GEOTOPES, GEOPARKS, GEOLOGICAL HERITAGE, GREECE, CRITERIA, NATURA, METEORA, ENVIRONMENT

1. Καθηγ. Χαρά Ντρίνια
Γεώτοποι – Μνημεία Γεωλογικής
Κληρονομιάς

2. Η Γεωλογία με νόμο της ΕΕ
 Περιβάλλον
 Κληρονομιά
 Στρατηγική
 Ασφάλεια (Γεωτεχνική)
Τέσσερις κύριοι τομείς

3. Περιβάλλον
 Φυσικό Περιβάλλον
 Αβιοτικά στοιχεία (έδαφος, υπέδαφος, νερό, ατμόσφαιρα, κλίμα)
 Βιοτικά στοιχεία (άνθρωπος, φυτά, ζώα)
 Ανθρωπογενές Περιβάλλον
 Δρόμοι, κατοικίες, κατασκευές, μέσα μεταφοράς, προϊόντα
 Τρόπος οργάνωσης, ιδέες, αξίες, πολιτισμός κάθε κοινωνίας
(Κοινωνικό, πολιτισμικό, ιστορικό, θρησκευτικό, οικονομικό
περιβάλλον)
 Αλληλεπίδραση ανθρώπου - περιβάλλοντος
 Διατάραξη ισορροπίας Φυσικού - Ανθρωπογενούς
Περιβάλλοντος

4. ΦΥΣΙΚΟ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ
Οξυγόνο άζωτο
και άλλα αέρια
ΥΔΡΟΣΦΑΙΡΑ
Νερό ,πάγος
υδρατμοί
ΛΙΘΟΣΦΑΙΡΑ
Έδαφος και
υπέδαφος
ΒΙΟΣΦΑΙΡΑ
Η περιοχή που
Υπάρχει ζωή
Τα τμήματα του φυσικού περιβάλλοντος

5. Από το διάστημα, η γη φαίνεται μικρή, πεπερασμένη και εύθραυστη.
Ποιο είναι το πρώτο πράγμα
που παρατηρείτε για τον
πλανήτη μας όταν βλέπετε
αυτήν την εικόνα;
Η γη αποτελείται από διάφορα
ενσωματωμένα μέρη
(σφαίρες) που αλληλεπιδρούν
το ένα με το άλλο:
• Ατμόσφαιρα
• Υδρόσφαιρα
• Λιθόσφαιρα
• Βιόσφαιρα

6. Το Σύστημα της Γης
Ατμόσφαιρα: τα
στροβιλίζοντα σύννεφα της
ατμόσφαιρας
αντιπροσωπεύουν το πολύ
λεπτό κάλυμμα του αέρα που
καλύπτει τον πλανήτη μας.
Είναι όχι μόνο ο αέρας που
αναπνέουμε, αλλά μας
προστατεύει από την
επιβλαβή ακτινοβολία από τον
ήλιο.
Υδρόσφαιρα: ο παγκόσμιος
ωκεανός είναι το πιο
προεξέχον χαρακτηριστικό
γνώρισμα (του μπλε) πλανήτη
μας. Οι ωκεανοί καλύπτουν
~71% του πλανήτη μας και
αντιπροσωπεύουν 97% όλου
του ύδατος στον πλανήτη μας.

7. Βιόσφαιρα: περιλαμβάνει όλη τη
ζωή στη γη - που
συγκεντρώνεται στην
επιφάνεια. Τα φυτά και τα ζώα
όχι μόνο αποκρίνονται στο
περιβάλλον τους αλλά και
ασκούν έναν πολύ ισχυρό
έλεγχο των άλλων τμημάτων
του πλανήτη.
Λιθόσφαιρα: αντιπροσωπεύει
την πλειοψηφία του γήινου
συστήματος. Το μεγαλύτερο
μέρος της γης βρίσκεται σε
απρόσιτα βάθη. Εντούτοις, η
λιθόσφαιρα ασκεί μια ισχυρή
επιρροή σε όλα τα άλλα μέρη
(π.χ. μαγνητικό πεδίο).
Το Σύστημα της Γης

8. Το Σύστημα της Γης
Αυτό το σχήμα παρουσιάζει τη
δυναμική αλληλεπίδραση μεταξύ των
σημαντικότερων σφαιρών.

9.  «Συχνά ο όρος ποικιλότητα στη Φύση εκλαμβάνεται ως
ποικιλότητα του έμβιου κόσμου…» (Milton 2002).
 Σε κανένα από τα προγράμματα ή τις προσπάθειες
προστασίας δεν συμπεριλαμβάνεται άλλο εκτός της
χλωρίδας, πανίδας και των οικοσυστημάτων.
 Όμως το αβιοτικό περιβάλλον (γεωλογία, κλίμα, φυσικές
διεργασίες) είναι αυτό που καθόρισε και καθορίζει τη ζωή και
τις ιδιαιτερότητές της σε έναν τόπο.

10. Γεωπεριβάλλον
 Το γεωπεριβάλλον, ειδικότερα το ανάγλυφο, είναι
αποτέλεσμα της δράσης ενδογενών και εξωγενών
δυνάμεων, σε συνδυασμό με τη δράση του
ανθρώπου ως γεωμορφολογικού παράγοντα.
 Λειτουργεί ως μάρτυρας των γεωλογικών
φαινομένων, των διεργασιών τους και των
γεωλογικών καταστροφών, ενώ συγχρόνως πάνω
του εγγράφεται κάθε κοινωνικοοικονομική
πραγματικότητα.

11. Γεώτοποι
 Ο μεγάλος αριθμός θέσεων των, κάθε μορφής, αποτυπώσεων των
γεωλογικών φαινομένων και των διεργασιών τους, που
προσδιορίζονται στο γεωλογικό χρόνο, αποτελούν τους γεώτοπους.
 «Με τον όρο γεώτοποι, σύμφωνα με τον «Άτλαντας των Γεωλογικών
Μνημείων του Αιγαίου 2002» χαρακτηρίζονται σημαντικές γεωλογικές
δομές, χαρακτηριστικές ή σπάνιες μεταλλοφόρες εμφανίσεις, σπάνιες
ορυκτολογικές παραγενέσεις, σημαντικές πετρολογικές εμφανίσεις,
ιδιαίτερες ιζηματογενείς δομές, σπάνια ή χαρακτηριστικά
απολιθώματα, στρωματότυποι, χαρακτηριστικές τεκτονικές δομές,
θέσεις σύγχρονων γεωμορφολογικών και γεωλογικών διεργασιών,
ιδιαίτεροι γεωμορφολογικοί σχηματισμοί και τοπία ιδιαίτερου φυσικού
κάλλους».
 Πρόσφατα, με το νόμο για τη βιοποικιλότητα, ο όρος γεώτοπος
ορίστηκε νομικά: (ν.3937/ Φ.Ε.Κ 60, τ. Α /31-311άρ 2 εδάφιο 2), ως: «οι
γεωλογικές –γεωμορφολογικές δομές που συνιστούν φυσικούς
σχηματισμούς και αντιπροσωπεύουν σημαντικές στιγμές της
γεωλογικής ιστορίας της γης, είναι σημαντικοί μάρτυρες της μακράς
εξέλιξης της ή δείχνουν σύγχρονες φυσικές, γεωλογικές διεργασίες
που συνεχίζουν να εξελίσσονται στην επιφάνεια της Γης».

12. Γεώτοποι
 Ως φυσικοί γεώτοποι θεωρούνται τα δημιουργήματα
των δυνάμεων της φύσης και των μεταξύ τους
διεργασιών, που αντιλαμβανόμαστε άμεσα και
περιέχουν ορυκτά, μεταλλεύματα, απολιθώματα
πανίδας χλωρίδας ή δείχνουν φαινόμενα γεωλογικού
ενδιαφέροντος, όπως ρήγματα, ηφαίστεια και
αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες και μαρτυρίες
των διεργασιών των δυνάμεων της φύσης.
 Ως ανθρωπογενείς γεώτοποι θεωρούνται οι
γεώτοποι που προκύπτουν μετά από ανθρώπινη
δραστηριότητα

13. Γεώτοποι
 Παρεμφερείς όροι όπως «ποικιλότητα αναγλύφου», «γεωμορφική
ανομοιογένεια», χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στα 1980’s, ενώ ο
όρος «γεωποικιλότητα» (geodiversity) στα 1993-96 στην Τασμανία.
 Γεωποικιλότητα
 Η ποικιλότητα γεωλογικών (υποκείμενο πέτρωμα), γεωμορφολογικών (ανάγλυφο)
και εδαφικών χαρακτηριστικών, συνδυασμών, συστημάτων και διεργασιών
(Australian Heritage Commission 2002).
 Η σύνδεση ανάμεσα στους ανθρώπους, τα τοπία και τον πολιτισμό: Η ποικιλία
γεωλογικών περιβαλλόντων, φαινομένων και διεργασιών που δημιουργούν αυτά τα
περιβάλλοντα, τα πετρώματα, τα ορυκτά, τα απολιθώματα και τα εδάφη, όπου
τελικά αναπτύσσονται οι συνθήκες για τη ζωή στη Γη (Stanley 2001).
 Γεωδιατήρηση: Είναι η συνετή χρήση, αξιοποίηση του γεωπεριβάλλοντος
και ως έννοια σχετίζεται με την αειφόρο ή βιώσιμη ανάπτυξη.

