( : Avj−vn&i mš‘wó jv‡fi
D‡Ï‡k¨ e„× eq‡mi GKgvÎ cy·K wbR nv‡Z
Kzievbx †`Iqvi I cy‡Îi c¶ †_‡K †¯^”Qvq
Zv eiY K‡i †bIqvi Abb¨ Av‡Z¥vrm‡M©i
cix¶vq DËxY© nIqvi cyi¯‹vi ¯^iƒc RvbœvZ
nÕ‡Z †cÖwiZ `y¤^vi Ôgnvb KzievbxÕi cyY¨gq
¯§„wZ‡K aviY K‡iB Kzievbx Abyôvb cvjb
Ki‡Z nq| hv‡Z gymjgvb me©`v `ywbqvex
gneŸ‡Zi Dc‡i Avj−vn&i gneŸZ‡K ¯’vb w`‡Z
cv‡i| cÖvq Pvi nvhvi eQi c~‡e© GB w`‡b GB
wgbv cÖvš—‡iB †mB HwZnvwmK NUbv N‡UwQj|
(K) Kzievbx ZvB wgbv mn ÔnvivgÕ GjvKvi
g‡a¨B Ki‡Z nq, evB‡i bq| hw` †KD nvivg
GjvKvi evB‡i Avivdv‡Zi gq`vb ev Ab¨Î
Kzievbx K‡ib, Z‡e Zv‡K nviv‡g G‡m cybivq
Kzievbx w`‡Z n‡e| mvg_©¨ bv _vK‡j wd`&Bqv
9797 n¾ I Igivn
¯^iƒc n‡¾i g‡a¨ 3wU I evox wd‡i 7wU †gvU
10wU wQqvg cvjb Ki‡Z n‡e| (L) nvRx
Qv‡ne m¤ú~Y© wbR `vwq‡Z¡ wgbvi evRvi †_‡K
wb‡Ri Kzievbxi cï Lwi` K‡i KmvBLvbvq
hen K‡i †MvkZ KzUvevQv K‡i wb‡q Avm‡Z
cv‡ib|
Kzievbxi cï my›`i, ¯^v¯’¨evb I ΓwUgy³
nÕ‡Z n‡e| Kzievbx Kivi mgq DU nÕ‡j
`uvov‡bv Ae¯’vq ÔnjK‚‡gÕ A_©vr KÉbvjxi
†Mvovq A¯¿vNvZ K‡i i³ QzwU‡q w`‡eb, hv‡K
ÔbniÕ Kiv ejv nq| Avi Mi“ ev `y¤^v-eKix
nÕ‡j `w¶Y w`‡K gv_v †i‡L evgKv‡Z †d‡j
wK¡ejvgyLx n‡q Zx¶èavi A¯¿ w`‡q `ª“Z ÔhenÕ
Ki‡eb| Z‡e wK¡ejvgyLx nÕ‡Z fy‡j †M‡jI
BbkvAvj−vn †Kvb †`vl eZ©v‡e bv| bni ev
hen Kv‡j wb‡æv³ †`vÔAv co‡eb-
98 98n¾ I Igivn
Ôwemwgj−v-wn Iqvj−v-û AvKevi; Avj−v-û¤§v
wgb&Kv Iqv jvKv, Avj−v-û¤§v ZvK¡veŸvj wgbœxÕ|
A_©: ÔAvj−vn&i bv‡g Kzievbx KiwQ| Avj−vn
mevi eo| †n Avj−vn! GwU †ZvgviB Zid
nÕ‡Z cÖvß I †ZvgviB D‡Ï‡k¨ wb‡ew`Z| †n
Avj−vn! Zzwg GwU Avgvi c¶ †_‡K Keyj
KiÕ| Ab¨ †Kvb cyi“‡li c¶ †_‡K nÕ‡j
ej‡eb Ôwgb dzjv-bÕ Ges gwnjvi c¶ †_‡K
nÕ‡j ej‡eb Ôwgb dzjv-bvnÕ|100
Rb cÖwZ
GKwU K‡i eKix ev `y¤^v I mvZ R‡b wg‡j
GKwU Mi“ A_ev mvZ ev `kR‡b GKwU DU
Kzievbx w`‡Z cv‡ib|101
†g‡qivI hen ev
bni Ki‡Z cv‡ib|
Rvbv Avek¨K †h, wb‡R Kzievbx K‡i cïwU‡K
†d‡j †i‡L Avmv Rv‡qh bq| eis G‡Z
100. evqnvK¡x 9/286-87|
101. gymwjg Ôn¾Õ Aa¨vq nv/1318; wgkKvZ nv/1458;
wZiwghx, bvmvC, Beby gvRvn, wgkKvZ nv/1469
ÔKzievbxÕ Aby‡”Q`|
9999 n¾ I Igivn
†MvbvnMvi nÕ‡Z n‡e| †Kbbv Kzievbxi cï
Avj−vn&i D‡Ï‡k¨ hen Kiv nq Ges Zv AZ¨š—
m¤§vwbZ| AZGe Zv‡K h‡Zœi mv‡_ KzUvevQv
Ki‡Z n‡e, wb‡R †L‡Z n‡e, Ab¨‡K w`‡Z
n‡e Ges dKxi-wgmKx‡bi g‡a¨ Aek¨B
weZiY Ki‡Z n‡e| wb‡R bv cvi‡j wek¦¯—
KvD‡K `vwqZ¡ w`‡Z n‡e| eZ©gv‡b e¨vs‡K
Kzievbx eve` wba©vwiZ UvKv Rgv w`‡j nvRx
Qv‡n‡ei c‡¶ ZvivB A_©vr mE`x miKvi D³
`vwqZ¡ cvjb K‡i _v‡Kb| miKvi Aby‡gvw`Z
ms¯’v mg~‡ni †jv‡Kiv D³ nvRxi bv‡g wgbv
cÖvš—‡iB miKvix KmvBLvbvq wM‡q hen ev
bni K‡i _v‡K| AZtci G¸‡jv †gwk‡bi
mvnv‡h¨ Qvd K‡i Av¯— ev UzKiv K‡i wd«‡R
†i‡L †gvUv cwjw_‡b gywo‡q wewfbœ †`‡k
Mixe‡`i gv‡S weZi‡Yi Rb¨ mswk−ó †`k
mg~‡ni miKv‡ii wbK‡U cvwV‡q †`Iqv nq|
AZGe wgbv cÖvš—‡i gmwR‡` Lv‡qd-Gi
wbKUeZx© †mjyb GjvKvi mvg‡b ev Ab¨‡Î
100 100n¾ I Igivn
Aew¯’Z wewfbœ e¨vsK KvD›Uv‡i Kzievbx ev
nv`&B eve` wba©vwiZ ÔwiqvjÕ Rgv w`‡q iwm`
wb‡jB Kzievbxi `vwqZ¡ †kl nÕj e‡j eyS‡Z
n‡e| Kzievbx †kl nIqv ch©š— A‡c¶v Kivi
†Kvb cÖ‡qvRb †bB|
(M) Kzievbxi cï †Kbvi mvg_©¨ bv _vK‡j
Zvi cwie‡Z© `kwU wQqvg cvjb Ki‡Z n‡e|
wZbwU n‡¾i g‡a¨ (9B whjnv‡¾i c~‡e©
A_ev 10B whjnv‡¾i c‡i) Ges evKx mvZwU
evox wd‡i (evK¡vivn 2/196)| 10B whjnv¾
Kzievbxi w`b I cieZx© AvBqv‡g Zvkix‡K¡i
wZbw`b mK‡ji Rb¨ wQqvg cvjb wbwl×|102
Z‡e wd`&Bqvi wZbwU wQqvg G wZbw`b ivLv
hvq|103
(N) D‡j−L¨ †h, 10B whjnv¾ ZvKexi mn
KsKi wb‡¶c Kiv C`yj Avhnvi ZvKexi I
102. eyLvix, gymwjg, wgkKvZ nv/2048-50|
103. eyLvix nv/1997-98 Av‡qkv I Beby Igi (ivt) nÕ‡Z|
101101 n¾ I Igivn
Qvjv‡Zi ¯’jvwfwl³| †mRb¨ ivm~jyj−vn (Qvt)
we`vq n‡¾i Gw`b KsKi wb‡¶‡ci ci
mK‡ji D‡Ï‡k¨ Lyrev w`‡q‡Qb| †hgb wZwb
g`xbvq _vKv Ae¯’vq C‡`i Qvjv‡Zi ci
Lyrev w`‡Zb| †h‡nZz ivm~jyj−vn (Qvt) I
Lyjvdv‡q iv‡k`xb wgbv‡Z C`yj Avhnvi
QvjvZ Av`vq K‡ibwb, †m‡nZz Zv Av`vq Kiv
nq bv| Z‡e (O) G w`b eo Rvgivq KsKi
wb‡¶c †k‡l C‡`i ZvKexi ÔAvj−vû AvKei,
Avj−vn AvKei, jv Bjv-nv Bj−vj−v-û; Avj−v-û
AvKei, Avj−v-û AvKei, Iqv wjj−v-wnj
nvg&`Õ (Avj−vn mevi eo, Avj−vn mevi eo|
†bB †Kvb Dcvm¨ Avj−vn e¨ZxZ| Avj−vn mevi
eo, Avj−vn mevi eo, Avi Avj−vn&i Rb¨B
mKj cÖksmvÕ) evievi cov DwPZ|
wgbvq Ae¯’vb )( : 11, 12, 13B
whjnv¾ AvBqv‡g ZvkixK¡-Gi wZbw`b wgbvq
ivwÎ hvcb Kiv IqvwRe| GB mgq cuvP
102 102n¾ I Igivn
Iqv³ QvjvZ RvgvÔAv‡Zi mv‡_ gmwR‡`
Lv‡q‡d Av`vq Kiv DËg| G mgq K¡Qi Kiv
I c~Y© cov `yÕwUB Rv‡qh|104
Bgvg †hfv‡e
c‡ob, †mfv‡eB co‡Z n‡e|105
Avj−vn&i
ivm~j (Qvt) G mgq cÖwZ iv‡Z KvÔev †hqviZ
Ki‡Zb I Z¡vIqvd K‡i wd‡i Avm‡Zb|
cÖ_g iv‡Z wgbvq †_‡K †kl iv‡ZI g°v
hvIqv hvq| wgbvq ivwÎ hvcb bv Ki‡j
Zv‡K wd`&Bqv ¯^iƒc GKwU Kzievbx w`‡Z
n‡e| 8B whjnv¾ `ycyi nÕ‡Z 13B whjnv¾
gvMwie ch©š— M‡o 5 w`b wgbvq I
gyh`vwjdvq Ae¯’vb Ki‡Z nq| Aek¨ 12
ZvwiL mܨvi c~‡e©I wgbv †_‡K g°vq wd‡i
Avmv Rv‡qh Av‡Q| A‡b‡K wgbvq bv †_‡K
g°vq G‡m ivwÎ hvcb K‡ib I w`‡bi †ejvq
wgbvq wM‡q KsKi gv‡ib| eva¨MZ kviC
Ihi e¨ZxZ GwU Kiv m¤ú~Y©iƒ‡c bvRv‡qh|
104. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/1347|
105. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/1139|
103103 n¾ I Igivn
hw` †KD GUv K‡ib, Z‡e Zv‡K wd`&Bqv
¯^iƒc GKwU Kzievbx w`‡Z n‡e|
KsKi wb‡¶c )( : (K) wgbvq
4w`‡b †gvU 70wU KsKi wb‡¶c Ki‡Z nq|
1g w`b 10B whjnv¾ Kzievbxi w`b mKv‡j
eo Rvgivq 7wU| AZtci 11, 12, 13B
whjnv¾ cÖwZw`b `ycy‡i m~h© cwð‡g X‡j covi
ci nÕ‡Z mܨvi g‡a¨ wZbwU Rvgivq
3×7=21wU K‡i †gvU 63wU| eva¨MZ
Ae¯’vq iv‡ZI KsKi wb‡¶c Kiv hvq|
†Qvjvi PvB‡Z GKUz eo †h‡Kvb KsKi nÕ‡jB
Pj‡e Ges Zv †hLvb †_‡K Lykx Kzwo‡q †bIqv
hvq| Z‡e 10 Zvwi‡L eo Rvgivq gvivi Rb¨
cÖ_g mvZwU KsKi gyh`vwjdv †_‡K ev wgbvq
†divi mgq iv¯—v †_‡K Kzwo‡q †bIqv gy¯—
vnve| Ôgyh`vwjdv cvnvo †_‡K we‡kl mvBR
I ¸Y m¤úbœ KsKi msMÖn Ki‡Z n‡eÕ e‡j †h
aviYv cÖPvi Kiv n‡q _v‡K, Zv wbQK wfwËnxb
KíKvwnbx gvÎ|
104 104n¾ I Igivn
(L) KsKi gvivi Av`e )( :
cÖ_‡g ÔRvgiv QyMivÕ (†QvU) hv gmwR‡`
Lvq‡di wbKUeZx©, Zvici ÔD¯—vÕ (ga¨g) I
me‡k‡l ÔKzeivÕ (eo)-†Z KsKi gvi‡Z n‡e|
hw` †KD m~h© cwð‡g Xjvi c~‡e© KsKi gv‡i
wKsev wbq‡gi e¨wZ g K‡i Av‡M ÔeoÕ c‡i
Ôga¨gÕ I †k‡l Ô†QvUÕ Rvgivq KsKi gv‡i,
Z‡e Zv‡K wd`&Bqv ¯^iƒc GKwU Kzievbx w`‡Z
n‡e| c~Y© kvjxbZv I f`ªZvi mv‡_ ÔRvgivÕ-i
DuPz wcjvi †ewóZ nvD‡Ri KvQvKvwQ †cuŠ‡Q
Zvi g‡a¨ KsKi wb‡¶c Ki‡eb| cÖwZev‡i
ÔAvj−vû AvKeiÕ e‡j Wvb nvZ DuPz K‡i
mvZev‡i mvZwU KsKi gvi‡eb| †Lqvj
ivL‡Z n‡e nvD‡Ri g‡a¨ coj wK-bv| bB‡j
cybivq †g‡i mvZwU msL¨v c~iY Ki‡Z n‡e|
KsKi MYbvq fyj nÕ‡j ev Awb”QvK„Zfv‡e
`yÕGKUv c‡o †M‡j ev nvwi‡q †M‡j, Zv‡Z
†Kvb †`vl n‡e bv| wKš‘ me¸wj nvwi‡q †M‡j
105105 n¾ I Igivn
cybivq KsKi msMÖn K‡i G‡b gvi‡Z n‡e|
bB‡j wd`&Bqv w`‡Z n‡e|
†QvU I ga¨g Rvgivq KsKi †g‡i cÖwZev‡i
GKUz `~‡i m‡i wM‡q wK¡ejvgyLx n‡q `uvwo‡q
`yÕnvZ Zz‡j `xN©¶Y Avj−vn&i wbKU †`vÔAv
Ki‡Z nq| AZtci eo Rvgivq KsKi gvivi
ci Avi `uvov‡Z nq bv ev †`vÔAvI Ki‡Z nq bv|
GB mgq ûovûwo Kiv, SMov Kiv, †Rv‡i
K_v ejv, Kvi“ Mv‡q AvNvZ Kiv, RyZv-
m¨v‡Êj wb‡¶c Kiv, Kvi“ Dc‡i ûgwo †L‡q
cov, cv `vev‡bv BZ¨vw` Kó`vqK hveZxq
w qv-Kjvc †_‡K weiZ _vK‡Z n‡e| kqZvb
gvivi bv‡g G¸wj Av‡iK ai‡bi kqZvbx
Avgj gvÎ| n‡¾i cweÎ Abyôvb mg~n AZ¨š—
¸i“Z¡c~Y© Bev`Z| G¸wj cvjb Ki‡Z G‡m
hveZxq we`ÔAvZ †_‡K weiZ _vKv
Acwinvh©| bB‡j n‡¾i †bKx nÕ‡Z gvniƒg
nevi mg~n m¤¢vebv †_‡K hv‡e|
106 106n¾ I Igivn
(M) m¶g cyi“l ev gwnjvi c¶ nÕ‡Z Ab¨‡K
KsKi gvivi `vwqZ¡ †`Iqv Rv‡qh bq| hvi
KsKi Zv‡KB gvi‡Z n‡e|
(N) wbw`©ó mgq e¨ZxZ Ab¨ mg‡q KsKi
gvivi K¡vhv Av`vq Kivi wbqg †bB|
(O) Z‡e hw` †KD kviC Ihi ekZt mܨvi
mgqmxgvi g‡a¨ KsKi gvi‡Z e¨_© nb,
ZvnÕ‡j eva¨MZ Ae¯’vq wZwb m~h©v‡¯—i ci
nÕ‡Z dR‡ii AvM ch©š— mg‡qi g‡a¨ KsKi
gvi‡Z cv‡ib|
(P) e`jx n‡¾i Rb¨ wKsev cÖPÊ wf‡oi
Kvi‡Y `ye©j, †ivMx ev AcviM gwnjv nvRxi
c¶ †_‡K `vwqZ¡cÖvß nÕ‡j cÖ_‡g wb‡Ri Rb¨
mvZwU KsKi gvi‡eb| c‡i `vwqZ¡ `vbKvix
gyIqvw°j-Gi wbq‡Z Zvi c‡¶ mvZwU KsKi
gvi‡eb|
(Q) 12B whjnv¾ KsKi gvivi c‡i n‡¾i
KvR †kl Ki‡Z PvB‡j m~h©v‡¯—i Av‡MB wgbv
107107 n¾ I Igivn
Z¨vM K‡i g°v Awfgy‡L iIqvbv n‡eb| hw`
iIqvbv Ae¯’vq wf‡oi Kvi‡Y wgbv‡ZB m~h©
Wy‡e hvq, Zv‡ZI †Kvb Amyweav †bB| wKš‘
hw` iIqvbv nevi c~‡e©B wgbv‡Z m~h© A¯— hvq,
ZvnÕ‡j †_‡K †h‡Z n‡e I ciw`b `ycy‡i m~h©
Xjvi ci Av‡Mi w`‡bi b¨vq h_vixwZ wZb
Rvgivq 21wU KsKi †g‡i iIqvbv nÕ‡Z n‡e|
12 Zvwi‡L Av‡Mfv‡M P‡j hvIqvi PvB‡Z 13
Zvwi‡L †`ix K‡i hvIqvB DËg|
(R) eva¨MZ kviC Ihi _vK‡j cÖ_g
`yÕw`‡bi ¯’‡j GKw`‡b KsKi †g‡i g°vq
†div hv‡e|
(5) we`vqx Z¡vIqvd )( :
FZzeZx I †bdvm Iqvjx gwnjv e¨ZxZ †Kvb
nvRx we`vqx Z¡vIqvd Qvov g°v Z¨vM Ki‡Z
cvi‡eb bv|106
hw` †KD †mUv K‡ib, ZvnÕ‡j
106. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2668|
108 108n¾ I Igivn
Zv‡K wd`&Bqv ¯^iƒc GKwU Kzievbx w`‡Z
n‡e| AZGe wgbvi Bev`Z mg~n †kl K‡i
g°vq wd‡i G‡m nvRxMY evqZzj−vn‡Z we`vqx
Z¡vIqvd Ki‡eb| G mgq mvC Kivi cÖ‡qvRb
†bB|
Z‡e hw` BwZc~‡e© ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ bv K‡i
_v‡Kb, ZvnÕ‡j ZvgvËz nvRxMY ÔZ¡vIqv‡d
BdvhvnÕ I mvC K‡i c~Y© nvjvj n‡q †`‡k
iIqvbv n‡eb| ZLb Zv‡K Avi we`vqx
Z¡vIqvd Ki‡Z n‡e bv| c¶vš—‡i wK¡ivb I
Bdiv` nvRxMY ïi“‡Z g°vq G‡m Z¡vIqv‡d
Kz`~g-Gi mgq mvC K‡i _vK‡j GLb Avi
mvC Ki‡Z n‡e bv| †Kej ÔZ¡vIqv‡d
BdvhvnÕ K‡iB nvjvj n‡q †`‡k iIqvbv
n‡eb| Abyiƒcfv‡e FZzeZx ev †bdvm Iqvjx
gwnjvMY we`vqx Z¡vIqvd QvovB evqZzj−vn
†_‡K we`vq nevi †`vÔAv cvV Ki‡eb, hv
BwZc~‡e© ewY©Z n‡q‡Q (Ômd‡ii Av`eÕ †`vÔAv-6 `ªt)|
109109 n¾ I Igivn
ZvgvËz n‡¾i Rb¨ mgq jv‡M GKUz †ekx
Ges G‡Z KóI wKQyUv †ekx| †Kbbv Zv‡K
cÖ_‡g Igivn&i Z¡vIqvd I mvC Ki‡Z nq|
c‡i bZzb fv‡e n‡¾i Bnivg †eu‡a n¾ †k‡l
ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ I mvC Ki‡Z nq| d‡j
M‡o `yÕwU ev wZbwU Z¡vIqvd I `yÕwU mvC
Ki‡Z nq| Aek¨ G‡Z Zvi †bKxI †ekx nq|
Gi c‡ii msw¶ß n¾ nÕjt wK¡ivb I
Bdiv`| G‡Z M‡o `yÕwU Z¡vIqvd I GKwU
mvC Ki‡Z nq| me©mvKz‡j¨ 8B whjnv¾
†_‡K 12 ev 13B whjnv¾ ch©š— 5 ev 6 w`‡b
GB n¾ mgvß nq| D‡j−L¨ †h, we`vqx
Z¡vIqv‡di ci md‡ii †MvQMvQ e¨ZxZ Ab¨
Kvi‡Y †`ix nÕ‡j Zv‡K cybivq we`vqx Z¡vIqvd
Ki‡Z n‡e| we`v‡qi mgq evqZzj−vn‡K m¤§vb
†`Lvevi Rb¨ wcQb w`‡K †nu‡U †ei nIqv
wbK…óZg we`ÔAvZx KvR| eis Ab¨vb¨
gmwR‡`i b¨vq ¯^vfvweKfv‡e gyL wdwi‡q
†`vÔAv co‡Z co‡Z †ewi‡q Avm‡Z n‡e|
110 110n¾ I Igivn
wK¡ivb I Bdiv` nvRx‡`i KiYxq :
ÔwK¡ivbÕ A_©vr hviv Igivn I n¾ GKB
wbq‡Z I GKB Bniv‡g Av`vq K‡ib Ges
ÔBdiv`Õ A_©vr hviv †mªd n¾-Gi wbq‡Z
Bnivg euv‡ab, Zuviv ZvgvËz nvRx‡`i b¨vq
g°vq wM‡q cÖ_‡g evqZzj−vn‡Z ÔZ¡vIqv‡d
Kz`~gÕ ev AvMgbx Z¡vIqvd m¤úv`b Ki‡eb I
Z¡vIqvd †k‡l `yÕivKÔAvZ bdj QvjvZ
Av`vq Ki‡eb| AZtci B”Qv Ki‡j mvC
Ki‡eb A_ev †i‡L w`‡eb| hv wZwb n¾
†k‡l ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ Kivi ci m¤úv`b
Ki‡eb| Avi hw` Z¡vIqv‡d Kz`~‡gi c‡iB
mvC K‡ib, ZvnÕ‡j Zv‡K ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ
†k‡l cybivq mvC Ki‡Z n‡e bv| A_©vr
ïi“‡Z GKevi mvC Ki‡j †k‡l Avi mvC
cÖ‡qvRb n‡e bv| Z‡e Zv‡K Z¡vIqv‡d
Kz`~‡gi ci †_‡K 10B whjnv¾ Kzievbxi w`b
nvjvj nIqv ch©š— Bniv‡gi †cvlv‡K _vK‡Z
n‡e| ÔwK¡ivbÕ n‡¾i Rb¨ Kzievbx IqvwRe
111111 n¾ I Igivn
n‡e| wKš‘ ÔBdiv`Õ n‡¾i Rb¨ Kzievbx
cÖ‡qvRb †bB|
n¾ †k‡l g°vq wd‡i KiYxq :
†`‡k †divi Rb¨ we`vqx Z¡vIqv‡di AvM
ch©š— gvmwR`yj nviv‡g hZ Lywk Qvjv‡Z Ges
w`ev-iv‡Z hZ Lywk Z¡vIqv‡d mgq KvUv‡eb|
†Kbbv evqZzj−vn&i Qvjv‡Z Ab¨ ¯’v‡bi PvB‡Z
j¶ ¸Y †bKx i‡q‡Q Ges evqZzj−vn&i
Z¡vIqv‡d cÖwZ c`‡¶‡c GKwU K‡i ¸bvn
S‡i c‡o I GKwU K‡i †bKx †jLv nq| GB
mgq me©`v †ZjvIqvZ I Bev`‡Z Ges
ZvK¡Iqv e„w× cvq Ggb wKZve mg~n cv‡Vi
g‡a¨ g‡bvwb‡ek Kiv DËg| cweÎ KziAvb I
Qnxn nv`xQ wfwËK Bjgx gRwj‡m †hvM`vb
Kiv I Mfxi g‡bv‡hv‡M Av‡jvPbv kªeY Kiv
wbtm‡›`‡n †bKxi KvR|
--000--
112 112n¾ I Igivn
hiƒix †`vÔAv mg~n ( )
†`vÔAvi dhxjZ : Avey mvC` Ly`ix (ivt)
nÕ‡Z ewY©Z, ivm~jyj−vn (Qvt) Gikv` K‡ib,
Ôgymjgvb hLb Ab¨ †Kvb gymjgv‡bi Rb¨
†`vÔAv K‡i, hvi g‡a¨ †Kvbiƒc †Mvbvn ev
AvZ¥xqZv wQbœ Kivi K_v _v‡K bv, Avj−vn
D³ †`vÔAvi wewbg‡q Zv‡K wZbwUi †h‡Kvb
GKwU `vb K‡i _v‡Kbt (1) Zvi †`vÔAv `ª“Z
Keyj K‡ib A_ev (2) Zvi cÖwZ`vb
Av‡Liv‡Z cÖ`vb Kivi Rb¨ †i‡L †`b A_ev
(3) Zvi †_‡K Abyiƒc Av‡iKwU Kó `~i K‡i
†`b| GK_v ï‡b QvnvexMY ej‡jb, ZvnÕ‡j
Avgiv †ekx †ekx †`vÔAv Kie| ivm~jyj−vn
(Qvt) ej‡jb, Avj−vn AviI †ekx †`vÔAv
KeyjKvixÕ|107
AÎ nv`x‡Q ewY©Z Dc‡iv³
kZ©wUi mv‡_ Ab¨vb¨ Qnxn nv`x‡Q ewY©Z
AviI wZbwU kZ© i‡q‡Q| h_vt (1)
107. Avngv`, wgkKvZ nv/2259 Ô†`vÔAv mg~nÕ Aa¨vq|
113113 n¾ I Igivn
†`vÔAvKvixi Lv`¨, cvbxq I †cvlvK cweÎ
nIqv (A_©vr nvivg bv nIqv) (2) †`vÔAv
Keyj nIqvi Rb¨ e¨¯— bv nIqv (3)
D`vmxbfv‡e †`vÔAv bv Kiv Ges †`vÔAv
Key‡ji e¨vcv‡i `„p Avkvev`x _vKvÕ|108
Avivdv, gyh`vwjdv I Ab¨vb¨ ¯’v‡b cwVZe¨
†`vÔAv mg~n :
ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, †kªô †`vÔAv nÕj
Avivdvi †`vÔAv| Avi Avwg I Avgvi c~‡e©Kvi
bexMY †kªô †h †`vÔAv K‡i‡Qb, Zv nÕj,
108. gymwjg, wgkKvZ nv/2759, 2227; wZiwghx,
Avngv`, wgkKvZ nv/2241|
114 114n¾ I Igivn
(1) D”PviY: jv Bjv-nv Bj−vj−v-û Iqvn`vn~ jv
kvixKv jvn~; jvûj gyjKz Iqv jvûj nvg`y,
weBqvw`wnj LvBi“, BDn&qx Iqv BDgxZz Iqv
ûqv ÔAvjv Kz‡j− kvBwqb K¡v`xi|
A_©: ÔAvj−vn Qvov †Kvb Dcvm¨ †bB| wZwb
GKK, Zuvi †Kvb kixK †bB| ZuviB Rb¨
mKj ivRZ¡ I ZuviB Rb¨ mKj cÖksmv| Zuvi
nv‡ZB i‡q‡Q mKj Kj¨vY| wZwbB euvPvb I
wZwbB gv‡ib| wZwb me wKQyi Dc‡i
¶gZvevbÕ| Z¡vevivYxi eY©bvq †`vÔAvwU
Avivdvi w`b mܨvq covi K_v G‡m‡Q|109
Ab¨ eY©bvq G‡m‡Q, †h e¨w³ gvMwie I
dR‡ii Qvjv‡Zi †k‡l mvjvg wdiv‡bvi
ciciB D³ †`vÔAv `kevi co‡e, †m e¨w³i
Rb¨ cÖwZ ev‡ii wewbg‡q 10wU †bKx †jLv
n‡e, 10wU †Mvbvn gy‡Q †`Iqv n‡e Ges Zvi
gh©v`vi ¯—i 10wU K‡i DbœxZ Kiv n‡e|
109. wZiwghx, wgkKvZ nv/2598, Qnxnvn nv/1503|
115115 n¾ I Igivn
GZبZxZ GwU Zvi Rb¨ g›` KvR nÕ‡Z
i¶vKeP n‡e I weZvwoZ kqZvb nÕ‡Z †m
wbivc` _vK‡e Ges †Kvb cvc Zv‡K ¯úk©
Ki‡e bv (A_©vr Zv‡K aŸsm Ki‡Z cvi‡e bv)
wkiK e¨ZxZ| AZtci †m e¨w³ n‡e mK‡ji
PvB‡Z DËg AvgjKvixÕ|110
(2) D”PviY: myenv-bvj−v-wn Iqvjnvg`ywjj−v-wn
Ajv Bjv-nv Bj−vj−v-û Iqvj−v-û AvKevi|
A_©: Avj−vn cweÎ| mKj cÖksmv Avj−vn&i
Rb¨| Avj−vn e¨ZxZ †Kvb Dcvm¨ †bB|
Avj−vn mevi †P‡q eoÕ|111
110. Avngv`, wgkKvZ nv/975, mb` nvmvb|
111. gymwjg, wgkKvZ nv/2295|
116 116n¾ I Igivn
(3) D”PviY: Avj−v-û¤§v Bbœx AvmAvjyKvj
ÔAvdIqv Iqvj ÔAv-wdqvZv dx Øxbx Iqv
`yb&Bqv-qv Iqv Avn&jx Iqv gv-jx|
A_©: Ô†n Avj−vn! Avwg Avgvi Øxb I `ywbqvq,
Avgvi cwiev‡i I welq-m¤ú‡` Avcbvi ¶gv
I wbivcËv cÖv_©bv KiwQÕ|112
(4) D”PviY: Avj−v-û¤§v Bbœx AvÔEhyweKv
wgbvj nvw¤§ Iqvj nvhvwb, Iqvj ÔAvRwh
Iqvj Kvmvwj, Iqvj Ryewb Iqvj eyL&wj, Iqv
hvjvÔB` `vqwb Iqv MvjvevwZi wiRv-wj|
A_©: Ô†n Avj−vn! Avwg Avcvbi wbKU Avkªq
cÖv_©bv KiwQ `ywðš—v I `ytL nÕ‡Z, A¶gZv I
112. Avey`vE`, wgkKvZ nv/2397|
117117 n¾ I Igivn
AjmZv nÕ‡Z, fxi“Zv I K…cYZv nÕ‡Z Ges
F‡Yi †evSv I gvby‡li hei`w¯— nÕ‡ZÕ|113
(5) D”PviY: Avj−v-û¤§v Bbœx AvÔEhyweKv
wgbvj Rye&‡b, Iqv AvÔEhyweKv wgbvj eyL&‡j,
Iqv AvÔEhyweKv wgb Avihvwjj ÔDgy‡i, Iqv
AvÔEhyweKv wgb wdrbvwZÏyb&Bqv Iqv ÔAvhv-
wej K¡ve&‡i|
A_©: Ô†n Avj−vn! (1) Avwg Avcbvi wbKU
Avkªq cÖv_©bv KiwQ fxi“Zv nÕ‡Z (2) Avkªq
cÖv_©bv KiwQ K…cYZv nÕ‡Z (3) Avkªq cÖv_©bv
KiwQ R¡ivRxY© eqm nÕ‡Z Ges (4) Avkªq
113. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2458|
118 118n¾ I Igivn
cÖv_©bv KiwQ `ywbqvi wdrbv nÕ‡Z I (5)
Ke‡ii Avhve nÕ‡ZÕ|114
(6) D”PviY: Avj−v-û¤§v Bbœx AvÔEhyweKv wgb
hvIqv-wj wbÔgvwZKv, Iqv ZvnvDfywj ÔAv-
wdqvwZKv, Iqv dzRv-AvwZ wbK¡gvwZKv, Iqv
RvgxÔB mvLvwZ¡Kv|
A_©: Ô†n Avj−vn! Avwg Avcbvi wbKU Avkªq
cÖv_©bv KiwQ Avgvi †_‡K Avcbvi †bÔgZ P‡j
hvIqv nÕ‡Z, Avcbvi †`Iqv my¯’Zvi cwieZ©b
nÕ‡Z, Avcbvi kvw¯—i AvKw¯§K Av gY nÕ‡Z
Ges Avcbvi hveZxq Amš‘wó nÕ‡Z|115
114. eyLvix, wgkKvZ nv/964|
115. gymwjg, wgkKvZ nv/2461|
119119 n¾ I Igivn
(7) D”PviY: iweŸ AvÔBbœx Ajv ZzÔBb
ÔAvjvBqv, IqvbQyibx Ajv ZvbQyi ÔAvjvBqv,
Iqvnw`bx Iqv Bqvmwmwij û`v jx|
A_©: Ô†n Avgvi cÖwZcvjK! Avgv‡K mnvqZv
w`b Ges Avgvi wei“‡× mnvqZv w`‡eb bv|
Avgv‡K mvnvh¨ Ki“b Ges Avgvi wei“‡×
mvnvh¨ Ki‡eb bv| Avgv‡K †n`vqvZ w`b Ges
Avgvi Rb¨ †n`vqvZ‡K mnR K‡i w`bÕ|116
(8) D”PviY: Avj−v-û¤§v Bbœx AvÔEhyweKv wgb
Rvnw`j evjv-B, Iqv `vivwKk kvK¡v-B, Iqv
m~Bj K¡vhv-B, Iqv kvgv-ZvwZj AvÔ`v-B|
116. wZiwghx, Avey`vE`, Beby gvRvn, wgkKvZ nv/2488|
120 120n¾ I Igivn
A_©: Ô†n Avj−vn! Avwg Avcbvi Avkªq cÖv_©bv
KiwQ A¶gKvix wec‡`i Kó nÕ‡Z, `yf©v‡M¨i
Av gY nÕ‡Z, g›` dvqQvjv nÕ‡Z Ges kΓi
nvwm nÕ‡ZÕ|117
(9) D”PviY: Bqv gyK¡vwj−evj K¡yj~we QvweŸZ
K¡vjex ÔAvjv `xwbKv; Avj−v-û¤§v gyQvwi©dvj
K¡yj~we Qvwi©d K¡yj~evbv ÔAvjv †Z¡vqv-ÔAvwZKv|
A_©: †n ü`q mg~‡ni cwieZ©bKvix! Avgvi
ü`q‡K †Zvgvi Øx‡bi Dci `„p iv‡LvÕ| Ô†n
117. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2457|
121121 n¾ I Igivn
Aš—i mg~‡ni iƒcvš—iKvix! Avgv‡`i Aš—i
mg~n‡K †Zvgvi AvbyM‡Z¨i w`‡K wdwi‡q
`vIÕ|118
(10) D”PviY: Avj−v-û¤§v BbœvKv ÔAvdzeŸyb
†Zv‡neŸyj ÔAvdIqv dvÔdz ÔAvbœx|
A_©: Ô†n Avj−vn! Zzwg ¶gvkxj| Zzwg ¶gv
Ki‡Z fvjevm| AZGe Avgv‡K ¶gv KiÕ|
we‡kl K‡i jvqjvZzj K¡`‡i GUv covi Rb¨
ÔAv‡qkv (ivt)-†K Avj−vn&i ivm~j (Qvt)
†`vÔAvwU wk¶v w`‡qwQ‡jbÕ|119
118. wZiwghx, Beby gvRvn, wgkKvZ nv/102; gymwjg,
wgkKvZ nv/89|
119. Avngv`, Beby gvRvn, wZiwghx, wgkKvZ nv/2091|
122 122n¾ I Igivn
(11) D”PviY: Avj−v-û¤§v Bbœx AvmAvjyKvj
û`v IqvZZzK¡v Iqvj ÔAvdv-dv Iqvj wMbv|
A_©: Ô†n Avj−vn! Avwg Avcbvi wbKU myc‡_i
wb‡`©kbv, ci‡nhMvwiZv, PvwiwÎK cweÎZv
Ges m”QjZv cÖv_©bv KiwQÕ|120
(12) mvBwq`yj Bw¯—Mdvi ev ¶gv cÖv_©bvi
†kªô †`vÔAv :
ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, Ô†h e¨w³ `„p wek¦v‡mi
mv‡_ GB †`vÔAv cvV Ki‡e, w`e‡m cvV K‡i
iv‡Z gviv †M‡j wKsev iv‡Z cvV K‡i w`e‡m
gviv †M‡j, †m RvbœvZx n‡eÕ (eyLvix)|-
120. gymwjg, wgkKvZ nv/2484|
123123 n¾ I Igivn
D”PviY: Avj−v-û¤§v AvbZv ieŸx jv Bjv-nv
Bj−v AvbZv LvjvK¡Zvbx, Iqv Avbv ÔAve`yKv
Iqv Avbv ÔAvjv ÔAvnw`Kv Iqv IqvÔw`Kv
gv¯—vZ¡vÔZz| AvÔEhyweKv wgb kvwi© gv QvbvÔZz|
Ave~D jvKv wewbÔgvwZKv ÔAvjvBqv, Iqv
Ave~D wehv¤^x, dvMwdijx| dvBbœvn~ jv
BqvMwdi“h hyb~ev Bj−v AvbZv|
A_©: Ô†n Avj−vn! Zzwg Avgvi cÖwZcvjK| Zzwg
e¨ZxZ †Kvb Dcvm¨ †bB| Zzwg Avgv‡K m„wó
K‡iQ Ges Avwg †Zvgvi `vm| Avwg †Zvgvi
wbK‡U K…Z A½xKvi I Iqv`vi Dc‡i mva¨gZ
Kv‡qg AvwQ| Avwg Avgvi K…ZKg©¸wji
g›`mg~n †_‡K †Zvgvi cvbvn Pvw”Q| Avgvi
Dc‡i †Zvgvi AbyMÖn ¯^xKvi KiwQ Ges Avwg
Avgvi †Mvbvn ¯^xKvi KiwQ| AZGe Zzwg
124 124n¾ I Igivn
Avgv‡K ¶gv Ki| †Kbbv Zzwg e¨ZxZ ¶gv
Kivi †KD †bBÕ|121
(13) D”PviY: myenv-bvj−v-wn (33 evi),
Avjnvg`ywjj−v-wn (33 evi), Avj−v-û AvKevi
(33 evi), jv Bjv-nv Bj−vj−v-û Iqvn`vn~ jv
kvixKv jvn~, jvûj gyjKz Iqv jvûj nvg`y Iqv
ûqv ÔAvjv Kz‡j− kvBwqb K¡v`xi (1 evi)|
A_ev Avj−v-û AvKevi (34 evi)|
A_©: gnv cweÎ Avj−vn, hveZxq cÖksmv
Avj−vn&i Rb¨, Avj−vn mevi eo| †bB †Kvb
Dcvm¨ Avj−vn e¨ZxZ; wZwb GKK, Zuvi †Kvb
121. eyLvix, wgkKvZ nv/2335|
125125 n¾ I Igivn
kixK †bB| ZuviB Rb¨ mg¯— ivRZ¡ I ZuviB
Rb¨ mg¯— cÖksmv| wZwb mKj wel‡qi Dc‡i
¶gZvkvjxÕ| ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, GB
†`vÔAv cvVKvix wbivk n‡e bvÕ| wZwb e‡jb,
†h e¨w³ cÖwZ dih QvjvZ †k‡l GB †`vÔAv
cvV Ki‡e, Zvi mg¯— †Mvbvn gvd Kiv n‡e|
hw`I Zv mvM‡ii †dbv mgZzj¨ nqÕ|122
(14) D”PviY: myenv-bvj−v-†n Iqv wenvgw`nx
myenvbvj−v-wnj ÔAvhxg| A_ev mKv‡j I
mܨvq 100 evi K‡i Ômyenv-bvj−v-†n Iqv
†envgw`nxÕ co‡eb|
A_©: cweÎZv I cÖksmvgq Avj−vn Ges gnvb
Avj−vn cweÎZvgqÕ| GB †`vÔAv cv‡Vi d‡j
122. gymwjg, wgkKvZ nv/966, 967|
126 126n¾ I Igivn
Zvi mKj †Mvbvn S‡i hv‡e| hw`I Zv
mvM‡ii †dbv mgZzj¨ nqÕ|
ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, Kv‡jgv `yÕwU D”Pvi‡Y
LyeB nvjKv, gxhv‡bi cvj−vq LyeB fvix, wKš‘
Avj−vn&i wbK‡U LyeB wcÖqÕ|123
Bgvg eyLvix
(int) GB †`vÔAvi nv`xQ eY©bvi gva¨‡g
Qnxn eyLvix †kl K‡i‡Qb|
(15) AvqvZzj Kzimx :
123. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2296-98|
127127 n¾ I Igivn
D”PviY: Avj−v-û jv Bjv-nv Bj−v ûqvj
nvBqyj K¡vBq~g; jv ZvÕLyhyû †mbvZzu Iqvjv
bvEg; jvn~ gv wdm& mvgv-Iqv‡Z Iqvgv wdj
Avih| gvb hvj−vhx Bqvk&dvÔD ÔBb&`vn~ Bj−v we
Bhwbn; BqvÔjvgy gv evqbv Avq`xwng Iqv gv
Lvjdvûg, Iqv jv BDnxZ¡~bv wekvBwqg& wgb
ÔBjwgnx Bj−v wegv kv-Av; Iqv‡mÔAv
KziwmBqyûm& mvgv-Iqv-†Z Iqvj Avihv, Iqv
jv BqvD`yn~ wndhyûgv, Iqv ûqvj ÔAvwjBqyj
ÔAvhxg (evK¡vivn 2/255)|
A_©: ÔAvj−vn wZwb, whwb e¨ZxZ †Kvb Dcvm¨
†bB| whwb wPiÄxe I wek¦ PivP‡ii aviK|
†Kvbiƒc Z›`ªv I wb›`ªv Zuv‡K ¯úk© K‡i bv|
Avmgvb I hgx‡b hv wKQy Av‡Q mewKQy ZuviB
gvwjKvbvaxb| Zuvi ûKzg e¨ZxZ Ggb †K
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib
Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib

