ap

3. Ang piyudalismo o peudalismo ay isang
sistema ng pamamalakad ng lupain na
kung saan ang lupang pag-aari ng panginoon
ng lupa o may-ari ng lupa ay ipinasasaka
sa mga nasasakupang tauhan na may
katungkulang maglingkod at maging
matapat sa panginoong may-ari

4. Nagsimula ang piyudalismo sa Europa nang
sumalakay rito ang iba't ibang grupo, gaya
ng mga Viking, Magyar o Hungarian, at
Muslim.

5.  Ang mga Viking ay mga mananalakay na mula
sa hilagang bahagi ng Europa. Sila ay tinatawag
ding Taong Norse o Norsemen. Mahusay sila sa
mga gawaing may kaugnayan sa dagat dahil ang
mga lugar na pinanggalingan nila ay mayaman
sa karagatan.
 Batay sa tala, namalagi ang grupong ito sa
Iceland, Ireland, Italya, Pransya, at Rusya.

7.  Sa kabilang banda, mula sa Asya ay sinalakay
naman ng mga Magyar ang kanlurang Europa at
dito na nanahan. Samantala, kinatakutan naman
ang mga Muslim dahil sa kanilang pananalakay
sa mga bansang malapit sa Dagat Mediteraneo,
gaya ng Italya, dahilan upang lisanin ng mga
Italyano ang kanilang lupang tinubuan.

8.  Sa kabilang banda, ang pananalakay na ito ay
hindi nagawan ng solusyon ng mga pamahalaan
ng mga nasabing lugar. Hindi nila kayang
ipagtanggol ang mga mamamayan nila dahil sa
kahinaan ng pamunuan ng mga hari, na
nagsimula nang mamatay si Charlemagne

9.  Bilang kapalit, kailangang manilbihan ng mga
ordinaryong mamamayan sa mga lupang
pagmamay-ari ng mga nasabing mayayaman. Ito
ang simula ng piyudalismo.

10.  Malaking bahagi ng piyudalismo ay ang
pagbibigay-halaga sa mga lupain. Hindi pa
laganap ang paggamit ng salapi sa panahong ito
kaya lupa ang nagsisilbing kabayaran at
kabuhayan. Sa piyudalismo, ipinagpapalagay na
ang lupa ay seguridad sapagkat ito ay hindi ito
basta-basta nauubos.

11.  Manor isang malaking lupang sakahan na
kalimitang pagmamay-ari o kontralado lamang
ng mga mayayaman o naghaharing-uri sa
lipunan.

12.  Ang piyudalismo ay unang namayagpag noong
Panahong Medyibal sa Europa nang mamuno sa
Inglatera si Haring William Normandy. Ang
piyudalismo ay tumutukoy sa sistemang
pampolitika kung saan ang kapangyarihan ay
hinahati- hati sa mga pangkat ng mga tao sa
lipunan.

14.  Komplikado ang relasyon ng isang panginoon at
ng kanyang basalyo dahil na rin sa pagkakaroon
ng iba't ibang panginoon ng isang basalyo na
kanyang dapat pakitunguhan at pagsilbihan.
 Sa katunayan, kinakailangang mamili ang
basalyo kung sakaling magkaroon ng alitan sa
pagitan ng kanyang mga panginoon.

15.  Hindi lamang namayagpag ang piyudalismo sa
mga bansang Inglatera at Pransya. Lumaganap
din ang sistemang ito sa ilang bansa sa Europa
gaya ng Italya, Espanya, Bohemia, Poland, at
Hungary. Sa Asya, dinala ng Espanya ang
sistemang ito nang sakupin nito ang Pilipinas.
Gayon din, nakarating ang sistemang ito sa
bansang Hapon na tinatayang tumagal nang
maraming taon.

16.  Ang manoryalismo isang makaprinsipyong
organisasyon o komunidad na sumibol noong unang
panahon lalong lalo na sa gitnang-kanlurang
Europa. Ito ay isang pamamaraan ng paghawak ng
isang panginoong may lupa ng mga malalawak na
lupain.