14. Γεώτοποι
 Γεωλογική–γεωμορφολογική Κληρονομιά: το σύνολο των
γεωτόπων μιας περιοχής. Προσδιορίζεται από τη σημασία
και την αξία διατήρησης των γεωτόπων, λόγω των
ιδιοτήτων τους (σπανιότητας, ποικιλότητας, πληρότητας,
φυσικότητας, μοναδικότητας, αντιπροσωπευτικότητας),
καθώς και των λόγων που την επιβάλλουν (επιστημονικοί,
εκπαιδευτικοί πολιτιστικοί, αισθητικοί).
 Φυσικό μνημείο: Ο χαρακτηρισμός αναφέρεται σε κάθε
περίεργο και άξιο λόγου φυσικό δημιούργημα, το οποίο
προκαλεί το ενδιαφέρον για την ιδιαιτερότητά του.
 Γεωλογικό μνημείο: Αποδίδει και περιγράφει τις
εξέχουσες, μοναδικές και αντιπροσωπευτικές θέσεις των
γεωτόπων.

15. Η αξία της Γεωποικιλότητας
 Η αξία της Γεωποικιλότητας διακρίνεται:
 Εθιμική (Φιλοσοφική): μόνο και μόνο για αυτό που
αντιπροσωπεύει.
 Πολιτισμική και αισθητική: για τη συμβολή της στον
πολιτισμό και την αισθητική εικόνα ενός τόπου ή μιας
κοινωνίας
 Οικονομική: φυσικά υλικά, ορυκτοί πόροι και χρήση.
 Επιστημονική και ερευνητική: για επιστημονικούς και
διδακτικούς σκοπούς.

16. Απειλές-η ανάγκη της Γεωδιατήρησης
 Η Γεωποικιλότητα απειλείται από:
 Φυσικές διεργασίες (διάβρωση, αποσάθρωση)
 Πιεστική εκμετάλλευση φυσικών πόρων
 Αναγκαίες ανθρώπινες υποδομές
 Ανθρώπινες συμπεριφορές (βανδαλισμοί, συλλογή, φοβίες,
πειραματισμούς ανάπτυξης κλπ)
 Αξία + Απειλές = Ανάγκη Γεωδιατήρησης
 Συνεπώς
 Γεωποικιλότητα είναι η ποιότητα που θέλουμε να διατηρήσουμε
 Γεωδιατήρηση είναι το εργαλείο για να το πράξουμε
 Γεωλογική κληρονομιά είναι το σύνολο που αξίζει να διατηρήσουμε σε
έναν τόπο.

17. Γεωδιατήρηση
 Η Γεωδιατήρηση αποτελεί ένα σχετικά νέο επιστημονικό πεδίο
που προέκυψε σαν αποτέλεσμα της διαρκώς αυξανόμενης
σημασίας που προσλαμβάνει τις τελευταίες δεκαετίες η
διαφύλαξη και η βιώσιμη χρήση των περιβαλλοντικών πόρων.
 Η Γεωδιατήρηση συνδυάζει:
 τη διατήρηση της γεωποικιλότητας ως μιας από τις δύο
περιβαλλοντικές συνιστώσες (η άλλη είναι η βιοποικιλότητα) και
 τη διατήρηση της γεωλογικής κληρονομιάς τόσο ως μάρτυρα της
ιστορίας της γης (που η κατανόησή της αποτελεί μέρος του
ανθρώπινου πολιτισμού) όσο και ως χρήσιμη αξία για σκοπούς
ανθρώπινης ανάπτυξης σχετικούς με την εκπαίδευση, την
επιστημονική έρευνα και την αναψυχή (τουριστική, αισθητική,
αθλητική κ.α.)

18. Γεωδιατήρηση
 Η διατήρηση των αντιπροσωπευτικών γεωλογικών και
γεωμορφολογικών περιοχών.
 Είναι μια θεμελιώδης παράμετρος και η προώθησή της έχει
προωθηθεί σε εθνικό επίπεδο, σε πολλές χώρες.
 Εντούτοις, παραμένει ακόμα εκτός των αποφάσεων και των
πρακτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
 Δεν υπάρχει καμία σαφής ευρωπαϊκή νομοθεσία σχετικά με
τη γεωδιατήρηση, καμία οδηγία και συνεπώς κανένα
ευρωπαϊκό πρόγραμμα και κεφάλαιο με σχετικές εκτιμήσεις

19. Ιστορική αναδρομή
 Η προστασία γεωλογικών και γεωμορφολογικών
σχηματισμών και τοπίων ξεκίνησε από τον 19ο αιώνα.
 1819 Εδιμβούργο Σκοτίας, νομική προστασία για τη διατήρηση του
χαρακτηριστικού πετρώματος της περιοχής.
 1836 Siebengebirge Γερμανίας, ιδρύθηκε το πρώτο γεωλογικό
φυσικό μνημείο στον κόσμο.
 1872 Yellowstone ΗΠΑ, για την αισθητική του τοπίου και τη
γεωλογική του αξία.
 1870’s Ελβετία, καμπάνια για την προστασία των Ερατικών λίθων.
Σκοτία: ιδρύεται «Επιτροπή Ερατικών Λίθων»

20. Κατηγορίες γεωτόπων
 Οι γεώτοποι διακρίνονται σε πολλές κατηγορίες
ανάλογα με τον σκοπό που εξυπηρετούν. Οι
βασικότερες κατηγορίες είναι:
 Ερευνητικοί, επιστημονικοί γεώτοποι
 Εκπαιδευτικοί
 Πολιτιστικοί
 Οικολογικοί
 Τουριστικοί
 Αισθητικοί

21. Κατηγορίες γεωτόπων
 Ανάλογα με τον τρόπο δημιουργίας:
 Φυσικοί γεώτοποι: είναι δημιουργήματα φυσικών διεργασιών.
 Ανθρωπογενείς γεώτοποι: προέρχονται μετά από άμεση ή έμμεση
ανθρώπινη επέμβαση και δράση.
 Ανάλογα με το σκοπό:
 Ερευνητικοί –Επιστημονικοί Γεώτοποι
 Εκπαιδευτικοί Γεώτοποι: α) για μαθητές β) για φοιτητές και γ) για
επίδειξη.
 Πολιτιστικοί Γεώτοποι: α) γεωιστορικοί β) γεωμυθολογικοί γ)
λαογραφικοί.
 Αισθητικοί γεώτοποι: Βράχοι Μετεώρων, Βώλαξ Τήνου, φάρος Τουρλίτη
Άνδρου.
 Γεώτοποι φυσικών καταστροφών: προέρχονται από ιστορικούς
σεισμούς, ηφαιστειακές εκρήξεις και τσουνάμι. Τα ίχνη αρχαίων
σεισμών και ηφαιστειακών εκρήξεων, επικαλούνται, ιστορικοί και
αρχαιολόγοι για να ερμηνεύσουν τα διάφορα πολιτισμικά και οικιστικά
κενά που εντοπίζουν
 Γεώτοποι ανθρωπογενών καταστροφών
 Μουσεία Φυσικής Ιστορίας-Γεωλογικά

22. Κατηγορίες γεωτόπων
 Ανάλογα με τη σημασία και το ενδιαφέρον που
παρουσιάζουν:
 Παγκόσμιοι
 Ευρωπαϊκοί
 Εθνικοί
 Περιφερειακοί
 Τοπικοί
 Ανάλογα με το αίτιο σχηματισμού τους:
 Ενδογενείς: προέρχονται από ηφαίστεια, σεισμούς και
κατολισθήσεις
 Εξωγενείς: προέρχονται από τον αέρα και το νερό
 Ανθρωπογενείς: προέρχονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα,
όπως γεώτοποι, μαρμάρου, λιγνίτη κ.ά.