More Related Content

What's hot

18 Surah Al Kahf (The Cave)
18   Surah Al Kahf (The Cave)18   Surah Al Kahf (The Cave)
18 Surah Al Kahf (The Cave)AVICENNE
 
үндэсний аюулгүй байдлыг хангах тогтолцоо
үндэсний аюулгүй байдлыг хангах тогтолцооүндэсний аюулгүй байдлыг хангах тогтолцоо
үндэсний аюулгүй байдлыг хангах тогтолцооTseegii Jargalsaikhan
 
Surah al Haqqah New Urdu PPT
Surah al Haqqah New Urdu PPTSurah al Haqqah New Urdu PPT
Surah al Haqqah New Urdu PPTSHAISTA_HASAN
 
Pembinaan Iman dan Taqwa Bagi Generasi Muda
Pembinaan Iman dan Taqwa Bagi Generasi MudaPembinaan Iman dan Taqwa Bagi Generasi Muda
Pembinaan Iman dan Taqwa Bagi Generasi Mudasayyidadlin
 
Аялал жуулчлалын үндэс Хичээл-6
Аялал жуулчлалын үндэс Хичээл-6Аялал жуулчлалын үндэс Хичээл-6
Аялал жуулчлалын үндэс Хичээл-6E-Gazarchin Online University
 
Al Quran (Chapter 24): Surah An Nur [The Light]
Al Quran (Chapter 24): Surah An Nur [The Light]Al Quran (Chapter 24): Surah An Nur [The Light]
Al Quran (Chapter 24): Surah An Nur [The Light]Dr Jameel G Jargar
 
Materi i jalan menuju iman
Materi i   jalan menuju imanMateri i   jalan menuju iman
Materi i jalan menuju imanpermadina
 
Хүүхдийг гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх
Хүүхдийг гэмт хэргээс  урьдчилан сэргийлэхХүүхдийг гэмт хэргээс  урьдчилан сэргийлэх
Хүүхдийг гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэхAnkhbileg Luvsan
 
Uqdatul kubro
Uqdatul kubroUqdatul kubro
Uqdatul kubroel-hafiy
 
Beautiful dhikr from the sunnah of the Holy Prophet (P.B.U.H)
Beautiful dhikr from the sunnah of the Holy Prophet (P.B.U.H)Beautiful dhikr from the sunnah of the Holy Prophet (P.B.U.H)
Beautiful dhikr from the sunnah of the Holy Prophet (P.B.U.H)muhammed_1000
 

What's hot (20)

18 Surah Al Kahf (The Cave)
18   Surah Al Kahf (The Cave)18   Surah Al Kahf (The Cave)
18 Surah Al Kahf (The Cave)
 
সুঃ প্রতিকার আইন ১৮৭৭ নোট.docx
সুঃ প্রতিকার আইন ১৮৭৭ নোট.docxসুঃ প্রতিকার আইন ১৮৭৭ নোট.docx
সুঃ প্রতিকার আইন ১৮৭৭ নোট.docx
 
үндэсний аюулгүй байдлыг хангах тогтолцоо
үндэсний аюулгүй байдлыг хангах тогтолцооүндэсний аюулгүй байдлыг хангах тогтолцоо
үндэсний аюулгүй байдлыг хангах тогтолцоо
 
Surah al Haqqah New Urdu PPT
Surah al Haqqah New Urdu PPTSurah al Haqqah New Urdu PPT
Surah al Haqqah New Urdu PPT
 
SR ACT 1877 -Bangla [Ain Kanun Academy]
SR ACT 1877 -Bangla [Ain Kanun Academy] SR ACT 1877 -Bangla [Ain Kanun Academy]
SR ACT 1877 -Bangla [Ain Kanun Academy]
 
Pembinaan Iman dan Taqwa Bagi Generasi Muda
Pembinaan Iman dan Taqwa Bagi Generasi MudaPembinaan Iman dan Taqwa Bagi Generasi Muda
Pembinaan Iman dan Taqwa Bagi Generasi Muda
 
Aqidah islam
Aqidah islamAqidah islam
Aqidah islam
 
Аялал жуулчлалын үндэс Хичээл-6
Аялал жуулчлалын үндэс Хичээл-6Аялал жуулчлалын үндэс Хичээл-6
Аялал жуулчлалын үндэс Хичээл-6
 
Land law of bangladesh
Land law of bangladeshLand law of bangladesh
Land law of bangladesh
 
Al Quran (Chapter 24): Surah An Nur [The Light]
Al Quran (Chapter 24): Surah An Nur [The Light]Al Quran (Chapter 24): Surah An Nur [The Light]
Al Quran (Chapter 24): Surah An Nur [The Light]
 
Materi i jalan menuju iman
Materi i   jalan menuju imanMateri i   jalan menuju iman
Materi i jalan menuju iman
 
Хүүхдийг гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх
Хүүхдийг гэмт хэргээс  урьдчилан сэргийлэхХүүхдийг гэмт хэргээс  урьдчилан сэргийлэх
Хүүхдийг гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх
 
40 Hadith on virtues of Quran (أربعون حديثا في فضائل القرآن)
40 Hadith on virtues of Quran (أربعون حديثا في فضائل القرآن)40 Hadith on virtues of Quran (أربعون حديثا في فضائل القرآن)
40 Hadith on virtues of Quran (أربعون حديثا في فضائل القرآن)
 
Uqdatul kubro
Uqdatul kubroUqdatul kubro
Uqdatul kubro
 
11 tawazun
11 tawazun11 tawazun
11 tawazun
 
CPC BARE ACT -1908 BANGLA.pdf
CPC BARE ACT -1908  BANGLA.pdfCPC BARE ACT -1908  BANGLA.pdf
CPC BARE ACT -1908 BANGLA.pdf
 
kaidah dakwah.pdf
kaidah dakwah.pdfkaidah dakwah.pdf
kaidah dakwah.pdf
 
Beautiful dhikr from the sunnah of the Holy Prophet (P.B.U.H)
Beautiful dhikr from the sunnah of the Holy Prophet (P.B.U.H)Beautiful dhikr from the sunnah of the Holy Prophet (P.B.U.H)
Beautiful dhikr from the sunnah of the Holy Prophet (P.B.U.H)
 
Goondas act ppt
Goondas act  pptGoondas act  ppt
Goondas act ppt
 
Angels in Islam
Angels in IslamAngels in Islam
Angels in Islam
 

Similar to Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib

নয়টি প্রশ্নের উত্তর – শাইখ মুহাম্মদ নাসিরুদ্দিন আলবানী
নয়টি প্রশ্নের উত্তর – শাইখ মুহাম্মদ নাসিরুদ্দিন আলবানীনয়টি প্রশ্নের উত্তর – শাইখ মুহাম্মদ নাসিরুদ্দিন আলবানী
নয়টি প্রশ্নের উত্তর – শাইখ মুহাম্মদ নাসিরুদ্দিন আলবানীrasikulindia
 
Nabi s-jay-vabe-pobitrota-orjon-konten
Nabi s-jay-vabe-pobitrota-orjon-kontenNabi s-jay-vabe-pobitrota-orjon-konten
Nabi s-jay-vabe-pobitrota-orjon-kontenrasikulindia
 
One house one farm
One house one farmOne house one farm
One house one farmSORBOHARA
 
Aqeedah islamiahbydr.muhammadasadullahal ghalib.-
Aqeedah islamiahbydr.muhammadasadullahal ghalib.-Aqeedah islamiahbydr.muhammadasadullahal ghalib.-
Aqeedah islamiahbydr.muhammadasadullahal ghalib.-rasikulindia
 
গুনাহর অপকারীতা – মোস্তাফিজুর রহমান ইবন আব্দুল আযীয
গুনাহর অপকারীতা – মোস্তাফিজুর রহমান ইবন আব্দুল আযীযগুনাহর অপকারীতা – মোস্তাফিজুর রহমান ইবন আব্দুল আযীয
গুনাহর অপকারীতা – মোস্তাফিজুর রহমান ইবন আব্দুল আযীযrasikulindia
 
akhida-7
akhida-7akhida-7
akhida-7Mainu4
 
তারাবীহর রাক'আত সংখ্যা - একটি তাত্ত্বিক বিশ্লেষণ লেখক- মুযাফফর বিন মুহসিন Ta...
তারাবীহর রাক'আত সংখ্যা - একটি তাত্ত্বিক বিশ্লেষণ  লেখক- মুযাফফর বিন মুহসিন Ta...তারাবীহর রাক'আত সংখ্যা - একটি তাত্ত্বিক বিশ্লেষণ  লেখক- মুযাফফর বিন মুহসিন Ta...
তারাবীহর রাক'আত সংখ্যা - একটি তাত্ত্বিক বিশ্লেষণ লেখক- মুযাফফর বিন মুহসিন Ta...Ruposhibangla24,Nawabganj,Dinajpur-5280
 
Keranigonj text part 1
Keranigonj text part 1Keranigonj text part 1
Keranigonj text part 1Nasrul Hamid
 
Masail i-qurbani bydr.muhammadasadullahal-ghalib
Masail i-qurbani bydr.muhammadasadullahal-ghalibMasail i-qurbani bydr.muhammadasadullahal-ghalib
Masail i-qurbani bydr.muhammadasadullahal-ghalibrasikulindia
 
Salatur Rasool (sm) by prof.dr.muhammad asadullah al ghalib
Salatur Rasool (sm) by prof.dr.muhammad asadullah al ghalibSalatur Rasool (sm) by prof.dr.muhammad asadullah al ghalib
Salatur Rasool (sm) by prof.dr.muhammad asadullah al ghalibMD. Monzurul Karim Shanchay
 
BLR_2015 Workshop.pptx
BLR_2015 Workshop.pptxBLR_2015 Workshop.pptx
BLR_2015 Workshop.pptxKhorshedAlam93
 
আক্বীদাহ ইসলামিয়া Aqeedah islamiahbydr.muhammadasadullahal ghalib.-
আক্বীদাহ ইসলামিয়া Aqeedah islamiahbydr.muhammadasadullahal ghalib.-আক্বীদাহ ইসলামিয়া Aqeedah islamiahbydr.muhammadasadullahal ghalib.-
আক্বীদাহ ইসলামিয়া Aqeedah islamiahbydr.muhammadasadullahal ghalib.-Ruposhibangla24,Nawabganj,Dinajpur-5280
 
বড় শিরক কি ও কত প্রকার – সম্পাদনায়ঃ মোস্তাফিজুর রহমান বিন আব্দুল আজিজ
বড় শিরক কি ও কত প্রকার – সম্পাদনায়ঃ মোস্তাফিজুর রহমান বিন আব্দুল আজিজবড় শিরক কি ও কত প্রকার – সম্পাদনায়ঃ মোস্তাফিজুর রহমান বিন আব্দুল আজিজ
বড় শিরক কি ও কত প্রকার – সম্পাদনায়ঃ মোস্তাফিজুর রহমান বিন আব্দুল আজিজrasikulindia
 

Similar to Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib (20)

Hajj o umrah
Hajj o umrahHajj o umrah
Hajj o umrah
 
নয়টি প্রশ্নের উত্তর – শাইখ মুহাম্মদ নাসিরুদ্দিন আলবানী
নয়টি প্রশ্নের উত্তর – শাইখ মুহাম্মদ নাসিরুদ্দিন আলবানীনয়টি প্রশ্নের উত্তর – শাইখ মুহাম্মদ নাসিরুদ্দিন আলবানী
নয়টি প্রশ্নের উত্তর – শাইখ মুহাম্মদ নাসিরুদ্দিন আলবানী
 
Nabi s-jay-vabe-pobitrota-orjon-konten
Nabi s-jay-vabe-pobitrota-orjon-kontenNabi s-jay-vabe-pobitrota-orjon-konten
Nabi s-jay-vabe-pobitrota-orjon-konten
 
One house one farm
One house one farmOne house one farm
One house one farm
 
Aqeedah islamiahbydr.muhammadasadullahal ghalib.-
Aqeedah islamiahbydr.muhammadasadullahal ghalib.-Aqeedah islamiahbydr.muhammadasadullahal ghalib.-
Aqeedah islamiahbydr.muhammadasadullahal ghalib.-
 
গুনাহর অপকারীতা – মোস্তাফিজুর রহমান ইবন আব্দুল আযীয
গুনাহর অপকারীতা – মোস্তাফিজুর রহমান ইবন আব্দুল আযীযগুনাহর অপকারীতা – মোস্তাফিজুর রহমান ইবন আব্দুল আযীয
গুনাহর অপকারীতা – মোস্তাফিজুর রহমান ইবন আব্দুল আযীয
 
akhida-7
akhida-7akhida-7
akhida-7
 
তারাবীহর রাক'আত সংখ্যা - একটি তাত্ত্বিক বিশ্লেষণ লেখক- মুযাফফর বিন মুহসিন Ta...
তারাবীহর রাক'আত সংখ্যা - একটি তাত্ত্বিক বিশ্লেষণ  লেখক- মুযাফফর বিন মুহসিন Ta...তারাবীহর রাক'আত সংখ্যা - একটি তাত্ত্বিক বিশ্লেষণ  লেখক- মুযাফফর বিন মুহসিন Ta...
তারাবীহর রাক'আত সংখ্যা - একটি তাত্ত্বিক বিশ্লেষণ লেখক- মুযাফফর বিন মুহসিন Ta...
 
Keranigonj text part 1
Keranigonj text part 1Keranigonj text part 1
Keranigonj text part 1
 
Sadaqah
SadaqahSadaqah
Sadaqah
 
Sadaqah
SadaqahSadaqah
Sadaqah
 
Masail i-qurbani bydr.muhammadasadullahal-ghalib
Masail i-qurbani bydr.muhammadasadullahal-ghalibMasail i-qurbani bydr.muhammadasadullahal-ghalib
Masail i-qurbani bydr.muhammadasadullahal-ghalib
 
Salatur Rasool (sm) by prof.dr.muhammad asadullah al ghalib
Salatur Rasool (sm) by prof.dr.muhammad asadullah al ghalibSalatur Rasool (sm) by prof.dr.muhammad asadullah al ghalib
Salatur Rasool (sm) by prof.dr.muhammad asadullah al ghalib
 
BLR_2015 Workshop.pptx
BLR_2015 Workshop.pptxBLR_2015 Workshop.pptx
BLR_2015 Workshop.pptx
 
BLR_2015 Workshop.pptx
BLR_2015 Workshop.pptxBLR_2015 Workshop.pptx
BLR_2015 Workshop.pptx
 
আক্বীদাহ ইসলামিয়া Aqeedah islamiahbydr.muhammadasadullahal ghalib.-
আক্বীদাহ ইসলামিয়া Aqeedah islamiahbydr.muhammadasadullahal ghalib.-আক্বীদাহ ইসলামিয়া Aqeedah islamiahbydr.muhammadasadullahal ghalib.-
আক্বীদাহ ইসলামিয়া Aqeedah islamiahbydr.muhammadasadullahal ghalib.-
 
বড় শিরক কি ও কত প্রকার – সম্পাদনায়ঃ মোস্তাফিজুর রহমান বিন আব্দুল আজিজ
বড় শিরক কি ও কত প্রকার – সম্পাদনায়ঃ মোস্তাফিজুর রহমান বিন আব্দুল আজিজবড় শিরক কি ও কত প্রকার – সম্পাদনায়ঃ মোস্তাফিজুর রহমান বিন আব্দুল আজিজ
বড় শিরক কি ও কত প্রকার – সম্পাদনায়ঃ মোস্তাফিজুর রহমান বিন আব্দুল আজিজ
 
Baro sirk
Baro sirkBaro sirk
Baro sirk
 
Baro sirk
Baro sirkBaro sirk
Baro sirk
 
Hsc chemistry 2nd part (group v & vi elements)
Hsc chemistry 2nd part (group v & vi elements)Hsc chemistry 2nd part (group v & vi elements)
Hsc chemistry 2nd part (group v & vi elements)
 

More from Self

Targeted Drug Delivery System Using Nanoparticles
Targeted Drug Delivery System Using NanoparticlesTargeted Drug Delivery System Using Nanoparticles
Targeted Drug Delivery System Using NanoparticlesSelf
 
Study on Preformulation Parameters of Losartan Potassium
Study on Preformulation Parameters of Losartan PotassiumStudy on Preformulation Parameters of Losartan Potassium
Study on Preformulation Parameters of Losartan PotassiumSelf
 
Islamic Lessons for children(বইঃ ইসলামী বাল্য শিক্ষা)
Islamic Lessons for children(বইঃ ইসলামী বাল্য শিক্ষা)Islamic Lessons for children(বইঃ ইসলামী বাল্য শিক্ষা)
Islamic Lessons for children(বইঃ ইসলামী বাল্য শিক্ষা)Self
 
Mohila Bishoyok Hadis Songkolon(বইঃ মহিলা বিষয়ক হাদীস সংকলন)
Mohila Bishoyok Hadis Songkolon(বইঃ মহিলা বিষয়ক হাদীস সংকলন)Mohila Bishoyok Hadis Songkolon(বইঃ মহিলা বিষয়ক হাদীস সংকলন)
Mohila Bishoyok Hadis Songkolon(বইঃ মহিলা বিষয়ক হাদীস সংকলন)Self
 
Mobile phone cloning
Mobile phone cloningMobile phone cloning
Mobile phone cloningSelf
 
Face detection and recognition
Face detection and recognitionFace detection and recognition
Face detection and recognitionSelf
 
Ekush Net-Using Convolutional Neural Network(CNN) for Bangla Hand Writing Rec...
Ekush Net-Using Convolutional Neural Network(CNN) for Bangla Hand Writing Rec...Ekush Net-Using Convolutional Neural Network(CNN) for Bangla Hand Writing Rec...
Ekush Net-Using Convolutional Neural Network(CNN) for Bangla Hand Writing Rec...Self
 
Research on Computer Science Education
Research on Computer Science EducationResearch on Computer Science Education
Research on Computer Science EducationSelf
 
Big data in precision agriculture
Big data in precision agriculture Big data in precision agriculture
Big data in precision agriculture Self
 
Amra hadis-mante-baddho(আমরা হাদীস মানতে বাধ্য) By Abdullah Bin Abdur Razzak(...
Amra hadis-mante-baddho(আমরা হাদীস মানতে বাধ্য) By Abdullah Bin Abdur Razzak(...Amra hadis-mante-baddho(আমরা হাদীস মানতে বাধ্য) By Abdullah Bin Abdur Razzak(...
Amra hadis-mante-baddho(আমরা হাদীস মানতে বাধ্য) By Abdullah Bin Abdur Razzak(...Self
 
Route of administration of biotech product: Transdermal route considering Ion...
Route of administration of biotech product: Transdermal route considering Ion...Route of administration of biotech product: Transdermal route considering Ion...
Route of administration of biotech product: Transdermal route considering Ion...Self
 
Drugs that affect the autonomic nervous system
Drugs that affect the autonomic nervous systemDrugs that affect the autonomic nervous system
Drugs that affect the autonomic nervous systemSelf
 
Ideal family by abdur razzaq
Ideal family by abdur razzaqIdeal family by abdur razzaq
Ideal family by abdur razzaqSelf
 
Is hadith wahi of allah what does quran say by muhammad iqbal bin fakhrul
Is hadith wahi of allah what does quran say by muhammad iqbal bin fakhrulIs hadith wahi of allah what does quran say by muhammad iqbal bin fakhrul
Is hadith wahi of allah what does quran say by muhammad iqbal bin fakhrulSelf
 
Aini rasul doa oddhai by abdur rajjak bin yusuf
Aini rasul doa oddhai by abdur rajjak bin yusufAini rasul doa oddhai by abdur rajjak bin yusuf
Aini rasul doa oddhai by abdur rajjak bin yusufSelf
 
Jal hadiser kobole rasul sw er salat by mujaffor bin muhsin
Jal hadiser kobole rasul sw er salat by mujaffor bin  muhsinJal hadiser kobole rasul sw er salat by mujaffor bin  muhsin
Jal hadiser kobole rasul sw er salat by mujaffor bin muhsinSelf
 
Tawhweeder dak _march-april 2014
Tawhweeder dak _march-april 2014Tawhweeder dak _march-april 2014
Tawhweeder dak _march-april 2014Self
 

More from Self (17)

Targeted Drug Delivery System Using Nanoparticles
Targeted Drug Delivery System Using NanoparticlesTargeted Drug Delivery System Using Nanoparticles
Targeted Drug Delivery System Using Nanoparticles
 
Study on Preformulation Parameters of Losartan Potassium
Study on Preformulation Parameters of Losartan PotassiumStudy on Preformulation Parameters of Losartan Potassium
Study on Preformulation Parameters of Losartan Potassium
 
Islamic Lessons for children(বইঃ ইসলামী বাল্য শিক্ষা)
Islamic Lessons for children(বইঃ ইসলামী বাল্য শিক্ষা)Islamic Lessons for children(বইঃ ইসলামী বাল্য শিক্ষা)
Islamic Lessons for children(বইঃ ইসলামী বাল্য শিক্ষা)
 
Mohila Bishoyok Hadis Songkolon(বইঃ মহিলা বিষয়ক হাদীস সংকলন)
Mohila Bishoyok Hadis Songkolon(বইঃ মহিলা বিষয়ক হাদীস সংকলন)Mohila Bishoyok Hadis Songkolon(বইঃ মহিলা বিষয়ক হাদীস সংকলন)
Mohila Bishoyok Hadis Songkolon(বইঃ মহিলা বিষয়ক হাদীস সংকলন)
 
Mobile phone cloning
Mobile phone cloningMobile phone cloning
Mobile phone cloning
 
Face detection and recognition
Face detection and recognitionFace detection and recognition
Face detection and recognition
 
Ekush Net-Using Convolutional Neural Network(CNN) for Bangla Hand Writing Rec...
Ekush Net-Using Convolutional Neural Network(CNN) for Bangla Hand Writing Rec...Ekush Net-Using Convolutional Neural Network(CNN) for Bangla Hand Writing Rec...
Ekush Net-Using Convolutional Neural Network(CNN) for Bangla Hand Writing Rec...
 
