Εισαγωγή στις βασικές έννοιες και αρχές της Παλαιοοικολογίας

1. Δρ. Χαρά Ντρίνια
Καθηγήτρια Παλαιοοικολογίας - Ιζηματολογίας

2. Ορισμοί περιβάλλοντος
 Σύμφωνα με το Διεθνή Οργανισμό Προτύπων ISO (International
Standard Organization):
 «Ο περίγυρος στον οποίο λειτουργεί ένας οργανισμός, που περιλαμβάνει τον
αέρα, το νερό, τη γη, τους φυσικούς πόρους, τον φυτικό και ζωικό κόσμο,
τους ανθρώπους και την αλληλεπίδρασή τους»
 Από νομικής άποψης το περιβάλλον κατοχυρώνεται με τον Ν 360/1976
ο οποίος ορίζει ότι :
 «Ως φυσικό περιβάλλον νοείται ο περιβάλλων τον άνθρωπο χερσαίος,
θαλάσσιος και εναέριος χώρος, με την σ’ αυτόν χλωρίδα, πανίδα και φυσικούς
πόρους».
 Γενικότερος νόμος λαμβάνει υπόψη την ανθρώπινη δραστηριότητα.
Ως περιβάλλον σύμφωνα με τον Ν 1650/1986 νοείται:
 «Το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων και στοιχείων που
βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και επηρεάζουν την οικολογική ισορροπία, την
ποιότητα της ζωής, την υγεία των κατοίκων, την ιστορική και πολιτιστική
παράδοση και τις αισθητικές αξίες».

3. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
 2 συστατικά
 Αβιοτικό- άψυχοι χημικοί και φυσικοί
παράγοντες. Π.χ. Θερμοκρασία, φως, νερό και
τροφική διαθεσιμότητα
 -η κατανομή των οργανισμών περιορίζεται από τις
αβιοτικές συνθήκες που ένας οργανισμός μπορεί να
αντέξει.
 Βιοτικό- ζώντες οργανισμοί μέσα στο περιβάλλον
τους.

4. Περιβάλλον
 Φυσικό Περιβάλλον
 Αβιοτικά στοιχεία (έδαφος, υπέδαφος, νερό, ατμόσφαιρα, κλίμα)
 Βιοτικά στοιχεία (άνθρωπος, φυτά, ζώα)
 Ανθρωπογενές Περιβάλλον
 Δρόμοι, κατοικίες, κατασκευές, μέσα μεταφοράς, προϊόντα
 Τρόπος οργάνωσης, ιδέες, αξίες, πολιτισμός κάθε κοινωνίας
(Κοινωνικό, πολιτισμικό, ιστορικό, θρησκευτικό, οικονομικό
περιβάλλον)
 Αλληλεπίδραση ανθρώπου - περιβάλλοντος
 Διατάραξη ισορροπίας Φυσικού - Ανθρωπογενούς
Περιβάλλοντος

5. ΦΥΣΙΚΟ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ
Οξυγόνο άζωτο
και άλλα αέρια
ΥΔΡΟΣΦΑΙΡΑ
Νερό ,πάγος
υδρατμοί
ΛΙΘΟΣΦΑΙΡΑ
Έδαφος και
υπέδαφος
ΒΙΟΣΦΑΙΡΑ
Η περιοχή που
Υπάρχει ζωή
Τα τμήματα του φυσικού περιβάλλοντος

6. Από το διάστημα, η γη φαίνεται μικρή, πεπερασμένη και εύθραυστη.
Ποιο είναι το πρώτο πράγμα
που παρατηρείτε για τον
πλανήτη μας όταν βλέπετε
αυτήν την εικόνα;
Η γη αποτελείται από διάφορα
ενσωματωμένα μέρη (σφαίρες)
που αλληλεπιδρούν το ένα με το
άλλο:
• Ατμόσφαιρα
• Υδρόσφαιρα
• Λιθόσφαιρα
• Βιόσφαιρα

7. Το Σύστημα της Γης
Ατμόσφαιρα: τα στροβιλίζοντα σύννεφα
της ατμόσφαιρας αντιπροσωπεύουν το
πολύ λεπτό κάλυμμα του αέρα που
καλύπτει τον πλανήτη μας. Είναι όχι μόνο
ο αέρας που αναπνέουμε, αλλά μας
προστατεύει από την επιβλαβή
ακτινοβολία από τον ήλιο.
Υδρόσφαιρα: ο παγκόσμιος
ωκεανός είναι το πιο προεξέχον
χαρακτηριστικό γνώρισμα (του
μπλε) πλανήτη μας. Οι ωκεανοί
καλύπτουν ~71% του πλανήτη μας
και αντιπροσωπεύουν 97% όλου του
ύδατος στον πλανήτη μας.