23. Κατηγορίες γεωτόπων
 Ανάλογα με το τι παρουσιάζουν, κατατάσσονται ως θέσεις:
 Θέσεις περιεχομένου: Παλαιοντολογικού ενδιαφέροντος,
απολιθωμάτων με θέσεις πανίδας – ασπόνδυλων – σπονδυλωτών,
θέσεις χλωρίδας, θέσεις ορυκτών και πετρωμάτων των οποίων τα
ευρήματα αποτελούν συλλογές, εκθέσεις και εκθέματα των
Μουσείων Γεωλογίας Παλαιοντολογίας και Ορυκτολογίας.
 Θέσεις κατάδειξης φυσικών φαινομένων: Θέσεις τεκτονικών
δομών όπως ρήγματα, θέσεις επωθύσεων, πτυχωμένα στρώματα,
καλύμματα, παράθυρα, θέσεις σπηλαίων, καταβόθρες, πόλγες,
δολίνες και γενικότερα καρστικά φαινόμενα, θέσεις καταρρακτών,
φαραγγιών, πηγών, ποταμών, εκβολών, παραλιών, παλαιοακτές,
τόμπολο, θέσεις θερμομεταλλικών πηγών, γεωθερμικών πεδίων,
ηφαιστείων, θέσεις κατολισθήσεων, φυσικών γεφυριών,
αμμοθίνες, θέσεις αποσάθρωσης, διάβρωσης και θέσεις
λεηλατημένες, κύρια απολιθωματοφόρες. Θέσεις που έχουν σωθεί,
όπως ο Ηριδάνος ποταμός, «ο Ηριδανός που σήμερα δεν υπάρχει.
Ένα μικρό ρέμα 500μ. στον Κεραμικό είναι ότι έχει απομείνει από
αυτόν». (Η Μαύρη Οικολογική Βίβλος 1995).
 Θέσεις εκδηλώσεων γεωλογικών φυσικών καταστροφών

24.  Θέσεις εκδηλώσεων γεωλογικών φυσικών καταστροφών
 Θέσεις που το γεωμορφολογικό τους ανάγλυφο σχετίζεται με
διάφορα γεγονότα, της κοινωνίας, τα οποία προσδιορίζουν τους
αντίστοιχους γεώτοπους: Ιστορικούς, (Θερμοπύλες),
Μυθολογικούς, Χριστιανικούς, (αγιάσματα, σπηλαιοεκλησιές),
Λαογραφικούς και Φαρμακευτικούς (Λιμνία γη).
 Θέσεις κατάδειξης ανθρωπογενών γεωτόπων: Όπως η Διώρυγα
της Κορίνθου, τα Λιγνιτωρυχεία Πτολεμαΐδας και Μεγαλούπολης,
τα αρχαία Μεταλλεία του Λαυρίου και της Σερίφου, τα αρχαία
Λατομεία Πεντέλης και γενικότερα οι γεώτοποι που προκύπτουν
από τα αρχαία και σύγχρονα αναπτυξιακά έργα
 Μουσεία Γεωλογίας Παλαιοντολογίας, Ορυκτολογίας: Μέσα,
από τα εκθέματα των συλλογών τους, μας επιτρέπουν να
αντιληφθούμε, διαφορετικά, μέρη το παλαιοπεριβάλλοντος

25. Κατηγορίες γεωτόπων
 Ιδιαίτερη κατηγορία γεωτόπων αποτελούν οι θέσεις που προέκυψαν:
 Aπο την επίδραση ενός φυσικού γεωλογικού φαινομένου σε άλλο. Όπως
για παράδειγμα, του σεισμού σε θερμομεταλλικά νερά, τα οποία στέρεψαν
ή εμφανιστήκαν, ή αυξομειώθηκε η παροχή του νερού τους, μετά από
σεισμό. Η «Πέτρα που κουνιέται» στην Κεφαλονιά σταμάτησε μετά από
σεισμό.
 Από την επαναχρησιμοποίηση των χώρων. Όπως το Ιστορικό Τεχνολογικό
Πάρκο του Λαυρίου. Όπου μετά τα απαραίτητα έργα για την επανάχρηση,
εγκαταστάσεων και του περιβάλλοντος χώρου παραχωρήθηκε στο Ε.Μ.Π
εξυπηρετώντας πολλαπλούς σκοπούς. Εκπαιδευτικούς, κοινωνικούς
πολιτιστικούς.
 Το Βαγονέτο, στη Φωκίδα, της S&B,εταιρείας Βιομηχανικών Ορυκτών Α.Ε.
που δίνει την δυνατότητα στον επισκέπτη να δει, την πρώην μεταλλευτική
στοά κατάλληλα διαμορφωμένη, τα μηχανήματα εξόρυξης του βωξίτη στο
περιβάλλοντα χώρο και να πληροφορηθεί της χρήσεις του βωξίτη στη
καθημερινή ζωή.
 Από την αποκατάσταση των χώρων, όπως στα λιγνιτωρυχεία της Δ.Ε.Η, στη
Πτολεμαίδα, στη Μεγαλούπολη, και στο Λατομείο Πεντέλης.
 Από κατασκευαστικά λάθη όπως στο φράγμα Περδίκκα στη Δ. Μακεδονία
(Πτολεμαΐδα) και τις κατολισθήσεις, ειδικά στη εθνική οδό Αθηνών –
Θεσσαλονίκης, στη περιοχή της Μαλακάσας, Τεμπών και γενικότερα στη
χώρα μας

26. Γεώτοποι - Ενδιαφέρον
 Πληροφορούν για το παλαιοπεριβάλλον της περιοχής,
καταγράφοντας τη γεωλογική ιστορία της, είτε λόγω περιεχομένου
(απολιθώματα, ζωικά ή φυτικά, ορυκτά, πετρώματα) είτε λόγω των
γεωλογικών φαινομένων και διεργασιών (συμφωνίες, ρήγματα,
πτυχώσεις κ.τ.λ) που εμφανίζουν. Αποτελούν μοναδικές καταγραφές
χωρίς αντίγραφα. (Μέντος Α 1996.)
 Εξασφαλίζουν ευνοϊκές συνθήκες για επιτόπια παρατήρηση,
καταγραφή, μελέτη και ερμηνεία τους.
 Αποτελούν μοναδικά αποδεικτικά στοιχεία της γεωιστορίας.
 Προσελκύουν το ενδιαφέρον των επιστημόνων και προκαλούν το
θαυμασμό της κοινωνίας
 Λειτουργούν ως αναπτυξιακοί πόλοι.
 Ενισχύουν την αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στην κοινωνία και τη
γεωλογία και αποτελούν μέσο για την κατανόηση και τον τρόπο
δημιουργίας του γεωπεριβάλλοντος. (Κουτσουβέλη Αν κ.α.1997)
 Συχνά αποτελούν τοπόσημα της περιοχής.

27. Γεώτοποι - Ενδιαφέρον
 Αποτελούν ταξιδιωτικούς προορισμούς, επιβάλλοντας την επιτόπια
επίσκεψη, αναδεικνύοντας το γεωτουρισμό και τις συναφείς με
αυτόν δραστηριότητες των γεωξεναγών, των γεωπροίόντων
 Αποτελούν γεωλογικούς φυσικούς πόρους που μπορούν να
αναδειχθούν και να αξιοποιηθούν. Μετά τη μετατροπή τους σε
προϊόν παρέχουν αγαθά και υπηρεσίες.
 Λειτουργούν πολύπλευρα: Ως Φυσικά Μουσεία, ως εργαστήρια της
φύσης, ως αξιοθέατα και τοπία.
 Συμβάλουν στη γνώση της, ξεχασμένης στις μέρες μας,
πατριδογνωσίας.
 Συμβάλλουν στην παραγωγή νέας επιστημονικής γνώσης και
δημιουργίας νέων ειδικοτήτων και προϊόντων.
 Συμβάλλουν στην ανάδειξη των εννοιών της γεωκληρονομιάς και
γεωδιατήρησης.
 Αναδεικνύουν τη γεωποικιλία.
 Λειτουργούν αναπτυξιακά

28. Κριτήρια επιλογής των γεωτόπων
 Κριτήρια επιλογής επιστημονικών και ερευνητικών γεωτόπων
 Σπανιότητα: προσδιορίζει τον περιορισμένο αριθμό τους, στον πλανήτη ή
εάν η εμφάνιση και εξάπλωσή τους είναι περιορίσιμη γεωγραφικά.
 Αντιπροσωπευτικότητα: προκύπτει από τη σύγκριση ανάμεσα στα
παγκόσμια όμοια και συγκεκριμενοποιούνται τα χαρακτηριστικά του, με
αποτέλεσμα να αποτελεί η θέση σημείο αναφοράς για την ερμηνεία
κατανόηση, σημασία των γεωλογικών φαινομένων και διεργασιών που
συντελέστηκαν και των συμπερασμάτων που διεξήχθησαν
 Ποικιλία: αναφέρεται στον αριθμό των αποτυπωμένων γεωλογικών
φαινομένων και διεργασιών και το ενδιαφέρον που παρουσιάζει το
καθένα
 Πληρότητα: σχετίζεται με το εάν το αντιπροσωπευτικό φαινόμενο είναι
πλήρες, χωρίς κενά
 Βαθμός φυσικότητας: σχετίζεται με τον αν βρίσκεται στην αρχική του
κατάσταση ή με τις λιγότερες ανθρώπινες επεμβάσεις
 Ιδιαιτερότητα: σχετίζεται με τις θετικές ή αρνητικές αποκλίσεις,
συμπεριλαμβανομένης και της αισθητικής. Οι σχετικές έννοιες όπως
απόλαυση, εντυπωσιασμός, έλξη, γοητεία, ομορφιά είναι μη μετρήσιμες,
υποκειμενικές και συνεπώς χωρίς ενδιαφέρον.