Research on Computer Science Education
Research on Computer Science EducationResearch on Computer Science Education
Research on Computer Science Education
 
Big data in precision agriculture
Big data in precision agriculture Big data in precision agriculture
Big data in precision agriculture
 
Amra hadis-mante-baddho(আমরা হাদীস মানতে বাধ্য) By Abdullah Bin Abdur Razzak(...
Amra hadis-mante-baddho(আমরা হাদীস মানতে বাধ্য) By Abdullah Bin Abdur Razzak(...Amra hadis-mante-baddho(আমরা হাদীস মানতে বাধ্য) By Abdullah Bin Abdur Razzak(...
Amra hadis-mante-baddho(আমরা হাদীস মানতে বাধ্য) By Abdullah Bin Abdur Razzak(...
 
Route of administration of biotech product: Transdermal route considering Ion...
Route of administration of biotech product: Transdermal route considering Ion...Route of administration of biotech product: Transdermal route considering Ion...
Route of administration of biotech product: Transdermal route considering Ion...
 
Drugs that affect the autonomic nervous system
Drugs that affect the autonomic nervous systemDrugs that affect the autonomic nervous system
Drugs that affect the autonomic nervous system
 
Ideal family by abdur razzaq
Ideal family by abdur razzaqIdeal family by abdur razzaq
Ideal family by abdur razzaq
 
Is hadith wahi of allah what does quran say by muhammad iqbal bin fakhrul
Is hadith wahi of allah what does quran say by muhammad iqbal bin fakhrulIs hadith wahi of allah what does quran say by muhammad iqbal bin fakhrul
Is hadith wahi of allah what does quran say by muhammad iqbal bin fakhrul
 
Aini rasul doa oddhai by abdur rajjak bin yusuf
Aini rasul doa oddhai by abdur rajjak bin yusufAini rasul doa oddhai by abdur rajjak bin yusuf
Aini rasul doa oddhai by abdur rajjak bin yusuf
 
Jal hadiser kobole rasul sw er salat by mujaffor bin muhsin
Jal hadiser kobole rasul sw er salat by mujaffor bin  muhsinJal hadiser kobole rasul sw er salat by mujaffor bin  muhsin
Jal hadiser kobole rasul sw er salat by mujaffor bin muhsin
 
Tawhweeder dak _march-april 2014
Tawhweeder dak _march-april 2014Tawhweeder dak _march-april 2014
Tawhweeder dak _march-april 2014
 

Recently uploaded

Romantic Opera MUSIC FOR GRADE NINE pptx
Romantic Opera MUSIC FOR GRADE NINE pptxRomantic Opera MUSIC FOR GRADE NINE pptx
Romantic Opera MUSIC FOR GRADE NINE pptxsqpmdrvczh
 
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPT
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPTECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPT
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPTiammrhaywood
 
Gas measurement O2,Co2,& ph) 04/2024.pptx
Gas measurement O2,Co2,& ph) 04/2024.pptxGas measurement O2,Co2,& ph) 04/2024.pptx
Gas measurement O2,Co2,& ph) 04/2024.pptxDr.Ibrahim Hassaan
 
Full Stack Web Development Course for Beginners
Full Stack Web Development Course  for BeginnersFull Stack Web Development Course  for Beginners
Full Stack Web Development Course for BeginnersSabitha Banu
 
Hierarchy of management that covers different levels of management
Hierarchy of management that covers different levels of managementHierarchy of management that covers different levels of management
Hierarchy of management that covers different levels of managementmkooblal
 
AmericanHighSchoolsprezentacijaoskolama.
AmericanHighSchoolsprezentacijaoskolama.AmericanHighSchoolsprezentacijaoskolama.
AmericanHighSchoolsprezentacijaoskolama.arsicmarija21
 
Quarter 4 Peace-education.pptx Catch Up Friday
Quarter 4 Peace-education.pptx Catch Up FridayQuarter 4 Peace-education.pptx Catch Up Friday
Quarter 4 Peace-education.pptx Catch Up FridayMakMakNepo
 
How to Configure Email Server in Odoo 17
How to Configure Email Server in Odoo 17How to Configure Email Server in Odoo 17
How to Configure Email Server in Odoo 17Celine George
 
Judging the Relevance and worth of ideas part 2.pptx
Judging the Relevance  and worth of ideas part 2.pptxJudging the Relevance  and worth of ideas part 2.pptx
Judging the Relevance and worth of ideas part 2.pptxSherlyMaeNeri
 
Computed Fields and api Depends in the Odoo 17
Computed Fields and api Depends in the Odoo 17Computed Fields and api Depends in the Odoo 17
Computed Fields and api Depends in the Odoo 17Celine George
 
Keynote by Prof. Wurzer at Nordex about IP-design
Keynote by Prof. Wurzer at Nordex about IP-designKeynote by Prof. Wurzer at Nordex about IP-design
Keynote by Prof. Wurzer at Nordex about IP-designMIPLM
 
Atmosphere science 7 quarter 4 .........
Atmosphere science 7 quarter 4 .........Atmosphere science 7 quarter 4 .........
Atmosphere science 7 quarter 4 .........LeaCamillePacle
 
ACC 2024 Chronicles. Cardiology. Exam.pdf
ACC 2024 Chronicles. Cardiology. Exam.pdfACC 2024 Chronicles. Cardiology. Exam.pdf
ACC 2024 Chronicles. Cardiology. Exam.pdfSpandanaRallapalli
 
AMERICAN LANGUAGE HUB_Level2_Student'sBook_Answerkey.pdf
AMERICAN LANGUAGE HUB_Level2_Student'sBook_Answerkey.pdfAMERICAN LANGUAGE HUB_Level2_Student'sBook_Answerkey.pdf
AMERICAN LANGUAGE HUB_Level2_Student'sBook_Answerkey.pdfphamnguyenenglishnb
 
Introduction to ArtificiaI Intelligence in Higher Education
Introduction to ArtificiaI Intelligence in Higher EducationIntroduction to ArtificiaI Intelligence in Higher Education
Introduction to ArtificiaI Intelligence in Higher Educationpboyjonauth
 
Proudly South Africa powerpoint Thorisha.pptx
Proudly South Africa powerpoint Thorisha.pptxProudly South Africa powerpoint Thorisha.pptx
Proudly South Africa powerpoint Thorisha.pptxthorishapillay1
 
MULTIDISCIPLINRY NATURE OF THE ENVIRONMENTAL STUDIES.pptx
MULTIDISCIPLINRY NATURE OF THE ENVIRONMENTAL STUDIES.pptxMULTIDISCIPLINRY NATURE OF THE ENVIRONMENTAL STUDIES.pptx
MULTIDISCIPLINRY NATURE OF THE ENVIRONMENTAL STUDIES.pptxAnupkumar Sharma
 

Recently uploaded (20)

Romantic Opera MUSIC FOR GRADE NINE pptx
Romantic Opera MUSIC FOR GRADE NINE pptxRomantic Opera MUSIC FOR GRADE NINE pptx
Romantic Opera MUSIC FOR GRADE NINE pptx
 
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPT
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPTECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPT
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPT
 
Gas measurement O2,Co2,& ph) 04/2024.pptx
Gas measurement O2,Co2,& ph) 04/2024.pptxGas measurement O2,Co2,& ph) 04/2024.pptx
Gas measurement O2,Co2,& ph) 04/2024.pptx
 
Full Stack Web Development Course for Beginners
Full Stack Web Development Course  for BeginnersFull Stack Web Development Course  for Beginners
Full Stack Web Development Course for Beginners
 
9953330565 Low Rate Call Girls In Rohini Delhi NCR
9953330565 Low Rate Call Girls In Rohini  Delhi NCR9953330565 Low Rate Call Girls In Rohini  Delhi NCR
9953330565 Low Rate Call Girls In Rohini Delhi NCR
 
Hierarchy of management that covers different levels of management
Hierarchy of management that covers different levels of managementHierarchy of management that covers different levels of management
Hierarchy of management that covers different levels of management
 
AmericanHighSchoolsprezentacijaoskolama.
AmericanHighSchoolsprezentacijaoskolama.AmericanHighSchoolsprezentacijaoskolama.
AmericanHighSchoolsprezentacijaoskolama.
 
Quarter 4 Peace-education.pptx Catch Up Friday
Quarter 4 Peace-education.pptx Catch Up FridayQuarter 4 Peace-education.pptx Catch Up Friday
Quarter 4 Peace-education.pptx Catch Up Friday
 
How to Configure Email Server in Odoo 17
How to Configure Email Server in Odoo 17How to Configure Email Server in Odoo 17
How to Configure Email Server in Odoo 17
 
OS-operating systems- ch04 (Threads) ...
OS-operating systems- ch04 (Threads) ...OS-operating systems- ch04 (Threads) ...
OS-operating systems- ch04 (Threads) ...
 
Raw materials used in Herbal Cosmetics.pptx
Raw materials used in Herbal Cosmetics.pptxRaw materials used in Herbal Cosmetics.pptx
Raw materials used in Herbal Cosmetics.pptx
 
Judging the Relevance and worth of ideas part 2.pptx
Judging the Relevance  and worth of ideas part 2.pptxJudging the Relevance  and worth of ideas part 2.pptx
Judging the Relevance and worth of ideas part 2.pptx
 
Computed Fields and api Depends in the Odoo 17
Computed Fields and api Depends in the Odoo 17Computed Fields and api Depends in the Odoo 17
Computed Fields and api Depends in the Odoo 17
 
Keynote by Prof. Wurzer at Nordex about IP-design
Keynote by Prof. Wurzer at Nordex about IP-designKeynote by Prof. Wurzer at Nordex about IP-design
Keynote by Prof. Wurzer at Nordex about IP-design
 
Atmosphere science 7 quarter 4 .........
Atmosphere science 7 quarter 4 .........Atmosphere science 7 quarter 4 .........
Atmosphere science 7 quarter 4 .........
 
ACC 2024 Chronicles. Cardiology. Exam.pdf
ACC 2024 Chronicles. Cardiology. Exam.pdfACC 2024 Chronicles. Cardiology. Exam.pdf
ACC 2024 Chronicles. Cardiology. Exam.pdf
 
AMERICAN LANGUAGE HUB_Level2_Student'sBook_Answerkey.pdf
AMERICAN LANGUAGE HUB_Level2_Student'sBook_Answerkey.pdfAMERICAN LANGUAGE HUB_Level2_Student'sBook_Answerkey.pdf
AMERICAN LANGUAGE HUB_Level2_Student'sBook_Answerkey.pdf
 
Introduction to ArtificiaI Intelligence in Higher Education
Introduction to ArtificiaI Intelligence in Higher EducationIntroduction to ArtificiaI Intelligence in Higher Education
Introduction to ArtificiaI Intelligence in Higher Education
 
Proudly South Africa powerpoint Thorisha.pptx
Proudly South Africa powerpoint Thorisha.pptxProudly South Africa powerpoint Thorisha.pptx
Proudly South Africa powerpoint Thorisha.pptx
 
MULTIDISCIPLINRY NATURE OF THE ENVIRONMENTAL STUDIES.pptx
MULTIDISCIPLINRY NATURE OF THE ENVIRONMENTAL STUDIES.pptxMULTIDISCIPLINRY NATURE OF THE ENVIRONMENTAL STUDIES.pptx
MULTIDISCIPLINRY NATURE OF THE ENVIRONMENTAL STUDIES.pptx
 