8. Βιόσφαιρα: περιλαμβάνει όλη τη ζωή στη
γη - που συγκεντρώνεται στην επιφάνεια.
Τα φυτά και τα ζώα όχι μόνο
αποκρίνονται στο περιβάλλον τους αλλά
και ασκούν έναν πολύ ισχυρό έλεγχο των
άλλων τμημάτων του πλανήτη.
Λιθόσφαιρα: αντιπροσωπεύει την
πλειοψηφία του γήινου συστήματος. Το
μεγαλύτερο μέρος της γης βρίσκεται σε
απρόσιτα βάθη. Εντούτοις, η λιθόσφαιρα
ασκεί μια ισχυρή επιρροή σε όλα τα άλλα
μέρη (π.χ. μαγνητικό πεδίο).
Το Σύστημα της Γης

9. Ατμόσφαιρα
Λιθόσφαιρα
Υδρόσφαιρα
Βιόσφαιρα
Το Σύστημα της Γης

10. Το Σύστημα της Γης
Αυτό το σχήμα παρουσιάζει τη
δυναμική αλληλεπίδραση μεταξύ των
σημαντικότερων σφαιρών.

11. ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ
 Γεωλογία + Φυσική + Χημεία = Αβιοτικό
Περιβάλλον
 Οργανισμοί + σχέσεις μεταξύ τους =
Βιοτικό Περιβάλλον
 Βιοτικό + Αβιοτικό Περιβάλλον =
αντικείμενο της Οικολογίας

12. Τι είναι η Οικολογία
 Οικολογία είναι η επιστημονική μελέτη της
κατανομής και της αφθονίας οργανισμών, και οι
αλληλεπιδράσεις τους με το περιβάλλον
 Ο Γερμανός βιολόγος και δαρβινιστής Ernst Haekel
καθόρισε την οικολογία ως
○ «το σύνολο της γνώσης σχετικά με την οικονομία της φύσης-
○ τη διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ των οργανισμών και του
οργανικού (βιοτικού) και ανόργανου (αβιοτικού)
περιβάλλοντος......».
○ Οικολογία (oekologie): από τις ελληνικές λέξεις «οίκος» και
«λόγος», που σημαίνει «μελέτη του φυσικού οίκου».

13.  Ο κλάδος της Οικολογίας συνεργάζεται με άλλες επιστήμες
και επιστημονικούς κλάδους, όπως
 η φυσιολογία,
 η γενετική,
 η κλιματολογία,
 η γεωλογία,
 η ωκεανολογία,
 η χημεία,
 η φυσική,
 η κοινωνιολογία,
 η δημογραφία,
 η οικονομία,
 τα μαθηματικά,
 η ιστορία κ.ά.
 Η σύγχρονη οικολογία στηρίζεται στην ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ
ΜΕΘΟΔΟ - οι οικολόγοι υιοθετούν και τις παρατηρητικές
μεθόδους και τα πειράματα.

14. ΠΑΛΑΙΟΟΙΚΟΛΟΓΙΑ
 Παλαιοοικολογία: μελετά τις σχέσεις των απολιθωμένων
οργανισμών με τα φυσικά και βιολογικά περιβάλλοντα του
παρελθόντος.
 Παλαιοντολογική ταξινόμηση
 Γεωχημεία
 Παλαιοβιολογία
 Παλαιοκλιματολογία
 Παλαιοωκεανογραφία
 Γεωλογία
 Ιζηματολογία
 Mεγαλύτερη ακρίβεια στην περιβαλλοντική ερμηνεία
προκύπτει από την ενσωμάτωση Παλαιοοικολογικών και
Ιζηματολογικών αναλύσεων.
 Αφορά στη χρήση βιολογικών πληροφοριών που βρέθηκαν
σε ιζηματογενή πετρώματα για τον προσδιορισμό
παλαιοπεριβαλλόντων

15. Διαφορές Οικολογίας και Παλαιοοικολογίας
Μπορούμε να παρατηρήσουμε το πραγματικό οικοσύστημα;
Οικολογική μελέτη= ναι, Παλαιοοικολογική μελέτη= όχι
Μπορούμε να επιλέξουμε τον οργανισμό ή / και την κοινότητα για μελέτη;
Οικολογική μελέτη= ναι, Παλαιοοικολογική μελέτη= μερικές φορές
Οι παρατηρήσεις μας βασίζονται σε επαναλαμβανόμενα πειράματα;
Οικολογική μελέτη= ναι, Παλαιοοικολογική μελέτη= όχι
Οι μελέτες μας λειτουργούν μέσα σε καθορισμένο χρόνο και χώρο;
Οικολογική μελέτη= ναι, Παλαιοοικολογική μελέτη= όχι

16. Οργανισμοί
Φυσικό
περιβάλλον
Πετρώματα
Διαγένεση
Βιογεωγραφία Εξέλιξη
Οικοσύστημα
Παλαιοοικοσύστημα
Σχέσεις «αιτίου-αποτελέσματος» μεταξύ της βιολογίας,
γεωλογίας , οικολογίας και παλαιοοικολογίας
Επίδραση

18. ΣΤΟΧΟΙ ΠΑΛΑΙΟΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ
 Αναπαράσταση των παλαιών περιβαλλόντων
 Κατανόηση του τρόπου ζωής των παλαιών οργανισμών από
τη μελέτη των απολιθωμάτων
 Ανάδειξη της αντίδρασης των ζώντων οργανισμών της Γης σε
μεγάλες περιβαλλοντικές μεταβολές
 Ζωτικής σημασίας πηγή πληροφοριών για το πώς τα
οικοσυστήματα της Γης θα ανταποκριθούν στις τρέχουσες
παγκόσμιες περιβαλλοντικές μεταβολές

19. ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΚΛΑΔΟΙ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΟΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ
 Παλαιοαυτοοικολογία: ασχολείται με τη μελέτη του τρόπου ζωής
των (απολιθωμένων) οργανισμών και τη σχέση μεταξύ των ατόμων
και του περιβάλλοντος.
 Εστιάζει στην ανάπτυξη και τις μορφές των οργανισμών, είτε αυτοί βρίσκονται
μεμονωμένοι είτε σε αποικίες, και στην ανταπόκριση της μορφολογίας τους
στον τρόπο ζωής και στο περιβάλλον.
 Κάθε οργανισμός προσαρμόζεται σε έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής και σε
συγκεκριμένες περιβαλλοντικές συνθήκες.
 Παλαιοσυνοικολογία: μελέτη των απολιθωμένων κοινοτήτων
 Κοινότητα: μία συγκέντρωση ειδών με κοινές φυσικές ανάγκες.
 Η (παλαιο)συνηκολογία αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για την ανάλυση των
ιζηματογενών φάσεων και λεκανών, και επιτρέπει την επισήμανση των
μεταβολών των οικοσυστημάτων στο χρόνο.

20.  Η Παλαιοϊχνολογία η οποία μελετά τα
στοιχεία που αφορούν στη
δραστηριότητα και συμπεριφορά των
οργανισμών τα οποία διατηρούνται ως
ιχνοαπολιθώματα, αποτελεί ένα άλλο
σκέλος της Παλαιοοικολογίας, όπως
επίσης και η
 Παλαιοβιογεωγραφία η οποία μελετά τη
γεωγραφική κατανομή των ζώων και
των φυτών.

21.  Εξελικτική Παλαιοοικολογία:
μελετά τα φαινόμενα που
λειτουργούν μόνο στη μεγάλη
κλίμακα των εκατομμυρίων ετών
του γεωλογικού χρόνου, και είναι
αόρατα στους οικολόγους του
σύγχρονου βιόκοσμου.
 Ο John Phillips (1800-1874) όρισε
τρεις μεγάλες εποχές με βάση τα
απολιθώματα και την ποικιλότητα
(Παλαιοζωικός, Μεσοζωικός,
Καινοζωικός). Πιο πρόσφατα ο
Sepkoski μιλάει για τρεις εξελικτικές
πανίδες, του Καμβρίου, του
Παλαιοζωικού και την σύγχρονη.
 ποιες είναι οι μεταβολές της
βιοποικιλότητας κατά τη διάρκεια
του γεωλογικού χρόνου;
 κάτω από ποιες συνθήκες έλαβαν
χώρα οι σημαντικότερες οικολογικές
μεταβολές;

22.  Η Ταφονομία ασχολείται με τη μελέτη των διεργασιών και των
προϋποθέσεων απολίθωσης.
 Efremov (1940): Επιστήμη των νόμων της ταφής.
 Μελετά όλα τα φαινόμενα του περιβάλλοντος που επιδρούν στα
οργανικά λείψανα από την στιγμή που ο οργανισμός πεθαίνει έως
ότου αυτός βρεθεί από τον ερευνητή ως απολίθωμα.
 Βιοστρατονομία: τι συνέβη στους οργανισμούς μετά το θάνατό τους
και μέχρι την τελική ταφή τους (μεταφορά, φυσική, χημική ή
βιολογική φθορά και καταστροφή).
 Διαγένεση απολιθωμάτων: τι συνέβη στα οργανικά λείψανα μετά την
ταφή τους από διαταράξεις που οφείλονται σε οργανισμούς που
δημιουργούν οπές, φωλεές ή τρέφονται από τα ιζήματα ή επιφέρουν
άλλες διαγενετικές μεταβολές.
 Απαντά στα ερωτήματα:
 Είναι η συγκέντρωση των απολιθωμάτων αυτόχθονη ή αλλόχθονη;

23. Ανακάλυψη ως απολίθωμα
Τελική ταφή
Θάνατος
Γέννηση
Παλαιοοικολογία
Βιοστρατονομία
Διαγένεση
Ταφονομία

25.  Η Οικοστρωματογραφία αναλύει και ερμηνεύει τις εξελικτικές,
οικολογικές, βιογεωγραφικές, βιοστρωματογραφικές, αποθετικές
συνέπειες στην κατανομή των απολιθωμάτων στο χώρο και το χρόνο.
 Κάθε Στρωματογραφικό όριο αποτελεί ένα σημαντικό γεγονός στην
ιστορία και εξέλιξη ενός οικοσυστήματος και όχι απλά ένα αυθαίρετο
επίπεδο εμφάνισης ή εξαφάνισης μερικών απολιθωμένων ειδών.
 Η Οικοστρωματογραφία θα μπορούσε πολύ απλά να οριστεί ως η
Στρωματογραφία των Οικοσυστημάτων όπου καταγράφονται,
αναλύονται και ερμηνεύονται διάφορα συμβάντα τα οποία
αντιπροσωπεύουν απότομες αλλαγές στον πληθυσμό ή τη δομή μιας
κοινωνίας, ως αποτέλεσμα των περιφερειακών αλλαγών στην
θερμοκρασία, το κλίμα, την ωκεανογραφία, τον χημισμό των υδάτων, το
χαρακτήρα του υποστρώματος κ.λπ.

26. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΟΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ
 Προσαρμογή στο περιβάλλον: κάθε οργανισμός είναι
προσαρμοσμένος να ζει σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον.
 Στενοτοπικός οργανισμός: όταν το συγκεκριμένο περιβάλλον στο οποίο
ένας οργανισμός ζει είναι πολύ μικρό και η διασπορά του στον χώρο είναι
περιορισμένη.
 Ευρυτοπικός οργανισμός: όταν το συγκεκριμένο περιβάλλον στο οποίο
ένας οργανισμός ζει είναι πολύ μεγάλο και η διασπορά του στο χώρο είναι
μεγάλη.
 Κοσμοπολίτικος οργανισμός: η διασπορά του καλύπτει σημαντικό μέρος
της βιόσφαιρας.
 Προσαρμογή σε τρόπο ζωής: κάθε οργανισμός είναι
προσαρμοσμένος να ζει με ένα συγκεκριμένο τρόπο ζωής.

27.  Εξάρτηση από άλλους οργανισμούς: κάθε οργανισμός
εξαρτάται έμμεσα ή άμεσα από τα περισσότερα ή όλα
τα μέλη της κοινωνίας στην οποία ζει.
 Οικολογικοί περιορισμοί: κάθε οργανισμός εξαρτάται
από τους περιορισμούς του περιβάλλοντος στο οποίο
έχει προσαρμοστεί και ζει.
 Νόμος του ελαχίστου: ο καθοριστικός για την ύπαρξη και διασπορά
ενός οργανισμού παράγων είναι εκείνος ο οποίος αντιπροσωπεύεται
στο ελάχιστο (θερμοκρασία, υγρασία, αλμυρότητα, τροφική παροχή
κλπ.)

28. ΒΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΟΟΙΚΟΛΟΓΙΑ
Η παλαιοπεριβαλλοντική – παλαιοοικολογική αναπαράσταση
απαιτεί τρεις παραμέτρους:
 Ένα καλά τεκμηριωμένο στρωματογραφικό πλαίσιο.
 Το στρωματογραφικό καθεστώς παρέχει το χώρο και το χρόνο απαραίτητα
για συγκρίσεις των απολιθωμάτων.
 Μια καλή Συστηματική Ταξινόμηση.
 Καλή συστηματική ταξινόμηση των απολιθωμάτων, τα οποία είναι τα βασικά
στοιχεία της παλαιοοικολογίας, συνεπάγεται ότι αυτά πρέπει να ορίζονται
επακριβώς και σωστά εντός του στρωματογραφικού πλαισίου.
 Ένα κατανοητό οικολογικό πλαίσιο.
 Δηλαδή η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι ζωντανοί οργανισμοί
λειτουργούν εντός του οικοσυστήματός τους: πώς η μορφολογία και η
φυσιολογία τους προσαρμόζεται στις συνθήκες της ζωής τους, τον τρόπο με
τον οποίο αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.

29. ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΜΑΡΤΥΡΙΩΝ
 Περιορισμοί απολιθώσεως: τι μπορεί να έχει συμβεί σε έναν
οργανισμό από το θάνατό του μέχρι την απολίθωσή του.
 Τα λείψανα των περισσοτέρων οργανισμών μετά το θάνατό τους
καταστρέφονται από άλλους οργανισμούς πτωματοφάγους,
σαπροφυτικούς και βακτήρια.
 Τα τμήματα ενός οργανισμού που δεν έχουν υποστεί την καταστροφή
που αναφέρθηκε παρουσιάζουν δυσκολία στη διατήρησή τους ως
απολιθώματα.
 Τα διατηρηθέντα απολιθώματα καταστρέφονται από μεταγενέστερη
διάβρωση.
 Όσα διατηρούνται παρουσιάζουν ελάχιστη πιθανότητα να βρεθούν.
 Ζώα χωρίς σκληρούς ιστούς και φυτά που από τα κυτταρικά τους
τοιχώματα απουσιάζουν συγκεκριμένες χημικές ουσίες,
αντιπροσωπεύονται δυσανάλογα λίγο στο αρχείο των απολιθωμάτων
καθώς αποσυντίθενται εύκολα και γρήγορα.

30.  Περιορισμοί της ερμηνείας: ελέγχουν τις επεξηγήσεις
που δίδονται από την μελέτη των απολιθωμάτων.
 Μόνον ορισμένα περιβάλλοντα αντιπροσωπεύονται στα
πετρώματα ακριβώς ίδια όπως ήταν στο παρελθόν.
 Πολλά αν όχι τα περισσότερα των απολιθωμάτων διατηρούνται
σε περιβάλλοντα διαφορετικά από εκείνα στα οποία ζούσαν.
 Είναι αδύνατον να δοθούν αποδεικτικά συμπεράσματα για την
οικολογία οργανισμών που έχουν εξαφανιστεί.
 Η συσχέτιση παλαιοπεριβαλλόντων με σημερινά δεν έχει καμία
αξία εφόσον οι γεωγραφικοί παράγοντες έχουν μεταβληθεί.