29.  Ο συνδυασμός της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς:
προσδιορίζεται η δράση της μιας ή και η μεταξύ τους αλληλοεπίδραση.
 Ο μεγαλύτερος αριθμός των κριτηρίων που συνυπάρχουν στο
γεώτοπο.
 Προσδιορίζεται η επίδραση της ανθρώπινη δραστηριότητας στο
γεώτοπο.
 Ο πιθανός κίνδυνος από την ανθρώπινη δραστηριότητα στο γεώτοπο.
 Η σημασία του γεώτοπου για τη γεωλογική επιστήμη
 Η ύπαρξη σχετικής βιβλιογραφίας
 Η συμμετοχή του σε μια ευρύτερη περιοχή διατήρησης της φύσης».
(Θεοδοσίου κ.α, 2006.)
 Με την βοήθεια των παραπάνω κριτήριων προσδιορίζεται η σημασία
των γεωτόπων, το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν και κατατάσσονται
αναλόγως, σε μια από τις παρακάτω κατηγορίες:
 Παγκοσμίου.
 Ευρωπαϊκού.
 Εθνικού.
 Περιφερειακού.
 Τοπικού, ενδιαφέροντος.

30.  Κριτήρια επιλογής εκπαιδευτικών γεωτόπων
 Η σαφήνεια, ενάργεια των χαρακτηριστικών και η
ποικιλότητά τους.
 Η δυνατότητα ανάπτυξης εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων.
 Η ορατότητα (θέαση).
 Η εύκολη πρόσβαση και ασφάλεια.
 Η σχετικά μικρή απόστασή τους από τους σχολικούς χώρους.
 Η ύπαρξη τους στο αστικό περιβάλλον.
 Η δυνατότητα σχετικής βιβλιογραφίας, η οποία βοηθά στη
δημιουργία ασκήσεων και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων.

31.  Κριτήρια επιλογής των πολιτιστικών γεωτόπων:
 Διερευνάται η σχέση σύνδεσης του γεώτοπου με μύθους,
παραδόσεις και κάθε είδους μνημεία, ιστορικά,
αρχαιολογικά.
 Κριτήρια επιλογής των οικολογικών γεωτόπων:
 Ο γεώτοπος μπορεί να είναι ο ίδιος ή ν’ αποτελεί το
υπόβαθρο ενός οικότοπου. Οι πολιτιστικοί, οικολογικοί
καθώς και οι τουριστικοί, αισθητικοί γεώτοποι μπορούν να
συνυπάρχουν σε μια κατηγορία, μια και τα μεταξύ τους όρια
είναι δυσδιάκριτα: (Θεοδοσίου κ.α, 2006.).

32. D. Hardin
GREECE
Tectonic setting
Aegean Sea/Hellenic Plate
Ελλάδα

33. D. Hardin
GREECE
Tectonic setting
Aegean Sea/Hellenic Plate
Ελλάδα

34. D. Hardin
GREECE
Subduction zone
Hellenic Trench
Ελλάδα

35. Ασθενόσφαιρα
Λιθόσφαιρα
Ηφαιστειακό τόξο
Τάφρος
Ασθενόσφαιρα
Ασθενόσφαιρα2
31
Υποβύθιση της αφρικανικής πλάκας
Ελλάδα

36. Ελλάδα
 Ως χώρα τεκτονικά ενεργή, αποτελεί ένα Φυσικό
Γεωλογικό Εργαστήριο και Μουσείο, που πρέπει και
μπορεί να αξιοποιηθεί για την ενημέρωση και την
εκπαίδευση και κατ΄ επέκταση την ευαισθητοποίηση των
πολιτών
 Πολύ ενδιαφέρουσα γεωλογία και γεωμορφολογία, και
πολύ μεγάλη γεωποικιλότητα:
 ποικιλία σχηματισμών, μορφών και διαδικασιών.
 Γεωλογική-Γεωμορφολογική Κληρονομιά

37.  Αδιάψευστοι μάρτυρες υπάρχουν πολυάριθμοι:
 τα σπήλαια των Ιωαννίνων,
 η Κοιλάδα των Τεμπών,
 ο Όλυμπος,
 το Φαράγγι της Σαμαριάς,
 το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου

38.  Οι ανθρώπινες δραστηριότητες, όμως, έχουν οδηγήσει σε
μια σημαντική απώλεια γεωλογικών, γεωμορφολογικών
και εδαφολογικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων και
επομένως σε μια απώλεια πληροφοριών, ουσιαστική για
την επιστήμη και την εκπαίδευση.
 οι τάσεις ανάπτυξης του ελληνικού χώρου κατά τη
μεταπολεμική περίοδο καθώς και η περιβαλλοντική
υποβάθμιση και συμφόρηση σε πολλά αστικά κέντρα
αλλά και σε τουριστικές περιοχές χαρακτηρίζονται από
υψηλού κόστους απώλειες και φθορές φυσικών κυρίως
πόρων
 άμεσες ενέργειες

39. Προκειμένου να διατηρηθεί ή ακόμα και να βελτιωθεί η
ποιότητα των γεωμορφών, ένας κατάλογος των
οικολογικώς, επιστημονικώς, πολιτιστικώς και ιστορικώς
σημαντικών περιοχών είναι απαραίτητος να δημιουργηθεί
 Να εντοπιστούν οι γεώτοποι, να ταυτοποιηθούν, να καταγραφούν
συστηματικά, να αξιολογηθούν και να αναδειχθούν.
 Να δημιουργηθεί Μητρώο Γεωτόπων με τη βοήθεια Συστημάτων
Γεωγραφικών Πληροφοριών, για κάθε χρήση αναπτυξιακή, περιβαλλοντική,
τουριστική, εκπαιδευτική, πολιτιστική.
 Να επιλεγούν σύνολα γεωτόπων - με την εφαρμογή μιας σειράς κριτηρίων
(π.χ. αξία γεωλογικών χαρακτηριστικών, ικανή έκταση, λύσεις πρόσβασης,
συνεργασία με τοπική αυτοδιοίκηση, στάση τοπικού πληθυσμού, κλπ ) - για
συγκεκριμένες προτάσεις ανάδειξης και ανάπτυξης γεωδιαδρομών και
δυνητικών γεωπάρκων.
 Να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα του έργου με διάχυση πληροφορίας,
οργάνωση εργαστηρίων, ημερίδων, δημιουργία υλικού ενημέρωσης,
προβολής, εκπαίδευσης.

40.  Στην Ελλάδα, η έννοια της γεωδιατήρησης και η καταγραφή των πιο
αντιπροσωπευτικών γεωλογικών θέσεων πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά από το
Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών Ελλάδας (ΙΓΜΕ), το 1982 και μια
πρώτη ad hoc καταγραφή περίπου 50 γεωτόπων καταρτίστηκε και διατέθηκε στο
Υπουργείο Πολιτισμού.
 Αυτή η προσπάθεια σταμάτησε έως το 1995, όπου μια νέα ομάδα εργασίας συστάθηκε
με σκοπό τη συστηματική συλλογή και συμπλήρωση ενός δικτύου από τους πιο
αντιπροσωπευτικούς γεωτόπους της Ελλάδας. Δυστυχώς, η εργασία αυτή προχώρησε
με πολύ αργό ρυθμό, γεγονός που οφείλεται στον ανεπαρκή οικονομικό
προϋπολογισμό. Επιπλέον καθήκοντα της ομάδας αυτής ήταν η διερεύνηση του τρόπου
εμφάνισης της γεωδιατήρησης στην ελληνική νομοθεσία και η συνέχιση των εργασιών
σχετικά με τις προτάσεις της νομοθεσίας για τις προϋποθέσεις και τα βήματα που
πρέπει να ληφθούν για την προστασία των γεωτόπων. Οι εργασίες αυτές έχουν ήδη
ολοκληρωθεί, παρόλα αυτά τα αποτελέσματά τους δεν έχουν ληφθεί υπόψη από το
κράτος μέχρι σήμερα.
 Στα μετέπειτα χρόνια, πολλές σχετικές δραστηριότητες έχουν πραγματοποιηθεί και η
νέα έννοια της γεωλογικής διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς, νέα ορολογία,
έχει διαδοθεί αρκετά προς τα έξω, ειδικά σε δραστηριότητες που αφορούν στην
ευαισθητοποίηση, την εκπαίδευση και την κατάρτιση καθώς και στη δημιουργία
εκπαιδευτικών γεωτόπων και παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

41. Ελληνικό Νομικό Καθεστώς
 Προστασία της Γεωλογικής Κληρονομιάς είναι δυνατή
μόνο μέσω
 Του Νόμου για την «προστασία του Φυσικού
περιβάλλοντος» (Ν.1650/86) ως Εθνικά Πάρκα, Μνημεία της
Φύσης, αισθητικά τοπία.
 καθιερώνεται νέα κατηγοριοποίηση των προστατευόμενων
περιοχών, λαμβάνοντας ως κριτήριο όχι μόνο το δασικό περιβάλλον
αλλά τη φύση και το τοπίο γενικότερα και καθορίζεται ειδική
διαδικασία κήρυξης τους.
 Του Νόμου για την «αειφόρο ανάπτυξη» (Ν.2742/99) μετά
από σχετική απόφαση του Γενικού Γραμματέα της
Περιφέρειας ως προστατευόμενη περιοχή.
 Εμμεσα, με τους Δασικούς και Αρχαιολογικούς νόμους.