Hajj omrah(হজ্জ ও ওমরাহ) by dr.asadullah al ghalib

  • 1. 11 n¾ I Igivn n¾ I Igivn gynv¤§v` Avmv`yj−vn Avj-Mvwje
  • 2. 2 2n¾ I Igivn cÖKvkK nv`xQ dvD‡Êkb evsjv‡`k KvRjv, ivRkvnx| nv,dv,ev, cÖKvkbv-10| 1g cÖKvk : b‡f¤^i 2001 L„t 2q ms¯‹iY : Ryb 2010 L„t 3q ms¯‹iY : †m‡Þ¤^i 2011 L„t cÖKvkK KZ©„K me©¯^Z¡ msiw¶Z K‡¤úvR nv`xQ dvD‡Êkb Kw¤úDUvm©| wba©vwiZ g~j¨ 25 (cuwPk) UvKv gvÎ| HAJJ & UMRAH By: Dr. Muhammad Asadullah al-Ghalib. Professor of Arabic, University of Rajshahi, Bangladesh. Published by: HADEETH FOUNDATION BANGLADESH, Kajla, Rajshahi. Bangladesh. 1432 A.H./ 2011 A.D. Price: $2 (two) only. Ph. 88-0721-861365, 01915-012307
  • 3. 33 n¾ I Igivn m~PxcÎ )( n¾-Igivn&i msÁv-7; n¾-Gi mgqKvj; ûKzg- 8; dhxjZ-10, Keyj n‡¾i wb`k©b-11; nvRv‡i AvmIqv` I Z¡vIqvd-16; hghg cvwb-19; `ª“Z n¾ m¤úv`b Kiv; e`jx n¾-22; wkïi n¾; A‡b¨i Li‡P n¾-23; md‡i Dc‡`k-24; md‡ii Av`e-26; n‡¾i cÖKvi‡f`-33; n‡¾i i“Kb I IqvwRe mg~n-37; wd`&Bqv; Igivn&i i“Kb-38; Igivn&i IqvwRe; gxK¡vZ-39; Bnivg euvavi wbqg-44; Bniv‡gi ci wbwl× welq mg~n- 45; Igivn I ZvgvËz n‡¾i wbqgvejx I cÖ‡qvRbxq †`vÔAv mg~n-48; Zvj&weqvn-52; gvmwR`yj nviv‡g cÖ‡e‡ki †`vÔAv-56; gmwR` †_‡K †ei nIqvi †`vÔAv-58; Z¡vIqvd-59; mvC-71; gwnjv‡`i ÁvZe¨-77; n¾-Gi wbqgvejx; wgbvq Mgb-79; Avivdv gq`v‡b Ae¯’vb-81; gyh`vwjdvq ivwÎhvcb-85; wgbvq cÖZ¨veZ©b-88; wgbvq 4wU KvR-94; Kzievbx-96;
  • 4. 4 4n¾ I Igivn wgbvq Ae¯’vb-101; KsKi wb‡¶c-103; we`vqx Z¡vIqvd-107; wK¡ivb I Bdiv` nvRx‡`i KiYxq-110; n¾ †k‡l g°vq wd‡i KiYxq-111; hiƒix †`vÔAv mg~n-112; gmwR‡` beexi whqviZ-133; GK bh‡i n¾-140; n¾ cvjbKv‡j KwZcq ΓwU-wePz¨wZ-146; cÖwm× ¯’vb mg~n-151; KZ¸wj Dc‡`k-161; †h †`vÔAv¸wj Aek¨B gyL¯— Kiv Avek¨K-163; c_wb‡`©k- 164; KvÔevi gvbwPÎ-166 hiƒix UxKv mg~n : (1) UxKv-6 c„t 9: ivm~‡ji PviwU Igivn (2) UxKv-37 c„t 20 : ÔhghgÕ Kzqv (3) UxKv- 57 c„t 41 : gxK¡vZ-Gi D‡Ïk¨ (4) UxKv-76 c„t 60 : Z¡vIqv‡di Zvrch© (5) UxKv-78 c„t 63 : igj-Gi KviY (6) UxKv-81 c„t 66 : KvÔev I nvZ¡xg (7) UxKv- 82 c„t 68 : gvK¡v‡g Beivnxg (8) UxKv-84 c„t 71 : Qvdv cvnvo (9) UxKv-90 c„t 81 : IK‚‡d Avivdvn (10) UxKv-95 c„t 88 : Iqvw`‡q gynvmwmi (11) UxKv-96 c„t 90 : RvgivZzj ÔAvK¡vevn (12) UxKv-97 c„t 93 : gv_v gyÊb I Z¡vIqv‡d Bdvhvn&i Zvrch©
  • 5. 55 n¾ I Igivn Abyev` : Avi Avj−vn&i Rb¨ †jvK‡`i Dci evqZzj−vn&i n¾ dih Kiv nÕj, hviv †m ch©š— hvevi mvg_©¨ iv‡LÕ (Av‡j Bgivb 3/97)| Abyev` : ÔAvi Zzwg RbM‡Yi g‡a¨ n‡¾i †NvlYv cÖPvi K‡i `vI| Zviv †Zvgvi Kv‡Q Avm‡e cv‡q †nu‡U Ges mKj cÖKvi (c_kªvš—) K…kKvq D‡Ui Dci mIqvi n‡q `~i-`~ivš— nÕ‡ZÕ (n¾ 22/27)| : Abyev` : ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, †n RbMY! †Zvgv‡`i Dci n¾ dih Kiv n‡q‡Q| AZGe †Zvgiv n¾ KiÕ (gymwjg,wgkKvZnv/2505)|
  • 6. 6 6n¾ I Igivn : f~wgKv )( n¾ Bmjv‡gi c¯—‡¤¢i Ab¨Zg| mvg_©¨evb gywg‡bi Rb¨ hZ `ª“Z m¤¢e Bmjv‡gi GB i“K&b Av`vq Kiv dih| n¾ gywgb‡K †hgb Avj−vn&i mvwbœ‡a¨ †cuŠ‡Q †`q, †Zgwb Zvi AvwZ¥K Dbœq‡b ¸i“Z¡c~Y© f~wgKv cvjb K‡i| m‡½ m‡½ n¾ gymwjg D¤§vn&‡K Avj−vn&i ¯^v‡_© HK¨e× I kw³kvjx gnvRvwZ‡Z cwiYZ nÕ‡Z DØy× K‡i| D‡j−L¨ †h, †Kvb †bK AvgjB Keyj nq bv wZbwU kZ© c~iY Kiv e¨ZxZ| (1) Qnxn AvK¡x`v (2) Qnxn ZixK¡v I (3) BLjv‡Q wbqZ| AZGe wkiK wegy³ wb‡f©Rvj ZvInx` wek¦vm wb‡q Avj−vn&i mš‘wó AR©‡bi Lv‡jQ wbq‡Z I ciKvjxb gyw³i ¯^v‡_© Qnxn nv`xQ †gvZv‡eK Qnxn ZixK¡vq n¾ Ki‡jB †Kej Zv Avj−vn&i wbKU Keyj nevi m¤¢vebv _vK‡e| †mw`‡K j¶¨ †i‡LB Avgiv Avgv‡`i mva¨gZ Qnxn nv`xQ †gvZv‡eK ms‡¶‡c cyw¯—KvwU cÖYqb Kivi †Póv K‡iwQ| wewbgq †mªd Avj−vn&i wbK‡UB Kvgbv Kwi Ges Avj−vn&i †gngvb‡`i wbK‡U PvB cÖvY‡Lvjv †`vÔAv| fyj-ΓwUi Rb¨ me©`v ¶gvcÖv_x©| webxZ †jLK|
  • 7. 77 n¾ I Igivn n¾ I Igivn n¾-Gi msÁv )( : Ôn¾Õ-Gi AvwfavwbK A_©: msKí Kiv )( | cvwifvwlK A_©: Avj−vn&i ˆbKU¨ nvwQ‡ji D‡Ï‡k¨ eQ‡ii GKwU wbw`©ó mg‡q kixÔAvZ wba©vwiZ w qv-c×wZ mnKv‡i g°vq wM‡q evqZzj−vn †hqviZ Kivi msKí Kiv| ÔIgivnÕ-Gi msÁv )( : ÔIgivnÕ-Gi AvwfavwbK A_© Avev` ¯’v‡bi msKí Kiv )( | cvwifvwlK A_©: Avj−vn&i ˆbKU¨ nvwQ‡ji D‡Ï‡k¨ eQ‡ii †h‡Kvb mgq kixÔAvZ wba©vwiZ w qv-c×wZ mnKv‡i g°vq wM‡q evqZzj−vn †hqviZ Kivi msKí Kiv|
  • 8. 8 8n¾ I Igivn n¾-Gi mgqKvj )( : n‡¾i Rb¨ wbw`©ó wZbwU gvm nÕj kvIqvj, hyjK¡vÔ`vn I hyjwn¾vn | G gvm¸wji g‡a¨B †h‡Kvb mgq n‡¾i Bnivg †eu‡a evqZzj−vn&i D‡Ï‡k¨ iIqvbv w`‡Z nq Ges 9B whjnv¾ Zvwi‡L Avivdv‡Zi gq`v‡b Ae¯’vb Ki‡Z nq| 9 Zvwi‡L Avivdv‡Zi gq`v‡b Ae¯’vb bv Ki‡j n¾ n‡e bv| c¶vš—‡i ÔIgivnÕ Kiv mybœvZ Ges eQ‡ii †h‡Kvb mgq Zv Kiv P‡j|1 ûKzg )( : wbivc` I myôz †hvMv‡hvM e¨e¯’v mn ˆ`wnK I Avw_©Kfv‡e mvg_©¨evb gywg‡bi Rb¨ Rxe‡b GKevi n¾ Kiv dih|2 hvi Dc‡i n¾ dih, Zvi Dc‡i ÔIgivnÕ IqvwRe|3 1. mvBwq` mvweK¡, wdK¡ûm mybœvn (Kvq‡iv: `vi“j dvrn 5g ms¯‹iY 1412/1992), c„t 1/462, 540| 2. Av‡j Bgivb 3/97; Avey`vE` nv/1721| 3. evqnvK¡x 4/350, eyLvix drn mn 3/698 ÔIgivnÕ Aa¨vq 1 Aby‡”Q`|
  • 9. 99 n¾ I Igivn AwaKevi n¾ ev Igivn Kiv bdj ev AwZwi³ welqÕ|4 evievi bdj n¾ I Igivn Kivi PvB‡Z Mixe wbKUvZ¥xq‡`i g‡a¨ D³ A_© weZiY Kiv Ges Ab¨vb¨ Qv`vK¡v Kiv DËg| 9g A_ev 10g wnRix‡Z n¾ dih nq| Bebyj K¡vBwqg (int) G gZ‡KB AMÖvwaKvi w`‡q‡Qb| Z‡e Rgn~i weØvbM‡Yi g‡Z 6ô wnRix‡Z n‡¾i ûKzg bvwhj nq Ges ivm~jyj−vn (Qvj−vj−v-û AvjvB‡n Iqv mvj−vg) 10g wnRix‡Z Rxe‡b GKevi I †klevi mcwiev‡i n¾ K‡ib|5 wZwb Rxe‡b †gvU 4 evi Igivn K‡ib|6 4. Avey`vE`, bvmvC, Avngv`, Avjevbx wgkKvZ nv/2520| 5. wdK¡ûm mybœvn 1/442, 444| 6. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2518; PviwU Igivn : (1) 6ô wnRix‡Z †nv`vqweqvi Igivn )( , hv c~Y© bv nIqvq wZwb mwÜ K‡i wd‡i hvb (2) 7g wnRix‡Z MZ eQ‡ii Pzw³ g‡Z Igivn )( Av`vq (3) 8g wnRix‡Z g°v weRq I †nvbv‡qb hy‡×i
  • 10. 10 10n¾ I Igivn dhxjZ )( : 1. ivm~jyj−vn (Qvj−vj−v-û AvjvB‡n Iqv mvj−vg) e‡jb, †h e¨w³ Avj−vn&i D‡Ï‡k¨ n¾ K‡i‡Q| hvi g‡a¨ †m Ak−xj K_v e‡jwb ev Ak−xj Kvh© K‡iwb, †m n¾ nÕ‡Z wdi‡e †mw`‡bi b¨vq (wb®úvc Ae¯’vq) †hw`b Zvi gv Zv‡K cÖme K‡iwQ‡jbÕ|7 ci MYxgZ eÈb †k‡l wRÔBi©v-bvn nÕ‡Z Igivn ) ( Av`vq Ges (4) me‡k‡l 10g wnRix‡Z we`vq n‡¾i mv‡_ GKwÎZfv‡e Igivn Av`vq| me¸wjB wZwb K‡iwQ‡jb hyjK¡vÔ`vn gv‡mÕ| D³ wnmv‡e †`Lv hvq †h, wZwb c„_K I ¯^Zš¿fv‡e †Kej `yÕwU Igivn K‡i‡Qb| GKwU 7g wnRix‡Z Ges Ab¨wU 8g wnRix‡Z| m¤¢eZt GKvi‡YB Qvnvex eviv web Av‡he (ivt) e‡jb, ivm~jyj−vn (Qvt) Zuvi n‡¾i c~‡e© `yÕwU Igivn K‡i‡Qb hyjK¡vÔ`vn gv‡mÕ (eyLvix, wgkKvZ nv/2519)| 7. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2507|
  • 11. 1111 n¾ I Igivn 2. ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, ÔGK Igivn Aci Igivn ch©š— mg‡qi (QMxiv †Mvbvn mg~‡ni) Kvddviv ¯^iƒc| Avi Keyj n‡¾i cÖwZ`vb RvbœvZ e¨ZxZ wKQyB bqÕ|8 Keyj n‡¾i wb`k©b )( : Ônv‡¾ gveiƒiÕ ev Keyj n¾ ej‡Z H n¾‡K eySvq, (K) †h n‡¾ †Kvb †Mvbvn Kiv nqwb Ges †h n‡¾i AviKvb-AvnKvg mewKQy (Qnxn mybœvn †gvZv‡eK) cwic~Y©fv‡e Av`vq Kiv n‡q‡Q| GZبZxZ (L) n¾ †_‡K wd‡i Avmvi c‡i c~‡e©i †P‡q DËg nIqv Ges c~‡e©i †Mvbv‡n cybivq wjß bv nIqv Keyj 8. eyLvix, gymwjg, wgkKvZ nv/2508|
  • 12. 12 12n¾ I Igivn n‡¾i evwn¨K wb`k©b wnmv‡e MY¨ nqÕ|9 Avj−vn&i ivm~j (Qvt) we`vq n‡¾i fvl‡Y e‡jwQ‡jb, ... Ô †n †jvKmKj! mZ¡i †Zvgiv †Zvgv‡`i cÖfyi m‡½ wgwjZ n‡e| AZtci wZwb †Zvgv‡`i‡K †Zvgv‡`i Avgj m¤ú‡K© wR‡Ám Ki‡eb| AZGe mveavb! †Zvgiv AvR‡Ki w`‡bi ci †hb cybivq c_åó n‡qv bv|10 3. ivm~jyj−vn (Qvt) Gikv` K‡ib, ÔBmjvg, wnRiZ Ges n¾ gywg‡bi weMZ w`‡bi mKj ¸bvn aŸwm‡q †`qÕ|11 4. wZwb AviI e‡jb, Ô†Zvgiv n¾ I Igivn&i g‡a¨ cvi¤úh© eRvq iv‡Lv (A_©vr 9. drûj evix 3/446; nv/1519-Gi e¨vL¨v| 10. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2659| 11. gymwjg, wgkKvZ nv/28|
  • 13. 1313 n¾ I Igivn mv‡_ mv‡_ Ki)| †Kbbv G `yÕwU gywg‡bi `wi`ªZv I †Mvbvn mg~n `~i K‡i †`q, †hgb ¯^Y©Kv‡ii Av¸‡bi nvci †jvnv, ¯^Y© I †iŠ‡c¨i gqjv Qvd K‡i †`q...Õ|12 wZwb AviI e‡jb, Igivn me©`v n‡¾i g‡a¨ cÖ‡ek Ki‡e wK¡qvgZ ch©š—Õ|13 m¤¢eZ: †m Kvi‡YB ivm~jyj−vn (Qvt) ¯^xq QvnvexMY‡K cÖ_‡g Igivn †m‡i c‡i n¾ Kivi A_©vr ÔZvgvËz n¾Õ Kivi ZvKx` w`‡q‡Qb Ges bv Ki‡j † va cÖKvk K‡i‡Qb|14 5. Avãyj−vn Beby AveŸvm (ivt) nÕ‡Z ewY©Z wZwb e‡jb, ivm~jyj−vn (Qvt) Gikv` K‡i‡Qb, ÔwbðqB ivgvhvb gv‡mi Igivn GKwU n‡¾i mgvb|15 12. wZiwghx, bvmvC, wgkKvZ nv/2524| 13. Avey`vE` nv/1784, 87, 88, 90| 14. Avey`vE` nv/1785, 87| 15. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2509|
  • 14. 14 14n¾ I Igivn Ab¨ eY©bvq G‡m‡Q, Ôivgvhvb gv‡m Igiv Kiv Avgvi mv‡_ n¾ Kivi b¨vqÕ|16 6. gv Av‡qkv (ivwhqvj−v-û ÔAvbnv) GK`v ivm~jyj−vn (Qvt)-†K wR‡Ám Ki‡jb, †n Avj−vn&i ivm~j! gwnjv‡`i Dc‡i ÔwRnv`Õ Av‡Q wK? ivm~jyj−vn (Qvt) ej‡jb, nuv Av‡Q| Z‡e †mLv‡b hy× †bB| †mwU nÕj n¾ I IgivnÕ|17 wZwb e‡jb, Ôeo, †QvU, `ye©j I gwnjv mK‡ji Rb¨ wRnv` nÕj: n¾ I IgivnÕ|18 wZwb e‡jb, Ô†kªô Avgj nÕj Avj−vn I Zuvi ivm~‡ji Dc‡i Cgvb Avbv| AZtci †kªô nÕj Avj−vn&i iv¯—vq wRnv` Kiv| AZtci †kªô nÕj Keyj n¾Õ|19 16. eyLvix nv/1863; gymwjg nv/3039| 17. Avngv`, Beby gvRvn, wgkKvZ nv/2534| 18. Qnxn bvmvC nv/2463| 19. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2506|
  • 15. 1515 n¾ I Igivn 7. wZwb e‡jb, : ÔAvj−vn&i †gngvb nÕj wZbwU `j: Avj−vn&i iv¯—vq hy×Kvix, n¾Kvix I Igivn&KvixÕ|20 8. ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, Ô†kªô †`vÔAv nÕj Avivdvi †`vÔAv...Õ|21 wZwb e‡jb, ÔAvivdvi w`b e¨ZxZ Ab¨ †Kvb w`b Avj−vn GZ AwaK cwigvY †jvK‡K Rvnvbœvg †_‡K gy³ K‡ib bv| Hw`b Avj−vn wbKUeZx© nb| AZtci Avivdvn gq`v‡bi nvRx‡`i wb‡q †d‡ikZv‡`i mv‡_ Me© K‡ib I e‡jb, †`L H †jv‡Kiv wK PvqÕ?22 Ab¨ eY©bvq G‡m‡Q, ÔIiv Avj−vn&i †gngvb| Avj−vn I‡`i †W‡K‡Qb ZvB Iiv 20. bvmvC, wgkKvZ nv/2537| 21. wZiwghx, wgkKvZ nv/2598; Qvnxnvn nv/1503| 22. gymwjg, wgkKvZ nv/2594|
  • 16. 16 16n¾ I Igivn G‡m‡Q| GLb Iiv PvB‡e, Avi Avj−vn Zv w`‡q w`‡ebÕ|23 9. Avey ûivqiv (ivt) nÕ‡Z ewY©Z wZwb e‡jb, ivm~jyj−vn (Qvt) Gikv` K‡i‡Qb, †h e¨w³ n¾, Igivn wKsev wRnv‡`i D‡Ï‡k¨ †ei nÕj Ges iv¯—vq g„Zz¨eiY Kij, Avj−vn Zvi Rb¨ c~Y© †bKx wj‡L w`‡ebÕ|24 10. nvRv‡i AvmIqv` I Z¡vIqvd ) ( : ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, Ô†h e¨w³ i“K&‡b Bqvgvbx I nvRv‡i AvmIqv` (Kv‡jv cv_i) ¯úk© Ki‡e, Zvi mg¯— †Mvbvn S‡i co‡eÕ|25 wZwb e‡jb, Ô†h e¨w³ evqZzj−vn&i mvZwU Z¡vIqvd Ki‡e I †k‡l `yÕivKÔAvZ QvjvZ Av`vq Ki‡e, †m †hb GKwU †Mvjvg Avhv` KijÕ| ÔGB mgq cÖwZ c`‡¶‡c GKwU 23. Beby gvRvn nv/2893; wmjwmjv Qnxnvn nv/1820| 24. evqnvK¡x, wgkKvZ nv/2539; Qnxnvn nv/2553| 25. Qnxn Beby Lyhvqgv nv/2729; Qnxn bvmvC nv/2732|
  • 17. 1717 n¾ I Igivn K‡i †Mvbvn S‡i c‡o I GKwU K‡i †bKx †jLv nqÕ|26 wZwb e‡jb, ÔZ¡vIqvd nÕj Qvjv‡Zi b¨vq| GB mgq †Kvb K_v ejv hv‡e bv, †bKxi K_v e¨ZxZÕ|27 wZwb e‡jb, ÔAvj−vn wK¡qvg‡Zi w`b nvRv‡i AvmIqv`‡K DVv‡eb Ggb Ae¯’vq †h, Zvi `yÕwU †PvL _vK‡e, hv w`‡q †m †`L‡e I GKwU hevb _vK‡e, hv w`‡q †m K_v ej‡e Ges H e¨w³i Rb¨ mv¶¨ w`‡e, †h e¨w³ Lv‡jQ Aš—‡i Zv‡K ¯úk© K‡i‡QÕ|28 ivm~jyj−vn (Qvt) †_‡K AviI ewY©Z n‡q‡Q †h, ÔnvRv‡i AvmIqv`Õ cÖ_‡g `ya ev ei‡di †P‡qI mv`v I gm„Y Ae¯’vq RvbœvZ †_‡K AeZxY© nq| AZtci eby Av`‡gi cvc mg~n Zv‡K Kv‡jv K‡i †`qÕ|29 26. wZiwghx I Ab¨vb¨, wgkKvZ nv/2580| 27. wZiwghx, bvmvC, wgkKvZ nv/2576; BiIqv nv/1102| 28. wZiwghx, Beby gvRvn, `v‡igx, wgkKvZ nv/2578| 29. wZiwghx, wgkKvZ nv/2577; Qnxn Beby Lyhvqgv nv/2733|
  • 18. 18 18n¾ I Igivn g‡b ivLv DwPZ †h, cv_‡ii wbR¯^ †Kvb ¶gZv †bB| Avgiv †KejgvÎ ivm~‡ji mybœv‡Zi Dci Avgj Kie| †hgb Igi dviƒK (ivt) D³ cv_‡i Pzgy †`Iqvi mgq e‡jwQ‡jb, ÔAvwg Rvwb †h, Zzwg GKwU cv_i gvÎ| Zzwg †Kvb DcKvi ev ¶wZ Ki‡Z cv‡iv bv| Z‡e hw` Avwg Avj−vn&i ivm~j‡K bv †`LZvg †Zvgv‡K Pzgy w`‡Z, ZvnÕ‡j Avwg †Zvgv‡K Pzgy w`Zvg bvÕ|30 Igi dviƒK (ivt) D³ cv_‡i Pzgy †L‡q‡Qb I †Ku‡`‡QbÕ|31 30. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2589| 31. evqnvK¡x 5/74 c„t, mb` RvBwq`|
  • 19. 1919 n¾ I Igivn 11. hghg cvwb )( : Z¡vIqvd †k‡l `yÕivKÔAvZ QvjvZ A‡š— gvZ¡vd †_‡K †ewi‡q cv‡kB hghg Kyqv GjvKvq cÖ‡ek Ki‡e I †mLv‡b hgh‡gi cvwb `uvwo‡q cvb Ki‡e Ges wKQzUv gv_vq w`‡e|32 hghg cvwb cvb Kivi mgq Beby AveŸvm (ivt) †_‡K ewY©Z we‡kl †`vÔAv cv‡Vi cÖPwjZ nv`xQwU hCd|33 ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, Ôf~c„‡ô †miv cvwb nÕj hgh‡gi cvwb| Gi g‡a¨ i‡q‡Q cywóKi Lv`¨ Ges †ivM nÕ‡Z Av‡ivM¨Õ (Z¡vevivYx)| Ab¨ eY©bvq G‡m‡Q ÔGwU eiKZ gwÊZÕ|34 ivm~jyj−vn (Qvt) 32. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/4268; Avngv` (Kvq‡iv, Zvwe) nv/15280 mb` Qnxn, AvibvEZ¡; K¡vnZ¡vbx c„t 93| 33. BiIqv 4/332-33 c„t nv/1126-Gi Av‡jvPbv `ªt| 34. Avngv`, gymwjg; Qnxnvn nv/1056|
  • 20. 20 20n¾ I Igivn e‡jb, GB cvwb †Kvb †ivM †_‡K Av‡iv‡M¨i D‡Ï‡k¨ cvb Ki‡j †Zvgv‡K Avj−vn Av‡ivM¨ `vb Ki‡ebÕ|35 ivm~jyj−vn (Qvt) hgh‡gi cvwb `uvwo‡q cvb K‡i‡Qb I wKQy gv_vqI w`‡q‡Qb|36 e¯‘Z: hghg nÕj Avj−vn&i we‡kl AbyMÖ‡n m„ó GK A‡jŠwKK Kzqv| hv wkï BmgvCj I Zvi gv nv‡Rivi Rxeb i¶v‡_© Ges cieZx©‡Z g°vi Avev` I †klbexi AvMgb ¯’j wnmv‡e M‡o †Zvjvi D‡Ï‡k¨ m„ó n‡qwQj|37 35. `vivKzrbx, nv‡Kg, Qnxn ZviMxe nv/1164| 36. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/4268; Avngv` (Kvq‡iv, Zvwe) nv/15280 mb` Qnxn, AvibvEZ¡; K¡vnZ¡vbx c„t 93| 37. `ªt Qnxn eyLvix nv/3364; †jLK cÖYxZ Ôbex‡`i KvwnbxÕ 1/134-35 c„t; ÔhghgÕ )( nÕj Avj−vn m„ó GK A‡jŠwKK Kzqvi bvg, hv Z…òvZ© wkï BmgvCj I Zvi gv nv‡Rivi Rb¨ m„ó nqÕ (eyLvix nv/3364 Ôbex‡`i KvwnbxÕ Aa¨vq)| 18 dzU ˆ`N©, 14 dzU cÖ¯’ I Ab~¨b 5 dzU MfxiZvi GB †QvÆ KzqvwU AZ¨vðh© ˆewkó¨gwÊZ| weMZ cÖvq Pvi nvhvi eQ‡ii AwaKKvj a‡i GB Kzqv †_‡K ˆ`wbK nvhvi nvhvi M¨vjb cvwb gvbyl cvb Ki‡Q I my¯’Zv
  • 21. 2121 n¾ I Igivn 12. ivm~jyj−vn (Qvt) Gikv` K‡ib, ÔAb¨Î QvjvZ Av`v‡qi †P‡q Avgvi gmwR‡` QvjvZ Av`vq Kiv GK nvhvi ¸Y DËg Ges gmwR`yj nviv‡g QvjvZ Av`vq Kiv GKj¶ ¸Y DËgÕ|38 13. ivm~jyj−vn (Qvt) wbR D‡Ui wc‡V e‡m KsKi gvivi mgq e‡jb, Ô†n RbMY! †Zvgiv Avgvi KvQ †_‡K n‡¾i wbqg-Kvb~b wk‡L bvI| †Kbbv Avwg Rvwbbv, jvf Ki‡Q| wKš‘ KL‡bvB cvwb Kg nÕ‡Z †`Lv hvqwb ev bó nqwb| weÁvbxiv eû cix¶v-wbix¶v K‡i Ae‡k‡l G cvwbi A‡jŠwKKZ¡ ¯^xKvi Ki‡Z eva¨ n‡q‡Qb| BD‡ivcxq weÁvbx‡`i j¨ve‡iUix wi‡cvU© GB †h, G cvwb‡Z K¨vjwmqvg I g¨vM‡bwkqvg m‡ëi Avwa‡K¨i Kvi‡YB cvbKvix nvRx‡`i K¬vwš— `~i nq| AwaKnv‡i †d¬vivBW _vKvi Kvi‡YB G cvwb‡Z †Kvb †kIjv a‡i bv ev †cvKv R‡b¥ bvÕ| A_P †`o nvhvi eQi Av‡MB wbi¶i bex gynv¤§v` (Qvt) G cvwbi D”P¸Y I gh©v`v m¤ú‡K© eY©bv K‡i †M‡Qb (`ªt gvwmK AvZ-ZvnixK, ivRkvnx 4/7 msL¨v, GwcÖj 2001, c„t 17-18)| 38. Avngv`, Beby gvRvn, BiIqv nv/1129|
  • 22. 22 22n¾ I Igivn G eQ‡ii c‡i Avwg Avi n¾ Ki‡Z cvie wK-bv|39 AZGe n‡¾i cÖwZwU Abyôvb mwVKfv‡e LyeB m¤§vb I wb‡ew`ZcÖvY n‡q m¤úv`b Kiv KZ©e¨| ivm~jyj−vn (Qvt) I Qvnvev‡q †Kivg †mfv‡eB n¾ I Igivn cvjb Ki‡Zb| `ª“Z n¾ m¤úv`b Kiv )( : ivm~jyj−vn (Qvt) Gikv` K‡ib, Ô†h e¨w³ n‡¾i msKí K‡i, †m †hb `ª“Z †mUv m¤úv`b K‡iÕ|40 hv‡`i Dc‡i n¾ dih nIqv m‡Ë¡I †`ix K‡ib, Zviv nv`xQwU j¶¨ Ki“b| e`jx n¾ )( : †KD A‡b¨i c¶ nÕ‡Z e`jx n¾ Ki‡Z PvB‡j Zv‡K cÖ_‡g 39. gymwjg, bvmvC, Avey`vE` cÖf„wZ; BiIqv nv/1074; Qnxûj Rv‡gÔ nv/7882| 40. Avey`vE`, `v‡igx, wgkKvZ nv/2523|
  • 23. 2323 n¾ I Igivn wb‡Ri n¾ Ki‡Z n‡e|41 hvi Dci n¾ dih n‡q‡Q, wKš‘ †ivM ev AwZ eva©‡K¨i Kvi‡Y wbivk n‡q †M‡Qb A_ev g„Ze¨w³i c‡¶ e`jx n¾ Kiv hv‡e| bvix cyi“‡li c‡¶ ev cyi“l bvixi c‡¶ e`jx n¾ Ki‡Z cv‡ib| e`jx Igivn&i †Kvb `jxj cvIqv hvq bv| Igivn dih bq| ZvB bdj n¾ ev bdj Igivn&i †Kvb e`jx nq bv| wkïi n¾ )( : wkï n¾ Ki‡j Zvi n¾ n‡e I Zvi wcZv †bKx cv‡eb| wKš‘ H wkïi Dci †_‡K n‡¾i diwhqvZ wejyß n‡e bv| eo n‡q mvg_©¨evb nÕ‡j cybivq Zv‡K wb‡Ri n¾ Ki‡Z n‡e| A‡b¨i Li‡P n¾ )( : A‡b¨i Li‡P I e¨e¯’vcbvq n¾ Kiv hv‡e Ges Gi d‡j Zvi Dci n‡¾i diwhqvZ 41. Avey`vE`, Beby gvRvn, wgkKvZ nv/2529|
  • 24. 24 24n¾ I Igivn wejyß n‡e| whwb n¾ Kiv‡eb, wZwb GB weivU mrK‡g©i †bKx cv‡eb Ges n¾Kvix Zvi n‡¾i †bKx cv‡eb| md‡i Dc‡`k )( : 1. (K) wb‡Ri nvjvj gvj †_‡K n¾ Kiv (L) FYmg~n cwi‡kva Kiv (M) kixK‡`i cvIbv Ask _vK‡j Zv ey‡S †`Iqv (N) cwiev‡ii Rb¨ AwQqZ Kiv ev AwQqZbvgv wjwce× Kiv I Zv‡`i cÖwZ ZvK¡Iqvi bQxnZ Kiv Ges (O) wb‡R Lv‡jQ g‡b ZIev Kiv| 2. md‡ii c~‡e© nvRx Qv‡neMY hvZvqvZ e¨e¯’v I g°v-wgbv-Avivdv-gyh`vwjdv cÖf„wZ Ae¯’vb m¤ú‡K© Ges n‡¾i AviKvb-AvnKvg I hveZxq wbqg-Kvb~b fvjfv‡e †R‡b wb‡eb| we‡kl K‡i md‡ii †`vÔAv, Bniv‡gi †`vÔAv I ÔZvjweqvnÕ fvjfv‡e gyL¯— Ki‡eb| GZبZxZ Bnivg euvav, QvjvZ Rgv I K¡Qi Kiv, Zvqv¤§yg Kiv, †gvhv gvmvn Kiv BZ¨vw`
  • 25. 2525 n¾ I Igivn welq¸wji ev¯—e cÖwk¶Y wb‡eb| Zvi Rb¨ me‡P‡q eo Dc‡`k nÕj GB †h, Zv‡K md‡ii c¶Kvj c~e© †_‡K cÖwZw`b mKv‡j Aš—Zt 3 wKt wgt `ª“Z †nu‡U A_ev evox‡Z †hvM e¨vqvg K‡i wb‡R‡K k³ I Kó mwnòz K‡i wb‡Z n‡e| hv md‡i Zv‡K evowZ kw³ †hvMv‡e| 3. md‡ii Rb¨ †hvM¨, Ávbx, †bKKvi I m‡PZb mv_x Zvjvk Kiv| GKvKx mdi Ki‡Z ivm~jyj−vn (Qvt) wb‡la K‡i‡Qb|42 md‡i wZb Rb _vK‡jI GKRb‡K ÔAvgxiÕ wb‡qvM Ki‡eb|43 mK‡j me©ve¯’vq GK‡Î _vK‡eb I GK‡Î me KvR Ki‡eb| †Kbbv ivm~jyj−vn (Qvt) e‡j‡Qb, Ôc„_K _vKv kqZvbx KvRÕ|44 42. eyLvix drn mn nv/2998; 6/160| 43. Ave~`vE` nv/2608; H Qnxn, nv/2272| 44. Qnxn Avey`vE` nv/2288; wgkKvZ nv/3914|
  • 26. 26 26n¾ I Igivn md‡ii Av`e )( : 1. evox †_‡K †ei nIqvi mgq co‡eb- D”PviY: wemwgj−v-wn ZvIqv°vj&Zz ÔAvjvj−v-wn Iqv jv nvIjv Iqv jv KzDIqvZv Bj−v wej−v-nÕ| A_©: ÔAvj−vn&i bv‡g (†ei nw”Q), Zuvi Dc‡i fimv KiwQ| †bB †Kvb ¶gZv, †bB †Kvb kw³ Avj−vn e¨ZxZÕ|45 2. wb‡Ri cwievi, AvZ¥xq-¯^Rb, eÜz-evÜe mK‡ji wbKU †_‡K webgªwP‡Ë we`vq wb‡eb Ges ci¯ú‡ii D‡Ï‡k¨ wb‡æi †`vÔAv cvV Ki‡eb, 45. Avey`vE`, wZiwghx, wgkKvZ nv/2443|