31. Επίπεδα βιολογικής οργάνωσης
 Μόρια
 Κύτταρα
 Ιστοί
 Όργανα
 Συστήματα
 Άτομα
 Πληθυσμοί
 Κοινότητες
 Οικοσυστήματα
Στόχος της (παλαιο)οικολογίας

32. Οικολογική Ιεραρχία
Ατομο (κατώτερο επίπεδο)
Πληθυσμός
Κοινότητα
Οικοσύστημα
Βιογεωγραφική επαρχία
Βιόσφαιρα (υψηλό
επίπεδο)

33. Ενδιαίτημα
 Ο φυσικός χώρος στον οποίο ζει ένα ζώο και
περιλαμβάνει το περιβάλλον του.
 Μέσα στο ενδιαίτημα υπάρχουν φυσικοί και βιολογικοί
πόροι τους οποίους ένα ζώο χρησιμοποιεί για να
επιβιώσει και να αναπαραχθεί, και οι οποίοι συνολικά
αποτελούν τον οικολογικό του θώκο.

34. ΟΙΚΟ + ΣΥΣΤΗΜΑ
Σχετίζεται με το
περιβάλλον
Σύνολο
συσχετιζόμενων
τμημάτων
που λειτουργούν σε μια
ενότητα

35. Τι είναι οικοσύστημα
 Ένα οικοσύστημα αποτελείται από τη βιολογική
κοινότητα που εμφανίζεται σε μια περιοχή, και τους
φυσικούς και χημικούς παράγοντες που αποτελούν το
αβιοτικό περιβάλλον του.
 Η μελέτη των οικοσυστημάτων αφορά κυρίως στη
μελέτη ορισμένων διαδικασιών που συνδέουν τα βιοτικά
συστατικά με τα αβιοτικά συστατικά.

37. Παράγοντες
 Βιοτικοί παράγοντες – έμψυχο υλικό ενός
περιβάλλοντος
 Αβιοτικοί παράγοντες – άψυχο υλικό ενός
περιβάλλοντος
 Περιοριστικοί Παράγοντες-Βιοτικοί και Αβιοτικοί παράγοντες
που καθορίζουν πόσοι οργανισμοί μπορούν να ζήσουν σε μια
δεδομένη περιοχή – ποικιλότητα και αφθονία.
 Περιοριστικός πόρος: Εκείνος, του οποίου οι ποσότητες είναι οι
μικρότερες σε σχέση με τις ανάγκες του πληθυσμού και άρα
εξαντλείται πρώτος από όλους τους πόρους που θα μπορούσαν
να περιορίσουν ένα πληθυσμό.

38. Περιοριστικοί Παράγοντες-Βιοτικοί και
Αβιοτικοί παράγοντες που καθορίζουν πόσοι
οργανισμοί μπορούν να ζήσουν σε μια δεδομένη
περιοχή.
Ικανότητα χωρητικότητας - αριθμός
οργανισμών που μπορεί να υποστηρίξει
ένα περιβάλλον.

39. «Ο νόμος του ελαχίστου» του Liebig (law
of minimum) (1840)
 Η δυνατότητα επιβίωσης ενός πληθυσμού
οποιουδήποτε είδους σε ένα συγκεκριμένο τόπο
και χρόνο δεν εξαρτάται από την παράμετρο που
είναι απαραίτητη για την ζωή του και βρίσκεται «εν
περισσεία» αλλά από αυτήν που βρίσκεται «εν
ελαχίστω».
 Πχ μπορεί να έχουμε την επόμενη μέρα διπλάσια
στρέμματα γης να καλλιεργήσουμε αλλά να μη έχουμε
νερό. Τότε η παραγωγή μας και επομένως και η ζωή
μας δεν θα εξαρτάται από τα στρέμματα που θα έχουμε εν
περισσεία αλλά από την ελαχίστη ποσότητα νερού.

40.  Ποικιλότητα:
 Αριθμός διαφορετικών τύπων
οργανισμών (π.χ., # ειδών, #
οικογενειών)
 Αφθονία
 Αριθμός οργανισμών

41. Παράγοντες για τον καθορισμό των
γεωγραφικών ορίων ενός
οικοσυστήματος
 Φυσιογραφικοί
 Γεωγραφικό πλάτος
 Βάθος
 Ανάγλυφο
 Υπόστρωμα
 Γεωλογία
 Γεωλογική
δραστηριότητα
 Ωκεανογραφικοί
 Θερμοκρασία
 Ωκεάνια ρεύματα
 Αλμυρότητα
 Τροφική
διαθεσιμότητα
 Φως, ρεύματα
θολερότητας
 Παραγωγικότητα
 Παλίρροιες
 Πάγος

42. Χαρακτηριστικά της έννοιας του οικοσυστήματος:
O όρος υιοθετήθηκε από τον A.G. Tansley (1935).
 Εχει θεωρητική έννοια.Δημιουργήθηκε ουσιαστικά για να βοηθήσει τους
επιστήμονες στις αναλύσεις τους.
 Δεν περιλαμβάνει κανένα καθορισμένο σύνολο ουσιαστικών ιδιοτήτων.
 Δεν υπάρχει κανένα πρωτόκολλο για τη μέτρηση των ιδιοτήτων ενός
οικοσυστήματος.
 Δεν υπάρχει κανένα φυσικό πλαίσιο ή γεωγραφικοί περιορισμοί.
 Μπορεί να διαμορφωθεί ή να οριοθετηθεί με διάφορους τρόπους.
 Μπορεί να καθοριστεί με οποιαδήποτε μεταβλητή.