42. Σημερινό καθεστώς
 Προστατευόμενοι Γεώτοποι
 Μόνο το Φαράγγι της Σαμαριάς στην Κρήτη
και ο Ολυμπος, ως Εθνικοί δρυμοί και όχι ως
Γεώτοποι.
 Τα Μετέωρα ως μνημείο της Παγκόσμιας
Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
 Όλα τα σπήλαια ως δυνάμει αρχαιολογικοί
χώροι.

43. Σημερινό καθεστώς
 Προστατευόμενοι Γεώτοποι
 Μόνο το απολιθωμένο Δάσος Λέσβου
προστατεύεται ως αποκλειστικά
μνημείο της Γεωλογικής Κληρονομιάς.
 Αποτελεί τον πρώτο δημόσιο φορέα ο
οποίος από την ιδρυτική του πράξη
αποσκοπεί στην προστασία ενός
γεωλογικού μνημείου Το μουσείο αυτό
ιδρύθηκε το 1994 με βάση το Νόμο
2260/1994
Στην πράξη η υπάρχουσα νομοθεσία αγνοεί παντελώς τη γεωλογική
κληρονομιά, ενώ όπου υπάρχουν «παράθυρα» προστασίας, η
γραφειοκρατία και οι παγιωμένες αντιλήψεις εμποδίζουν κάθε
προσπάθεια γεωδιατήρησης.

44. Η Σύμβαση για την προστασία της
παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής
κληρονομιάς
Υιοθετήθηκε από τη Γενική
Συνέλευση της UNESCO το 1972.
Αποτελεί το βασικό διεθνές νομικό
κείμενο για την προστασία της
πολιτιστικής & φυσικής
κληρονομιάς.
Έως σήμερα πάνω από 170 κράτη
έχουν προσχωρήσει στη Σύμβαση.

45. Στη Σύμβαση Φυσικής και Πολιτιστικής
Κληρονομιάς:
Συνδέεται η φυσική
με την πολιτιστική
κληρονομιά.
Ολιστική
προσέγγιση.
Παραβολή με το
ελληνικό Σύνταγμα.

46. Τα δύο βασικά όργανα για την εφαρμογή της
Σύμβασης είναι:
Ο Κατάλογος
Παγκόσμιας
Κληρονομιάς (World
Heritage List)
Το Ταμείο Παγκόσμιας
Κληρονομιάς (World
Heritage Fund)

47. Διαδικασία εγγραφής στον Κατάλογο
Παγκόσμιας Κληρονομιάς:
1. Αίτηση κράτους-
μέλους.
2. Εξέταση αίτησης από
Επιτροπή Παγκόσμιας
Κληρονομιάς.

48. Ταμείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς:
 Πόροι για την
συντήρηση τόπων
παγκόσμιας
κληρονομιάς.
 Υποχρεωτικές εισφορές
κρατών-μελών και
εθελοντικές εισφορές.

49. Ορισμός της Παγκόσμιας Πολιτιστικής
Κληρονομιάς (Άρθρο 1 της Σύμβασης)
 Μνημεία:
αρχιτεκτονικά, γλυπτά,
ζωγραφική, σπήλαια και
συνδυασμός αυτών, τα
οποία είναι παγκόσμιας
σημασίας από ιστορική,
καλλιτεχνική ή
επιστημονική άποψη.

50. Ορισμός της Φυσικής Κληρονομιάς (Άρθρο 2
της Σύμβασης):
1. Φυσικά στοιχεία που
είναι εξέχουσας
παγκόσμιας σημασίας
από αισθητική ή
επιστημονική άποψη.
2. Γεωλογικοί σχηματισμοί
και περιοχές, όπου
διαβιούν απειλούμενα
είδη πανίδας ή χλωρίδας
παγκόσμιας σημασίας.

51. Ορισμός της Φυσικής Κληρονομιάς
(Άρθρο 2 της Σύμβασης):
3. Φυσικές περιοχές
παγκόσμιας σημασίας
από επιστημονική
άποψη ή λόγω
φυσικού κάλλους.

52. Φυσική και
Πολιτιστική
Κληρονομιά
Γεωλογική
κληρονομιά
Η Γεωλογική κληρονομιά
είναι ένα ακέραιο και
σημαντικό μέρος της
Φυσικής και Πολιτιστικής
κληρονομιάς των χωρών
και των ανθρώπων

53. United Nations Conference on Environment and
Development (Συνέδριο Ηνωμένων Εθνών για το
Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (UNCED) - Rio de Janeiro in
1992
Η προστασία και η σωστή διαχείριση του
περιβάλλοντος αναγνωρίζονται ως κορυφαία
προτεραιότητα από τους υπεύθυνους για τη
λήψη αποφάσεων, τους αρμόδιους για το
σχεδιασμό, τους επιστήμονες και το ευρύ κοινό .

54. Think globally, act locally
Όλο και περισσότερες χώρες έχουν αρχίσει να αναπτύσσουν
σχέδια για την αναγνώριση των σημαντικών γεωλογικών
και γεωμορφολογικών περιοχών μέσα στα εθνικά όριά
τους. Τέτοιες περιοχές γήινης κληρονομιάς είναι σημαντικές
για την εκπαίδευση του ευρύ κοινού στα περιβαλλοντικά
ζητήματα. Χρησιμεύουν επίσης ως εργαλεία για τη βιώσιμη
ανάπτυξη και για την δημιουργία μεθόδων συντήρησης
περιοχών καθώς επίσης και για την υπενθύμιση ότι τα
πετρώματα, τα μεταλλεύματα, τα απολιθώματα, και τα
τοπία αποτελούν προϊόντα και αρχείο της εξέλιξης της γης
και των πλανητών μας και, ως εκ τούτου, αποτελούν ένα
αναπόσπαστο τμήμα του φυσικού κόσμου.

55. Πρωτοβουλίες της Unesco για την
Προστασία της Φυσικής Κληρονομιάς
 World Heritage List (Παγκόσμιος κατάλογος
κληρονομιάς): Εστιάζει στην προστασία των πολιτιστικών
και φυσικών περιοχών σημαντικής καθολικής αξίας. Ο
στόχος είναι διαφορετικός από αυτών των Γεωπάρκων
(τα τελευταία αφορούν μικρές περιοχές τοπικής ή εθνικής
σπουδαιότητας που δεν μπορούν να περιληφθούν στον
κατάλογο παγκόσμιας κληρονομιάς).
 Παγκόσμιο Δίκτυο των Περιβαλλοντικά προστατευόμενων
περιοχών της Βιόσφαιρας: Κύριος στόχος είναι η
διατήρηση της Βιοποικιλότητας

56. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ
ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ (NWH)
Τα κριτήρια για την αξία της Φυσικής Κληρονομιάς
δείχνουν ότι:
Μια «γεωμορφή» που ορίζεται για να
συνυπολογιστεί στον κατάλογο παγκόσμιας
κληρονομιάς θα θεωρηθεί σημαντικής καθολικής
αξίας εάν ικανοποιεί τα ακόλουθα κριτήρια και
τηρεί τους όρους της ακεραιότητας για να είναι ένα
σημαντικό παράδειγμα που αντιπροσωπεύει, εν
περιλήψει:

57. Κριτήριο vii
 Περιλαμβάνει υπερθετικά
φυσικά φαινόμενα (το
βαθύτερο φαράγγι, το
υψηλότερο βουνό κ.λπ...) ή
περιοχές εξαιρετικής
φυσικής ομορφιάς και
αισθητικής σπουδαιότητας
Η φύση αυτού του κριτηρίου είναι ότι οι τύποι περιοχών-ιδιοτήτων που
προτείνονται θα πρέπει να έχουν συγκρίσιμες περιοχές σε παγκόσμια και όχι σε
περιφερειακή βάση, ούτως ώστε τα πρότυπα που εφαρμόζονται κάτω από αυτό
το κριτήριο θα πρέπει να ανταποκριθούν σε ένα παγκόσμιο επίπεδο απόδειξης.