17.  Ang "manor" ay mula sa salitang Latin na
manerium na nangangahulugang "malaking
manor o lupang sakahan." Ito ay maihahalintulad
sa isang asyenda sa kasalukuyan. Makikita sa
asyendang ito ang tirahan ng panginoon o may-ari
ng lupa, tirahan ng mga serf o magsasaka, at ang
mga lupang sakahan. Sa kasaysayan, nagsilbing
tagapayo ng mga magsasaka ang mga paring
nananahan sa mga simbahan sa manor.

19.  Ang sistemang ito ay nag-umpisang umiral sa Europa
nang humina ang Imperyong Romano. Ang
manoryalismo ay isang sistemang pang- ekonomiya
nang panahong ito at kilala rin bilang senyuryalismo.
Sa sistemang ito, ang isang magsasaka o serf ay
nakikiusap sa mga may-ari ng malalaking lupa, kung
saan ang kanyang maliliit na lupa ay isinusuko niya sa
mga panginoong maylupa (landlord) kapalit ng
proteksiyon mula sa anumang banta sa buhay.

20.  Sa kabilang banda, may sinusunod ding pamamaraan
ang mga magsasaka kung paano ang tamang
pagtatanim sa isang manor. Ito ay tinatawag na three-
field system, kung saan ang isang lupain ay hinahati sa
tatlong bahagi. Ang unang bahagi ay tinatamnan ng
mga trigo, at mga gulay naman sa ikalawang bahagi.
Samantalang walang itinatanim sa ikatlong bahagi.

22.  Bukod sa pagtatanim, malaki rin ang naging
gampanin ng kababaihan sa manoryalismo. Sila ay
nakilala sa pamamagitan ng paghahabi ng mga tela
at sa paggawa ng mga sapatos na yari sa balat ng
hayop.

23.  Malinaw sa sistemang ito na hindi alipin ang isang
magsasaka o serf. Ngunit gaya ng mga alipin, ang
mga magsasaka ay hindi basta- basta maaaring
magdesisyon o kumilos nang walang pahintulot
buhat sa panginoong maylupa o landlord.

24.  Halimbawa, bawal silang umalis nang walang
basbas ng panginoong maylupa. Ang paghihigpit na
ito ay nagresulta sa kawalang-alam ng mga serf sa
mga nangyayari sa labas ng kanilang nasasakupan.

25.  Ayon sa mga eksperto, ang pagsigla ng kalakalan
ay ang isa sa mga pangunahing sanhi ng
pagsilang ng mga bayan sa Europa. Dinala ng
masaganang kalakalan ang pamumuhay ng mga
mamamayan sa kaunlaran, partikular na ang mga
mamumuhunan.

26.  Dahil sa magandang takbo ng kalakalan,
kinailangang magkaroon ng matatag na sandigan
ang mga mamumuhunan kaya naman naisip
nilang manirahan nang sama-sama sa isang lugar,
na hindi nagtagal ay naging bayan.

27.  Samantala, kabilang ang Venice, London, Paris,
Florence, Munich, Bologna, at Vienna sa mga
mauunlad na bayan noon sa Europa

28.  Ang Venice naman ang itinuturing bilang
pinakatanyag na bayan sa lahat. Kasama ang
Milan at ang Genoa, ang mga ito ay itinuring
bilang "Bayang Mahusay sa
Pakikipagkalakalan.” Kalimitan sa kanilang
mga produkto ay porselana, bubog, at alak.

29.  Hindi rin naman nagpahuli sa kasaganahan ang
mga bayan ng Milan at Florence. Ang
pagkakaroon ng mga tanyag na unibersidad ang
nagpaningning naman sa mga bayan ng Oxford at
Cambridge. Nakilala naman ang Canterbury sa
pagiging banal na bayan. Sa katunayan, ito ay
nagsilbing sentro bilang bayan-dalangitnan.