43.  Οικοσυστήματα με διαφορετικό μέγεθος και μορφή σε οποιαδήποτε θέση.
 Μετατόπιση οικοσυστημάτων στον χρόνο και στο χώρο με τις αλλαγές στη
κατανομή της βιοποικιλότητας.
 Δεν υπάρχει ένα συμφωνηθέν σύστημα ταξινόμησης των θαλασσίων
οικοσυστημάτων.

44. Λειτουργικές πτυχές του οικοσυστήματος
 Τα οικοσυστήματα λειτουργούν από την ανταλλαγή της
ύλης και της ενέργειας.
 Τα φυτά χρησιμοποιούν χλωροφύλλη στη φωτοσύνθεση
για να μετατρέψουν το ανόργανο υλικό σε οργανικές
ενώσεις και να αποθηκεύσουν ενέργεια για την ανάπτυξη
και την αναπαραγωγή.
○ τα φυτά είναι αυτότροφοι οργανισμοί και πρωτογενείς
παραγωγοί στα περισσότερα οικοσυστήματα.
 Όλοι οι άλλοι οργανισμοί είναι ετερότροφοι, καταναλωτές
και αποικοδομητές στα οικοσυστήματα.
 Τα φυτοφάγα καταναλώνουν φυτά και απελευθερώνουν
την αποθηκευμένη ενέργεια.

46. 2 Τύποι Οικοσυστημάτων
 Χερσαία Οικοσυστήματα
 Υδατικά Οικοσυστήματα

47. Χερσαία
οικοσυστήματα
Υδάτινα
οικοσυστήματα
• Ηλιακό φως
• Θερμοκρασία
• Ατμοσφαιρικά
κατακρημνίσματα
• Ανεμος
• Γεωγραφικό πλάτος
• Υψόμετρο
• Πυρκαγιές
• Εδαφος
• Διείσδυση του φωτός
• Ωκεάνια ρεύματα
• Συγκέντρωση
διαλυμένων τροφικών
στοιχείων (κυρίως N
και P)
• Αιωρούμενα στερεά
• Αλμυρότητα

48. Χερσαία οικοσυστήματα
 Η θερμοκρασία και η βροχόπτωση καθορίζουν τους κύριους
τύπους των χερσαίων οικοσυστημάτων.
 Οι διάφοροι τοπικοί παράγοντες επηρεάζουν το τοπικό
κλίμα.
 Στα χερσαία οικοσυστήματα παρουσιάζονται οι μεγαλύτερες
διακυμάνσεις των φυσικών παραγόντων.
 Η σημασία του μικροκλίματος καθίσταται σημαντική για την
επιβίωση των ζώων.

50. Χαρακτηριστικά υδάτινων
οικοσυστημάτων
 Καταλαμβάνουν το 90% της βιόσφαιρας
 Γεωλογικά χαρακτηριστικά
 Φυσικά χαρακτηριστικά
 Χημικά χαρακτηριστικά
 Βιολογικά χαρακτηριστικά

51. Βιολογικά χαρακτηριστικά
 Πλαγκτόν: το σύνολο των μικροσκοπικών οργανισμών που ζουν ελεύθερα στο
νερό και που εξαιτίας της περιορισμένης ικανότητας τους για κίνηση,
μεταφέρονται από τις διάφορες μορφές κινήσεως των υδάτινων μαζών.
 Φυτοπλαγκτόν
 Ζωοπλαγκτόν
 μακροπλαγκτόν (μέγεθος > 1mm)
 μικροπλαγκτόν ( μέγεθος <1mm) και
 ναννοπλαγκτόν (μέγεθος < 5μm)
 Ολοπλαγκτό
 Μεροπλαγκτό
 Βένθος: ζουν επάνω ή μέσα στον πυθμένα των υδάτων ή εξαρτώνται άμεσα
από αυτόν.
 Νηκτόν: έχουν την ικανότητα να κολυμπούν και να κινούνται ευχερώς, ενάντια
ή ανεξάρτητα από τις διάφορες μορφές κινήσεως των υδάτων.
 Νευστόν: χρησιμοποιούν σαν τόπο διαβιώσεως τους την επιφανειακή
μεμβράνη ανάμεσα στο νερό και τον αέρα.
 επινευστόν
 υπονευστόν

52. Τύποι υδατικών οικοσυστημάτων
 Οικοσυστήματα γλυκών
υδάτων
 Στάσιμα ύδατα-λίμνες & μικρές
λίμνες
 Ρέοντα ύδατα-ποτάμια & ρέματα
 Μεταβατικά οικοσυστήματα
 Εκβολές ποταμών
 Υγρότοποι-τυρφώνες / βάλτοι,
έλη
 Θαλάσσια οικοσυστήματα
 Ακτογραμμές
 Διαφραγματοειδείς νησίδες
 Κοραλιογενείς ύφαλοι
 Ανοικτός ωκεανός