58. Κριτήριο viii
 Να είναι σημαντικά
παραδείγματα που
αντιπροσωπεύουν σημαντικά
στάδια της γήινης ιστορίας,
συμπεριλαμβανομένου του
αρχείου της ζωής, της σημαντικής
τρέχουσας γεωλογικής
διαδικασίας στην ανάπτυξη
αναγλύφου, ή των σημαντικών
γεωμορφολογικών ή
φυσιογραφικών
χαρακτηριστικών γνωρισμάτων.
Το πλαίσιο αξιολόγησης για αυτό το κριτήριο είναι παγκόσμιο

59. Κριτήριο viii
 Αυτό το κριτήριο περιλαμβάνει τέσσερα ευδιάκριτα, αν και
άμεσα συνδεμένα, φυσικά στοιχεία σχετικά με τη γεωλογική
και γεωμορφολογική επιστήμη:
 Ιστορία της Γης - Αυτό το υποσύνολο των γεωλογικών
χαρακτηριστικών γνωρισμάτων περιλαμβάνει φαινόμενα που
καταγράφουν σημαντικά γεγονότα της προηγούμενης ανάπτυξης του
πλανήτη όπως το αρχείο της δυναμικής του γήινου φλοιού, τη γένεση
και την ανάπτυξης των βουνών, την μετακίνηση των πλακών, την
επίδραση των μετεωριτών, και του μεταβαλλόμενου κλίματος στο
γεωλογικό παρελθόν.
 ιδιότητες που εξετάζονται κάτω από αυτήν την κατηγορία περιλαμβάνουν
σημαντικές ανακαλύψεις που βοηθούν στη γενική κατανόηση των γήινων
διαδικασιών και μορφών όπως αποκαλύπτεται από τις ακολουθίες
πετρωμάτων ή τις απολιθωμένες συναθροίσεις.

60. Κριτήριο viii
 Το αρχείο της ζωής - Αυτό το υποσύνολο περιλαμβάνει
τις παλαιοντολογικές (απολιθωμένες) περιοχές. Για
την αξιολόγηση τέτοιων περιοχών έχει αναπτυχθεί
ένας πίνακας ελέγχου:

61. Αξιολόγηση απολιθωματοφόρων περιοχών
 Η περιοχή παρέχει απολιθώματα που καλύπτουν μια εκτεταμένη
περίοδο γεωλογικού χρόνου
 Η περιοχή παρέχει άτομα ενός περιορισμένου αριθμού ειδών ή
ολόκληρων βιοτικών συναθροίσεων: δηλ. πόσο μεγάλη είναι η
βιοποικιλότητα
 Πόσο μοναδική είναι η περιοχή αυτή για εκείνη την ιδιαίτερη
περίοδο γεωλογικού χρόνου: δηλ. πρόκειται για μια «τυπική θέση»?
 Είναι η περιοχή η μόνη κύρια θέση όπου σημαντικές επιστημονικές
έρευνας συνέβαλαν στην ουσιαστική κατανόηση της ζωής στη γη?

62.  Ποιες είναι οι προοπτικές για τις τρέχουσες ανακαλύψεις στην περιοχή
αυτή
 Πόσο διεθνές είναι το ενδιαφέρον για την περιοχή?
 Υπάρχουν άλλα χαρακτηριστικά γνωρίσματα φυσικής αξίας (π.χ. τοπίο,
ανάγλυφο, και βλάστηση) που συνδέονται με την περιοχή?
 Ποια είναι η κατάσταση διατήρησης των απολιθωμένων δειγμάτων που
υπάρχουν στην περιοχή?

63. Κριτήριο ix
 Να είναι σημαντικό παράδειγμα
αντιπροσωπευτικό των
τρεχουσών οικολογικών και
βιολογικών διαδικασιών στην
εξέλιξη και την ανάπτυξη του
επίγειου, γλυκού νερού, των
παράκτιων και θαλασσίων
οικοσυστημάτων και των
κοινοτήτων των φυτών και των
ζώων.
Η αξιολόγηση αυτού του κριτηρίου εξαρτάται από την επιστημονική γνώση και την
κατανόηση των γήινων οικοσυστημάτων και των οικολογικών και βιολογικών
διαδικασιών που συνδέονται με τη δυναμική τους .

64. Κριτήριο x
 Περιλαμβάνει τους
σημαντικότερους φυσικούς
βιότοπους για τη διατήρηση
της βιοποικιλότητας,
συμπεριλαμβανομένων
εκείνων που περιέχουν
απειλούμενα είδη σημαντικής
παγκόσμιας αξίας από την
άποψη της επιστήμης.

65. Γεωπάρκα – Μια νέα πρωτοβουλία
 Μέχρι σήμερα, καμία διεθνής αναγνώριση των περιοχών
γεωλογικής κληρονομιάς εθνικής ή περιφερειακής
σπουδαιότητας, και καμία διεθνής σύμβαση σχετικά με τη
γεωλογική κληρονομιά δεν έχουν υπάρξει.
 Η πρωτοβουλία της UNESCO να υποστηρίξει τα Γεωπάρκα
ανταποκρίνεται στην ισχυρή ανάγκη που εκφράζεται από
πολυάριθμες χώρες για ένα διεθνές πλαίσιο για την
ενίσχυση της αξίας της γήινης κληρονομιάς, των τοπίων και
των γεωλογικών σχηματισμών, τα οποία είναι βασικοί
μάρτυρες στην ιστορία της ζωής

66. Τι είναι Γεωπάρκο με βάση την UNESCO?
 Είναι μια εδαφική περιοχή η οποία καλύπτει έναν ή περισσότερους τομείς
επιστημονικής σπουδαιότητας, όχι μόνο για γεωλογικούς σκοπούς αλλά και
δυνάμει αρχαιολογικής, οικολογικής ή πολιτιστικής αξίας.
 Εχει διοικητική οργάνωση η οποία αποσκοπεί στην ενθάρρυνση της κοινωνικο-
οικονομικής βιώσιμης ανάπτυξης (πιθανότατα στο γεωτουρισμό)
 Καταδεικνύει μεθόδους για τη διατήρηση και προώθηση της γεωλογικής
κληρονομιάς και παρέχει τα μέσα για τη διδασκαλία των γεωεπιστημών και
άλλων ευρύτερων περιβαλλοντικών ζητημάτων
 Προτείνεται από τις δημόσιες αρχές, τις τοπικές κοινωνίες και τα ιδιωτικά
συμφέροντα, ενεργώντας από κοινού
 Αποτελεί τμήμα ενός παγκόσμιου δικτύου που καταδεικνύει και μοιράζεται τις
καλύτερες πρακτικές όσον αφορά στη συντήρηση της γήινης κληρονομιάς και
την ένταξή της στις στρατηγικές βιώσιμης ανάπτυξης.

67. Τρία αλληλο-επικαλυπτόμενα συστατικά
μπορούν να αναγνωριστούν
 Περιοχές παγκόσμιας σημασίας
 Περιοχές σημαντικές σε εθνικό επίπεδο διότι
παρουσιάζουν μοναδικά χαρακτηριστικά (σπάνια
ή κλασσικά).
 Περιοχές σημαντικές σε εθνικό επίπεδο διότι
αντιπροσωπεύουν το «κλειδί» της ιστορίας της
Γης και της εξέλιξής της.

68. Κριτήρια ανακήρυξής τους
 Η ανακήρυξη μιας περιοχής σε γεωπάρκο πρέπει να πληροί τα
εξής κριτήρια:
 Να διαθέτει εξέχουσα, ιδιαίτερη γεωκληρονομιά.
 Να διαθέτει αξιόλογους γεώτοπους, ως προς την ποιότητα, τη
σπανιότητα. με επιστημονικές, εκπαιδευτικές, αισθητικές αξίες.
 Να κυριαρχούν οι θέσεις της γεωκληρονομιάς, χωρίς ν’
αποκλείεται το οικολογικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον.
 Το γεωπάρκο δραστηριοποιείται στους παρακάτω τομείς:
 Αναπτύσσει και εφαρμόζει μεθοδολογίες διατήρησης και
προστασίας των γεωτόπων.
 Σχεδιάζει και οργανώνει δραστηριότητες περιβαλλοντικής
εκπαίδευσης
 Προωθεί και υποστηρίζει την επιστημονική έρευνα και
εκπαίδευση στους τομείς των γεωεπιστημών, της περιβαλλοντικής
προστασίας, και της αειφόρου ανάπτυξης
 Αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της
περιοχής, προβάλλοντας την τοπική ταυτότητα σε συνδυασμό με
τη γεωκληρονομιά, με στόχο την ανάπτυξη του γεωτουρισμού.