30.  Ang guild ay isang samahang naglalayong
maprotektahan ang mga mangangalakal,
negosyante, at ang mga mamimili. Ang salitang
guild ay nagmula sa salitang Saxon na gilden na
nangangahulugang "magbayad." Kalimitan ito ay
naiuugnay rin sa isang samahan, organisasyon,
kapatiran, o asosasyon.

31.  Dahil sa lumalaki at dumarami na ang mga
naturang negosyo, naisip ng mga negosyante na
magtayo ng isang samahang naglalayong
protektahan ang kanilang pinagkakakitaan laban
sa labis na pagbabayad ng buwis sa mga
kinauukulan at maibigay sa mga mamimili ang
pinakamahusay na kalidad ng kanilang produkto.

32.  Taliwas sa inaakala ng marami, hindi ganoon
kadaling mapabilang sa naturang samahan.
Kailangan munang manilbihan ng isang
indibidwal sa isang punong artesano (master
craftsman) sa loob ng 3 hanggang 12 taon bilang
isang apprentice.
 Matapos ang yugtong ito siya ay tatawaging
journeyman, kung saan may karapatan na siyang
maningil ng bayad sa kanyang paglilingkod.

34.  Dahil sa samahang ito ay nagkaroon ng maayos at
de-kalidad na mga produkto. Nagpatayo rin ang
mga miyembro nito ng mga estruktura.

36.  Masaasabing ang yugtong ito ay panahon
kung saan ang kalakalan sa Europa ay naging
maunlad dala ng iba’t-ibang pagbabago sa
sistemang pang-ekonomiya at pamamaraan
sa lipunan.

37.  Ang burgesya ay tinatawag na gitnang-
uri o middle class. Ito ay kinabibilangan
ng mga mangangalakal at negosyante.
Ang kanilang buhay ay umiikot sa mga
pamilihan at hindi nakasandal sa mga
lupang sakahan at relihiyon.

38.  Subalit nagkaroon ng pagbabago nang
nabigyan sila ng kapangyarihang
pampolitika noong ika-19 na siglo.

40.  Dumami ang mga negosyante nang
maraming Europeo ang tumigil sa pagsasaka
at ginugol ang kanilang buhay sa paggawa
ng iba't ibang produkto upang ibenta, gaya
ng mga tela, kasangkapan sa bahay, sapatos,
at palamuti. Dito nagsimula ang pag-usbong
at pagdami ng mga burges.

41.  Kasabay ng paglakas ng kapangyarihan ng
gitnang-uri sa lipunan, umusbong din ang
panibagong sistemang pangkabuhayan sa
Europa. Ito ay tinatawag na merkantilismo.
Ang "merkantilismo" Latin na mernas na
nagunguhulugang “mamili” “buyer”.

42.  Matatandaan na noong panahon ng
piyudalismo ay namayani ang kapangyarihan
ng mga panginoong maylupa sapagkat nasa
kanilang mga kamay ang kontrol sa mga fief
na ipinagkaloob ng hari. Halos lahat ng mga
desisyon ay nasa kamay ng isang basalyo at
limitado lamang ang sa hari.

43.  Subalit nagbago ito nang ibinaling ng mga
tao ang kanilang tiwala sa hari dahil narin sa
kapabayaan ng mga basalyo. Dito na
nagsimula ang monarkiyang sistema ng
pamahalaan.

44.  Sa katunayan, sa pagkawala ng
kapangyarihan ng mga anginoong maylupa,
ang hari ang nagsilbing pinuno at
nagpatingkad a pagtatatag ng pamahalaang
monarkiya. Sa pamahalaang ito, as
naramdaman ng mga mamamayan ang
proteksiyon mula sa nunong hari. Kapalit
naman nito ay ang pagbabayad nila ng buwis.

45.  Sa kasalukuyan, ilan sa mga bansang may
monarkiyang tema ng pamahalaan ay ang
Gran Britanya, Belgium, United Arab
mirates, Qatar, Hapon, Sweden, Norway, at
Denmark.