53. Το Θαλάσσιο Οικοσύστημα
 Η θάλασσα σαν οικοσύστημα έχει οριζόντια και κατακόρυφη
ζώνωση.
 Ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα: Tο τμήμα εκείνο του ηπειρωτικού
περιθωρίου που καλύπτεται από ρηχή θάλασσα, όπου
αποθέτονται ιζήματα νηριτικής φάσης, συνήθως ανθρακικά.
 Ηπειρωτική κατωφέρεια (continental slope): αποτελεί τον
μεταβατικό χώρο από την ήπειρο προς τον ωκεανό ή
καλύτερα την προέκταση της ηπείρου προς τον ωκεανό και
έχει απότομη κλίση έτσι ώστε να αποθέτονται ιζήματα τύπου
φλύσχη από τα τουρβιδικά ρεύματα (turbidity currents).
 Ηπειρωτικό περιθώριο (continental margin): Η ηπειρωτική
υφαλοκρηπίδα μαζί με την ηπειρωτική κατωφέρεια

54. Θαλάσσια οικοσυστήματα
 οικοσύστημα του βυθού (βένθος)
 οικοσύστημα της ηπειρωτικής κρηπίδας (υφαλοκρηπίδας) που ξεκινά από
την ακτογραμμή και φθάνει μέχρι την αρχή της ηπειρωτικής
κατωφέρειας, σε βάθος περίπου 150-180 μέτρων
 οικοσύστημα των μεγάλων βαθών που αρχίζει από την ηπειρωτική
κατωφέρεια και συνεχίζει στις αβυσσαλέες πεδιάδες και αδαίες τάφρους
(μέγιστο βάθος για τη Μεσόγειο περίπου 5.000 μέτρα)
 οικοσύστημα της μάζας του νερού (πέλαγος).
 οικοσύστημα των νηρητικών (παράκτιων) νερών, που υπέρκειται της
υφαλοκρηπίδας και
 πελαγικό οικοσύστημα που βρίσκεται μακριά από τις ακτές, πέρα από την
υφαλοκρηπίδα
 Στον ελλαδικό χώρο η παρουσία εκτεταμένων υφαλοκρηπίδων
και εκατοντάδων νησιών (κυρίως στο Αιγαίο), δυσχεραίνει την
εφαρμογή ενός τέτοιου κριτηρίου

55. Το οικοσύστημα του βυθού
(Peres & Picard, 1964; Augier, 1982)
 υπερπαράλια ή υπεραιγιαλίτιδα
(supralittoral): περιλαμβάνει την
περιοχή που βρέχεται τακτικά από
τις ψεκάδες των κυμάτων και
καλύπτεται από το νερό μόνο στις
μεγάλες παλίρροιες
 μεσοπαράλια ή μεσοαιγιαλίτιδα ζώνη
(mediolittoral): η ζώνη που ορίζεται
από τη μέση πλημμυρίδα έως τη
μέση άμπωτη ενός τόπου
 υποπαράλια ή υποαιγιαλίτιδα ζώνη
(infralittoral): καλύπτεται πάντοτε
από νερό και εκτείνεται από το
κατώτερο όριο της παλίρροιας έως
το μέγιστο βάθος που φτάνουν τα
φωτόφιλα θαλάσσια φυτά.
 Β. Αιγαίο: 15 έως 20 μέτρα
 Ν. Αιγαίο: 30 έως 40 μέτρα

56.  περιπαράλια ή περιαιγιαλίτιδα
(circalittoral): εκτείνεται μέχρι το
όριο της ηπειρωτικής κρηπίδας
(υφαλοκρηπίδας) δηλαδή μέχρι τα
200 μέτρα βάθος,
 βαθύαλη (bathyal): αντιστοιχεί στην
ηπειρωτική κατωφέρεια (μέχρι βάθη
3.000 μέτρων περίπου),
 αβυσσαία (abyssal): αντιστοιχεί στις
ωκεάνιες υποθαλάσσιες πεδιάδες
(μέχρι τα 7.000 μέτρα)
 αδαία (hadal): αντιστοιχεί στις
μεγάλες υποθαλάσσιες τάφρους με
βάθος μεγαλύτερο από 7.000 μέτρα.
 Στις ελληνικές θάλασσες απαντούν
εκτεταμένες ηπειρωτικές κρηπίδες,
που ακολουθούνται από ηπειρωτικές
κατωφέρειες. Οι ωκεάνιες πεδιάδες
είναι μικρές και διακόπτονται από
επιμήκεις τάφρους, που φθάνουν τα
5.000 μέτρα βάθος.

57. Τύποι υποστρώματος στη βενθική ενότητα
 Σκληρό (αποτελείται από σκληρά πετρώματα όπως
βράχια, κροκάλες. κ.λ.π..; σε μερικές περιπτώσεις το
σκληρό υπόστρωμα δημιουργείται από ζώα ή φυτά που
έχουν την ικανότητα να συσσωρεύουν ανθρακικό
ασβέστιο (CaCO3). Στην περίπτωση αυτή το σκληρό αυτό
υπόστρωμα καλείται βιογενές και αποτελεί ένα καλό
παράδειγμα αλλαγής του περιβάλλοντος από τους ίδιους
τους οργανισμούς).
 Kινητό (ή μαλακό) (αποτελείται από κόκκους και κυρίως
είναι γνωστό, ανάλογα με την υφή του, με τους όρους
Άμμος - Ιλύς - Άργιλος, κλπ.)