69. Ευρωπαϊκό Δίκτυο Γεωπάρκων (EGN)
 Δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 2000 από τέσσερις περιοχές διαφορετικών
Ευρωπαϊκών χωρών— Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία και Ελλάδα –με παρόμοια φυσικά
και κοινωνικο-οικονομικά χαρακτηριστικά.
 αγροτικές περιοχές,
 Με σημαντική γεωλογική κληρονομιά,
 φυσική ομορφιά και υψηλή πολιτιστική δυνατότητα,
 αντιμετωπίζουν προβλήματα αργής οικονομικής ανάπτυξης, ανεργίας και
υψηλού επιπέδου αποδημίας.
 Το γεωλογικό–παλαιοντολογικό πάρκο της Haute Provence στη Γαλλία.
 Το ηφαιστειακό γεωπάρκο του Άιφελ στη Γερμανία.
 Το Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου στην Ελλάδα.
 Το γεωλογικό–παλαιοντολογικό πάρκο του Maestrazo στην Ισπανία.
 Ο κύριος στόχος του είναι να συνεργαστεί στην προστασία της γεωλογικής
κληρονομιάς και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης .
 Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Γεωπάρκων ενισχύθηκε από την υποστήριξη των
πρωτοβουλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

70. Διεθνές Δίκτυο Εθνικών Γεωπάρκων
 Ιδρύθηκε το 2004 από την U.N.E.S.C.O., με σκοπό την προστασία και
προώθηση της γεωκληρονομιάς και του γεωτουρισμού σε παγκόσμιο
επίπεδο.
 Με την ιδρυτική πράξη του Παγκόσμιου Δικτύου Madonie 2004, όλα τα
μέλη του Ευρωπαϊκού. Δικτύου είναι και μέλη του Παγκόσμιου Δικτύου
της Ουνέσκο.
 Διπλός στόχος
 ενισχύει την αξία των περιοχών που ενεργούν ως βασικοί μάρτυρες στην ιστορία
της Γης.
 δημιουργεί θέσεις απασχόλησης και προωθεί την περιφερειακή οικονομική
ανάπτυξη.
 Λειτουργεί σε στενή σύμπραξη με το κέντρο παγκόσμιας κληρονομιάς της
UNESCO, το Παγκόσμιο Δίκτυο (MAB) των περιβαλλοντικά
προστατευόμενων περιοχών της βιόσφαιρας, τις εθνικές και διεθνείς
επιχειρήσεις και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις ενεργών στη διατήρηση
της γεωλογικής κληρονομιάς
 Το δίκτυο (αλφαβητικά) έχει μέχρι σήμερα 64 μέλη που βρίσκονται σε 19
χώρες του κόσμου: Αυστραλία (1), Αυστρία (1), Βραζιλία (1), Γαλλία (2),
Γερμανία (5), Δημ. της Ιρλανδίας (1), Ελλάδα (4), Ηνωμένο Βασίλειο (8),
Ιαπωνία (3), Ιράν (1), Ισπανία (4), Ιταλία (5), Κίνα (22), Κροατία (1),
Μαλαισία (1), Νορβηγία (1), Πορτογαλία (2), Ρουμανία (1), Τσεχία (1).

71. Τα Γεωπάρκα που συμμετέχουν στο Δίκτυο:
 Διατηρούν τη γεωλογική κληρονομιά για τις σημερινές και μελλοντικές
γενιές
 εκπαιδεύουν και διδάσκουν το ευρύ κοινό για ζητήματα των γεωλογικών
επιστημών και τη σχέση τους με τα περιβαλλοντικά θέματα
 εξασφαλίζουν βιώσιμη κοινωνικο-οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη
 ενθαρρύνουν την ανάπτυξη πολύ-πολιτισμικών γεφυρών για την
κληρονομιά και τη συντήρηση της γεωλογικής και πολιτιστικής
ποικιλομορφίας, χρησιμοποιώντας τα κοινά σχέδια και συνεργασία
 υποκινούν την έρευνα όπου χρειάζεται
 συμβάλουν ενεργά στη ζωή του δικτύου μέσω κοινών πρωτοβουλιών (π.χ.
επικοινωνία, δημοσιεύσεις, ανταλλαγή πληροφοριών, συμμετοχή στις
συνεδριάσεις)

72. Προστασία και Διατήρηση των Γεωπάρκων
 Σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία ή τους κανονισμούς, ένα
Γεωπάρκο θα συμβάλει στη συντήρηση των σημαντικών
γεωλογικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων
συμπεριλαμβανομένου:
 Αντιπροσωπευτικά πετρώματα
 Ορυκτές πρώτες ύλες
 Ορυκτά
 Απολιθώματα
 ανάγλυφο

73.  Που παρέχουν πληροφορίες σε γνωστικά
αντικείμενα των γεωεπιστημών όπως:
 Επιστήμες της στερεάς Γης
 Οικονομική γεωλογία
 Μηχανική γεωλογία
 γεωμορφολογία
 Παγετώδης γεωλογία
 Φυσική γεωγραφία
 Υδρολογία
 Ορυκτολογία
 Παλαιοντολογία
 Πετρολογία
 Ιζηματολογία
 Σπηλαιολογία
 Στρωματογραφία
 Τεκτονική γεωλογία
 Ηφαιστειολογία

74. UNESCO: 5 περιοχές της Ελλάδας στα 120
«παγκόσμια Γεωπάρκα»
 Λέσβος
 Το Γεωπάρκο Λέσβου, περιλαμβάνει ολόκληρη τη νήσο Λέσβο και
αναγνωρίσθηκε από την UNESCO το Σεπτέμβριο 2012. Στο δυτικό
τμήμα της Λέσβου δεσπόζει το Απολιθωμένο Δάσος, ένα μοναδικό
μνημείο της φύσης, το οποίο έχει κηρυχθεί «Διατηρητέο Μνημείο
της Φύσης».
 Η περιοχή του Ψηλορείτη, στην Κρήτη
 Η περιοχή του Εθνικού Δρυμού Βίκου – Αώου, στην Ήπειρο
 Το φαράγγι του Βίκου το οποίο δημιουργήθηκε από τις έντονες
γεωλογικές ανακατατάξεις, θεωρείται από τα μεγαλύτερα και πιο
εντυπωσιακά ασβεστολιθικά φαράγγια της Ευρώπης.
 Το Εθνικό Πάρκο Χελμού – Βουραϊκού, στην Πελοπόννησο
 Η περιοχή της Σητείας, στην Κρήτη
 Εντός του Πάρκου έχουν αποτυπωθεί πάνω από 100 γεώτοποι

75. 75
Στη φύση τίποτε δεν είναι περιττό ή απόλυτα
τυχαίο…

76. 11/5/2016 Γ' Ιστορικό Συνέδριο Δήμου
Καλαμπάκας, 7-9/9/07
76
Μετέωρα: «Οι κολώνες του ουρανού»
• Αναμφισβήτητα, η περιοχή των Μετεώρων, είναι μια
περιοχή μοναδικού κάλλους
• και παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον από
γεωλογική, περιβαλλοντική, κοινωνική, θρησκευτική
και αισθητική άποψη.

77. 77
Μετέωρα
• Η μοναδική αυτή περιοχή,
έχει τύχει αξιοσημείωτης
ερευνητικής προσοχής στον
τομέα της γεωλογίας από
πολύ παλιά.
• Ήδη, από το 18ο αιώνα
υπάρχουν γεωλογικές
επιστημονικές αναφορές
σχετικές με τα Μετέωρα
(Phillipson, 1890) και
ακολουθούν πολλές και
σημαντικές έρευνες μέχρι
τις μέρες μας.

78. 78
Τα Μετέωρα είναι ιζηματογενή πετρώματα
• Τα Μετέωρα είναι ιζηματoγενή
πετρώματα. Δηλαδή πετρώματα που
δημιουργήθηκαν από την καθίζηση συστατικών
μέσα στο νερό.
Πιο συγκεκριμένα:
• Είναι κυρίως ψαμιττο-κροκαλοπαγή.
Δηλαδή ιζηματογενή πετρώματα που
αποτελούνται από στρογγυλεμένες πέτρες
συγκολλημένες με κάποιο συνδετικό υλικό και
έχουν υποστεί μεγάλη μεταφορά.
Και είναι συνεκτικά, επειδή το συνδετικό
υλικό των κροκαλών είναι σε μεγάλο ποσοστό
ασβεστιτικό.

79.  Τα κροκαλοπαγή των Μετεώρων εμφανίζονται ως
γεωμορφές ύψους 100-200 m και εύρους 300-1000m.
 Aποτέθηκαν σε ένα δελταϊκό σύστημα (τύπου Gilbert)
όπου υπήρχαν μεγάλα κανάλια περιχαρακωμένα
καθέτως του άξονα προελάσεως του δέλτα.
 Η διαμόρφωση των γεωμορφών των Μετεώρων
οφείλεται κυρίως
 Σε τεκτονικά συμβάντα
 Καταβύθιση λεκάνης, ανύψωση μολασσικών σχηματισμών, δημιουργία
ασυνεχειών στους μολασσικούς σχηματισμούς

80. 80
Η διαμόρφωση των γεωμορφών των
Μετεώρων
β) στη διάβρωση
εξαιτίας των ρεόντων
υδάτων και σε
μικρότερο ποσοστό
στην αιολική
διάβρωση.