  • 27. 2727 n¾ I Igivn D”PviY: ÔAv¯—vDw`ÔDj−v-nv `xbvKzg Iqv Avgv- bvZvKzg Iqv LvIqv-Zxgv AvÔgv-wjKzgÕ| A_©: ÔAvcbv‡`i Øxb, Avcbv‡`i AvgvbZ mg~n I Avcbv‡`i †kl Avgj mg~n‡K Avj−vn&i †ndvh‡Z b¨¯— KijvgÕ|46 GLv‡b ÔAvgvbZmg~nÕ A_© Ô`vq-`vwqZ¡ mg~nÕ Ges Ô†kl AvgjÕ A_© Ôg„Zz¨Kvjxb my›`i Avgj )( Õ (wgiK¡vZ)| GKRb e¨w³ nÕ‡j ÔKzgÕ-Gi ¯’‡j ÔKvÕ ej‡eb Ges Zvi Wvb nvZ a‡i †`vÔAvwU cvV K‡i ci¯úi‡K we`vq w`‡eb|47 3. we`vq `vbKvixMY Zvi Rb¨ Dc‡ii †`vÔAvwU QvovI wb‡æi †`vÔAvwUI cvV Ki‡eb- 46. Qnxn Avey`vE` nv/2266, 2265; wgkKvZ nv/2436| 47. wZiwghx, Avey`vE`, Beby gvRvn, wgkKvZ nv/2435|
  • 28. 28 28n¾ I Igivn D”PviY: hvDqv`vKvj−v-ûZ& ZvK¡Iqv Iqv Mvdviv hv¤^vKv Iqv Bqvm&mviv jvKvj Lvqiv nvqQy gv Kzb&ZvÕ| A_©: ÔAvj−vn Avcbv‡K ZvK¡Iqvi cuywR `vb Ki“b! Avcbvi †Mvbvn gvd Ki“b Ges Avcwb †hLv‡bB _vKzb Avcbvi Rb¨ Kj¨vY‡K mnR K‡i w`bÕ|48 4. AZtci Mvoxi ev wegv‡bi wmuwo‡Z cv w`‡q Ôwemwgj−vnÕ, DVvi mgq ÔAvj−vû AvKeiÕ Ges mx‡U e‡m ÔAvjnvg`ywjj−vnÕ Ges bvgvi mgq Ômyenv-bvj−vnÕ ej‡eb|49 Mvox‡Z ev wegv‡b mIqvi nÕ‡q md‡ii ïi“‡Z wb‡æi †`vÔAvwU cvV Ki‡eb- 48. Qnxn wZiwghx nv/2739; wgkKvZ nv/2437| 49. wZiwghx, Avey`vE`, wgkKvZ nv/2434; eyLvix, wgkKvZ nv/2453|
  • 29. 2929 n¾ I Igivn D”PviY: myenv-bvj−vhx mvLLviv jvbv nv-hv Iqv gv Kzbœv jvn~ gyK¡‡ibxbv; Iqv Bbœv Bjv ie&webv jvgybK¡vwje~b| Avj−v-û¤§v Bbœv bvmAvjyKv dx mvdvwibv nv-hvj wei©v IqvZ ZvK¡Iqv Iqv wgbvj ÔAvgv‡j gv Zvihv; Avj−v- û¤§v nvIwfb ÔAvjvBbv mvdvivbv nv-hv IqvZ¡‡f jvbv eyÔ`vn~, Avj−v-û¤§v AvbZvQ Qv- wney wdm mvdvwi Iqvj LvjxdvZz wdj Avn&wj Iqvj gv-wj| Avj−v-û¤§v Bbœx AvÔEhyweKv wgb
  • 30. 30 30n¾ I Igivn IqvÔQv-Bm mvdvwi Iqv KvAv-evwZj gvbhvwi Iqv m~Bj gybK¡vjvwe wdj gv-wj Iqvj Avn&wjÕ| A_©: Ôgnv cweÎ †mB mËv whwb GB evnb‡K Avgv‡`i Rb¨ AbyMZ K‡i w`‡q‡Qb| A_P Avgiv G‡K AbyMZ Kivi ¶gZv ivwL bv Ges Avgiv mevB Avgv‡`i cÖfyi w`‡K cÖZ¨veZ©bKvixÕ (hyLi“d 13)| †n Avj−vn! Avgiv Avcbvi wbK‡U Avgv‡`i GB md‡i Kj¨vY I ZvK¡Iqv Ges Ggb KvR cÖv_©bv Kwi, hv Avcwb cm›` K‡ib| †n Avj−vn! Avgv‡`i Dc‡i GB mdi‡K mnR K‡i w`b Ges Gi `~iZ¡ Kwg‡q w`b| †n Avj−vn! Avcwb GB md‡i Avgv‡`i GKgvÎ mv_x Ges cwiev‡i I gvj-m¤ú‡` Avcwb Avgv‡`i GKgvÎ cÖwZwbwa| †n Avj−vn! Avwg Avcbvi wbK‡U cvbvn PvB md‡ii Kó, Lvive `„k¨ Ges gvj-m¤ú` I cwiev‡ii wbK‡U g›` cÖZ¨veZ©b nÕ‡ZÕ|50 50. gymwjg, wgkKvZ nv/2420|
  • 31. 3131 n¾ I Igivn 5. Mš—e¨ ¯’‡j AeZiY K‡i co‡eb : D”PviY: AvÔEhy weKvwjgv-wZj−v-wnZ Zv-¤§v-wZ wgb kvwi© gv LvjvK¡Õ| A_©: Avj−vn&i m„óe¯‘ mg~‡ni AwbóKvwiZv nÕ‡Z Avwg Zuvi c~Y© Kv‡jgv mg~‡ni gva¨‡g cvbvn Pvw”QÕ|51 6. evqZzj−vn †_‡K †ewi‡q †`‡k †divi mgq wZbevi ÔAvj−v-û AvKeviÕ ej‡eb| AZtci wb‡æv³ †`vÔAv co‡eb : 51. gymwjg, wgkKvZ nv/2422|
  • 32. 32 32n¾ I Igivn D”PviY: jv Bjv-nv Bj−vj−v-û Iqvn`vû jv kvixKv jvû; jvûj gyjKz Iqv jvûj nvg`y Iqv ûqv ÔAvjv Kz‡j− kvBwqb K¡v`xi; Av-wqe~bv Zv- Be~bv ÔAv-we`~bv mv-wR`~bv wj iweŸbv nv- wg`~bv; Qv`vK¡vj−v-û IqvÔ`vû Iqv bvQviv ÔAve`vû Iqv nvhvgvj Avnhv-ev Iqvn`vû| A_©: Avj−vn e¨ZxZ †Kvb Dcvm¨ †bB, wZwb GKK| Zuvi †Kvb kixK †bB| ZuviB Rb¨ mg¯— ivRZ¡ I ZuviB Rb¨ mg¯— cÖksmv Ges wZwbB mKj e¯‘i Dc‡i ¶gZvevb| Avgiv mdi nÕ‡Z cÖZ¨veZ©b KiwQ ZIevKvix wnmv‡e, Gev`ZKvix wnmv‡e, wmR`vKvix wnmv‡e Ges Avgv‡`i cÖfyi Rb¨ cÖksmvKvix wnmv‡e| Avj−vn m‡Z¨ cwiYZ K‡i‡Qb Zuvi cÖwZkÖ“wZ‡K, Rqx K‡i‡Qb Zuvi ev›`v (gynv¤§v`)-†K Ges civwRZ K‡i‡Qb GKvB mw¤§wjZ (Kzdix) kw³‡KÕ|52 52. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2425|
  • 33. 3333 n¾ I Igivn 7. wbR M„‡n cÖ‡ekKvjxb †`vÔAv : cÖ_‡g Ôwemwgj−vnÕ ej‡e| AZtci M„nevmxi D‡Ï‡k¨ mvjvg w`‡e|53 n‡¾i cÖKvi‡f` )( : n¾ wZb cÖKvi| ZvgvËz, wK¡ivb I Bdiv`| Gi g‡a¨ ÔZvgvËzÕ m‡e©vËg| hw`I gykwiKiv G‡K n‡¾i cweÎZv we‡ivax g‡b KiZ Ges nxb KvR fve‡Zv| (1) n‡¾ ZvgvËz )( : n‡¾i gv‡m Igivn&i Bnivg †eu‡a evqZzj−vn&i Z¡vIqvd I Qvdv-gviIqvi mvC †k‡l gv_v gyÊb K‡i ev Pzj †Qu‡U nvjvj nIqvi gva¨‡g cÖ_‡g Igivn&i KvR m¤úbœ Kiv| AZtci 8B 53. eyLvix, wgkKvZ nv/4161; b~i 24/61|
  • 34. 34 34n¾ I Igivn whjn¾ Zvwi‡L ¯^xq Ae¯’vb¯’j nÕ‡Z n‡¾i Bnivg †eu‡a c~e©v‡ý wgbvq Mgb Kiv| AZtci 9B whjnv¾ Avivdvi gq`v‡b m~h©v¯— ch©š— Ae¯’vb I gyh`vwjdvq ivwÎ hvcb †k‡l 10B whjnv¾ mKv‡j wgbvq cÖZ¨veZ©b K‡i eo Rvgivq 7wU KsKi †g‡i Kzievbx I gv_v gyÊb †k‡l cÖv_wgK nvjvj nIqv| AZtci g°vq wM‡q ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ I mvC †k‡l c~Y© nvjvj nIqv| AZtci wgbvq wd‡i †mLv‡b Ae¯’vb K‡i 11, 12, 13 wZbw`b wZb Rvgivq cÖwZw`b 3×7=21wU K‡i KsKi wb‡¶c †k‡l g°vq wd‡i we`vqx Z¡vIqvd †m‡i †`‡ki D‡Ï‡k¨ iIqvbv nIqv| D‡j−L¨ †h, ZvgvËz n¾ †KejgvÎ nvivg ev gxK¡v‡Zi evB‡ii †jvK‡`i Rb¨, wfZiKvi †jvK‡`i Rb¨ bq (evK¡vivn 2/196)|
  • 35. 3535 n¾ I Igivn (2) n‡¾ wK¡ivb )( : GwU `yÕfv‡e nÕ‡Z cv‡i- (K) GKB mv‡_ Igivn I n‡¾i Bnivg euvav (L) cÖ_‡g Igivn&i Bnivg †eu‡a AZtci Igivn&i Z¡vIqvd ïi“i c~‡e© n‡¾i wbqZ Igivn&i m‡½ kvwgj Kiv| GB n‡¾i wbqZKvixMY h_vixwZ Z¡vIqvd I mvC †k‡l Avivdv-gyh`vwjdvq n‡¾i g~j AvbyôvwbKZv mg~n †m‡i wgbvq G‡m eo Rvgivq 7wU KsKi wb‡¶c K‡i Kzievbx I gv_v gyÊb †k‡l cÖv_wgK nvjvj n‡eb| AZtci g°vq wM‡q ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ †k‡l c~Y© nvjvj n‡eb| AZtci wgbvq wd‡i wM‡q wZbw`b †mLv‡b Ae¯’vb K‡i KsKi †g‡i g°vq G‡m we`vqx Z¡vIqvd †k‡l evox wdi‡eb| we`vq n‡¾ Avj−vn&i ivm~j (Qvt) wb‡R wK¡ivb n¾ K‡iwQ‡jb| wKš‘ hv‡`i m‡½
  • 36. 36 36n¾ I Igivn Kzievbx wQj bv, Zv‡`i‡K wZwb ZvgvËz n¾ Kivi Av‡`k w`‡qwQ‡jb Ges e‡jwQ‡jb, GLb †hUv eySwQ †mUv Av‡M eyS‡Z cvi‡j Avwg Kzievbx mv‡_ AvbZvg bv| eis †Zvgv‡`i mv‡_ Igivn K‡i nvjvj n‡q †hZvg (A_©vr ZvgvËz n¾ KiZvg)|54 hw` wK¡ivb n¾KvixMY Z¡vIqvd I mvC †k‡l gv_vi Pzj †Qu‡U nvjvj n‡q hvb, Z‡e †mUv ÔIgivnÕ n‡e Ges wZwb ZLb ÔZvgvËzÕ n¾ Ki‡eb| (3) n‡¾ Bdiv` )( : ïay n‡¾i wbq‡Z Bnivg euvav Ges h_vixwZ Z¡vIqvd, mvC I n‡¾i AvbyôvwbKZv mg~n †kl K‡i nvjvj nIqv| 54. gymwjg, wgkKvZ nv/2555 Ôwe`vq n¾Õ Aby‡”Q`|
  • 37. 3737 n¾ I Igivn n‡¾ wK¡ivb I Bdiv‡`i GKB wbqg| cv_©K¨ ïay GB †h, n‡¾ wK¡iv‡b Ônv`&BÕ ev cï Kzievbx cÖ‡qvRb n‡e| wKš‘ n‡¾ Bdiv‡` Kzievbxi cÖ‡qvRb †bB| n¾-Gi i“Kb mg~n )( 4wU : (1) Bnivg euvav (2) Avivdv gq`v‡b Ae¯’vb Kiv (3) ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ Kiv (4) Qvdv- gviIqvq mvC Kiv| n¾-Gi IqvwRe mg~n )( 7wU : (1) gxK¡vZ nÕ‡Z Bnivg euvav (2) Avivdv gq`v‡b m~h©v¯— ch©š— Ae¯’vb Kiv (3) gyh`vwjdvq ivwÎ hvcb Kiv (4) AvBqv‡g Zvkix‡K¡i ivwθwj wgbvq AwZevwnZ Kiv (5) 10 Zvwi‡L RvgivZzj AvK¡vevq I 11, 12, 13 Zvwi‡L wZb Rvgivq KsKi wb‡¶c Kiv (6) gv_v gyÊb Kiv A_ev mg¯— gv_vi Pzj †QvU Kiv (7) we`vqx Z¡vIqvd Kiv|
  • 38. 38 38n¾ I Igivn wd`&Bqv )( : Ôi“KbÕ ZiK Ki‡j n¾ webó nq| ÔIqvwReÕ ZiK Ki‡j Ôwd`&BqvÕ IqvwRe nq| GRb¨ GKwU eKix Kzievbx w`‡e A_ev 6 Rb wgmKxb‡K wZb QvÔ Lv`¨ w`‡e A_ev wZbwU wQqvg cvjb Ki‡eÕ| 55 c¶vš—‡i ZvgvËz n‡¾i nv`&B ev Kzievbx ZiK Ki‡j Zv‡K 10wU wQqvg cvjb Ki‡Z nq| 3wU n‡¾i g‡a¨ Ges 7wU evox wd‡iÕ (evK¡vivn 196)| AvBqv‡g ZvkixK¡ A_©vr 11,12,13 whjnv¾ Zvwi‡L mvaviYfv‡e wQqvg wbwl× nÕ‡jI Gmgq wd`Bqvi wZbwU wQqvg ivLv hvq|56 Igivn&i i“Kb )( 3wU : Bnivg euvav, Z¡vIqvd Kiv I mvC Kiv| 55. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2688; BiIqv nv/1100, 4/299; K¡vnZ¡vbx c„t 64-65| 56. eyLvix nv/1997-98 Av‡qkv I Beby Igi (ivt) nÕ‡Z|
  • 39. 3939 n¾ I Igivn Igivn&i IqvwRe )( 2wU: gxK¡vZ nÕ‡Z Bnivg euvav Ges gv_v gyÊb Kiv A_ev gv_vi mg¯— Pzj †QvU Kiv| D‡j−L¨ †h, A‡bK nvRx Qv‡ne gvmwR`yj nvivg nÕ‡Z 6 wKtwgt Dˇi ÔgmwR‡` Av‡qkvÕ ev ZvbÔCg gmwR` †_‡K, Avevi †KD 16 wKtwgt c~‡e© wRÔBi©v-bvn gmwR` nÕ‡Z Bnivg †eu‡a evi evi Igivn K‡i _v‡Kb| GwU m¤ú~Y© wfwËnxb KvR| G `yB gmwR‡`i c„_K †Kvb ¸i“Z¡ †bB| Gme ¯’vb †_‡K g°vq emevmKvixMY Igivn&i Rb¨ Bnivg †eu‡a _v‡Kb, g°vi evB‡ii †jv‡Kiv bb| gxK¡vZ )( : Bnivg euvavi ¯’vb‡K ÔgxK¡vZÕ ejv nq| gxK¡vZ cuvPwU :(1) g`xbv evmx‡`i Rb¨ Ôhyj ûjvBdvÕ hv g`xbv †_‡K cÖvq 10 wKtwgt `w¶Y-c~‡e© Ges g°v †_‡K DËi-cwð‡g 450 wKt wgt `~‡i Aew¯’Z (2)
  • 40. 40 40n¾ I Igivn kvg ev wmwiqv evmx‡`i Rb¨ ÔRyn&dvÕ hv g°v †_‡K DËi-cwð‡g 183 wKt wgt `~‡i Aew¯’Z| eZ©gv‡b Gi wbKUeZx© Ôiv‡eMÕ bvgK ¯’vb †_‡K Bnivg euvav nq (3) BivK evmx‡`i Rb¨ ÔhvZz ÔBi&K¡Õ hv g°v †_‡K †mvRv Dˇi 94 wKt wgt `~‡i Aew¯’Z (4) bvR&` evmx‡`i Rb¨ ÔK¡vibyj gvbvwhjÕ hv g°v †_‡K DËi-c~‡e© 75 wKt wgt `~‡i Aew¯’Z| hv‡K GLb ÔAvm-mvqjyj KvexiÕ ejv nq (5) cvK-fviZ Dcgnv‡`k I Bqvgb evmx‡`i Rb¨ Bqvjvgjvg cvnvo| hv g°v †_‡K †mvRv `w¶‡Y 92 wKt wgt `~‡i Aew¯’Z| hvi wbKUeZx© ÔAvm-mvÔw`qvnÕ †_‡K GLb Bnivg euvav n‡”Q| †RÏv nÕ‡Z Dˇi g°v AwfgyLx Avj-jvBQ mo‡K Aew¯’Z GB ¯’v‡b eZ©gv‡b ÔgxK¡vZ gmwR`Õ ¯’vwcZ n‡q‡Q| D‡j−L¨ †h, g°v †_‡K †RÏv 73 wKtwgt `w¶‡Y Ges wbKUeZx© ÔBqvjvgjvgÕ gxK¡v‡Zi g‡a¨
  • 41. 4141 n¾ I Igivn Aew¯’Z| ZvB GLvbKvi AwaevmxMY GLvb †_‡KB Bnivg euva‡eb| Ôhviv GBme gxK¡vZ GjvKvi Awaevmx A_ev hviv G¸wj AwZ g K‡ib, Zviv n¾ ev Igivn&i Rb¨ Gme ¯’vb †_‡K Bnivg euva‡eb| wKš‘ hviv Gme gxK¡vZ-Gi Af¨š—ixY A‡j emevm K‡ib, Zviv ¯^ ¯^ Ae¯’vb †_‡K Bnivg euva‡eb| GKBfv‡e g°vevmxMY g°v †_‡K Bnivg euva‡ebÕ|57 57. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2516, Beby AveŸvm (ivt) nÕ‡Z| gxK¡vZ-Gi D‡Ïk¨: n‡¾ AvMZ `~i‡`kx‡`i Rb¨ gxK¡vZ wba©vi‡Yi D‡Ïk¨ nÕj GB †h, hv‡Z Zviv `~‡ii mdi †_‡K G‡m gxK¡vZ †_‡K Bnivg †eu‡a bZzb D`¨g wb‡q g°vq Dcw¯’Z nÕ‡Z cv‡ib| Z‡e g`xbvevmx‡`i Rb¨ gxK¡vZ me‡P‡q `~‡i nevi KviY m¤¢eZt GB †h, Bmjvg MÖn‡Y Ges Zvi cÖPvi I cÖwZôvq g`xbvevmx‡`i AvMÖn, Ae`vb I gh©v`v mevi Dc‡i| GwU †klbexi wnRi‡Zi ¯’vb I cÖ_g Rbc` hviv Cgvb G‡bwQj| wK¡qvg‡Zi c~‡e© mviv wek¦ †_‡K Cgvb ¸wU‡q g`xbvq Avkªq wb‡e| Zv‡`i Cgvbx Rvhev mevi †P‡q
  • 42. 42 42n¾ I Igivn D‡j−L¨ †h, (1) g°vq Ae¯’vbKvixMY n‡¾i Bnivg ¯^ ¯^ Ae¯’vb †_‡K euva‡eb| wKš‘ Igivn&i Bnivg euvavi Rb¨ Zuviv nvivg GjvKvi evB‡i hv‡eb I †mLvb †_‡K Igivn&i Bnivg †eu‡a Avm‡eb| GRb¨ me‡P‡q wbKUeZx© nÕj 6 wKtwgt Dˇi ÔZvbÔCgÕ GjvKv| we`vq n‡¾i mgq Igivn&i Bnivg euvavi Rb¨ ivm~jyj−vn (Qvt) Av‡qkv (ivt)-†K Zvi fvB Avãyi ingv‡bi mv‡_ GLv‡b cvwV‡qwQ‡jb|58 (2) g`xbv †_‡K g°vq n¾ ev Igivn&i Rb¨ Avm‡Z †M‡j g`xbv nÕ‡Z cÖvq 10 wK‡jvwgUvi `w¶Y-c~‡e© Ôhyj ûjvBdvÕ †_‡K Bnivg euva‡Z nq| ¯’vbwU eZ©gv‡b gmwR` I †MvmjLvbv Øviv my‡kvwfZ| ÔûjvBdvÕ eby Rvkvg †Mv‡Îi GKwU Kzqvi bvg| A_P GwU we`ÔAvZx‡`i †ekx wQj Ges _vK‡e BbkvAvj−vn| ZvB Zv‡`i Rb¨ Bnivg Ae¯’vq `~i †_‡K g°vq Avmv KóKi n‡e bv| 58. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2556, 2667|
  • 43. 4343 n¾ I Igivn gva¨‡g ÔAveBqv‡i AvjxÕ ev ÔAvev‡i AvjxÕ A_©vr Avjxi Kzqv mg~n bv‡g cwiwPZ n‡q‡Q| ejv n‡q _v‡K †h, Avjx (ivt) wRb nZ¨v K‡i D³ Kzqvq wb‡¶c K‡iwQ‡jb|59 G¸wj AwZf³‡`i wfwËnxb cÖPviYv gvÎ| (3) hw` †KD fyj ‡g ev Awb”QvK…Zfv‡e gxK¡vZ AwZ g K‡ib I Ab¨‡Î Bnivg euv‡ab, Zv‡Z wZwb gvd cv‡eb| wKš‘ Avjm¨ e‡k Ki‡j Zvi Dci wd`&Bqv ¯^iƒc GKwU eKix Kzievbx IqvwRe n‡e| hv wZwb g°vq wM‡q hen K‡i dKxi-wgmKxb‡`i g‡a¨ weZiY K‡i †`‡eb| hw` wZwb B”QvK…Zfv‡e gxK¡vZ AwZ g K‡ib, ZvnÕ‡j Zv‡K wd‡i G‡m cybivq gxK¡vZ †_‡K Bnivg euva‡Z n‡e| (4) hw` †Kvb wegvb ev cwienb Zv‡K gxK¡v‡Zi ms‡KZ w`‡e bv e‡j AvksKv nq, ZvnÕ‡j wegv‡b IVvi Av‡MB Bnivg euva‡Z cvi‡eb| 59. wgiK¡vZ 5/269 c„t|
  • 44. 44 44n¾ I Igivn (5) hw` Ab¨ D‡Ï‡k¨ †KD g°vq G‡m _v‡Kb, AZtci n¾ ev Igivn Ki‡Z Pvb, ZvnÕ‡j nviv‡gi evB‡i ZvbÔCg ev wRÔBi©vbvn cÖf„wZ GjvKvq wM‡q wZwb Bnivg †eu‡a Avm‡eb| Bnivg euvavi wbqg )( : (1) Bniv‡gi c~‡e© Ih~ ev †Mvm‡ji gva¨‡g cweÎZv AR©b Kiv DËg| Z‡e kZ© bq| gwnjvMY bvcvK Ae¯’v‡ZI Bnivg euva‡Z cvi‡eb (2) †`‡n myMwÜ e¨envi Kiv, †cvlv‡K bq (3) cyi“l‡`i Rb¨ mv`v †mjvB wenxb jy½x I Pv`i cwiavb Kiv| gwnjv‡`i Rb¨ †h‡Kvb ai‡bi kvjxb †cvlvK cwiavb Kiv, hv cyi“l‡`i †cvlv‡Ki m`„k bq| †h †Kvb dih Qvjv‡Zi c‡i wKsev ÔZvwnBqvZzj Ih~Õ `yÕivKÔAvZ bdj Qvjv‡Zi c‡i Bnivg euvav P‡j| Z‡e Bnivg euvavi mv‡_ Qvjv‡Zi †Kvb m¤úK© †bB|60 60. kvqL Ave`yj−vn web Rv‡mi, AvnKvgyj n¾ (wiqv`: 3q ms¯‹iY 1412/1992) c„t 70-75|
  • 45. 4545 n¾ I Igivn Bniv‡gi ci wbwl× welq mg~n n¾ I Igivn&i Bnivg Qvjv‡Z ZvKex‡i Zvnixgvi b¨vq| d‡j Bnivg euvavi ci gynwi‡gi Rb¨ A‡bK¸wj welq wbwl× _v‡K| †hgb, (1) myMwÜ e¨envi Kiv (2) ¯¿x-cyi“l Df‡qi Rb¨B gv_vi Pzj Ges †h †Kvb Dcv‡q kix‡ii †h †Kvb ¯’v‡bi ckg DVv‡bv I nvZ cv‡qi bL KvUv (3) cï-c¶x ev †h‡Kvb cÖvYx wkKvi Kiv| GgbwK wkKvi ai‡Z Bkviv- Bw½‡Z mn‡hvwMZv Kiv| Z‡e ¶wZKi RxeRš‘ †hgb mvc, we”Qz, B`yi, ¶¨vcv KzKzi, gkv, DKzb BZ¨vw` gvivi AbygwZ i‡q‡Q61 (4) hveZxq †hŠbvPvi, weev‡ni cÖ¯—ve, 61. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2698-99|
  • 46. 46 46n¾ I Igivn weev‡ni AvK¡` ev †hŠb Av‡jvPbv Kiv (5) cyi“‡li Rb¨ cvMox, Uzcx I i“gvj e¨envi Kiv| Z‡e cÖPÊ Mi‡g Qvqvi Rb¨ ev e„wó‡Z QvZv ev Hiƒc wKQy e¨envi Kivq †`vl †bB (6) cyi“‡li Rb¨ †Kvb cÖKv‡ii †mjvB Kiv Kvco †hgb RyeŸv, cvÄvex, kvU©, †MwÄ, †gvhv BZ¨vw` cwiavb Kiv| Z‡e Zvwj jvMv‡bv Bniv‡gi Kvco civq †`vl †bB (7) gwnjv‡`i Rb¨ gyLv”Qv`b I nvZ †gvhv e¨envi Kiv| Z‡e ci cyi“‡li mvg‡b †Pnviv †X‡K ivLv IqvwRe (8) SMov-weev` Kiv Ges kixÔAvZ we‡ivax †Kvb ev‡R K_v ejv I ev‡R KvR Kiv| Dc‡iv³ KvR¸wji g‡a¨ †Kej †hŠbwgj‡bi d‡jB Bnivg evwZj n‡e| evKx¸wji Rb¨ Bnivg evwZj n‡e bv| Z‡e wd`Bqv IqvwRe
  • 47. 4747 n¾ I Igivn n‡e| A_©vr Kvddviv ¯^iƒc GKwU eKix Kyievbx w`‡eb A_ev 6 Rb wgmKxb‡K wZb QvÔ Lv`¨ w`‡eb A_ev wZbw`b wQqvg cvjb Ki‡eb|62 Aek¨ hw` fy‡j wKsev AÁZve‡k wKsev eva¨MZ Kvi‡Y A_ev Nyg Ae¯’vq †KD K‡i †d‡j, Zv‡Z †Kvb †Mvbvn †bB ev wd`&Bqv †bB| Dc‡iv³ wbwl× welq mg~‡ni D‡Ïk¨ nÕj gynwig‡K `ywbqvex mvR-m¾v †_‡K gy³ nÕ‡q cyivcywi Avj−vngyLx Kiv| cyi“‡li Rb¨ †mjvB wenxb Kvco cwiav‡bi D‡Ïk¨ nÕj mKj †RŠjym I cÖ`k©bx †_‡K gy³ nÕ‡q Avj−vn&i Rb¨ Lv‡jQ I wb‡ew`ZcÖvY nIqv| 62. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2688|
  • 48. 48 48n¾ I Igivn Igivn I ZvgvËz n‡¾i wbqgvejx I cÖ‡qvRbxq †`vÔAv mg~n 1. Igivn I ZvgvËz n¾ )( : evsjv‡`kx nvRxMY mvaviYZ ZvgvËz n¾ K‡i _v‡Kb| XvKv nÕ‡Z †RÏv †cuŠQ‡Z wegv‡b mvaviYZt mv‡o cuvP N›Uv mgq jv‡M| ZvgvËz nvRxMY †RÏv AeZi‡Yi Aš—Zt Avav N›Uv c~‡e© wegv‡bi †`Iqv gxK¡vZ eivei †cuŠQevi †NvlYv I meyR ms‡KZ `v‡bi ciciB Ih~ †k‡l Igivn&i Rb¨ Bniv‡gi Kvco cwiavb K‡i (1) wb‡æv³ †`vÔAv co‡eb, ÔjveŸv‡qK ÔIgivZvbÕ (Avwg Igivn&i Rb¨ nvwhi)| AZtci ÔZvjweqvnÕ cvV Ki‡Z _vK‡eb| A_ev (2) ÔAvj−v- û¤§v jveŸv‡qK IgivZvbÕ (†n Avj−vn! Avwg
  • 49. 4949 n¾ I Igivn Igivn&i Rb¨ nvwhi)| A_ev (3) ÔjveŸv‡qK Avj−v-û¤§v ÔIgivZvg gyZvgvwËÔAvb wenv Bjvj nvw¾; dvBqvmwminv jx Iqv ZvK¡veŸvjnv wgbœxÕ| A_©: Ô†n Avj−vn! Avwg Igivn&i Rb¨ nvwhi, n‡¾i D‡Ï‡k¨ DcKvi jvfKvix wnmv‡e| AZGe Zzwg Avgvi Rb¨ Igivn‡K mnR K‡i `vI Ges Avgvi c¶ nÕ‡Z Zv Keyj K‡i bvIÕ| (4) hviv GKB Bniv‡g Igivn I n¾ `yÕwUB Ki‡eb, Zviv ej‡eb, ÔjveŸv‡qK Avj−v-û¤§v ÔIgivZvb Iqv nv¾vbÕ| (5) hviv †KejgvÎ n‡¾i Rb¨ Bnivg euva‡eb, Zviv ej‡eb ÔjveŸv‡qK Avj−v-û¤§v nv¾vbÕ| (6) wKš‘ hviv cw_g‡a¨ Amy‡Li ev Ab¨ †Kvb Kvi‡Y n¾ Av`vq Ki‡Z cvi‡eb bv e‡j
  • 50. 50 50n¾ I Igivn AvksKv Ki‡eb, Zviv ÔjveŸv‡qK IgivZvbÕ A_ev ÔjveŸv‡qK nv¾vbÕ ejvi ci wb‡æv³ kZ©vaxb †`vÔAv co‡eb- ÔdvBb nvevmvbx nv-wemyb, dv gvnvj−x nvqQy nvevmZvbxÕ| A_©: Ôhw` (Avgvi n¾ ev Igivn cvj‡b) †Kvb wKQy euvav n‡q `uvovq, ZvnÕ‡j †hLv‡b Zzwg Avgv‡K evav w`‡e (†n Avj−vn!), †mLv‡bB Avgvi nvjvj nIqvi ¯’vb n‡eÕ|63 (7) hviv Kvi“ c¶ †_‡K e`jx n¾ Ki‡eb, Zviv Zv‡`i gyIqvw°j cyi“l nÕ‡j g‡b g‡b Zvi wbqZ K‡i ej‡eb, ÔjveŸv‡qK ÔAvb dzjvbÕ (Agy‡Ki c¶ nÕ‡Z Avwg nvwhi)| Avi gwnjv nÕ‡j ej‡eb, 63. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2711|
  • 51. 5151 n¾ I Igivn ÔjveŸv‡qK ÔAvb dzjv-bvnÕ| hw` ÔAvb dzjvb ev dzjv-bvn ej‡Z fy‡j hvb, Zv‡ZI Amyweav †bB| wbq‡Zi Dc‡iB Avgj Keyj n‡e BbkvAvj−vn| (8) m‡½ bvevjK †Q‡j ev †g‡q _vK‡j (Zv‡`i‡K Ih~ Kwi‡q Bnivg euvwa‡q) Zv‡`i c¶ †_‡K Zv‡`i AwffveK g‡b g‡b Zv‡`i wbqZ K‡i Dc‡iv³ †`vÔAv co‡eb|64 (9) hw` †KD ÔZvjweqvnÕ cvV Ki‡ZI fy‡j hvb, ZvnÕ‡j wZwb AbyZß n‡q Avj−vn&i wbKU ¶gv PvB‡eb Ges ÔZvjweqvnÕ cvV Ki‡eb| GRb¨ Zv‡K †Kvb wd`&Bqv w`‡Z n‡e bv| (10) evsjv‡`kx nvRxMY hw` g`xbv n‡q g°vq hvb, ZvnÕ‡j g`xbvq †b‡g Ôhyj- ûjvBdvÕ †_‡K Bnivg euva‡eb, Zvi Av‡M bq| †Kbbv †RÏv n‡q wZwb g`xbvq G‡m‡Qb 64. K¡vnZ¡vbx, c„t 52-55|
  • 52. 52 52n¾ I Igivn mvaviY gymvwdi wnmv‡e gmwR‡` beex‡Z QvjvZ Av`v‡qi D‡Ï‡k¨, n‡¾i D‡Ï‡k¨ bq| Avi gmwR‡` beex‡Z QvjvZ Av`vq Kiv n‡¾i †Kvb Ask bq| 2. Zvj&weqvn )( : Bnivg euvavi ci †_‡K gvmwR`yj nviv‡g †cŠuQv ch©š— Bniv‡gi Kvi‡Y wbwl× e¯‘ mg~n nÕ‡Z weiZ _vK‡eb Ges nvjvj nIqvi AvM ch©š— me©`v mi‡e wb‡æv³ †`vÔAv co‡eb, hv‡K ÔZvjweqvnÕ ejv nq| cyi“lMY mi‡e65 I gwnjvMY wbæ¯^‡i ÔZvjweqvnÕ cvV Ki‡eb|- 65. gyIqvË¡v, wZiwghx cÖf„wZ, wgkKvZ nv/2549|
  • 53. 5353 n¾ I Igivn D”PviY: ÔjveŸvBKv Avj−v-û¤§v jveŸv‡qK, jveŸvBKv jv kvixKv jvKv jveŸv‡qK; Bbœvj nvg&`v IqvwbœÔgvZv jvKv Iqvj gyj&K; jv kvixKv jvKÕ| A_©: ÔAvwg nvwhi †n Avj−vn Avwg nvwhi| Avwg nvwhi| †Zvgvi †Kvb kixK †bB, Avwg nvwhi| wbðqB hveZxq cÖksmv, AbyMÖn I mvgªvR¨ meB †Zvgvi; †Zvgvi †Kvb kixK †bBÕ| D‡j−L¨ †h, Rv‡njx hy‡M Avieiv Z¡vIqvd Kv‡j wb‡gœv³ wkiKx Zvjweqvn cvV KiZ|- jveŸvBKv jv kvixKv jvKv, Bj−v kvixKvb ûqv jvK; ZvgwjKzû Iqv gv gvjvKÕ (Avwg nvwhi; †Zvgvi †Kvb kixK †bB, †Kej H kixK hv †Zvgvi Rb¨ i‡q‡Q| Zzwg hvi gvwjK Ges hv wKQzi †m gvwjKÕ)| gykwiKiv ÔjveŸvBKv jv kvixKv jvKvÕ ejvi ci ivm~j (Qvt) Zv‡`i
  • 54. 54 54n¾ I Igivn D‡Ï‡k¨ K¡v` K¡v` (_v‡gv _v‡gv, Avi †e‡ovbv) ej‡Zb|66 e¯‘Z: Bmjvg G‡m D³ wkiKx Zvjweqvn cwieZ©b K‡i c~‡e© ewY©Z wb‡f©Rvj ZvInx` wfwËK Zvjweqvn cÖeZ©b K‡i| hvi AwZwi³ †Kvb kã ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jbwbÕ|67 ÔZvjweqvÕ cvV †k‡l Avj−vn&i mš‘wó I RvbœvZ Kvgbv K‡i Ges Rvnvbœvg †_‡K euvPvi Rb¨ Qnxn nv`x‡Q ewY©Z †`vÔAv mg~n cvV Kiv hv‡e| †hgb ÔAvj−v-û¤§v Bbœx AvmAvjyKvj Rvbœvn, Iqv AvÔEhyweKv wgbvbœv-iÕ (†n Avj−vn! Avwg †Zvgvi wbK‡U RvbœvZ cÖv_©bv KiwQ I Rvnvbœvg †_‡K cvbvn Pvw”Q)|68 66. gymwjg, Beby AveŸvm (ivt) nÕ‡Z; wgkKvZ nv/2554 ÔBnivg I ZvjweqvnÕ Aby‡”Q`| 67. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2541 ÔBnivg I ZvjweqvnÕ Aby‡”Q`| 68. Ave~`vE` nv/793; Qnxn Beby wneŸvb nv/865|