58. Κατηγορίες βενθικών οργανισμών
 Η κατηγοριοποίηση των βενθικών
οργανισμών μπορεί να γίνει με βάση:
 Την θέση τους στο ίζημα
 Το μέγεθός τους
 Την δυνατότητα και ταχύτητα μετακίνησης τους
 Τον τρόπο διατροφής τους
 Τον τόπο διαβίωσής τους

59. Διαχωρισμός με βάση τη θέση στο ίζημα
 Επιχλωρίδα (epiflora) και επιπανίδα
(epifauna) ζει επάνω στον βυθό
 Ενδοπανίδα (infauna) ζει εντός του
βυθού

60. Διαχωρισμός με βάση το μέγεθος
γίνεται με τη χρήση κοσκίνων
 Μεγαπανίδα megafauna : >5 cm
 Μακροπανίδα (macrofauna): 500 μm--5cm
 Μειοπανίδα (meiofauna ): 63 μm –500μm
 Μικροπανίδα (microfauna ): <63 μm
 Ο διαχωρισμός όχι απόλυτος

61. Διαχωρισμός με βάση την δυνατότητα
κίνησης
 Εδραίοι οργανισμοί: σταθεροί σε μια θέση,
ακίνητοι σε σχέση με την θέση τους στο ίζημα
 Κινητοί οργανισμοί: κινούνται μεταξύ δύο
θέσεων, ο τύπος και η ταχύτητα της κίνησης
διαφέρει μεταξύ των οργανισμώ

62. αιωρηματοφάγοι: πρόσληψη οργανικού υλικού
από το νερό
Διαχωρισμός με βάση τον τρόπο διατροφής:
τροφικοί τύποι
διηθηματοφάγοι:
ενεργή άντληση νερού
Παθητικοί αιωρ/φάγοι :
ότι προσκολληθεί
Ιζηματοφάγοι: πρόσληψη
οργανικού υλικού από το ίζημα

63.  Το πελαγικό περιβάλλον διακρίνεται
 Νηριτική ζώνη – πελαγικό περιβάλλον της ηπειρωτικής κρηπίδας που αντιστοιχεί στην
υποπαράκτιο ζώνη του βενθονικού περιβάλλοντος.
 Ωκεάνια ζώνη – βαθιά ύδατα στους ανοικτούς ωκεανούς κάτω από το ηπειρωτικό χείλος.
Διακρίνεται:
 Επιπελαγική ζώνη – που εκτείνεται από βάθος 0 μέχρι 200 μέτρα. Χαρακτηρίζεται από
απότομες αλλαγές θερμοκρασίας, αλατότητας και φωτισμού σε σχέση με το βάθος, αλλά
και σε σχέση με την εποχή του έτους. Οι κινήσεις του νερού είναι σχετικά γρήγορες.
 Μεσοπελαγική ζώνη – από 200 μέχρι 1000 μέτρα βάθος, όπου υπάρχει ελάχιστο φως και
οι θερμοκρασιακές διακυμάνσεις είναι ασήμαντες. Χαρακτηρίζεται από ελάχιστες
συγκεντρώσεις οξυγόνου και πλούσιες συγκεντρώσεις νιτρικών και φωσφορικών
αλάτων (θρεπτικά άλατα).
 Βαθυπελαγική ζώνη – που εκτείνεται κάτω από τα 1000 μέτρα βάθος και όπου επικρατεί
πλήρες σκοτάδι, χαμηλή θερμοκρασία και υψηλή πίεση.
 Αβυσσοπελαγική ζώνη – από 2000 – 6000 μ.
 Hadal-πελαγική ζώνη - >6000 μ.

64.  Με βάση το βάθος διείσδυσης του φωτός
διακρίνονται οι ακόλουθες ζώνες:
 Ευφωτική ζώνη: λαμβάνει χώρα η φωτοσύνθεση.
Ορίζεται από το βάθος των 20 μ. πάνω στην κρηπίδα
μέχρι τα 100 μ. στον ανοικτό ωκεανό, εξαρτώμενη
από τα ρεύματα θολερότητας.
 Δυσφωτική ζώνη: παρόλο που περνάει φως, δεν
πραγματοποιείται φωτοσύνθεση. Ορίζεται από το
βάθος των 100 έως τα 200 μ.
 Αφωτική ζώνη: Όχι φως.

66. Περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά της
Βαθιάς Θάλασσας
 Φως
 Πίεση
 Αλατότητα
 Θερμοκρασία
 Οξυγόνο
 Τροφή
Το σημαντικότερο είναι
ότι, σε κάθε επίπεδο ή
θέση στη βαθιά θάλασσα,
οι περιβαλλοντικοί
παράγοντες παραμένουν
σταθεροί για μεγάλα
χρονικά διαστήματα.

67. Κύριοι περιοριστικοί παράγοντες στα
θαλάσσια περιβάλλοντα
 Θερμοκρασία
 Οξυγόνο
 Αλμυρότητα
 Βάθος
 Υπόστρωμα

68. URI:
http://hdl.handle.net/11419/3435
ISBN:
978-960-603-434-3
ID Ευδόξου:
320254