81. 11/5/2016 81
Η διαμόρφωση των γεωμορφών των
Μετεώρων
 Η αιολική διάβρωση έχει
διαδραματίσει
δευτερεύοντα ρόλο στη
σημερινή μορφολογία των
Μετεώρων, με τη
δημιουργία σπηλαιωδών
σχηματισμών λόγω
στροβιλισμού των διαφόρων
υλικών εντός αυτών με τη
μηχανική δράση των
ανέμων. Η παρουσία των
αιολικών αυτών μορφών
μόνο σε ορισμένες
κατακόρυφες επιφάνειες
των Μετεώρων φανερώνει
και την επικρατούσα
διεύθυνση των ανέμων.

82. Παλαιογεωγραφική εξέλιξη
 Από τις ανωτέρω
περιγραφές και
ερμηνείες εξάγεται μια
απλή
παλαιογεωγραφική
εικόνα. Τα δέλτα τύπου
Gilbert προελαύνουν
από τα ανατολικά μέσα
στη λεκάνη η οποία ήταν
πολύ στενή στην
περιοχή αυτή.

83. Παλαιογεωγραφική εξέλιξη
 Η πηγή τροφοδοσίας όπως εμφανίζεται σήμερα
προμήθευε τα κροκαλοπαγή των Μετεώρων
καθώς το ανώτερο κροκαλοπαγές αμέσως
υπέρκειται της κορυφής του «Σχηματισμού του
Επταχωρίου» καθώς και παλαιοτέρων
πετρωμάτων.
 Κατά τη διάρκεια της δελταϊκής προελάσεως
τεκτονικές ανοδικές κινήσεις παρήγαγαν
ενδοϊζηματογενείς ασυμφωνίες. Είναι πιθανό
κατά τη διάρκεια του τεκτονισμού τα δελταϊκά
ιζήματα να παραμορφώθηκαν μερικώς και να
διαβρώθηκαν. Πάντως οι αποθέσεις, προϊόντα
των διαβρωσιγενών αυτών γεγονότων, δεν
έχουν ακόμη πιστοποιηθεί, γιατί εάν υπάρχουν
θα κείνται στο κεντρικό τμήμα της λεκάνης ή
ακόμη νοτιότερα όπου οι συνθήκες των
εμφανίσεων δεν επιτρέπουν λεπτομερείς
αναλύσεις.

84. 84
Σήμερα…
• Τα Μετέωρα αποτελούν Mνημείο της Παγκόσμιας
Κληρονομιάς.
• Να σημειωθεί ότι από τα 17 ελληνικά μνημεία που
περιλαμβάνονται στον κατάλογο της Παγκόσμιας
Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς της UNESCO,
μόνο δύο (Μετέωρα, Άγιον Όρος) έχουν περιληφθεί
και με κριτήρια που αφορούν το φυσικό
περιβάλλον.

85. 85
Γεώτοπος
• Από πολλούς γεωεπιστήμονες προτείνονται
ως γεώτοπος - Μνημείο Γεωλογικής
Κληρονομιάς.

86. 11/5/2016 Γ' Ιστορικό Συνέδριο Δήμου
Καλαμπάκας, 7-9/9/07
86
NATURA 2000
Επίσης περιλαμβάνονται στο δίκτυο
προστατευομένων περιοχών NATURA 2000.

87. ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ
ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ
 Μεταλλεία
 Λαυρεωτική
 Μεταλλεία των Κυκλάδων
 Παγγαίο
 Παλαιά Καβάλα
 Λευκή (Καβάλα)
 Κουπανάδα – αρχαία μεταλλεία της Θάσου
 Νησιά
 Ποντικονήσι
 Μαδούρι
 Σφακτηρία –Ναυαρίνο

88. ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ
ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ
 Σπήλαια και καρστικά φαινόμενα
 Θαλάσσιοι μύλοι Αργοστολίου
 Σπήλαιο Γλυφάδα Δυρού
 Σπήλαιο Αλεπότρυπα
 Σπήλαιο Λιμνών Καστριών Καλαβρύτων
 Σπήλαιο Κουτούκι Αττικής
 Σπήλαιο Παραστά Καστελλόριζου
 Σπήλαιο Πετραλώνων Χαλκιδικής
 Σπήλαιο Περάματος Ιωαννίνων

89. ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ
ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ
 Φαράγγια
 Φαράγγι της Σαμαριάς
 Χαράδρα του Βουραϊκού
 Χαράδρα Ρέκας (όρος Γκιώνα)
 Χαράδρα Κλεισούρας Αιτωλικού
 Κοιλάδα των Τεμπών
 Χαράδρα του Βίκου
 Ράχεις
 Ράχη Λαγκαδά – Ταϋγέτου
 Ράχη Πέτρα (Ηπειρος)

90. ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ
ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ
 Καταρράκτες
 Καταρράκτες της Εδεσσας
 Καταρράκτες της Αραπίτσας – Νάουσα
 Καταρράκτες των Τζουμέρκων
 Αλλες περιοχές
 Η παραλία Γέρακα στη Ζάκυνθο
 Λίμνη Κουρνά Κρήτης (η μοναδική στο νησί).
 Ο βράχος της Μονεμβασιάς
 Παλαμήδι
 Ακροκόρινθος
 Η περιοχή του αρχαίου θεάτρου της Επιδαύρου
 Τα αρχαία λατομεία μαρμάρου στη Νάξο, Πάρο και Θάσο
 Η περιοχή Ξηροβουνίου – Σκοτεινής Ευβοίας με καρστικά φαινόμενα
 Η μεγάλη παραλία της Ποταμιάς στην Κύμη Ευβοίας

91. Γεωτουρισμός
 «Προβάλει την αξία της γεωλογικής κληρονομιάς μιας
περιοχής και συντελεί στην προστασία και διατήρηση του
φυσικού περιβάλλοντος και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών
του, ως κύριου στοιχείου και όχι ανταγωνιστή της
αναπτυξιακής διαδικασίας.
 Φέρνει στο προσκήνιο τα συγκριτικά πλεονεκτήματα μιας
περιοχής, τα οποία συγκροτούν την ιδιαίτερη φυσιογνωμία
και ταυτότητά της και προβάλλει το δυναμικό των αγροτικών
περιοχών, συμβάλλοντας στην ισόρροπη ανάπτυξη μεταξύ
αστικών και αγροτικών ζωνών.
 Συνδέει τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος με τη
γεωλογική κληρονομιά, το τοπίο και τα πολιτιστικά μνημεία
της κάθε περιοχής.
 Αποτελεί εργαλείο μιας ολοκληρωμένης κοινωνικής και
οικονομικής ανάπτυξης της περιοχής, με την ενεργοποίηση
του τοπικού ανθρώπινου δυναμικού».

92. Γεωλογικοί τουριστικοί προορισμοί είναι
 Οι ανακηρυγμένες φυσικές περιοχές, όπως: οι εθνικοί δρυμοί, τα αισθητικά
δάση, τα διατηρητέα μνημεία της φύσης.
 Οι ιαματικές πηγές και λουτροπόλεις.
 Οι θέσεις θέασης, τα τοπία, φυσικά και γεωλογικά, τα βουνά, τα
αναρριχητικά πεδία.
 Η γεωλογία και η γεωμορφολογία της περιοχής.
 Τα γεωλογικά φαινόμενα, όπως: σπήλαια, καταρράκτες, φαράγγια,
ηφαίστεια, ρήγματα, οροπέδια, πηγές ποταμών, ποταμοί και οι εκβολές
αυτών, παραλίες και ακτές, αμμοθίνες, απολιθωματοφόρες περιοχές, κ.ά.
 Οι περιοχές που διαμορφώνονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα,
όπως: η διώρυγα της Κορίνθου, οι τεχνητές λίμνες, τα αρχαία ή σύγχρονα
μεταλλεία και λατομεία, τα μουσεία φυσικής ιστορίας κ.ά.
 Το υδρογραφικό δίκτυο της περιοχής. Πηγές, ποτάμια, λίμνες, εκβολές
 Το μανιτάρι της Κιμώλου, οι διάφορες γεωμορφές, τα φαινόμενα τόμπολο,
κ.α.
 Τα Μουσεία, Γεωλογικά, Παλαιοντολογικά, Ορυκτολογικά

93. Αξιοποιημένα γεωλογικά προϊόντα
 Το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου.
 Το φαράγγι της Σαμαριάς.
 Τα αξιοποιημένα σπήλαια της χώρας μας.
 Τα ηφαίστεια, Σαντορίνης, Νισύρου και το ηφαιστειακό
μουσείο Νισύρου.
 Η διάσχιση της διώρυγας της Κορίνθου.
 Το νησί της Μήλου και το ομώνυμο Μεταλλευτικό
Μουσείο της.
 Οι βράχοι των Μετεώρων.
 Οι καταρράκτες της Έδεσσας.