  • 55. 5555 n¾ I Igivn A_ev ej‡e Ôi‡eŸ wK¡bx ÔAvhv-evKv BqvIgv ZveÔAvQz ÔBev-`vKvÕ| Ô†n Avgvi cÖwZcvjK! †Zvgvi Avhve nÕ‡Z Avgv‡K euvPvI! †hw`b †Zvgvi ev›`v‡`i Zzwg cybi“Ìvb NUv‡eÕ|69 wbqZ )( : g‡b g‡b Igivn ev n‡¾i msKí Kiv I Zvjweqvn cvV KivB h‡_ó| gy‡L ÔbvIqvBZzj IgivZvÕ ev ÔbvIqvBZzj nv¾vÕ ejv we`ÔAvZ|70 D‡j−L¨ †h, n¾ ev Igivn&i Rb¨ ÔZvjweqvnÕ cvV Kiv e¨ZxZ Ab¨ †Kvb Bev`‡Zi Rb¨ gy‡L wbqZ cv‡Vi †Kvb `jxj †bB| dhxjZ : ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, Ô†Kvb gymjgvb hLb ÔZvjweqvnÕ cvV K‡i, ZLb Zvi WvB‡b-ev‡g, c~‡e©-cwð‡g Zvi aŸwbi †kl mxgv ch©š— KsKi, MvQ I gvwUi †Xjv 69. gymwjg, wgkKvZ nv/947 ÔZvkvnû‡` †`vÔAvÕ Aby‡”Q`-17| 70. wdK¡ûm mybœvn 1/464 c„t|
  • 56. 56 56n¾ I Igivn mewKQy Zvi mv‡_ ÔZvjweqvnÕ cvV K‡iÕ|71 Z¡xex e‡jb, A_©vr hgx‡b hv wKQz Av‡Q, meB Zvi Zvjweqvn&i mv‡_ GKvZ¥Zv †NvlYv K‡i| 3. gvmwR`yj nviv‡g cÖ‡e‡ki †`vÔAv : KvÔev M„n `„wó‡MvPi nIqv gvÎ B”Qv Ki‡j `yÕnvZ DuPz K‡i ÔAvj−vû AvKeiÕ e‡j †h‡Kvb †`vÔAv A_ev wb‡gœv³ †`vÔAvwU co‡Z cv‡ib, hv Igi (ivt) c‡owQ‡jb| ÔAvj−v-û¤§v AvbZvm mvjvg Iqv wgbKvm mvjvg, dvnvB‡qbv ieŸvbv wem mvjvgÕ (†n Avj−vn! Avcwb kvwš—| Avcbvi †_‡KB kvwš— Av‡m| AZGe †n Avgv‡`i cÖwZcvjK! Avgv‡`i‡K kvwš—i mv‡_ euvwP‡q ivLyb!Õ)|72 AZtci gmwR`yj nviv‡g cÖ‡ek 71. wZiwghx, Beby gvRvn, wgkKvZ nv/2550| 72. evqnvK¡x 5/73; Avjevbx, gvbvwmKzj nv¾ Iqvj ÔIgivn c„t 20|
  • 57. 5757 n¾ I Igivn Kivi mgq cÖ_‡g Wvb cv †i‡L wb‡gœi †`vÔAvwU co‡eb|- (1) Avj−v-û¤§v Qv‡j− ÔAvjv gynv¤§v` Iqv mv‡j−g; Avj−v-û¤§vdZvnjx AveIqvev ingvwZKvÕ (†n Avj−vn! Zzwg gynv¤§v`-Gi Dci AbyMÖn I kvwš— el©Y Ki| †n Avj−vn Zzwg Avgvi Rb¨ †Zvgvi AbyMÖ‡ni `iRv mg~n Ly‡j `vI!Õ)|73 (2) A_ev ej‡eb, 73. nv‡Kg 1/218; Avey`vE` nv/465; Beby gvRvn nv/772-73; Qnxnvn nv/2478|
  • 58. 58 58n¾ I Igivn AvÔEhy wej−v-wnj ÔAvhxg, Iqv weIqvRwnwnj Kvixg, Iqv wemyjZ¡v-wbwnj K¡v`xwg wgbvk kvqZ¡v-wbi iRxgÕ (ÔAvwg gnxqvb I Mixqvb Avj−vn Ges Zuvi gnvb †Pnviv I wPiš—b KZ©„‡Z¡i Avkªq cÖv_©bv KiwQ weZvwoZ kqZvb nÕ‡ZÕ| GB †`vÔAv cvV Ki‡j kqZvb e‡j, †jvKwU mviv w`b Avgvi †_‡K wbivc` n‡q †MjÕ|74 `yÕwU †`vÔAv GK‡Î covq †Kvb †`vl †bB| e¯‘Zt G †`vÔAv gmwR‡` beexmn †h‡Kvb gmwR‡` cÖ‡e‡ki †¶‡Î cÖ‡hvR¨| gmwR` †_‡K †ei nIqvi †`vÔAv: cÖ_‡g evg cv †i‡L ej‡eb, ÔAvj−v-û¤§v Qv‡j− ÔAvjv gynv¤§v` Iqv mv‡j−g; Avj−v-û¤§v Bbœx AvmAvjyKv wgb dvhwjKvÕ (†n Avj−vn! Zzwg gynv¤§v`-Gi Dci AbyMÖn I kvwš— 74. Avey`vE` nv/466; wgkKvZ nv/749|
  • 59. 5959 n¾ I Igivn el©Y Ki| †n Avj−vn! Avwg †Zvgvi AbyMÖn cÖv_©bv KiwQÕ)| (2) A_ev ej‡eb, ÔAvj−v-û¤§v Qv‡j− ÔAvjv gynv¤§v` Iqv mv‡j−g; Avj−v-û¤§vÔwQgbx wgbvk kvqZ¡v-wbi iRxgÕ (†n Avj−vn! Zzwg gynv¤§v`-Gi Dci AbyMÖn I kvwš— el©Y Ki| †n Avj−vn! Zzwg Avgv‡K weZvwoZ kqZvb †_‡K wbivc` iv‡LvÕ)|75 `yÕwU †`vÔAv GK‡Î covq †Kvb †`vl †bB| †`vÔAvwU gmwR‡` beexmn mKj gmwR‡`i †¶‡Î cÖ‡hvR¨| 4. Z¡vIqvd )( : AZtci nvRv‡i AvmIqv‡`i wbKUeZx© eby kvqevn †MBU w`‡q A_ev Ab¨ †h‡Kvb `iRv w`‡q cÖ‡ek K‡i Ih~ Ae¯’vq †mvRv gvZ¡v‡d 75. Beby gvRvn nv/773; Qnxnvn nv/2478|
  • 60. 60 60n¾ I Igivn wM‡q KvÔevi `w¶Y-c~e© †Kv‡Y Aew¯’Z ÔnvRv‡i AvmIqv`Õ (Kv‡jv cv_i) eivei meyR evwZi bxP †_‡K KvÔev Ni‡K ev‡g †i‡L Z¡vIqvd (cÖ`w¶Y) ïi“ Ki‡eb| G‡K ÔZ¡vIqv‡d Kz`~gÕ ev AvMgbx Z¡vIqvd e‡j| D‡j−L¨ †h, evqZzj−vn&i Z¡vIqvd nÕj Qvjv‡Zi gZ| †mRb¨ G‡Z cweÎZv kZ©| gvSLv‡b Ih~ Uz‡U †M‡j cybivq Ih~ K‡i cÖ_g †_‡K Avevi Z¡vIqvd ïi“ Ki‡Z n‡e| bv Ki‡j ev mgq bv †c‡j Zv‡K wd`Bqv ¯^iƒc GKwU Kzievbx w`‡Z n‡e| Z‡e AÁZve‡k Ki‡j gvd| Z¡vIqv‡di mgq Qvjv‡Zi b¨vq Pz‡c Pz‡c †`vÔAv co‡Z nq| Z‡e GLv‡b eva¨MZ Ae¯’vq Kj¨vYKi mvgvb¨ K_v ejvi AbygwZ Avj−vn w`‡q‡Qb|76 g‡b ivL‡Z n‡e †h, M„n 76. wZiwghx I Ab¨vb¨; wgkKvZ nv/2576; BiIqv nv/121; Z¡vIqv‡di Zvrch© : ÔevqZzj−vnÕ Z¡vIqv‡di Zvrch© m¤¢eZt wb‡gœi welq¸wjB nÕ‡Z cv‡i|
  • 61. 6161 n¾ I Igivn †hgb (1) GUvB c„w_ex‡Z Avj−vn&i Bev`‡Zi Rb¨ wbwg©Z cÖ_g M„n (Av‡j Bgivb 3/96)| (2) GwU c„w_exi bvwf¯’j Ges NyY©vqgvb jvwU‡gi †K‡›`ªi gZ| (3) cÖ‡Z¨K †QvU e¯‘ eo e¯‘‡K †K›`ª K‡i †Nv‡i| †hgb P›`ª c„w_exi Pviw`‡K †Nv‡i, c„w_ex m~‡h©i Pviw`‡K †Nv‡i| Ggwbfv‡e m„wóRM‡Zi mewKQz Zvi m„wóKZ©vi w`‡K AvewZ©Z n‡”Q| AveZ©b †K›`ª me©`v GK I AwefvR¨| Avi wZwbB Avj−vn, whwb wPiÄxe I wek¦ PivP‡ii aviK| KvÔev Avj−vn&i M„n| GwU Zuvi GK‡Z¡i cÖZxK| ev›`v‡K ZvB wZwb G M„n cÖ`w¶Y Kivi wb‡`©k w`‡q‡Qb (n¾ 22/29)| GwU Avj−vn&i cÖwZ ev›`vi gyLv‡c¶xZvi I `vmZ¡ cÖKv‡ki Abb¨ wb`k©b| ejv evûj¨, G M„n e¨ZxZ Ab¨ †Kvb M„n cÖ`w¶‡Yi wb‡`©k Avj−vn KvD‡K †`bwb (4) Nwoi KuvUvi AbyK~‡j mKj KvR Wvb w`K †_‡K ev‡g Ki‡Z ejv nÕ‡jI KvÔev cÖ`w¶Y evg †_‡K WvB‡b Ki‡Z nq| KviY c„w_ex, P›`ª, m~h© BZ¨vw` cÖK…wZi mewKQz GgbwK †`‡ni i³ cÖevn evg †_‡K WvB‡b AvewZ©Z nq| Avj−vn&i M„‡ni Z¡vIqvd Kv‡j ZvB cyiv cÖK…wZ‡K mv‡_ wb‡q Avgiv Z¡vIqvd Kwi Ges mK‡ji mv‡_ Avgiv Avj−vn&i cÖksmv Kwi I Zuvi eoZ¡ †NvlYv Kwi| ZvB GwU wdriZ ev ¯^fveag© Abyhvqx Kiv nq| hvi Dc‡i Avj−vn gvbyl‡K m„wó K‡i‡Qb| (5) gvby‡li ürwcÊ ey‡Ki evg w`‡K _v‡K| KvÔev‡K ev‡g †i‡L WvB‡b cÖ`w¶‡Yi d‡j KvÔevi cÖwZ
  • 62. 62 62n¾ I Igivn cÖ`w¶Y g~j D‡Ïk¨ bq, eis Avj−vn&i ûKzg gvb¨ KivB I Zuvi mš‘wó jvfB gyL¨ D‡Ïk¨| AZtci GB Z¡vIqv‡di mgq cyi“‡liv ÔBhwZ¡evÕ Ki‡eb| A_©vr Wvb eM‡ji bxP w`‡q Bniv‡gi Kvco evg Kuv‡ai Dc‡i DwV‡q ivL‡eb I Wvb Kuva †Lvjv ivL‡eb| Z‡e Ab¨vb¨ Z¡vIqvd †hgb Z¡vIqv‡d Bdvhvn, Z¡vIqv‡d we`vÔ BZ¨vw`i mgq Ges Qvjv‡Zi mgq mn Ab¨ mKj Ae¯’vq gynwig Zvi Dfq Kuva †X‡K ivL‡eb| nvRv‡i AvmIqv` †_‡K cÖwZwU Z¡vIqvd ïi“ n‡e I †mLv‡b G‡mB †kl n‡e| ü`‡qi AwaK AvKl©Y I ˆbKU¨ Abyf~Z nq, hv ¯^fvea‡g©i AbyK~‡j| (6) nvRxMY Avj−vn&i †gngvb| ZvB †ghev‡bi Kv‡Q AvMgb I we`vq Zuvi M„n †_‡KB nIqv ¯^vfvweK| Z¡vIqv‡d Kz`~g I Z¡vIqv‡d we`vÔ †m D‡Ï‡k¨B Kiv n‡q _v‡K| e¯‘Zt Z¡vIqv‡di gva¨‡g c„w_ex I †mŠiRM‡Zi AweiZ NyY©‡bi ¸i“Z¡c~Y© ˆeÁvwbK Z‡_¨i Bw½Z cvIqv hvq, hv wbi¶i bexi beyA‡Zi GKwU cÖK…ó cÖgvY e‡U
  • 63. 6363 n¾ I Igivn Z¡vIqv‡di ïi“‡Z ÔnvRv‡i AvmIqv`Õ-Gi w`‡K nvZ Bkviv K‡i ej‡eb- Ôwemwgj−v-wn Iqvj−v-û AvKeiÕ (Avj−vn&i bv‡g ïi“ KiwQ Ges Avj−vn mevi eoÕ)| A_ev ïay ÔAvj−vû AvKeiÕ ej‡eb|77 Gfv‡e hLbB nvRv‡i AvmIqv‡` †cuŠQ‡eb, ZLbB nvZ Øviv Bkviv A_ev Pzgy w`‡q ÔAvj−vû AvKeiÕ ej‡eb| wfo Kg _vKvi my‡hvM †bB| ZeyI my‡hvM †c‡j Z¡vIqv‡di ïi“‡Z Ges †k‡l ÔnvRv‡i AvmIqv`Õ Pz¤^b Kivi mybœvZ Av`vq Ki‡eb| †gvU 7wU Z¡vIqvd n‡e| cÖ_g wZbwU Z¡vIqv‡d ÔigjÕ78 ev GKUz †Rv‡i Pj‡Z n‡e 77. evqnvK¡x 5/79 c„t| 78. ÔigjÕ )( Kivi KviY GB †h, Av‡Mi eQi 6ô wnRixi hyjK¡vÔ`vn gv‡m Igivn Ki‡Z G‡m evavcÖvß n‡q †nv`vqweqvi mwÜPzw³ Abyhvqx c‡ii eQi 7g wnRixi
  • 64. 64 64n¾ I Igivn Ges †k‡li Pvi Z¡vIqv‡d ¯^vfvweK MwZ‡Z Pj‡eb| gwnjvMY me©`v ¯^vfvweK MwZ‡Z Pj‡eb|79 AZtci `w¶Y-cwðg †Kv‡Y Aew¯’Z Ôi“K‡b BqvgvbxÕ †_‡K `w¶Y-c~e© †Kv‡Y ÔnvRv‡i hyjK¡vÔ`vn gv‡m Igivn Av`v‡qi w`b Kv‡diiv `xN© md‡i K¬vš— gymjgvb‡`i Z¡vIqv‡di cÖwZ Zvw”Qj¨c~Y© Bw½Z K‡i e‡jwQj †h, ÔBqvQwi‡ei R¡i G‡`i `ye©j K‡i w`‡q‡QÕ| Avj−vn&i ivm~j (Qvt) ZLb kw³ cÖ`k©‡bi Rb¨ gymjgvb‡`i cÖwZ `ª“Z Pjvi Av‡`k †`bÕ| Igi (ivt) e‡jb, Wvb Kuva Ly‡j Z¡vIqv‡di KviYI wQj †mUvBÕ (wgiK¡vZ 5/314)| e¯‘Zt Gi Øviv Øxb cÖwZôvq Qvnvev‡q †Kiv‡gi KóKi wL`g‡Zi K_v ¯§iY Kwi‡q †`Iqv nq Ges Rvwb‡q †`Iqv nq †h, Avj−vn&i weavb cÖwZôvi e¨vcv‡i gymjgvb †Kvb hy‡MB `ye©j bq| ZvQvov Gi g‡a¨ Ab¨ Kj¨vYI i‡q‡Q †h, cÖ_‡gi w`‡K †h kw³ _v‡K, †k‡li w`‡K Zv _v‡K bv| ZvB cÖ_‡g hw` `ª“Z bv Pjv nq, ZvnÕ‡j mvZ Z¡vIqvd †kl Ki‡Z K¬vwš—Ki `xN© mg‡qi cÖ‡qvRb c‡o| †Kbbv Ggwb‡ZB G‡Z cÖvq †`o NÈv mgq †j‡M hvq 79. gymwjg, wgkKvZ nv/2566|
  • 65. 6565 n¾ I Igivn AvmIqv`Õ ch©š— `w¶Y †`Iqvj GjvKvq †cuŠ‡Q cÖwZ Z¡vIqv‡d GB †`vÔAv co‡eb- D”PviY: ÔieŸv-bv Av-wZbv wdÏyb&Bqv nvmvbvZuvI Iqv wdj Av-wLiv‡Z nvmvbvZuvI Iqv wK¡bv ÔAvhv-evbœv-iÕ| A_©: Ô†n Avgv‡`i cvjbKZ©v! Avgv‡`i‡K `ywbqvq Kj¨vY `vI I AvwLiv‡Z g½j `vI Ges Rvnvbœv‡gi Avhve nÕ‡Z i¶v KiÕ|80 G mgq Wvb nvZ w`‡q Ôi“K&‡b BqvgvbxÕ ¯úk© Ki‡eb I ej‡eb Ôwemwgj−v-wn, Iqvj−v-û AvKeiÕ| Z‡e Pzgy w`‡eb bv| wf‡oi Rb¨ m¤¢e bv nÕ‡j ¯úk© 80. evK¡vivn 2/201; Qnxn Avey`vE` nv/1666; wgkKvZ nv/2581; eyLvix nv/4522, 6389; wgkKvZ nv/2487|
  • 66. 66 66n¾ I Igivn KiviI `iKvi †bB ev Iw`‡K Bkviv K‡i ÔAvj−vû AvKeiÕ ejviI cÖ‡qvRb †bB| †Kej ÔieŸvbv Av-wZbv...Õ †`vÔAvwU c‡o P‡j hv‡eb| Avbvm (ivt) e‡jb †h, Avj−vn&i ivm~j (Qvt) AwaKvsk mgq AÎ †`vÔAvwU cvV Ki‡Zb| D‡j−L¨ †h, ieŸvbv-Gi ¯’‡j Avj−v- û¤§v Av-wZbv wKsev Avj−v-û¤§v ieŸvbv Av- wZbv ej‡j wmR`v‡ZI G †`vÔAv cov hv‡e| GZبZxZ QvjvZ, mvC, Avivdv, gyh`vwjdv me©Î me©`v G †`vÔAv cov hv‡e| GwU GKwU mviMf© I me©vZ¥K †`vÔAv| hv mewKQz‡K kvwgj K‡i Ges hv me©ve¯’vq cov hvq| D‡j−L¨ †h, KvÔevi DËi cv‡k¦© ¯^í D”P †`Iqvj †Niv ÔnvZ¡xgÕ-Gi evwni w`‡q Z¡vIqvd Ki‡Z n‡e| wfZi w`‡q †M‡j H Z¡vIqvd evwZj n‡e I cybivq Av‡iKwU Z¡vIqvd Ki‡Z n‡e| †Kbbv ÔnvZ¡xgÕ81 AskwU 81 . KvÔev I nvZ¡xg : ÔnvZ¡xgÕ )( nÕj KvÔev M„‡ni g~j wf‡Zi DËi w`‡Ki cwiZ¨³ As‡ki bvg| hv GKwU ¯^í
  • 67. 6767 n¾ I Igivn g~j KvÔevi Aš—f©y³| hv‡K ev` w`‡j KvÔev ev` c‡o hv‡e| D”P Aa© †MvjvKvi cÖvPxi Øviv wPwýZ Kiv Av‡Q| ivm~jyj−vn (Qvt) beyAZ jv‡fi cuvP eQi c~‡e© Zuvi 35 eQi eqm Kv‡j Kziv‡qk †bZvMY eb¨vi †Zv‡o aŸ‡m covi Dc g eû eQ‡ii cÖvPxb Beivnxgx KvÔev‡K †f‡½ bZzbfv‡e wbg©v‡Yi wm×vš— †bb| Zviv Zv‡`i cweÎ DcvR©b Øviv GK GK †MvÎ GK GK Ask wbg©v‡Yi `vwqZ¡ fvM K‡i †bb| wKš‘ DËivs‡ki `vwqZ¡cÖvß eby ÔAv`x web KvÔe web jyIqvB Zv‡`i nvjvj DcvR©‡bi KgwZ _vKvq e¨_© nq| d‡j H As‡ki cÖvq 6 nvZ RvqMv ev` †i‡LB †`Iqvj wbg©vY Kiv nq| G‡Z Beivnxgx KvÔevi H AskUzKz ev` c‡o hvq| hv ÔnvZ¡xgÕ ev cwiZ¨³ bv‡g AvRI Hfv‡e Av‡Q| GB mgq ÔnvRv‡i AvmIqv`Õ ivLv wb‡q †Mvθwji g‡a¨ i³¶qx msN‡l©i Dc g nÕ‡j Avj-AvgxbÕ gynv¤§v` Zv wgwU‡q †`b| wZwb GKwU Pv`i wewQ‡q Zvi Dci cv_iwU iv‡Lb| AZtci me †Mv‡Îi †bZv‡`i Pv`iwU DuPz K‡i ai‡Z e‡jb| AZtci wZwb Pv`i †_‡K cv_iwU DwV‡q KvÔev M„‡ni `w¶Y-c~e© †Kv‡Yi †`Iqv‡j cybt¯’vcb K‡ib| G‡Z mevB Lykx nq Ges †Mvjgvj wg‡U hvq| Avj−vn&i ivm~j (Qvt) g°v weR‡qi ci KvÔev M„n †f‡½ Beivnxgx wfwËi Dci cybwb©g©vY Ki‡Z †P‡qwQ‡jb| wKš‘ g°vi bIgymwjg †bZv‡`i g‡a¨ g›` cÖwZw qv nIqvi AvksKvq wZwb weiZ _v‡Kb| wZwb
  • 68. 68 68n¾ I Igivn GBfv‡e mvZ Z¡vIqvd †k‡l gvK¡v‡g Beivnx‡gi82 wcQ‡b ev wf‡oi Kvi‡Y Am¤¢e †P‡qwQ‡jb †h, nvZ¡xg‡K Aš—f©y³ K‡i g~j wf‡Zi Dci KvÔev M„n wbg©vY Ki‡eb| hv gvwU mgvb n‡e Ges hvi c~e© `iRv w`‡q gyQj−x cÖ‡ek Ki‡e I QvjvZ †k‡l cwðg `iRv w`‡q †ewi‡q hv‡e| wKš‘ Kziv‡qkiv Zv bv K‡i A‡bK DuPz‡Z `iRv wbg©vY K‡i| hv‡Z Zv‡`i B”Qvi evB‡i †KD †mLv‡b cÖ‡ek Ki‡Z bv cv‡iÕ| Lvjv Av‡qkv (ivt)- Gi wbKU G nv`xQ †kvbvi ci nhiZ Avãyj−vn Beby hyev‡qi (ivt) ¯^xq †LjvdZKv‡j 64 wnRix m‡b KvÔevM„n †f‡½ ivm~‡ji B”Qvbyhvqx cybwb©g©vY K‡ib| wKš‘ wZwb knx` nIqvi ci 73 wnRix m‡b DgvBqv Ljxdv Avãyj gvwjK Be‡b gviIqv‡bi wb‡`©‡k MfY©i nv¾vR web BDmyd Zv cybivq †f‡½ Av‡Mi gZ wbg©vY K‡ib| hv AvRI i‡q‡Q| cieZx©‡Z AveŸvmxq Ljxdv gvn`x I nviƒY GwU cybwb©g©vY K‡i ivm~‡ji B”Qv c~iY Ki‡Z †P‡qwQ‡jb| wKš‘ Bgvg gv‡jK (int) Zv‡`i e‡jb, ÔAvcbviv KvÔev M„n‡K ev`kvn‡`i †Lj-Zvgvkvi e¯‘‡Z cwiYZ Ki‡eb bvÕ (Beby KvQxi, Zvdmxi m~iv evK¡vivn 127-28; H, Avj- we`vqvn Iqvb wbnvqvn 8/253)| d‡j AvRI KvÔevM„n GKB Ae¯’vq i‡q‡Q| Beivnxgx wfwˇZ AvRI wd‡i Av‡mwb| †klbexi AvKvsLvI c~Y© nqwb| 82. gvK¡v‡g Beivnxg : KvÔevi c~e©-DËi cv‡k¦© wcZv Beivnxg (Avt)-Gi `uvov‡bvi ¯’vb‡K ÔgvK¡v‡g BeivnxgÕ
  • 69. 6969 n¾ I Igivn nÕ‡j nvivg kix‡di †h‡Kvb ¯’v‡b nvjKvfv‡e bxi‡e `yÕivKÔAvZ bdj QvjvZ Av`vq Ki‡eb| GB mgq Wvb Kuva †X‡K wb‡eb| (K) GB QvjvZ wbwl× wZb mg‡qI cov hv‡e (L) hw` eva¨MZ †Kvb kviC Kvi‡Y ev fyjekZt GB QvjvZ Av`vq bv K‡i †KD ejv nq| Avj−vn ¯^xq ev›`v‡`i wb‡`©k w`‡q e‡jb, Ô†Zvgiv Beivnx‡gi `uvov‡bvi ¯’vb‡K Qvjv‡Zi ¯’vb evbvIÕ (evK¡vivn 2/125)| GLv‡b `uvov‡bv Bgv‡gi wcQ‡b fvlv, eY©, AÂj wbwe©‡k‡l mKj gymwjg GK‡Î cuvP Iqv³ QvjvZ Av`vq K‡ib| gvK¡v‡g Beivnxg ZvB wek¦ gymwjg H‡K¨i cÖvY‡K›`ª| A_P Pvi gvhnv‡ei ZvK¡jx`cš’x Av‡jg I Zv‡`i Abymvix‡`i mš‘ó Ki‡Z wM‡q ZrKvjxb wgm‡ii eyiRx gvgj~K myjZvb dviR web eviK‚‡Ki wb‡`©‡k 801 wnRix m‡b (1406 L„t) KvÔev M„‡ni Pvicv‡k PviwU gyQvj−v Kv‡qg Kiv nq, hv gvhnvex wefw³‡K ¯’vqx iƒc †`q| Avj−vn&i A‡kl †g‡nievbx‡Z eZ©gvb mE`x kvmK cwiev‡ii cÖwZôvZv ev`kvn Ave`yj Avhxh Av‡j mE` 1343 wnRix m‡b (1927 L„t) D³ Pvi gyQvj−vi we`ÔAvZ DrLvZ K‡ib Ges 542 eQi c‡i gymjgvbMY cybivq gvK¡v‡g Beivnx‡g GK Bgv‡gi wcQ‡b HK¨e×fv‡e QvjvZ Av`v‡qi my‡hvM jv‡f ab¨ nb| hv AvRI Ae¨vnZ Av‡Q| dvwjj−v-wnj nvg&`|
  • 70. 70 70n¾ I Igivn †ewi‡q Av‡mb, Zv‡Z †Kvb †`vl n‡e bv| KviY GwU IqvwRe bq (M) GLv‡b myriv QvovB QvjvZ Rv‡qh| Z‡e gyQj−xi cÖwZ m¤§vb cÖ`k©b Kiv IqvwRe| gyQj−xi wmR`vi ¯’vb nÕ‡Z GKwU eKix hvIqvi gZ `yi‡Z¡i evwni w`‡q AwZ g Kiv hv‡e|83 (N) D³ Qvjv‡Z m~iv‡q dvwZnv †k‡l cÖ_g ivKÔAv‡Z Ôm~iv Kv‡diƒYÕ Ges wØZxq ivKÔAv‡Z Ôm~iv BLjvQÕ cvV Ki‡eb| Z‡e Ab¨ m~ivI cvV Ki‡Z cv‡ib| (O) Z¡vIqvd I mvC-†Z msL¨v MYbvq Kg n‡q‡Q e‡j wbwðZ aviYv nÕ‡j evKxUv c~Y© K‡i wb‡eb| aviYv AwbwðZ nÕ‡j ev MYbvq †ekx nÕ‡j †Kvb †`vl †bB| QvjvZ †k‡l m¤¢e nÕ‡j nvRv‡i AvmIqv` Pz¤^b Ki‡eb| AZtci wbK‡UB c~e©-`w¶‡Y ÔhghgÕ GjvKvq cÖ‡ek K‡i †mLvb †_‡K cvwb cvb K‡i cv‡kB ÔQvdvÕ cvnv‡o D‡V hv‡eb| 83. eyLvix nv/496; gymwjg nv/1134|
  • 71. 7171 n¾ I Igivn 5. mvC )( : AZtci Qvdv I gviIqvi g‡a¨ mvZevi mvC (†`Šo) Ki‡eb|84 `yB cvnv‡oi ga¨eZx© `yB meyR `v‡Mi g‡a¨ GKUz †Rv‡i †`Šov‡eb| Z‡e gwnjvMY ¯^vfvweK MwZ‡Z Pj‡eb| (1) Qvdv cvnv‡oi wbKUeZ©x n‡q ej‡eb, Avgiv ïi“ KiwQ †mLvb †_‡K hv w`‡q Avj−vn ïi“ K‡i‡Qb| AZtci wb‡gœv³ AvqvZwU cvV Ki‡eb- ÔBbœvQ Qvdv Iqvj gviIqvZv wgb kvÔAv-Bwij−v-nÕ (ÔwbðqB Qvdv I gviIqv Avj−vn&i wb`k©b mg~‡ni Ab¨ZgÕ (evK¡vivn 2/158)| (2) AZtci 84. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2557; Qvdv cvnvo : KvÔev M„‡ni c~e©-`w¶‡Y ÔQvdv cvnvoÕ Aew¯’Z| †mLvb †_‡K †mvRv DËi w`‡K cÖvq Aa© wKt wgt (450 wgt) `~‡i ÔgviIqv cvnvoÕ Aew¯’Z| Dfq cvnv‡o mvZevi mvC-‡Z 3.15 wKtwgt c_ AwZ g Ki‡Z nq|
  • 72. 72 72n¾ I Igivn cvnv‡o DVvi mgq wZbevi ÔAvj−v-û AvKeviÕ ej‡eb| (3) AZtci cvnv‡o D‡V KvÔev-i w`‡K gyL K‡i `yÕnvZ DwV‡q wZbevi wb‡æi †`vÔAv cvV Ki‡eb- D”PviY: jv Bjv-nv Bj−vj−v-û Iqvn`vû jv kvixKv jvn~, jvûj gyjKz Iqv jvûj nvg`y; BDnqx Iqv BDgxZz, Iqv ûqv ÔAvjv Kz‡j− kvBwqb K¡v`xi| jv Bjv-nv Bj−vj−v-û Iqvn`vn~ jv kvixKv jvn~, AvbRvhv IqvÔ`vn~ Iqv bvQviv ÔAve`vn~, Iqv nvhvgvj Avn&hv-ev Iqvn`vn~Õ|
  • 73. 7373 n¾ I Igivn A_©: ÔAvj−vn e¨ZxZ †Kvb Dcvm¨ †bB| wZwb GKK| Zuvi †Kvb kixK †bB| ZuviB Rb¨ mKj ivRZ¡ I ZuviB Rb¨ mKj cÖksmv| wZwbB euvPvb I wZwbB gv‡ib Ges wZwb mKj wKQyi Dc‡i ¶gZvkvjxÕ| ÔAvj−vn e¨ZxZ †Kvb Dcvm¨ †bB| wZwb GKK| Zuvi †Kvb kixK †bB| wZwb Zuvi Iqv`v c~Y© K‡i‡Qb I ¯^xq ev›`v‡K mvnvh¨ K‡i‡Qb Ges GKvB kΓ `j‡K aŸsm K‡i‡QbÕ| GB mv‡_ `ywbqv I Av‡Liv‡Zi Kj¨vY Kvgbv K‡i Ab¨vb¨ †`vÔAvI cov hv‡e|85 (3) Qvdv †_‡K gviIqv ch©š— GK mvC, gviIqv †_‡K Qvdv ch©š— Av‡iK mvC| Ggwb K‡i Qvdv †_‡K mvC ïi“ nÕ‡q gviIqv‡Z wM‡q mßg mvC †kl n‡e I †mLvb †_‡K Wvb 85. gymwjg, wgkKvZ nv/2555; Avey`vE` nv/1872|
  • 74. 74 74n¾ I Igivn w`‡K †ewi‡q cv‡kB †mjy‡b wM‡q gv_v gyÊb Ki‡eb A_ev mg¯— Pzj †Q‡U Lv‡Uv Ki‡eb| (4) gwnjvMY Zv‡`i Pz‡ji †eYx nÕ‡Z A½ywji AMÖfvM mgvb Aí wKQz Pzj †K‡U †dj‡eb| (5) Igivn&i c‡i n‡¾i mgq wbKUeZx© nÕ‡j Pzj Lv‡Uv KivB fvj| c‡i n‡¾i mgq gv_v gyÊb Ki‡eb| Gici nvjvj n‡q hv‡eb I Bnivg Ly‡j ¯^vfvweK †cvlvK ci‡eb| ÔmvCÕ A_© †`uŠov‡bv| Z…òvZ© gv nv‡Riv wkï BmgvC‡ji I wb‡Ri cvwb cv‡bi Rb¨ gvby‡li mÜv‡b cvMjciv n‡q Qvdv I gviIqv cvnv‡o D‡V †`L‡Z †P‡qwQ‡jb †Kvb e¨emvqx Kv‡djvi mÜvb †g‡j wK-bv| †mB KóKi I Ki“Y ¯§„wZ g‡b †i‡LB G mvC Ki‡Z nq| (6) Z‡e mvC-i mgq gwnjv‡`i †`Šov‡Z nq bv m¤¢eZt Zv‡`ic`©viKvi‡Y I ¯^v¯’¨MZ Kvi‡Y|
  • 75. 7575 n¾ I Igivn (7) cÖwZevi Qvdv I gviIqv‡Z D‡V KvÔevgyLx n‡q nvZ DwV‡q c~‡e©i †`vÔAvwU cvV Ki‡eb| Z‡e gviIqv‡Z D‡V ÔBbœvQ Qvdv...Õ AvqvZwU co‡Z nq bv| (8) Z¡vIqvd I mvC Ae¯’vq wbw`©ó †Kvb †`vÔAv †bB| eis hvi hv †`vÔAv gyL¯— Av‡Q, ZvB bxi‡e co‡eb| Aek¨B Zv Qnxn nv`x‡Q ewY©Z †`vÔAv nIqv evÃbxq| ev›`v Zvi cÖfyi wbK‡U Zvi g‡bi mKj K_v wb‡e`b Ki‡eb| Avj−vn Zvi ev›`vi ü`‡qi Lei iv‡Lb| Beby gvmÔE` I Beby Igi (ivt) GB mgq c‡o‡Qb: ÔiweŸMwdi IqvinvgÕ (†n cÖfy! Avgv‡K ¶gv Ki I `qv Ki)|86 (9) mvC-i Rb¨ Ih~ ev cweÎZv kZ© bq, Z‡e gy¯—vnve|87 (10) GB mgq AwaKnv‡i Ômyenv-bvj−vnÕ ÔAvj- 86 . evqnvK¡x 5/95 c„t| 87 . dvZvIqv Beby evh 5/264 c„t|
  • 76. 76 76n¾ I Igivn nvg`ywjj−vnÕ I ÔAvj−vû AvKeviÕ co‡eb ev KziAvb †ZjvIqvZ Ki‡eb| D‡j−L¨ †h, (11) mvC-i g‡a¨ Amy¯’ n‡q co‡j evKx mvC¸wj Uªwj‡Z Kivq †`vl †bB (12) Z¡vIqvd I mvC-i mgq GKRb `j‡bZv eB †ei K‡i †Rv‡i †Rv‡i co‡Z _v‡Kb I Zvi mv_xiv wc‡Q wc‡Q mi‡e Zv D”PviY Ki‡Z _v‡K| G cÖ_vwU we`ÔAvZ| GUv Aek¨B cwiZ¨vR¨| A_© bv ey‡S Gfv‡e mg¯^‡i I D‰”Pt¯^‡i †`vÔAv cvV Kivi g‡a¨ †hgb Lyk~-Lyh~ _v‡K bv, †Zgwb Zv wbR ü`‡q †Kvbiƒc †iLvcvZ K‡i bv| d‡j Gfv‡e †ZvZvcvwLi eywj AvIov‡bvi g‡a¨ †Kvbiƒc †bKx jvf n‡e bv| Dciš‘ A‡b¨i bxie †`vÔAv I Lyk~-Lyh~-†Z weNœ m„wó Kivi `v‡q wbtm‡›`‡n Zv‡K †MvbvnMvi nÕ‡Z n‡e|
  • 77. 7777 n¾ I Igivn (13) Z¡vIqv‡di c‡iB mvC Kivi wbqg| wKš‘ hw` †KD Z¡vIqv‡d Bdvhvn&i c~‡e©B AÁZve‡k ev fyj ‡g mvC K‡ib, Zv‡Z †Kvb †`vl n‡e bv| gwnjv‡`i ÁvZe¨ )( : (1) gwnjvMY gvnivg m½x e¨ZxZ †Kvb Mv‡qi gvnivg e¨w³‡K mv‡_ wb‡q n¾ ev Igivn Ki‡Z cvi‡eb bv|88 gvnivg nÕj i³ m¤úK©xq 7 Rb : (1) wcZv- `v`v (2) cyÎ-†cŠÎ I Aat¯—b (3) åvZv (4) åvZz®úyÎ I Aat¯—b (5) fwMbxcyÎ I Aat¯—b (6) PvPv (7) gvgy| GZبZxZ `y» m¤úK©xqMY| weevn m¤úK©xq 4 Rb : (1) ¯^vgxi cyÎ ev †cŠÎ (2) ¯^vgxi wcZv ev `v`v (3) RvgvZv, 88 . gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2513, 2515|
