AP 5 ARALIN 18 Mga Pandaigdigang Pangyayari na Nakatulong sa Pag-usbong ng Kamalayang Malaya

3. • Ang eksplorasyon at
pananakop ng mga
bansang Kanluranin sa mga
bagong lupain ay ginawa
dahil sa maraming
kadahilanan. Isa ang
paniniwala ng mga taga-
Europa sa teorya ng
merkantilismo.

4. • Ang merkantilismo ay ang
paniniwalang mas magiging
makapangyarihan ang isang
bansa kung mahahawakan
nito ang ekonomiya. Batay sa
teoryang ito, kailangang mag-
ipon ng kayamanang ginto at
pilak ang bansa.

5. • Kailangan ito upang
makabuo at makapagpanatili
ng isang malakas na
sandatahang lakas. Ang
militar ang inaasahang
magtataguyod
sakapangyarihan ng
namumuno. Ang kayamanan
ang pambayad sa mga
sundalong bubuo sa
sandatahang lakas.

6. • Upang magkamal ng
kayamanan, isa sa mga
paraan ay ang pagsakop ng
mga kolonya. Ang kolonya
ang pagkukunan ng mga
produkto para sa kalakalan.
Dito rin galing ang mga
manggagawa na magtatanim
ng mga halamang paninda at
kukuha ng mga mina.

7. •Maaaring hindi sila
bayaran nang tama ng
pamahalaan sa
pagtatrabaho sapagkat
sila ay mistulang alipin
ng sumakop na bansa.

8. • Ngunit sa pagdaan ng
panahon, nagbago ang
pananaw sa Europa. Dumami
ang mga mangangalakal.
Unti-unting nawala ang
paniniwala sa merkantilismo
at napalitan ito ng
kapitalismo.

9. • Ang kapitalismo ay ang
pribadong pag-aari ng
kapital na pera, lupa,
negosyo, at iba pang
katulad. Ito ang gagamitin
upang yumaman at maging
makapangyarihan ang isang
tao.

11. • Halos kasabay ng pag-
usbong ng kapitalismo sa
ika-16 at ika-17 dantaon
(1700-1800) ang
pagbabago sa kaisipan na
dala ng Panahon ng
Kaliwanagan (Age of
Reason o Enlightenment).

12. • Sa panahong ito, lumitaw
ang mga bagong ideya
tungkol sa iba't ibang
larangan. Kabilang dito ang
mga isinulat ni Thomas
Hobbes (Leviathan) ukol sa
kahalagahan ng pamahalaan

13. • Ang ideya ni John Locke
(Two Treatises of
Government) ukol sa mga
karapatan ng mamamayan
at kahalagahan ng
edukasyon

14. • Ang isinulat ni Jean Jacques
Rousseau (The Social
Contract) ukol sa mga
tungkulin ng namamahala at
ng mga mamamayan.

15. • Marami ring pilosopo ang
nagsulat ukol sa kalayaan ng
tao, sa paraan ng
pamamahala, batas, at iba
pa.
• Lumaganap ang mga
ganitong pananaw sa ibang
bahagi ng mundo. Sa
pagbubukas ng Suez Canal
noong 1869 napabilis ang
paglaganap ng mga ideya sa
Asya.

16. • Naimpluwensiyahan nito
ang pag-iisip ng mga tao sa
mga kolonya. Lumawak ang
kaisipan ng mga sinakop na
mamamayan.
• Nalaman nila ang kanilang
mga karapatan bilang mga
mamamayan at bansa at
lalong sumidhi ang
pagnanais na makalaya mula
sa dayuhang kolonista.

18. • Ang Rebolusyong Pranses ay
sumiklab noong 1789 laban
sa pamahalaan ni Haring
Louis XVI at mga
namumunong uri.
• Nakita ng mga tao ang maluhong
pamumuhay ng palasyo sa gitna ng
kakulangan sa pagkain at trabaho ng
nakararaming mamamayan, at
mataas na presyo ng bilihin. Nag-alsa
ang mga manggagawa at nagkagulo
sa Paris at iba pang lugar sa Pransya.