  • 78. 78 78n¾ I Igivn †cŠÎ-RvgvZv, bvwZb RvgvZv (4) gvZvi ¯^vgx ev `v`x-bvbxi ¯^vgx| (2) FZzeZx I †bdvmIqvjx gwnjvMY Z¡vIqvd (I QvjvZ) e¨ZxZ n¾ I Igivn&i mewKQy cvjb Ki‡eb|89 (3) hw` Igivn&i Bnivg euvavi mg‡q ev c‡i bvcvKx ïi“ nq Ges 8 Zvwi‡Li c~‡e© cvK bv nq, ZvnÕ‡j wbR Ae¯’vb¯’j †_‡KB n‡¾i Bnivg euva‡eb Ges wZwb ZLb Igivn I n¾ wgwjZfv‡e wK¡ivb n¾Kvwibx n‡eb| (4) cweÎ bv nIqv ch©š— wZwb Z¡vIqvd e¨ZxZ mvC, IK‚‡d Avivdv, gyh`vwjdv, wgbvq KsKi gviv, wewfbœ †`vÔAv-`iƒ` cov, Kzievbx Kiv, Py‡ji gv_v KvUv BZ¨vw` n‡¾i evKx me Abyôvb cvjb Ki‡eb| (5) bvcvK _vK‡j we`vqx Z¡vIqvd QvovB †`‡k wdi‡eb| 89. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2572|
  • 79. 7979 n¾ I Igivn n¾-Gi wbqgvejx )( (1) wgbvq Mgb )( : ZvgvËz n¾ cvjbKvixMY whwb BwZc~‡e© Igivn cvjb †k‡l Bnivg Ly‡j †d‡j‡Qb I nvjvj n‡q †M‡Qb, wZwb 8B whjnv¾ mKv‡j ¯^xq Ae¯’vb¯’j nÕ‡Z Ih~-†Mvmj †m‡i myMwÜ †g‡L n‡¾i Rb¨ Bnivg euva‡eb I wb‡æv³ †`vÔAv cvV Ki‡eb- ÔjveŸv‡qK Avj−v-û¤§v nv¾vbÕ (Ô†n Avj−vn! Avwg n‡¾i D‡Ï‡k¨ †Zvgvi `iev‡i nvwhiÕ)| AZtci ÔZvjweqvnÕ cvV Ki‡Z Ki‡Z KvÔev †_‡K †_‡K cÖvq 8 wKtwgt `w¶Y-c~‡e© wgbv Awfgy‡L iIqvbv n‡eb I †hvn‡ii c~‡e©B †mLv‡b †cuŠ‡Q hv‡eb|
  • 80. 80 80n¾ I Igivn AZtci wgbvq wM‡q ivwÎ hvcb Ki‡eb I Rgv bv K‡i ïay K¡Q‡ii mv‡_ cÖwZ Iqv³ QvjvZ c„_K c„_Kfv‡e gmwR‡` Lv‡q‡d Av`vq Ki‡eb| Z‡e RvgvÔAv‡Z Bgvg c~Y© co‡j wZwbI c~Y© co‡eb| ÔK¡QiÕ A_©, Pvi ivKÔAvZ wewkó dih QvjvZ¸wj `yÕivKÔAvZ cov| md‡i mybœvZ covi cÖ‡qvRb †bB| GB mgq wmR`vq I †kl ˆeV‡K B”QvgZ ü`q †X‡j w`‡q †`vÔAv Ki‡eb| Z‡e i“Kz I wmR`vq KziAvbx †`vÔAv¸wj co‡eb bv| D‡j−L¨ †h, g°vi c‡i wgbv nÕj nvRx Qv‡ne‡`i wØZxq Avevm¯’j| †hLv‡b Zuv‡`i‡K Avivdv I gyh`vwjdv †m‡i G‡m AvBqv‡g Zvkix‡K¡i wZb w`b KsKi gvivi Rb¨ Ae¯’vb Ki‡Z nq| 9 Zvwi‡L n¾ †m‡i 10B whjnv¾ mKv‡j wgbvq wd‡i KsKi †g‡i cÖv_wgK nvjvj nIqvi AvM ch©š— Zv‡K Bnivg Ae¯’vq _vK‡Z n‡e|
  • 81. 8181 n¾ I Igivn (2) Avivdv gq`v‡b Ae¯’vb )( : 9B whjnv¾ m~‡h©v`‡qi ci wgbv nÕ‡Z axiw¯’ifv‡e ÔZvjweqvnÕ cvV Ki‡Z Ki‡Z 14.4 wKtwgt `w¶Y-c~‡e© Avivdv gq`vb Awfgy‡L iIqvbv n‡eb Ges gq`v‡bi wPwýZ mxgvbvi g‡a¨ myweavgZ ¯’v‡b Ae¯’vb wb‡eb|90 †hLv‡b wZwb †hvni nÕ‡Z gvMwie ch©š— Ae¯’vb Ki‡eb| Avivdv‡Z †cuŠ‡Q m~h© 90 . IK‚‡d Avivdvn : Avivdvi gq`v‡b Ae¯’v‡bi cÖavb KviY nÕj ev›`v‡K GK_v g‡b Kwi‡q †`Iqv †h, m„wói m~Pbvq GB DcZ¨Kvq cÖ_g ÔAvn&‡` Avjv¯‘Õ-i kc_ Abyôvb n‡qwQj| †mw`b Avj−vn Av`‡gi wcV †_‡K wK¡qvgZ ch©š— AvMZ mKj eby Av`g‡K wccxwjKvi Aeq‡e m„wó K‡i Zv‡`i wR‡Ám K‡ib, Avwg wK †Zvgv‡`i cÖfy bB? RIqv‡e †mw`b Avgiv mevB e‡jwQjvg, nuvÕ (AvÔivd 172; Avngv`, wgkKvZ nv/121)| †mw`‡bi †mB ZvInx‡`i ¯^xK…wZ I wek¦ gvbe m‡¤§j‡bi K_v ¯§iY Kwi‡q †`evi Rb¨ Avivdvi gq`v‡b Ae¯’vb Kiv‡K n‡¾i cÖavb Abyôvb wnmv‡e wba©viY Kiv n‡q‡Q, †hLv‡b we‡k¦i mKj cÖv‡š—i gywgb-gymjgvb GKwÎZ nq I Avj−vn&i Bev`‡Z iZ nq|
  • 82. 82 82n¾ I Igivn cwð‡g Xj‡jB Bgv‡gi mv‡_ GK Avhvb I `yB BK¡vg‡Z K¡Qi mn ÔRgv ZvK¡`xgÕ Ki‡eb| A_©vr AvQ‡ii QvjvZ GwM‡q G‡b †hvn‡ii mv‡_ Rgv K‡i K¡Qi mn 2+2=4 ivKÔAvZ QvjvZ Av`vq Ki‡eb| †Kvb mybœvZ co‡Z n‡e bv| GLv‡b Ae¯’vbKv‡j me©`v †`vÔAv-`iƒ`, Zvmexn I †ZjvIqv‡Z iZ _vK‡eb Ges wK¡ejvgyLx nÕ‡q `yÕnvZ E‡aŸ© Zz‡j Avj−vn&i wbK‡U Kvqg‡bvwP‡Ë cÖv_©bvq iZ _vK‡eb, †hb Avj−vn Zv‡K Rvnvbœvg nÕ‡Z gy³ `vm‡`i Aš—f©y³ K‡i †bb| †Kbbv ivm~jyj−vn (Qvt) e‡j‡Qb, ÔAvivdvi w`b Avj−vn me©vwaK msL¨K ev›`v‡K Rvnvbœvg nÕ‡Z gyw³ `vb K‡i _v‡Kb Ges wZwb wbKUeZx© nb I †d‡ikZv‡`i wbKU Me© K‡i e‡jb, †`L Iiv wK Pvq? (gymwjg)| Ab¨ eY©bvq G‡m‡Q, wZwb wbgœ AvKv‡k †b‡g Av‡mb I †d‡ikZv‡`i e‡jb, †Zvgiv mv¶x _vK Avwg I‡`i mevB‡K
  • 83. 8383 n¾ I Igivn ¶gv K‡i w`jvgÕ|91 ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, Ô†kªô †`vÔAv nÕj Avivdvi †`vÔAv...Õ|92 Avivdvi gq`v‡b Ae¯’vb K‡i ZIev-Bw¯— Mdvi, whKi I Zvmexn mn Avj−vn&i wbK‡U ü`q-gb †X‡j †`vÔAv KivUvB nÕj n‡¾i g~j KvR| G mgq Qnxn nv`x‡Q ewY©Z wewfbœ †`vÔAv co‡eb I KziAvb †ZjvIqv‡Z iZ _vK‡eb| Avivdvi Rb¨ wbw`©ó †Kvb †`vÔAv †bB| m~h© Xjvi c‡i Bgvg ev Zuvi cÖwZwbwa KZ©„K n‡¾i mybœvZx Lyrev n‡q _v‡K| hv †kvbv hiƒix I AvQ‡ii QvjvZ GK Avhvb I `yB BK¡vg‡Z Rgv I K¡Qi mn Av`vq Ki‡eb| m¤¢e bv nÕ‡j wb‡Riv c„_K RvgvÔAv‡Z wbR wbR Zuvey‡Z Rgv I K¡Qi Ki‡eb| 91. ivhxb, evhhvi, Z¡vevivYx, Qnxn AvZ-ZviMxe nv/1154-55| 92. wZiwghx, wgkKvZ nv/2598; Qnxnvn nv/1503|
  • 84. 84 84n¾ I Igivn D‡j−L¨ †h, 9B whjnv¾ nvRxMY wQqvg cvjb Ki‡eb bv| Z‡e hviv nvRx bb, Zv‡`i Rb¨ Avivdvi w`b wQqvg cvjb Kiv AZ¨š— †bKxi KvR| G‡Z weMZ GK eQ‡ii I AvMvgx GK eQ‡ii †Mvbvn gvd nqÕ|93 Gi Øviv c„w_exi wewfbœ cÖv‡š— Ae¯’vbKvix gymwjg bi-bvixMY n‡¾i wek¦ m‡¤§j‡bi mv‡_ GKvZ¥Zv cÖKvk K‡ib| hv gymwjg HK¨ I msnwZi cÖwZ Mfxifv‡e DØy× K‡i| 9B whjnv¾ c~e©vý nÕ‡Z 10B whjnv¾ dR‡ii c~e© ch©š— mg‡qi g‡a¨ Avivdvi gq`v‡b wKQy¶Y Ae¯’vb Ki‡jB wKsev gq`v‡bi Dci w`‡q n‡¾i wbq‡Z †nu‡U †M‡jI Avivdvq Ae¯’v‡bi dih Av`vq n‡q hv‡e| A‡b‡K gmwR‡` bvwgivn ev Zvi mwbœwnZ GjvKvq Ae¯’vb K‡i †mLvb †_‡K gyh`vwjdvq P‡j hvb| G‡Z Zvi n¾ webó 93. gymwjg, wgkKvZ nv/2044|
  • 85. 8585 n¾ I Igivn nq| †Kbbv gmwR‡` bvwgivn Avivdv gq`v‡bi Aš—f©y³ bq| (3) gyh`vwjdvq ivwÎhvcb )( : 9B whjnv¾ myh©v‡¯—i ci Avivdv gq`vb nÕ‡Z ÔZvjweqvnÕ cvV I ZIev-Bw¯—Mdvi Ki‡Z Ki‡Z ax‡i-my‡¯’ cÖvq 9 wKtwgt DËi-cwð‡g gyh`vwjdv Awfgy‡L iIqvbv n‡eb| †Kvb Ae¯’v‡ZB m~h©v‡¯—i c~‡e© iIqvbv nIqv hv‡e bv| iIqvbv w`‡j cybivq wd‡i Avm‡Z n‡e I m~h©v‡¯—i c‡i hvÎv Ki‡Z n‡e| hw` wd‡i bv Av‡mb, ZvnÕ‡j Zvi Dc‡i Kvddviv ¯^iƒc GKwU Kzievbx A_©vr wd`&Bqv IqvwRe n‡e| gyh`vwjdvq †cuŠ‡Q ÔRgv ZvLxiÕ Ki‡eb| A_©vr gvMwie wcwQ‡q Gkvi mv‡_ Rgv Ki‡eb| GK Avhvb I `yB GK¡vg‡Z Rgv I K¡Qi A_©vr gvMwie wZb ivKÔAvZ I Gkv `yÕivKÔAvZ Rgv K‡i co‡eb| hiƒix †Kvb Kvi‡Y Rgv I K¡Q‡ii gv‡S weiwZ N‡U †M‡j
  • 86. 86 86n¾ I Igivn Zv‡Z †Kvb †`vl †bB| `yB Qvjv‡Zi gv‡S ev Gkvi Qvjv‡Zi c‡i Avi †Kvb QvjvZ †bB| Gici Avj−vn&i ivm~j (Qvt) dRi ch©š— Nywg‡q wQ‡jb|94 G‡Z eySv hvq †h, wZwb GB iv‡Z weZi ev Zvnv¾y` c‡obwb| AZtci Nyg †_‡K D‡V AvDqvj Iqv‡³ dRi c‡o ÔAvj- gvkÔAvi“j nviv‡gÕ (A_©vr gyh`vwjdv gmwR‡`) wM‡q A_ev wbR Ae¯’v‡b e‡m `xN©¶Y wK¡ejvgyLx n‡q †`vÔAv-Bw¯—Mdv‡i iZ _vK‡eb| Zvici fvjfv‡e dm©v nIqvi ci m~‡h©v`‡qi c~‡e©B wgbv Awfgy‡L iIqvbv n‡eb| `ye©j I gwnjv‡`i wb‡q Aa©ivwÎi c‡iI iIqvbv †`Iqv Rv‡qh Av‡Q| Zvi c~‡e© iIqvbv nIqv Rv‡qh bq| iIqvbv w`‡j wd‡i Avm‡Z n‡e| bB‡j Kvddviv wnmv‡e GKwU Kzievbx wd`&Bqv w`‡Z n‡e| 94. gymwjg, wgkKvZ nv/2555|
  • 87. 8787 n¾ I Igivn D‡j−L¨ †h, Aa©ivwÎi c‡i wbqZ mnKv‡i gyh`vwjdvi Dci w`‡q P‡j †M‡jI †mLv‡b Ae¯’v‡bi IqvwRe Av`vq n‡q hv‡e| gyh`vwjdv nÕ‡Z wgbvq iIqvbv nIqvi mgq †mLvb †_‡K A_ev Pjvi c‡_ iv¯—vi cvk †_‡K †Qvjvi †P‡q GKUz eo mvZwU †QvÆ cv_i ev KsKi Kzwo‡q wb‡eb| hv wgbvq wM‡q RvgivZzj AvK¡vevn ev Ôeo RvgivqÕ gvivi mgq e¨envi Ki‡eb| G mgq we‡kl ai‡bi KsKi Kzov‡bvi Rb¨ gyh`vwjdv cvnv‡o D‡V UP© jvBU †g‡i †jvK‡`i †h KwVb cÖ‡Póv Pvjv‡Z †`Lv hvq, †mUv †mªd we`ÔAvZx AvK¡x`vi djkÖ“wZ gvÎ| gyh`vwjdvq wM‡q g~j KvR nÕj : gvMwie-Gkv GK‡Î Rgv Kivi ci Nywg‡q hvIqv| AZtci Nyg †_‡K D‡V AvDqvj Iqv‡³ dRi c‡o wK¡ejvgyLx n‡q Kvqg‡bvwP‡Ë †`vÔAvq gkM~j nIqv| iv‡Z GB wekªv‡gi KviY hv‡Z ciw`b
  • 88. 88 88n¾ I Igivn Kzievbx I KsKi gvivi Kó mnR nq| Avivdv gq`v‡bi b¨vq GLv‡bI †Kvb wbw`©ó †`vÔAv †bB| (4) wgbvq cÖZ¨veZ©b )( : 10B whjnv¾ dR‡ii QvjvZ Av`v‡qi ci m~‡h©v`‡qi c~‡e© gyh`vwjdv †_‡K ÔZvjweqvnÕ cvV Ki‡Z Ki‡Z iIqvbv n‡q gyh`vwjdvi †kl cÖvš— I wgbvi mxgvš—eZx© ÔgynvmwmiÕ DcZ¨Kvq GKUz †Rv‡i Pj‡eb|95 AZtci 95. Iqvw`‡q gynvmwmi : Ôgynvm&wmiÕ )( A_© ÔA¶gKvixÕ| GB DcZ¨Kvq Aveivnvi nvZx Ôgvng~`Õ A¶g n‡q e‡m c‡owQj| g°vi w`‡K G†Mv‡Z cv‡iwb| Aí `~‡i AvivdvZ mwbœwnZ g°vi wbKUeZx© ÔgyMv¤§vmÕ bvgK ¯’v‡b G‡m Aveivnvi c_cÖ`k©K Z¡v‡q‡di QvK¡xd †Mv‡Îi Avey †iMvj g„Zz¨eiY K‡iwQj| Gfv‡e Aveivnv evwnbx G GjvKv‡ZB Avj−vn&i A`„k¨ evavi gva¨‡g AvU‡K hvq Ges c‡i Avj−vn †cÖwiZ c¶xevwnbxi Av g‡Y aŸsmcÖvß nq| ZvB GwU GKwU Mh‡ei GjvKv nIqvi Kvi‡Y Avj−vn&i ivm~j (Qvt) GwU `ª“Z AwZ g K‡ib (wdK¡ûm mybœvn 1/461)| D‡j−L¨ †h, Avj−vn KvÔev M„n‡K
  • 89. 8989 n¾ I Igivn cÖvq 5 wKtwgt DËi-cwð‡g wgbv †cuŠ‡Q m~‡h©v`‡qi ci cÖ_‡g ÔRvgivZzj AvK¡vevnÕ hv g°vi wbKUeZx©, †mB eo Rvgiv‡K j¶¨ K‡i g°v evg w`‡K I wgbv Wvb w`‡K †i‡L mvZwU KsKi wb‡¶c Ki‡eb| Gici †_‡K ÔZvjweqvnÕ cvV eÜ Ki‡eb Ges Bnivg Ly‡j nvjvj nÕ‡Z cvi‡eb, hw`I gv_v gyÊb I Kzievbx evKx _v‡K| †Kvb Kvi‡Y c~e©v‡ý KsKi wb‡¶‡c e¨_© nÕ‡j Aciv‡ý wKsev ev Ôgy³ M„nÕ e‡j‡Qb (n¾ 22/29)| Kv‡di‡`i AwaKvi †_‡K hv me©`v gy³ _vK‡e BbkvAvj−vn| wØZxq : 500×45=22,500 eM© nv‡Zi GB ¯’vbwU GKwU wbw›`Z GjvKv| AvwfRvZ¨Mex© Kziv‡qk †bZviv wb‡R‡`i‡K AwZ avwg©K ÔAvnjyj−vnÕ Z_v Avj−vn&i N‡ii evwm›`v `vex K‡i n‡¾i mgq Avivdvi e`‡j GLv‡b Ae¯’vb KiZ Ges wbR wbR es‡ki I evc- `v`v‡`i †MŠie eY©bv KiZ| †Kbbv gyh`vwjdv nÕj ni‡gi wfZ‡i Ges AvivdvZ nÕj evB‡i| Zviv mvaviY †jvK‡`i mv‡_ Avivdvi gq`v‡b Ae¯’vb Kiv‡K nxbKi g‡b KiZ| Gi cÖwZev` ¯^iƒc ivm~jyj−vn (Qvt) ¯’vbwU `ª“Z AwZ g K‡ib (kvIKvbx, bvqjyj AvIZ¡vi 6/166)|
  • 90. 90 90n¾ I Igivn m~h©v‡¯—i c~‡e© KsKi gvi‡eb| D‡j−L¨ †h, `ye©j I gwnjvMY hw` m~‡h©v`‡qi c~‡e© wgbvq †cuŠ‡Q hvb, ZvnÕ‡j Zviv m~‡h©v`q ch©š— A‡c¶v Ki‡eb| AZtci KsKi gvi‡eb| cÖwZwU KsKi wb‡¶‡ci mgq Wvb nvZ DuPz K‡i ej‡eb, ÔAvj−v-û AvKeiÕ (ÔAvj−vn mevi eoÕ)| Gfv‡e mvZevi ZvKexi w`‡q mvZwU KsKi gvi‡eb| GB ZvKexi aŸwb kqZv‡bi wei“‡× gywg‡bi c¶ †_‡K Avj−vn&i eo‡Z¡i †NvlYv Ges C‡`i ZvKex‡ii b¨vq Bev`‡Zi Aš—f©y³| KsKi nvD‡R co‡jB n‡e| wcjv‡ii Mv‡q jvMv kZ© bq|96 96. RvgivZzj ÔAvK¡vevn : nhiZ Beivnxg (Avt)-†K GLv‡bB kqZvb cÖ_‡g †auvKv w`‡qwQj| cyÎ BmgvCj‡K Kzievbxi Rb¨ g°v †_‡K cÖvq 8 wKtwgt `w¶Y-c~‡e© wgbv cÖvš—‡i wb‡q hvIqvi c‡_ eZ©gv‡b †h wZb ¯’v‡b KsKi gvi‡Z nq, H wZb ¯’v‡b Bejxm wZbevi Beivnxg (Avt)- †K cyÎ Kzievbx †_‡K weiZ ivLvi Rb¨ †auvKv w`‡qwQj| Avi wZbeviB Beivnxg (Avt) kqZv‡bi cÖwZ 7wU K‡i KsKi wb‡¶c K‡iwQ‡jbÕ (Avngv` nv/2707, 2795;
  • 91. 9191 n¾ I Igivn AZtci ZvKexi aŸwbi mgq wbqZ GUvB _vK‡e †h, Avwg Avgvi mvwe©K Rxe‡b kqZvb mb` Qnxn)| †mB ¯§„wZ‡K RvMi“K ivLvi Rb¨ Ges kqZv‡bi cÖZviYvi wei“‡× gywgb‡K ev¯—‡e DØy× Kivi Rb¨ G welqwU‡K n¾ Abyôv‡bi Avewk¨K welq mg~‡ni Aš—f©y³ Kiv n‡q‡Q| (bex‡`i Kvwnbx 1/138 c„t)| g‡b ivL‡Z n‡e †h, wcjviwU kqZvb bq| Avi kqZvb gviv j¶¨ bq| eis j¶¨ n‡e Beivnxgx mybœvZ cvjb Kiv Ges Beivnx‡gi b¨vq `„p Cgvb jvf Kiv Ges kqZv‡bi wei“‡× me©`v mZK© _vKv| wØZxq Av‡iKwU welq ¯§iY ivLv Avek¨K †h, Beivnxg (Avt) †hgb GLv‡bB cÖ_g Bejxm‡K cv_i †g‡i Zvwo‡q wQ‡jb, †Zgwb GLv‡bB Beivnx‡gi †kªô mš—vb gvbeKzj wk‡ivgwY †klbex gynv¤§v`yi ivm~jyj−vn Qvj−vj−v-û AvjvB‡n Iqv mvj−vg 13 beex e‡l©i n‡¾i gImy‡g AvBqv‡g Zvkix‡K¡i ga¨eZx© Mfxi iRbx‡Z gvbeiƒcx kqZvb‡`i wei“‡× Avj−vn&i Awewgkª ZvInx` cÖwZôvq HwZnvwmK evqÔAvZ MÖnY K‡ib| H iv‡Zi H evqÔAvZ I AvK¡x`vi wec−e cieZx©‡Z Avie f~L‡Ê †hgb mgvR wec−e m„wó K‡i, †Zgwb ZrKvjxb wek¦ ivRbxwZ, A_©bxwZ I mgvRbxwZ mewKQz‡Z e¨vcK cwieZ©‡bi m~Pbv K‡i| eZ©gv‡bi wek¦e¨vcx gymwjg D¤§vn †m iv‡Z BqvQwi‡ei 75 Rb Cgvb`vi bvix-cyi“‡li M„nxZ ÔevqÔAv‡Z KzeivÕ-i gva¨‡g m~wPZ mgvR wec−‡ei †mvbvjx dmj gvÎ
  • 92. 92 92n¾ I Igivn I kqZvbx weavb‡K `~‡i Quy‡o †d‡j me©ve¯’vq Avj−vn I Avj−vn&i weavb‡K E‡aŸ© ivLe| e¯‘Zt n‡¾i ci †_‡K Avg„Zz¨ Z¡vM~‡Zi wei“‡× Avj−vn&i weavb‡K AMÖvwaKvi †`evi msMÖv‡g wU‡K _vK‡Z cvi‡jB n¾ mv_©K n‡e BbkvAvj−vn| wgbvq †cuŠ‡QB `ycy‡ii Av‡M ev c‡i h_vkxNÖ KsKi †g‡i Kzievbx Ki‡eb| AZtci cyi“lMY gv_v gyÊb Ki‡eb A_ev mg¯— Pzj Lv‡Uv K‡i QuvU‡eb| gwnjvMY †Kej Pz‡ji AMÖfvM mvgvb¨ †K‡U †dj‡eb| AZtci Bnivg Ly‡j nvjvj n‡q hv‡eb I mvaviY †cvlvK cwiavb Ki‡eb| Z‡e GUv n‡e cÖv_wgK nvjvj ev ÔZvnvj−y‡j AvDqvjÕ| GB nvjv‡ji d‡j ¯¿x wgjb e¨ZxZ mewKQy mvaviY Ae¯’vi b¨vq Kiv hv‡e| GiciB g°vq wM‡q ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ Ki‡j cyiv nvjvj nIqv hv‡e| Gmgq ÔigjÕ Kivi cÖ‡qvRb †bB| ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ-†K
  • 93. 9393 n¾ I Igivn ÔZ¡vIqv‡d whqviZÕI ejv nq| GwU n‡¾i Ab¨Zg i“Kb| hv bv Ki‡j n¾ webó nq| †mKviY ivw·Z nÕ‡jI 10B whjnv¾ Zvwi‡LB GUv m¤úbœ Kiv DwPZ| bB‡j AvBqv‡g Zvkix‡K¡i g‡a¨ A_©vr 11, 12, 13B whjnv‡¾i g‡a¨ m¤úbœ Kiv DËg|97 D‡j−L¨ †h, whjnv¾ gv‡mi cyivUvB n‡¾i gvm mg~‡ni Aš—f©y³| AZGe G gv‡mi g‡a¨B Z¡vIqv‡d Bdvhvn m¤úbœ Ki‡Z n‡e| wKš‘ hw` †Kvb KviY ekZt G gvm AwZ vš— n‡q hvq, Z‡e Zvi n¾ n‡q hv‡e| Z‡e GKwU Kzievbx wd`&Bqv w`‡Z n‡e| FZzi AvksKvKvix gwnjvMY G mgq Jla 97. gv_v gyÊb I Z¡vIqv‡d Bdvhvn : gv_v gyʇbi Zvrch© nÕj nvivg †_‡K nvjvj nIqv Ges Bniv‡gi Kvi‡Y hv wKQz wbwl× wQj, Zv wm× nIqv| AZtci Z¡vIqv‡d Bdvhvn&i Zvrch© nÕj, 8 Zvwi‡L g°v †_‡K Bnivg †eu‡a we`vq wb‡q G‡m n¾ mgvav K‡i cybivq Avj−vn&i N‡i wd‡i hvIqv| AZtci c~Y© nvjvj nIqv|
  • 94. 94 94n¾ I Igivn e¨env‡ii gva¨‡g mvgwqKfv‡e FZz‡iva K‡i ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ †m‡i wb‡Z cv‡ib|98 ZvgvËzÔ nvRxMY ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ †m‡i Qvdv-gviIqv mvC Ki‡eb| wKš‘ wK¡ivb I Bdiv` nvRxMY ïi“‡Z g°vq †cuŠ‡Q mvC mn ÔZ¡vIqv‡d Kz`~gÕ K‡i _vK‡j †k‡l Z¡vIqv‡d Bdvhvn&i c‡i Avi mvC Ki‡eb bv| ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ †k‡l †mw`bB wgbvq wd‡i G‡m ivwÎhvcb Ki‡eb| wgbvq 4wU KvR : †gvUK_v 10B whjnv¾ mKv‡j gyh`vwjdv †_‡K wgbvq †cuŠ‡Q †gvU PviwU KvR ch©vq ‡g Ki‡Z nq| (1) eo Rvgivq KsKi gviv (2) Kyievbx Kiv (3) gv_v gyÊb Kiv A_ev mg¯— Pzj †QvU Kiv| UvKgv_v hv‡`i ZvivI gv_vq ¶zi w`‡eb| Gmgq mK‡ji Rb¨ †Mvd QuvUv I 98. wdK¡ûm mybœvn 1/537-38|
  • 95. 9595 n¾ I Igivn bL KvUv gy¯—vnve|99 (4) g°vq wM‡q ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ Kiv| Z‡e G KvR¸wji †KvbwU AvMwcQ n‡q †M‡j Zv‡Z †Kvb †`vl †bB| †hgb †KD KsKi gvivi Av‡MB ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ Kij A_ev Av‡MB gv_v gyÊb Kij I c‡i Kzievbx Kij Ges †k‡l KsKi gvij, Zv‡Z †Kvb †`vl †bB| D‡j−L¨ †h, Kzievbx wgbv Qvov g°v‡Z G‡mI Kiv hvq| †Kbbv g°v, wgbv, gyh`vwjdv, Avhxwhqvn meB nviv‡gi Aš—f©y³| Z‡e AvivdvZ bq| ZvgvËz nvRxMY ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ Kivi ci mvC Ki‡eb| AZtci c~Y© nvjvj n‡eb| Gi KviY GB †h, cÖ_g Z¡vIqvd I mvC wQj Igivn&i Rb¨| wKš‘ Gev‡iiUv nÕj n‡¾i Rb¨| wK¡ivb I Bdiv` nvRxMY ïi“‡Z g°vq G‡m ÔZ¡vIqv‡d Kz`~gÕ-Gi mgq mvC K‡i 99. wdK¡ûm mybœvn 1/536|
  • 96. 96 96n¾ I Igivn _vK‡j GLb Avi mvC Ki‡Z n‡e bv| †Kej ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ K‡iB nvjvj n‡q hv‡eb| Kzievbx )( : Avj−vn&i mš‘wó jv‡fi D‡Ï‡k¨ e„× eq‡mi GKgvÎ cy·K wbR nv‡Z Kzievbx †`Iqvi I cy‡Îi c¶ †_‡K †¯^”Qvq Zv eiY K‡i †bIqvi Abb¨ Av‡Z¥vrm‡M©i cix¶vq DËxY© nIqvi cyi¯‹vi ¯^iƒc RvbœvZ nÕ‡Z †cÖwiZ `y¤^vi Ôgnvb KzievbxÕi cyY¨gq ¯§„wZ‡K aviY K‡iB Kzievbx Abyôvb cvjb Ki‡Z nq| hv‡Z gymjgvb me©`v `ywbqvex gneŸ‡Zi Dc‡i Avj−vn&i gneŸZ‡K ¯’vb w`‡Z cv‡i| cÖvq Pvi nvhvi eQi c~‡e© GB w`‡b GB wgbv cÖvš—‡iB †mB HwZnvwmK NUbv N‡UwQj| (K) Kzievbx ZvB wgbv mn ÔnvivgÕ GjvKvi g‡a¨B Ki‡Z nq, evB‡i bq| hw` †KD nvivg GjvKvi evB‡i Avivdv‡Zi gq`vb ev Ab¨Î Kzievbx K‡ib, Z‡e Zv‡K nviv‡g G‡m cybivq Kzievbx w`‡Z n‡e| mvg_©¨ bv _vK‡j wd`&Bqv
  • 97. 9797 n¾ I Igivn ¯^iƒc n‡¾i g‡a¨ 3wU I evox wd‡i 7wU †gvU 10wU wQqvg cvjb Ki‡Z n‡e| (L) nvRx Qv‡ne m¤ú~Y© wbR `vwq‡Z¡ wgbvi evRvi †_‡K wb‡Ri Kzievbxi cï Lwi` K‡i KmvBLvbvq hen K‡i †MvkZ KzUvevQv K‡i wb‡q Avm‡Z cv‡ib| Kzievbxi cï my›`i, ¯^v¯’¨evb I ΓwUgy³ nÕ‡Z n‡e| Kzievbx Kivi mgq DU nÕ‡j `uvov‡bv Ae¯’vq ÔnjK‚‡gÕ A_©vr KÉbvjxi †Mvovq A¯¿vNvZ K‡i i³ QzwU‡q w`‡eb, hv‡K ÔbniÕ Kiv ejv nq| Avi Mi“ ev `y¤^v-eKix nÕ‡j `w¶Y w`‡K gv_v †i‡L evgKv‡Z †d‡j wK¡ejvgyLx n‡q Zx¶èavi A¯¿ w`‡q `ª“Z ÔhenÕ Ki‡eb| Z‡e wK¡ejvgyLx nÕ‡Z fy‡j †M‡jI BbkvAvj−vn †Kvb †`vl eZ©v‡e bv| bni ev hen Kv‡j wb‡æv³ †`vÔAv co‡eb-
  • 98. 98 98n¾ I Igivn Ôwemwgj−v-wn Iqvj−v-û AvKevi; Avj−v-û¤§v wgb&Kv Iqv jvKv, Avj−v-û¤§v ZvK¡veŸvj wgbœxÕ| A_©: ÔAvj−vn&i bv‡g Kzievbx KiwQ| Avj−vn mevi eo| †n Avj−vn! GwU †ZvgviB Zid nÕ‡Z cÖvß I †ZvgviB D‡Ï‡k¨ wb‡ew`Z| †n Avj−vn! Zzwg GwU Avgvi c¶ †_‡K Keyj KiÕ| Ab¨ †Kvb cyi“‡li c¶ †_‡K nÕ‡j ej‡eb Ôwgb dzjv-bÕ Ges gwnjvi c¶ †_‡K nÕ‡j ej‡eb Ôwgb dzjv-bvnÕ|100 Rb cÖwZ GKwU K‡i eKix ev `y¤^v I mvZ R‡b wg‡j GKwU Mi“ A_ev mvZ ev `kR‡b GKwU DU Kzievbx w`‡Z cv‡ib|101 †g‡qivI hen ev bni Ki‡Z cv‡ib| Rvbv Avek¨K †h, wb‡R Kzievbx K‡i cïwU‡K †d‡j †i‡L Avmv Rv‡qh bq| eis G‡Z 100. evqnvK¡x 9/286-87| 101. gymwjg Ôn¾Õ Aa¨vq nv/1318; wgkKvZ nv/1458; wZiwghx, bvmvC, Beby gvRvn, wgkKvZ nv/1469 ÔKzievbxÕ Aby‡”Q`|
  • 99. 9999 n¾ I Igivn †MvbvnMvi nÕ‡Z n‡e| †Kbbv Kzievbxi cï Avj−vn&i D‡Ï‡k¨ hen Kiv nq Ges Zv AZ¨š— m¤§vwbZ| AZGe Zv‡K h‡Zœi mv‡_ KzUvevQv Ki‡Z n‡e, wb‡R †L‡Z n‡e, Ab¨‡K w`‡Z n‡e Ges dKxi-wgmKx‡bi g‡a¨ Aek¨B weZiY Ki‡Z n‡e| wb‡R bv cvi‡j wek¦¯— KvD‡K `vwqZ¡ w`‡Z n‡e| eZ©gv‡b e¨vs‡K Kzievbx eve` wba©vwiZ UvKv Rgv w`‡j nvRx Qv‡n‡ei c‡¶ ZvivB A_©vr mE`x miKvi D³ `vwqZ¡ cvjb K‡i _v‡Kb| miKvi Aby‡gvw`Z ms¯’v mg~‡ni †jv‡Kiv D³ nvRxi bv‡g wgbv cÖvš—‡iB miKvix KmvBLvbvq wM‡q hen ev bni K‡i _v‡K| AZtci G¸‡jv †gwk‡bi mvnv‡h¨ Qvd K‡i Av¯— ev UzKiv K‡i wd«‡R †i‡L †gvUv cwjw_‡b gywo‡q wewfbœ †`‡k Mixe‡`i gv‡S weZi‡Yi Rb¨ mswk−ó †`k mg~‡ni miKv‡ii wbK‡U cvwV‡q †`Iqv nq| AZGe wgbv cÖvš—‡i gmwR‡` Lv‡qd-Gi wbKUeZx© †mjyb GjvKvi mvg‡b ev Ab¨‡Î