20. • Ipinaglaban ng mga
manggagawa ang "kalayaan,
pagkakapantay-pantay, at
pagkakapatiran (liberty,
equality, and fraternity).
Lumalâ ang kaguluhan at
napilitang gumawa ng mga
pagbabago ang pamahalaan.

21. • Ginawa ang Deklarasyon ng
mga karapatan ng Tao.
Nabago rin ang mga
patakaran ng pamahalaan
ukol sa pag-aari ng lupa,
ukol sa katayuan ng mga
pari, at sa negosyo.

22. • Noong 1791, ginawa ang
konstitusyon na bumuo ng
batasan ng mga kinatawan
ng mamamayan.
Matagumpay na nakamit ng
mga Pranses ang mga
pagbabagong hinihingi nila.

23. • Malaki ang impluwensiya ng
Rebolusyong Pranses sa mga
mamamayang Pilipino.
Halos pareho ang kalagayan
ng mga Pilipino sa kalagayan
noon ng mga
manggagawang Pranses.

24. • Inalipin ng mga namumuno
sa pamahalaan ang mga
manggagawa upang sila ay
yumaman at maging
makapangyarihan. Marami
ring pang-aabusong ginawa
ang mga taong simbahan.

25. • Naging inspirasyon ito ng
ilang bayaning Pilipino tulad
nina Rizal at Bonifacio at
mga kapanalig upang
ipaglaban ang karapatan ng
mga Pilipino para sa
katarungan at kalayaan.

26. • Nagmula sa mga
nakaririwasang pamilya sa
Pilipinas ang mga
ilustradong Pilipino.
Ilustrado ang tawag sa mga
taong nakaabot sa mataas
na antas ng pag-aaral.

27. • Dumami ang mga
nakaririwasang pamilya sa
Pilipinas na nakayang magpa-
aral ng anak sa mga kolehiyo o
unibersidad dito sa bansa at sa
Europa.
• Kasama rito ang mga paring sina
Jose Burgos, Mariano Gomez, at
Jacinto Zamora, at ang mga
estudyanteng Pilipino na
nakapagaral sa Madrid tulad
nina Jose Rizal, Graciano Lopez-
Jaena, Marcelo H. del Pilar, at
iba pa.

28. • Ang mga ilustrado ang namuno
sa mga kilusan upang labanan
ang mga pang-aabuso at
katiwalian sa pamahalaang
kolonyal.
• Dahil mas malawak ang
kaalaman ukol sa mga
nangyayari sa Europa at mga
bagong ideya at pananaw, sila
ang malakas na nag-udyok sa
mga tao upang ipaglaban ang
mga karapatan ng Pilipino at
ang kalayaan.

29. • Ang mga ilustrado ang namuno
sa mga kilusan upang labanan
ang mga pang-aabuso at
katiwalian sa pamahalaang
kolonyal.
• Ang mga paring Pilipinong
ilustrado ang namuno sa kilusan
para sa pagbibigay ng pantay na
karapatan sa mga paring
Pilipino.
• Ang mga estudyanteng ilustrado
na nasa Madrid sa Espanya ang
namuno ng Kilusan sa Reporma.

30. • Malaki ang naging papel ng
mga pagbabago sa pananaw
ng mga tao sa daigdig at sa
pag-usbong ng kamalayang
makabayan o nasyonalismo
sa Pilipinas.
• Naimpluwensiyahan ng mga
bagong ideya sa Panahon ng
Kaliwanagan ang mga
Pilipino.

31. • Nakatulong dito ang mas
madaling paglalakbay sa pagitan
ng Pilipinas at Europa, at ang
pagdami ng mga Pilipinong
nakapag-aral sa mataas na antas
ng edukasyon.
• Ngunit higit sa lahat, ang
matinding paghihirap ng mga
Pilipino sa kamay ng kolonyal na
pamahalaan ang malakas na
nagtulak sa pakikibaka ng
bayan.