  • 100. 100 100n¾ I Igivn Aew¯’Z wewfbœ e¨vsK KvD›Uv‡i Kzievbx ev nv`&B eve` wba©vwiZ ÔwiqvjÕ Rgv w`‡q iwm` wb‡jB Kzievbxi `vwqZ¡ †kl nÕj e‡j eyS‡Z n‡e| Kzievbx †kl nIqv ch©š— A‡c¶v Kivi †Kvb cÖ‡qvRb †bB| (M) Kzievbxi cï †Kbvi mvg_©¨ bv _vK‡j Zvi cwie‡Z© `kwU wQqvg cvjb Ki‡Z n‡e| wZbwU n‡¾i g‡a¨ (9B whjnv‡¾i c~‡e© A_ev 10B whjnv‡¾i c‡i) Ges evKx mvZwU evox wd‡i (evK¡vivn 2/196)| 10B whjnv¾ Kzievbxi w`b I cieZx© AvBqv‡g Zvkix‡K¡i wZbw`b mK‡ji Rb¨ wQqvg cvjb wbwl×|102 Z‡e wd`&Bqvi wZbwU wQqvg G wZbw`b ivLv hvq|103 (N) D‡j−L¨ †h, 10B whjnv¾ ZvKexi mn KsKi wb‡¶c Kiv C`yj Avhnvi ZvKexi I 102. eyLvix, gymwjg, wgkKvZ nv/2048-50| 103. eyLvix nv/1997-98 Av‡qkv I Beby Igi (ivt) nÕ‡Z|
  • 101. 101101 n¾ I Igivn Qvjv‡Zi ¯’jvwfwl³| †mRb¨ ivm~jyj−vn (Qvt) we`vq n‡¾i Gw`b KsKi wb‡¶‡ci ci mK‡ji D‡Ï‡k¨ Lyrev w`‡q‡Qb| †hgb wZwb g`xbvq _vKv Ae¯’vq C‡`i Qvjv‡Zi ci Lyrev w`‡Zb| †h‡nZz ivm~jyj−vn (Qvt) I Lyjvdv‡q iv‡k`xb wgbv‡Z C`yj Avhnvi QvjvZ Av`vq K‡ibwb, †m‡nZz Zv Av`vq Kiv nq bv| Z‡e (O) G w`b eo Rvgivq KsKi wb‡¶c †k‡l C‡`i ZvKexi ÔAvj−vû AvKei, Avj−vn AvKei, jv Bjv-nv Bj−vj−v-û; Avj−v-û AvKei, Avj−v-û AvKei, Iqv wjj−v-wnj nvg&`Õ (Avj−vn mevi eo, Avj−vn mevi eo| †bB †Kvb Dcvm¨ Avj−vn e¨ZxZ| Avj−vn mevi eo, Avj−vn mevi eo, Avi Avj−vn&i Rb¨B mKj cÖksmvÕ) evievi cov DwPZ| wgbvq Ae¯’vb )( : 11, 12, 13B whjnv¾ AvBqv‡g ZvkixK¡-Gi wZbw`b wgbvq ivwÎ hvcb Kiv IqvwRe| GB mgq cuvP
  • 102. 102 102n¾ I Igivn Iqv³ QvjvZ RvgvÔAv‡Zi mv‡_ gmwR‡` Lv‡q‡d Av`vq Kiv DËg| G mgq K¡Qi Kiv I c~Y© cov `yÕwUB Rv‡qh|104 Bgvg †hfv‡e c‡ob, †mfv‡eB co‡Z n‡e|105 Avj−vn&i ivm~j (Qvt) G mgq cÖwZ iv‡Z KvÔev †hqviZ Ki‡Zb I Z¡vIqvd K‡i wd‡i Avm‡Zb| cÖ_g iv‡Z wgbvq †_‡K †kl iv‡ZI g°v hvIqv hvq| wgbvq ivwÎ hvcb bv Ki‡j Zv‡K wd`&Bqv ¯^iƒc GKwU Kzievbx w`‡Z n‡e| 8B whjnv¾ `ycyi nÕ‡Z 13B whjnv¾ gvMwie ch©š— M‡o 5 w`b wgbvq I gyh`vwjdvq Ae¯’vb Ki‡Z nq| Aek¨ 12 ZvwiL mܨvi c~‡e©I wgbv †_‡K g°vq wd‡i Avmv Rv‡qh Av‡Q| A‡b‡K wgbvq bv †_‡K g°vq G‡m ivwÎ hvcb K‡ib I w`‡bi †ejvq wgbvq wM‡q KsKi gv‡ib| eva¨MZ kviC Ihi e¨ZxZ GwU Kiv m¤ú~Y©iƒ‡c bvRv‡qh| 104. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/1347| 105. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/1139|
  • 103. 103103 n¾ I Igivn hw` †KD GUv K‡ib, Z‡e Zv‡K wd`&Bqv ¯^iƒc GKwU Kzievbx w`‡Z n‡e| KsKi wb‡¶c )( : (K) wgbvq 4w`‡b †gvU 70wU KsKi wb‡¶c Ki‡Z nq| 1g w`b 10B whjnv¾ Kzievbxi w`b mKv‡j eo Rvgivq 7wU| AZtci 11, 12, 13B whjnv¾ cÖwZw`b `ycy‡i m~h© cwð‡g X‡j covi ci nÕ‡Z mܨvi g‡a¨ wZbwU Rvgivq 3×7=21wU K‡i †gvU 63wU| eva¨MZ Ae¯’vq iv‡ZI KsKi wb‡¶c Kiv hvq| †Qvjvi PvB‡Z GKUz eo †h‡Kvb KsKi nÕ‡jB Pj‡e Ges Zv †hLvb †_‡K Lykx Kzwo‡q †bIqv hvq| Z‡e 10 Zvwi‡L eo Rvgivq gvivi Rb¨ cÖ_g mvZwU KsKi gyh`vwjdv †_‡K ev wgbvq †divi mgq iv¯—v †_‡K Kzwo‡q †bIqv gy¯— vnve| Ôgyh`vwjdv cvnvo †_‡K we‡kl mvBR I ¸Y m¤úbœ KsKi msMÖn Ki‡Z n‡eÕ e‡j †h aviYv cÖPvi Kiv n‡q _v‡K, Zv wbQK wfwËnxb KíKvwnbx gvÎ|
  • 104. 104 104n¾ I Igivn (L) KsKi gvivi Av`e )( : cÖ_‡g ÔRvgiv QyMivÕ (†QvU) hv gmwR‡` Lvq‡di wbKUeZx©, Zvici ÔD¯—vÕ (ga¨g) I me‡k‡l ÔKzeivÕ (eo)-†Z KsKi gvi‡Z n‡e| hw` †KD m~h© cwð‡g Xjvi c~‡e© KsKi gv‡i wKsev wbq‡gi e¨wZ g K‡i Av‡M ÔeoÕ c‡i Ôga¨gÕ I †k‡l Ô†QvUÕ Rvgivq KsKi gv‡i, Z‡e Zv‡K wd`&Bqv ¯^iƒc GKwU Kzievbx w`‡Z n‡e| c~Y© kvjxbZv I f`ªZvi mv‡_ ÔRvgivÕ-i DuPz wcjvi †ewóZ nvD‡Ri KvQvKvwQ †cuŠ‡Q Zvi g‡a¨ KsKi wb‡¶c Ki‡eb| cÖwZev‡i ÔAvj−vû AvKeiÕ e‡j Wvb nvZ DuPz K‡i mvZev‡i mvZwU KsKi gvi‡eb| †Lqvj ivL‡Z n‡e nvD‡Ri g‡a¨ coj wK-bv| bB‡j cybivq †g‡i mvZwU msL¨v c~iY Ki‡Z n‡e| KsKi MYbvq fyj nÕ‡j ev Awb”QvK„Zfv‡e `yÕGKUv c‡o †M‡j ev nvwi‡q †M‡j, Zv‡Z †Kvb †`vl n‡e bv| wKš‘ me¸wj nvwi‡q †M‡j
  • 105. 105105 n¾ I Igivn cybivq KsKi msMÖn K‡i G‡b gvi‡Z n‡e| bB‡j wd`&Bqv w`‡Z n‡e| †QvU I ga¨g Rvgivq KsKi †g‡i cÖwZev‡i GKUz `~‡i m‡i wM‡q wK¡ejvgyLx n‡q `uvwo‡q `yÕnvZ Zz‡j `xN©¶Y Avj−vn&i wbKU †`vÔAv Ki‡Z nq| AZtci eo Rvgivq KsKi gvivi ci Avi `uvov‡Z nq bv ev †`vÔAvI Ki‡Z nq bv| GB mgq ûovûwo Kiv, SMov Kiv, †Rv‡i K_v ejv, Kvi“ Mv‡q AvNvZ Kiv, RyZv- m¨v‡Êj wb‡¶c Kiv, Kvi“ Dc‡i ûgwo †L‡q cov, cv `vev‡bv BZ¨vw` Kó`vqK hveZxq w qv-Kjvc †_‡K weiZ _vK‡Z n‡e| kqZvb gvivi bv‡g G¸wj Av‡iK ai‡bi kqZvbx Avgj gvÎ| n‡¾i cweÎ Abyôvb mg~n AZ¨š— ¸i“Z¡c~Y© Bev`Z| G¸wj cvjb Ki‡Z G‡m hveZxq we`ÔAvZ †_‡K weiZ _vKv Acwinvh©| bB‡j n‡¾i †bKx nÕ‡Z gvniƒg nevi mg~n m¤¢vebv †_‡K hv‡e|
  • 106. 106 106n¾ I Igivn (M) m¶g cyi“l ev gwnjvi c¶ nÕ‡Z Ab¨‡K KsKi gvivi `vwqZ¡ †`Iqv Rv‡qh bq| hvi KsKi Zv‡KB gvi‡Z n‡e| (N) wbw`©ó mgq e¨ZxZ Ab¨ mg‡q KsKi gvivi K¡vhv Av`vq Kivi wbqg †bB| (O) Z‡e hw` †KD kviC Ihi ekZt mܨvi mgqmxgvi g‡a¨ KsKi gvi‡Z e¨_© nb, ZvnÕ‡j eva¨MZ Ae¯’vq wZwb m~h©v‡¯—i ci nÕ‡Z dR‡ii AvM ch©š— mg‡qi g‡a¨ KsKi gvi‡Z cv‡ib| (P) e`jx n‡¾i Rb¨ wKsev cÖPÊ wf‡oi Kvi‡Y `ye©j, †ivMx ev AcviM gwnjv nvRxi c¶ †_‡K `vwqZ¡cÖvß nÕ‡j cÖ_‡g wb‡Ri Rb¨ mvZwU KsKi gvi‡eb| c‡i `vwqZ¡ `vbKvix gyIqvw°j-Gi wbq‡Z Zvi c‡¶ mvZwU KsKi gvi‡eb| (Q) 12B whjnv¾ KsKi gvivi c‡i n‡¾i KvR †kl Ki‡Z PvB‡j m~h©v‡¯—i Av‡MB wgbv
  • 107. 107107 n¾ I Igivn Z¨vM K‡i g°v Awfgy‡L iIqvbv n‡eb| hw` iIqvbv Ae¯’vq wf‡oi Kvi‡Y wgbv‡ZB m~h© Wy‡e hvq, Zv‡ZI †Kvb Amyweav †bB| wKš‘ hw` iIqvbv nevi c~‡e©B wgbv‡Z m~h© A¯— hvq, ZvnÕ‡j †_‡K †h‡Z n‡e I ciw`b `ycy‡i m~h© Xjvi ci Av‡Mi w`‡bi b¨vq h_vixwZ wZb Rvgivq 21wU KsKi †g‡i iIqvbv nÕ‡Z n‡e| 12 Zvwi‡L Av‡Mfv‡M P‡j hvIqvi PvB‡Z 13 Zvwi‡L †`ix K‡i hvIqvB DËg| (R) eva¨MZ kviC Ihi _vK‡j cÖ_g `yÕw`‡bi ¯’‡j GKw`‡b KsKi †g‡i g°vq †div hv‡e| (5) we`vqx Z¡vIqvd )( : FZzeZx I †bdvm Iqvjx gwnjv e¨ZxZ †Kvb nvRx we`vqx Z¡vIqvd Qvov g°v Z¨vM Ki‡Z cvi‡eb bv|106 hw` †KD †mUv K‡ib, ZvnÕ‡j 106. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2668|
  • 108. 108 108n¾ I Igivn Zv‡K wd`&Bqv ¯^iƒc GKwU Kzievbx w`‡Z n‡e| AZGe wgbvi Bev`Z mg~n †kl K‡i g°vq wd‡i G‡m nvRxMY evqZzj−vn‡Z we`vqx Z¡vIqvd Ki‡eb| G mgq mvC Kivi cÖ‡qvRb †bB| Z‡e hw` BwZc~‡e© ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ bv K‡i _v‡Kb, ZvnÕ‡j ZvgvËz nvRxMY ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ I mvC K‡i c~Y© nvjvj n‡q †`‡k iIqvbv n‡eb| ZLb Zv‡K Avi we`vqx Z¡vIqvd Ki‡Z n‡e bv| c¶vš—‡i wK¡ivb I Bdiv` nvRxMY ïi“‡Z g°vq G‡m Z¡vIqv‡d Kz`~g-Gi mgq mvC K‡i _vK‡j GLb Avi mvC Ki‡Z n‡e bv| †Kej ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ K‡iB nvjvj n‡q †`‡k iIqvbv n‡eb| Abyiƒcfv‡e FZzeZx ev †bdvm Iqvjx gwnjvMY we`vqx Z¡vIqvd QvovB evqZzj−vn †_‡K we`vq nevi †`vÔAv cvV Ki‡eb, hv BwZc~‡e© ewY©Z n‡q‡Q (Ômd‡ii Av`eÕ †`vÔAv-6 `ªt)|
  • 109. 109109 n¾ I Igivn ZvgvËz n‡¾i Rb¨ mgq jv‡M GKUz †ekx Ges G‡Z KóI wKQyUv †ekx| †Kbbv Zv‡K cÖ_‡g Igivn&i Z¡vIqvd I mvC Ki‡Z nq| c‡i bZzb fv‡e n‡¾i Bnivg †eu‡a n¾ †k‡l ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ I mvC Ki‡Z nq| d‡j M‡o `yÕwU ev wZbwU Z¡vIqvd I `yÕwU mvC Ki‡Z nq| Aek¨ G‡Z Zvi †bKxI †ekx nq| Gi c‡ii msw¶ß n¾ nÕjt wK¡ivb I Bdiv`| G‡Z M‡o `yÕwU Z¡vIqvd I GKwU mvC Ki‡Z nq| me©mvKz‡j¨ 8B whjnv¾ †_‡K 12 ev 13B whjnv¾ ch©š— 5 ev 6 w`‡b GB n¾ mgvß nq| D‡j−L¨ †h, we`vqx Z¡vIqv‡di ci md‡ii †MvQMvQ e¨ZxZ Ab¨ Kvi‡Y †`ix nÕ‡j Zv‡K cybivq we`vqx Z¡vIqvd Ki‡Z n‡e| we`v‡qi mgq evqZzj−vn‡K m¤§vb †`Lvevi Rb¨ wcQb w`‡K †nu‡U †ei nIqv wbK…óZg we`ÔAvZx KvR| eis Ab¨vb¨ gmwR‡`i b¨vq ¯^vfvweKfv‡e gyL wdwi‡q †`vÔAv co‡Z co‡Z †ewi‡q Avm‡Z n‡e|
  • 110. 110 110n¾ I Igivn wK¡ivb I Bdiv` nvRx‡`i KiYxq : ÔwK¡ivbÕ A_©vr hviv Igivn I n¾ GKB wbq‡Z I GKB Bniv‡g Av`vq K‡ib Ges ÔBdiv`Õ A_©vr hviv †mªd n¾-Gi wbq‡Z Bnivg euv‡ab, Zuviv ZvgvËz nvRx‡`i b¨vq g°vq wM‡q cÖ_‡g evqZzj−vn‡Z ÔZ¡vIqv‡d Kz`~gÕ ev AvMgbx Z¡vIqvd m¤úv`b Ki‡eb I Z¡vIqvd †k‡l `yÕivKÔAvZ bdj QvjvZ Av`vq Ki‡eb| AZtci B”Qv Ki‡j mvC Ki‡eb A_ev †i‡L w`‡eb| hv wZwb n¾ †k‡l ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ Kivi ci m¤úv`b Ki‡eb| Avi hw` Z¡vIqv‡d Kz`~‡gi c‡iB mvC K‡ib, ZvnÕ‡j Zv‡K ÔZ¡vIqv‡d BdvhvnÕ †k‡l cybivq mvC Ki‡Z n‡e bv| A_©vr ïi“‡Z GKevi mvC Ki‡j †k‡l Avi mvC cÖ‡qvRb n‡e bv| Z‡e Zv‡K Z¡vIqv‡d Kz`~‡gi ci †_‡K 10B whjnv¾ Kzievbxi w`b nvjvj nIqv ch©š— Bniv‡gi †cvlv‡K _vK‡Z n‡e| ÔwK¡ivbÕ n‡¾i Rb¨ Kzievbx IqvwRe
  • 111. 111111 n¾ I Igivn n‡e| wKš‘ ÔBdiv`Õ n‡¾i Rb¨ Kzievbx cÖ‡qvRb †bB| n¾ †k‡l g°vq wd‡i KiYxq : †`‡k †divi Rb¨ we`vqx Z¡vIqv‡di AvM ch©š— gvmwR`yj nviv‡g hZ Lywk Qvjv‡Z Ges w`ev-iv‡Z hZ Lywk Z¡vIqv‡d mgq KvUv‡eb| †Kbbv evqZzj−vn&i Qvjv‡Z Ab¨ ¯’v‡bi PvB‡Z j¶ ¸Y †bKx i‡q‡Q Ges evqZzj−vn&i Z¡vIqv‡d cÖwZ c`‡¶‡c GKwU K‡i ¸bvn S‡i c‡o I GKwU K‡i †bKx †jLv nq| GB mgq me©`v †ZjvIqvZ I Bev`‡Z Ges ZvK¡Iqv e„w× cvq Ggb wKZve mg~n cv‡Vi g‡a¨ g‡bvwb‡ek Kiv DËg| cweÎ KziAvb I Qnxn nv`xQ wfwËK Bjgx gRwj‡m †hvM`vb Kiv I Mfxi g‡bv‡hv‡M Av‡jvPbv kªeY Kiv wbtm‡›`‡n †bKxi KvR| --000--
  • 112. 112 112n¾ I Igivn hiƒix †`vÔAv mg~n ( ) †`vÔAvi dhxjZ : Avey mvC` Ly`ix (ivt) nÕ‡Z ewY©Z, ivm~jyj−vn (Qvt) Gikv` K‡ib, Ôgymjgvb hLb Ab¨ †Kvb gymjgv‡bi Rb¨ †`vÔAv K‡i, hvi g‡a¨ †Kvbiƒc †Mvbvn ev AvZ¥xqZv wQbœ Kivi K_v _v‡K bv, Avj−vn D³ †`vÔAvi wewbg‡q Zv‡K wZbwUi †h‡Kvb GKwU `vb K‡i _v‡Kbt (1) Zvi †`vÔAv `ª“Z Keyj K‡ib A_ev (2) Zvi cÖwZ`vb Av‡Liv‡Z cÖ`vb Kivi Rb¨ †i‡L †`b A_ev (3) Zvi †_‡K Abyiƒc Av‡iKwU Kó `~i K‡i †`b| GK_v ï‡b QvnvexMY ej‡jb, ZvnÕ‡j Avgiv †ekx †ekx †`vÔAv Kie| ivm~jyj−vn (Qvt) ej‡jb, Avj−vn AviI †ekx †`vÔAv KeyjKvixÕ|107 AÎ nv`x‡Q ewY©Z Dc‡iv³ kZ©wUi mv‡_ Ab¨vb¨ Qnxn nv`x‡Q ewY©Z AviI wZbwU kZ© i‡q‡Q| h_vt (1) 107. Avngv`, wgkKvZ nv/2259 Ô†`vÔAv mg~nÕ Aa¨vq|
  • 113. 113113 n¾ I Igivn †`vÔAvKvixi Lv`¨, cvbxq I †cvlvK cweÎ nIqv (A_©vr nvivg bv nIqv) (2) †`vÔAv Keyj nIqvi Rb¨ e¨¯— bv nIqv (3) D`vmxbfv‡e †`vÔAv bv Kiv Ges †`vÔAv Key‡ji e¨vcv‡i `„p Avkvev`x _vKvÕ|108 Avivdv, gyh`vwjdv I Ab¨vb¨ ¯’v‡b cwVZe¨ †`vÔAv mg~n : ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, †kªô †`vÔAv nÕj Avivdvi †`vÔAv| Avi Avwg I Avgvi c~‡e©Kvi bexMY †kªô †h †`vÔAv K‡i‡Qb, Zv nÕj, 108. gymwjg, wgkKvZ nv/2759, 2227; wZiwghx, Avngv`, wgkKvZ nv/2241|
  • 114. 114 114n¾ I Igivn (1) D”PviY: jv Bjv-nv Bj−vj−v-û Iqvn`vn~ jv kvixKv jvn~; jvûj gyjKz Iqv jvûj nvg`y, weBqvw`wnj LvBi“, BDn&qx Iqv BDgxZz Iqv ûqv ÔAvjv Kz‡j− kvBwqb K¡v`xi| A_©: ÔAvj−vn Qvov †Kvb Dcvm¨ †bB| wZwb GKK, Zuvi †Kvb kixK †bB| ZuviB Rb¨ mKj ivRZ¡ I ZuviB Rb¨ mKj cÖksmv| Zuvi nv‡ZB i‡q‡Q mKj Kj¨vY| wZwbB euvPvb I wZwbB gv‡ib| wZwb me wKQyi Dc‡i ¶gZvevbÕ| Z¡vevivYxi eY©bvq †`vÔAvwU Avivdvi w`b mܨvq covi K_v G‡m‡Q|109 Ab¨ eY©bvq G‡m‡Q, †h e¨w³ gvMwie I dR‡ii Qvjv‡Zi †k‡l mvjvg wdiv‡bvi ciciB D³ †`vÔAv `kevi co‡e, †m e¨w³i Rb¨ cÖwZ ev‡ii wewbg‡q 10wU †bKx †jLv n‡e, 10wU †Mvbvn gy‡Q †`Iqv n‡e Ges Zvi gh©v`vi ¯—i 10wU K‡i DbœxZ Kiv n‡e| 109. wZiwghx, wgkKvZ nv/2598, Qnxnvn nv/1503|
  • 115. 115115 n¾ I Igivn GZبZxZ GwU Zvi Rb¨ g›` KvR nÕ‡Z i¶vKeP n‡e I weZvwoZ kqZvb nÕ‡Z †m wbivc` _vK‡e Ges †Kvb cvc Zv‡K ¯úk© Ki‡e bv (A_©vr Zv‡K aŸsm Ki‡Z cvi‡e bv) wkiK e¨ZxZ| AZtci †m e¨w³ n‡e mK‡ji PvB‡Z DËg AvgjKvixÕ|110 (2) D”PviY: myenv-bvj−v-wn Iqvjnvg`ywjj−v-wn Ajv Bjv-nv Bj−vj−v-û Iqvj−v-û AvKevi| A_©: Avj−vn cweÎ| mKj cÖksmv Avj−vn&i Rb¨| Avj−vn e¨ZxZ †Kvb Dcvm¨ †bB| Avj−vn mevi †P‡q eoÕ|111 110. Avngv`, wgkKvZ nv/975, mb` nvmvb| 111. gymwjg, wgkKvZ nv/2295|
  • 116. 116 116n¾ I Igivn (3) D”PviY: Avj−v-û¤§v Bbœx AvmAvjyKvj ÔAvdIqv Iqvj ÔAv-wdqvZv dx Øxbx Iqv `yb&Bqv-qv Iqv Avn&jx Iqv gv-jx| A_©: Ô†n Avj−vn! Avwg Avgvi Øxb I `ywbqvq, Avgvi cwiev‡i I welq-m¤ú‡` Avcbvi ¶gv I wbivcËv cÖv_©bv KiwQÕ|112 (4) D”PviY: Avj−v-û¤§v Bbœx AvÔEhyweKv wgbvj nvw¤§ Iqvj nvhvwb, Iqvj ÔAvRwh Iqvj Kvmvwj, Iqvj Ryewb Iqvj eyL&wj, Iqv hvjvÔB` `vqwb Iqv MvjvevwZi wiRv-wj| A_©: Ô†n Avj−vn! Avwg Avcvbi wbKU Avkªq cÖv_©bv KiwQ `ywðš—v I `ytL nÕ‡Z, A¶gZv I 112. Avey`vE`, wgkKvZ nv/2397|
  • 117. 117117 n¾ I Igivn AjmZv nÕ‡Z, fxi“Zv I K…cYZv nÕ‡Z Ges F‡Yi †evSv I gvby‡li hei`w¯— nÕ‡ZÕ|113 (5) D”PviY: Avj−v-û¤§v Bbœx AvÔEhyweKv wgbvj Rye&‡b, Iqv AvÔEhyweKv wgbvj eyL&‡j, Iqv AvÔEhyweKv wgb Avihvwjj ÔDgy‡i, Iqv AvÔEhyweKv wgb wdrbvwZÏyb&Bqv Iqv ÔAvhv- wej K¡ve&‡i| A_©: Ô†n Avj−vn! (1) Avwg Avcbvi wbKU Avkªq cÖv_©bv KiwQ fxi“Zv nÕ‡Z (2) Avkªq cÖv_©bv KiwQ K…cYZv nÕ‡Z (3) Avkªq cÖv_©bv KiwQ R¡ivRxY© eqm nÕ‡Z Ges (4) Avkªq 113. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2458|
  • 118. 118 118n¾ I Igivn cÖv_©bv KiwQ `ywbqvi wdrbv nÕ‡Z I (5) Ke‡ii Avhve nÕ‡ZÕ|114 (6) D”PviY: Avj−v-û¤§v Bbœx AvÔEhyweKv wgb hvIqv-wj wbÔgvwZKv, Iqv ZvnvDfywj ÔAv- wdqvwZKv, Iqv dzRv-AvwZ wbK¡gvwZKv, Iqv RvgxÔB mvLvwZ¡Kv| A_©: Ô†n Avj−vn! Avwg Avcbvi wbKU Avkªq cÖv_©bv KiwQ Avgvi †_‡K Avcbvi †bÔgZ P‡j hvIqv nÕ‡Z, Avcbvi †`Iqv my¯’Zvi cwieZ©b nÕ‡Z, Avcbvi kvw¯—i AvKw¯§K Av gY nÕ‡Z Ges Avcbvi hveZxq Amš‘wó nÕ‡Z|115 114. eyLvix, wgkKvZ nv/964| 115. gymwjg, wgkKvZ nv/2461|
  • 119. 119119 n¾ I Igivn (7) D”PviY: iweŸ AvÔBbœx Ajv ZzÔBb ÔAvjvBqv, IqvbQyibx Ajv ZvbQyi ÔAvjvBqv, Iqvnw`bx Iqv Bqvmwmwij û`v jx| A_©: Ô†n Avgvi cÖwZcvjK! Avgv‡K mnvqZv w`b Ges Avgvi wei“‡× mnvqZv w`‡eb bv| Avgv‡K mvnvh¨ Ki“b Ges Avgvi wei“‡× mvnvh¨ Ki‡eb bv| Avgv‡K †n`vqvZ w`b Ges Avgvi Rb¨ †n`vqvZ‡K mnR K‡i w`bÕ|116 (8) D”PviY: Avj−v-û¤§v Bbœx AvÔEhyweKv wgb Rvnw`j evjv-B, Iqv `vivwKk kvK¡v-B, Iqv m~Bj K¡vhv-B, Iqv kvgv-ZvwZj AvÔ`v-B| 116. wZiwghx, Avey`vE`, Beby gvRvn, wgkKvZ nv/2488|
  • 120. 120 120n¾ I Igivn A_©: Ô†n Avj−vn! Avwg Avcbvi Avkªq cÖv_©bv KiwQ A¶gKvix wec‡`i Kó nÕ‡Z, `yf©v‡M¨i Av gY nÕ‡Z, g›` dvqQvjv nÕ‡Z Ges kΓi nvwm nÕ‡ZÕ|117 (9) D”PviY: Bqv gyK¡vwj−evj K¡yj~we QvweŸZ K¡vjex ÔAvjv `xwbKv; Avj−v-û¤§v gyQvwi©dvj K¡yj~we Qvwi©d K¡yj~evbv ÔAvjv †Z¡vqv-ÔAvwZKv| A_©: †n ü`q mg~‡ni cwieZ©bKvix! Avgvi ü`q‡K †Zvgvi Øx‡bi Dci `„p iv‡LvÕ| Ô†n 117. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2457|
  • 121. 121121 n¾ I Igivn Aš—i mg~‡ni iƒcvš—iKvix! Avgv‡`i Aš—i mg~n‡K †Zvgvi AvbyM‡Z¨i w`‡K wdwi‡q `vIÕ|118 (10) D”PviY: Avj−v-û¤§v BbœvKv ÔAvdzeŸyb †Zv‡neŸyj ÔAvdIqv dvÔdz ÔAvbœx| A_©: Ô†n Avj−vn! Zzwg ¶gvkxj| Zzwg ¶gv Ki‡Z fvjevm| AZGe Avgv‡K ¶gv KiÕ| we‡kl K‡i jvqjvZzj K¡`‡i GUv covi Rb¨ ÔAv‡qkv (ivt)-†K Avj−vn&i ivm~j (Qvt) †`vÔAvwU wk¶v w`‡qwQ‡jbÕ|119 118. wZiwghx, Beby gvRvn, wgkKvZ nv/102; gymwjg, wgkKvZ nv/89| 119. Avngv`, Beby gvRvn, wZiwghx, wgkKvZ nv/2091|
  • 122. 122 122n¾ I Igivn (11) D”PviY: Avj−v-û¤§v Bbœx AvmAvjyKvj û`v IqvZZzK¡v Iqvj ÔAvdv-dv Iqvj wMbv| A_©: Ô†n Avj−vn! Avwg Avcbvi wbKU myc‡_i wb‡`©kbv, ci‡nhMvwiZv, PvwiwÎK cweÎZv Ges m”QjZv cÖv_©bv KiwQÕ|120 (12) mvBwq`yj Bw¯—Mdvi ev ¶gv cÖv_©bvi †kªô †`vÔAv : ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, Ô†h e¨w³ `„p wek¦v‡mi mv‡_ GB †`vÔAv cvV Ki‡e, w`e‡m cvV K‡i iv‡Z gviv †M‡j wKsev iv‡Z cvV K‡i w`e‡m gviv †M‡j, †m RvbœvZx n‡eÕ (eyLvix)|- 120. gymwjg, wgkKvZ nv/2484|
  • 123. 123123 n¾ I Igivn D”PviY: Avj−v-û¤§v AvbZv ieŸx jv Bjv-nv Bj−v AvbZv LvjvK¡Zvbx, Iqv Avbv ÔAve`yKv Iqv Avbv ÔAvjv ÔAvnw`Kv Iqv IqvÔw`Kv gv¯—vZ¡vÔZz| AvÔEhyweKv wgb kvwi© gv QvbvÔZz| Ave~D jvKv wewbÔgvwZKv ÔAvjvBqv, Iqv Ave~D wehv¤^x, dvMwdijx| dvBbœvn~ jv BqvMwdi“h hyb~ev Bj−v AvbZv| A_©: Ô†n Avj−vn! Zzwg Avgvi cÖwZcvjK| Zzwg e¨ZxZ †Kvb Dcvm¨ †bB| Zzwg Avgv‡K m„wó K‡iQ Ges Avwg †Zvgvi `vm| Avwg †Zvgvi wbK‡U K…Z A½xKvi I Iqv`vi Dc‡i mva¨gZ Kv‡qg AvwQ| Avwg Avgvi K…ZKg©¸wji g›`mg~n †_‡K †Zvgvi cvbvn Pvw”Q| Avgvi Dc‡i †Zvgvi AbyMÖn ¯^xKvi KiwQ Ges Avwg Avgvi †Mvbvn ¯^xKvi KiwQ| AZGe Zzwg
  • 124. 124 124n¾ I Igivn Avgv‡K ¶gv Ki| †Kbbv Zzwg e¨ZxZ ¶gv Kivi †KD †bBÕ|121 (13) D”PviY: myenv-bvj−v-wn (33 evi), Avjnvg`ywjj−v-wn (33 evi), Avj−v-û AvKevi (33 evi), jv Bjv-nv Bj−vj−v-û Iqvn`vn~ jv kvixKv jvn~, jvûj gyjKz Iqv jvûj nvg`y Iqv ûqv ÔAvjv Kz‡j− kvBwqb K¡v`xi (1 evi)| A_ev Avj−v-û AvKevi (34 evi)| A_©: gnv cweÎ Avj−vn, hveZxq cÖksmv Avj−vn&i Rb¨, Avj−vn mevi eo| †bB †Kvb Dcvm¨ Avj−vn e¨ZxZ; wZwb GKK, Zuvi †Kvb 121. eyLvix, wgkKvZ nv/2335|
  • 125. 125125 n¾ I Igivn kixK †bB| ZuviB Rb¨ mg¯— ivRZ¡ I ZuviB Rb¨ mg¯— cÖksmv| wZwb mKj wel‡qi Dc‡i ¶gZvkvjxÕ| ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, GB †`vÔAv cvVKvix wbivk n‡e bvÕ| wZwb e‡jb, †h e¨w³ cÖwZ dih QvjvZ †k‡l GB †`vÔAv cvV Ki‡e, Zvi mg¯— †Mvbvn gvd Kiv n‡e| hw`I Zv mvM‡ii †dbv mgZzj¨ nqÕ|122 (14) D”PviY: myenv-bvj−v-†n Iqv wenvgw`nx myenvbvj−v-wnj ÔAvhxg| A_ev mKv‡j I mܨvq 100 evi K‡i Ômyenv-bvj−v-†n Iqv †envgw`nxÕ co‡eb| A_©: cweÎZv I cÖksmvgq Avj−vn Ges gnvb Avj−vn cweÎZvgqÕ| GB †`vÔAv cv‡Vi d‡j 122. gymwjg, wgkKvZ nv/966, 967|
  • 126. 126 126n¾ I Igivn Zvi mKj †Mvbvn S‡i hv‡e| hw`I Zv mvM‡ii †dbv mgZzj¨ nqÕ| ivm~jyj−vn (Qvt) e‡jb, Kv‡jgv `yÕwU D”Pvi‡Y LyeB nvjKv, gxhv‡bi cvj−vq LyeB fvix, wKš‘ Avj−vn&i wbK‡U LyeB wcÖqÕ|123 Bgvg eyLvix (int) GB †`vÔAvi nv`xQ eY©bvi gva¨‡g Qnxn eyLvix †kl K‡i‡Qb| (15) AvqvZzj Kzimx : 123. gyËvdvK¡ ÔAvjvBn, wgkKvZ nv/2296-98|
  • 127. 127127 n¾ I Igivn D”PviY: Avj−v-û jv Bjv-nv Bj−v ûqvj nvBqyj K¡vBq~g; jv ZvÕLyhyû †mbvZzu Iqvjv bvEg; jvn~ gv wdm& mvgv-Iqv‡Z Iqvgv wdj Avih| gvb hvj−vhx Bqvk&dvÔD ÔBb&`vn~ Bj−v we Bhwbn; BqvÔjvgy gv evqbv Avq`xwng Iqv gv Lvjdvûg, Iqv jv BDnxZ¡~bv wekvBwqg& wgb ÔBjwgnx Bj−v wegv kv-Av; Iqv‡mÔAv KziwmBqyûm& mvgv-Iqv-†Z Iqvj Avihv, Iqv jv BqvD`yn~ wndhyûgv, Iqv ûqvj ÔAvwjBqyj ÔAvhxg (evK¡vivn 2/255)| A_©: ÔAvj−vn wZwb, whwb e¨ZxZ †Kvb Dcvm¨ †bB| whwb wPiÄxe I wek¦ PivP‡ii aviK| †Kvbiƒc Z›`ªv I wb›`ªv Zuv‡K ¯úk© K‡i bv| Avmgvb I hgx‡b hv wKQy Av‡Q mewKQy ZuviB gvwjKvbvaxb| Zuvi ûKzg e¨ZxZ Ggb †K