Kształtowanie wizerunku pracownika pomocniczego obsługi hotelowej

1. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Cezary Tarczyński
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska
913[01].O1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

2. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
Recenzenci:
mgr Ewa Kawczyńska-Kiełbasa
mgr inŜ. Alicja DraŜba
Opracowanie redakcyjne:
mgr Cezary Tarczyński
Konsultacja:
dr inŜ. Marek Krzemiński
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 913[01].01.01,
„Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz
ochrony środowiska”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu pracownik
pomocniczy obsługi hotelowej.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

3. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Wymagania higieniczno-sanitarne oraz środki i zasady postępowania
w przypadku zagroŜeń 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 14
4.1.3. Ćwiczenia 14
4.1.4. Sprawdzian postępów 16
4.2. Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz ochrona przeciwpoŜarowa
w gastronomii i hotelarstwie 17
4.2.1. Materiał nauczania 17
4.2.2. Pytania sprawdzające 24
4.2.3. Ćwiczenia 25
4.2.4. Sprawdzian postępów 26
4.3 Bezpieczeństwo gości i ich mienia oraz ochrona środowiska
4.3.1. Materiał nauczania
4.3.2. Pytania sprawdzające
4.3.3. Ćwiczenia
4.3.4. Sprawdzian postępów
28
28
32
32
33
5. Sprawdzian osiągnięć 34
6. Literatura 39

4. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej, ochrony środowiska oraz
przepisów sanitarnych podczas wykonywania zadań zawodowych jak równieŜ uświadamianiu
konsekwencji ich nieprzestrzegania.
W poradniku zamieszczono:
−−−− wymagania wstępne,
−−−− wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać, aby bez problemów korzystać
z poradnika,
−−−− cele kształcenia,
−−−− wykaz umiejętności, jakie będziesz zdobywać podczas pracy z poradnikiem,
−−−− materiał nauczania,
−−−− wiadomości niezbędne do opanowania treści jednostki modułowej,
−−−− zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,
−−−− ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
−−−− sprawdzian postępów,
−−−− sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań,
−−−− literaturę uzupełniającą.
Szczególną uwagę zwróć na opanowanie umiejętności: zapobiegania zagroŜeniom
występującym na poszczególnych stanowiskach pracy oraz doborze odzieŜy ochronnej
i sprzętu ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy.
JeŜeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

5. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
Schemat układu jednostek modułowych
913[01].01.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony przeciwpoŜarowej
oraz ochrony środowiska
913[01].01
Podstawy zawodu
913[01].01.02
Stosowanie przepisów prawa
w działalności zawodowej
913[01].O1.03
Kształtowanie wizerunku pracownika
pomocniczego obsługi hotelowej

6. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
−−−− rozróŜniać podstawowe zagroŜenia dla zdrowia i Ŝycia ludzkiego,
−−−− rozróŜniać podstawowe numery alarmowe,
−−−− wskazywać podstawowe środki ochrony indywidualnej,
−−−− czytać ze zrozumieniem instrukcje bhp i instrukcje przeciwpoŜarowe,
−−−− rozróŜniać ogólne prawa i obowiązki pracownika,
−−−− korzystać z urządzeń telekomunikacyjnych,
−−−− korzystać z urządzeń elektrycznych i gazowych,
−−−− segregować odpady i surowce wtórne,
−−−− korzystać z róŜnych źródeł informacji,
−−−− obsługiwać komputer,
−−−− współpracować w grupie.

7. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− rozpoznać czynniki szkodliwe, uciąŜliwe i niebezpieczne w środowisku pracy,
− zapobiec zagroŜeniom zdrowia i Ŝycia, które mogą wystąpić podczas wykonywania
czynności zawodowych,
− dobrać odzieŜ ochronną i sprzęt ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy,
− zastosować się do obowiązującego regulaminu w obiekcie hotelowym,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŜarowej,
− zastosować przepisy sanitarne obowiązujące w gastronomii i hotelarstwie,
− zastosować zasady postępowania dotyczące bezpieczeństwa gości i mienia,
− wezwać pomoc w sytuacjach zagroŜenia zdrowia i Ŝycia,
− zastosować przepisy ochrony środowiska podczas wykonywania czynności zawodowych.

8. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Wymagania higieniczno-sanitarne oraz środki i zasady
postępowania w przypadku zagroŜeń związanych z pracą
w gastronomii i hotelarstwie
4.1.1. Materiał nauczania
Wymagania higieniczno-sanitarne dla hoteli i innych obiektów noclegowych zawarte są
w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 sierpnia 2004 roku w sprawie
obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie określa
wymagania budowlane, przeciwpoŜarowe i sanitarne dotyczące tych obiektów.
W sposób szczegółowy o wymaganiach higieniczno-sanitarnych informuje
rozporządzenie Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 26 lipca 1973
roku.
Przepisy ogólne rozporządzenia określają w rozdziale pierwszym:
−−−− wymagania higieniczno-sanitarne dla hoteli i innych zakładów noclegowych,
−−−− sposób zaopatrywania w wodę zdatną do picia i na potrzeby gospodarcze,
−−−− wymianę powietrza w pomieszczeniach mieszkalnych,
−−−− pomieszczenia sanitarno-socjalne, jakie powinny występować w hotelu.
W rozdziale drugim rozporządzenia znajdziemy przepisy dotyczące:
−−−− wyposaŜenia hoteli w urządzenia wodociągowe i kanalizacyjne,
−−−− sposobów zagospodarowania pokoi, klatek schodowych, urządzeń higieniczno-
-sanitarnych i wyposaŜenia wszystkich pomieszczeń,
−−−− sposobów transportu brudnej bielizny,
−−−− sposobów i częstotliwości dezynfekcji,
−−−− sposobu postępowania w razie wystąpienia choroby zakaźnej,
−−−− zaopatrzenia w apteczki pierwszej pomocy.
Przepisy rozporządzenia określają minimalne wymagania higieniczno-sanitarne dla hoteli
i innych zakładów noclegowych.
Zakład powinien być zaopatrywany w wodę zdatną do picia i potrzeb gospodarczych oraz
posiadać:
−−−− urządzenia do gromadzenia nieczystości stałych i płynnych,
−−−− ustęp i umywalnię ogólnie dostępne, oddzielne dla kobiet i męŜczyzn,
−−−− pomieszczenia zakładów oraz przyległy teren powinny być utrzymywane stale
w czystości i codziennie dokładnie sprzątane,
−−−− w pomieszczeniach mieszkalnych naleŜy zapewnić wymianę powietrza zgodnie z Polską
Normą.
Pokoje i inne pomieszczenia powinny być suche i oświetlone zgodnie z odrębnymi
przepisami:
−−−− na klatkach schodowych, korytarzach i hallach powinny znajdować się chodniki lub
wykładziny tłumiące odgłosy kroków i zabezpieczające przed poślizgnięciem,
−−−− w pokojach powinny znajdować się kosze na odpadki,
−−−− ustępy powinny być odpowiednio oznakowane, utrzymywane stale w czystości
i dezynfekowane oraz zaopatrzone w środki odorochłonne i papier toaletowy,

9. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
−−−− w pomieszczeniach ustępów powinny być zainstalowane umywalki z bieŜącą wodą,
zaopatrzone w ręczniki, w miarę moŜliwości do jednorazowego uŜycia, i mydło lub
suszarki elektryczne.
W zakładzie powinny znajdować się pomieszczenia:
−−−− na bieliznę czystą oraz osobne pomieszczenie na bieliznę brudną,
−−−− transport brudnej bielizny do pralni powinien odbywać się w zamkniętych opakowaniach,
Osoba przybywająca do zakładu powinna otrzymać czystą bieliznę pościelową i ręczniki
zmieniane w okresach ustalonych dla poszczególnych kategorii zakładów odrębnymi
przepisami:
−−−− kołdry, koce, poduszki, materace itp. powinny być dezynfekowane okresowo, co
najmniej co pół roku, a cały zakład co najmniej raz w roku.
−−−− w zakładzie naleŜy systematycznie zwalczać owady i gryzonie.
Zakład powinien być zaopatrzony w środki dezynfekcyjne, dezynsekcyjne
i deratyzacyjne przechowywane w odpowiednio zabezpieczonych pomieszczeniach. W razie
stwierdzenia, Ŝe w zakładzie przebywała osoba chora na chorobę zakaźną, naleŜy
niezwłocznie przeprowadzić dezynfekcję pomieszczenia przez nią zajmowanego oraz
urządzeń higieniczno-sanitarnych i wspólnych pomieszczeń, z których osoba ta korzystała lub
do których miała dostęp. Pokój, który zajmowała osoba chora na chorobę zakaźną, moŜe być
wynajęty dopiero po dezynfekcji i za zgodą organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
W zakładzie powinna znajdować się odpowiednia liczba apteczek pierwszej pomocy,
zaopatrzonych w podstawowe leki i środki opatrunkowe, obsługiwanych przez pracowników
przeszkolonych w zakresie udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.
W rozdziale trzecim jest mowa o zakładach gastronomicznych, jak równieŜ o innych
placówkach Ŝywienia zbiorowego związanych z hotelami, które są regulowane odrębnymi
przepisami higieniczno-sanitarnymi (Rozporządzenie z dnia 19 sierpnia 2004).
Zgodnie z wymaganiami sanitarno-higienicznymi zaleca się aby zakłady gastronomiczne
spełniały określone wymagania techniczno- technologiczne:
−−−− odpowiednia wysokość pomieszczeń dla działu produkcyjnego i ekspedycyjnego, 3 m,
a dla magazynów, pomieszczeń sanitarnych i gospodarczych 2,5m,
−−−− ściany i sufity powinny być z materiału gładkiego, nienasiąkającego i niepalnego,
−−−− ściany korytarzy powinny być łatwo zmywalne,
−−−− styki ścian i podłóg powinny być zaokrąglone, dla łatwiejszego utrzymania w czystości,
−−−− schody powinny być pokryte materiałem antypoślizgowym,
−−−− posadzki powinny być trwałe, nienasiąkliwe, nieśliskie, łatwe do umycia,
−−−− podłoga w części produkcyjnej ma być gładka, nieścieralna, nieśliska, nienasiąkliwa,
łatwa w utrzymaniu w czystości,
−−−− wszystkie pomieszczenia powinny mieć oświetlenie naturalne poza magazynami,
−−−− oświetlenie sztuczne nie powinno zmieniać barwy naturalnej potraw, światło musi padać
równomiernie, aby nie występowały zacienienia,
−−−− okna powinny być łatwe w utrzymaniu w czystości oraz zapewniania moŜliwość
wietrzenia pomieszczeń przez uchylanie ich górnych części,
−−−− w oknach powinny być zamontowane siatki przeciw owadom,
−−−− drzwi do zaplecza produkcyjnego oraz magazynów powinny być niepalne i osadzone
w niepalnej futrynie.
W miejscach uzasadnionych technologicznie powinny się znajdować wpusty podłogowe
z wymiennymi wiaderkami osadnikowymi. Ścieki z pomieszczeń produkcyjnych
i zmywalni powinny być odprowadzane do instalacji kanalizacji technicznej i odtłuszczane
przed odprowadzeniem do kanalizacji komunalnej. Zakład gastronomiczny powinien uŜywać
do celów produkcyjnych i gospodarczych wody o udokumentowanej jakości, spełniającej
wymagania wody pitnej do celów spoŜywczych i potrzeb gospodarczych. Do umywalek

10. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
naleŜy doprowadzić wodę ciepłą i zimną, obok powinien być kran czerpalny ze złączką do
węŜa. Przy umywalkach naleŜy umieścić zasobniki na mydło i środek dezynfekcyjny oraz
ręczniki jednorazowego uŜytku.
Kształtując bezpieczne i higieniczne warunki pracy naleŜy prawidłowo wyposaŜyć oraz
zorganizować stanowisko pracy. W przestrzeni stanowiska roboczego znajdują się sprzęty,
materiały niezbędne do produkcji, gotowe wyroby oraz odpady. Stanowisko pracy powinno
być dostosowane do rodzaju i wielkości produkcji. Pracownik powinien mieć swobodę
ruchów i przestrzeń komunikacyjną. Na stanowisku pracy nie moŜe się znajdować więcej
surowca niŜ jest przeznaczone na jedną zmianę. Odpady poprodukcyjne powinny być
wynoszone sukcesywnie zwłaszcza kiedy zagraŜają bezpieczeństwu pracowników i jakości
produkcji. Maszyny i urządzenia musza być sprawne technicznie i czyste, zwłaszcza przy
produkcji Ŝywności. Przed przystąpieniem do pracy naleŜy sprawdzić sprawność maszyn
i urządzeń, a w razie uszkodzeń poinformować o tym przełoŜonych. Maszyny w ruchu muszą
być pod stałym nadzorem.
Podstawowe zasady zapobiegania poraŜeniom prądem elektrycznym:
−−−− sprawdzenie, czy urządzenia są wyłączone ze źródła prądu,
−−−− cały czas naleŜy pamiętać o zagroŜeniu, związanym z poraŜeniem prądem elektrycznym,
−−−− instalacja elektryczna w pomieszczeniach musi być w dobrym stanie technicznym,
−−−− natychmiastowe wyłączenie z uŜytku urządzeń z uszkodzoną izolacją i zauwaŜalnym
iskrzeniem,
−−−− podczas napraw wszelkie czynności przy maszynach i urządzeniach elektrycznych naleŜy
wykonywać stosując dodatkowe zabezpieczenia np. chodnik gumowy, rękawice
dielektryczne, ręczne narzędzia z dodatkową izolacją,
−−−− prace przy instalacji powinna wykonywać osoba, która posiada stosowne kwalifikacje
uprawnienia.
Ogólne zasady higieny pracownika zakładu gastronomicznego:
−−−− pracownik przystępujący do pracy musi być zdrowy i posiadać aktualną ksiąŜeczkę
zdrowia, za aktualność badań odpowiada pracownik,
−−−− w przypadku stwierdzenia przez pracownika zmian, np. ropni, ran na skórze, nieŜytu dróg
oddechowych ma on obowiązek przed rozpoczęciem pracy zgłosić się do przełoŜonego
celem oceny czy moŜe zostać dopuszczony do pracy, wszelkiego typu skaleczenia muszą
zostać osłonięte opatrunkiem wodoszczelnym,
−−−− pracownik jest zobowiązany nosić odzieŜ ochronną, zabronione jest noszenie części
ubrania cywilnego lub wchodzenie w ubraniu cywilnym.
Wszyscy pracownicy są obowiązani:
−−−− zachować czystość rąk, twarzy i całego ciała, posiadać czyste paznokcie krótko obcięte,
−−−− nie nosić w czasie pracy biŜuterii czyli pierścionków, wisiorków, kolczyków itp. oraz nie
malować paznokci,
−−−− nie przechowywać w kieszeniach Ŝadnych przedmiotów,
Higiena osobista pracownika w trakcie wykonywanych obowiązków:
−−−− wstęp pracowników na stanowiska robocze zaczyna się od wydzielonej szatni z węzłem
sanitarnym,
−−−− pracownicy zdejmują odzieŜ własną i przebierają się w odzieŜ roboczą, włosy powinny
być zakryte czepkiem,
−−−− odzieŜ osobista naleŜy pozostawić w szatni, w szafkach poszczególnych pracowników,
−−−− pracownik w odzieŜy roboczej moŜe udać się do swojego stanowiska pracy tylko
wyznaczoną drogą,
−−−− kaŜdy pracownik przed przystąpieniem do pracy przechodzi odpowiednią procedurę
dopuszczającą do stanowiska pracy,
−−−− po kaŜdym opuszczeniu stanowiska pracy, przed powrotem pracownik musi umyć ręce,

11. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
−−−− w czasie pracy pracownicy zobowiązani są do systematycznego mycia i dezynfekowania
narzędzi,
−−−− w przypadku zabrudzenia odzieŜy pracownicy są zobowiązani do jej wymiany na czystą,
−−−− narzędzia pracy pozostają w wyznaczonym miejscu w celu ich wymycia i dezynfekcji.
W rozdziale czwartym zawarte są przepisy dotyczące wypoŜyczalni sprzętu i odzieŜy
turystycznej.
W rozdziale piątym jest mowa o dostosowaniu juŜ istniejących placówek do
obowiązujących przepisów oraz o odpowiedzialności za nieprzestrzeganie wymagań
higieniczno-sanitarnych.
Ochrona sanitarna gości i personelu jest uregulowana przepisami prawa. Nadzór nad
stanem sanitarnym sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna.
Do podstawowych obowiązków zakładu hotelarskiego naleŜy zaliczyć:
−−−− udostępnienie miejsca pobytu w jednostce mieszkalnej i innych pomieszczeniach ogólnego
uŜytkowania,
−−−− zapewnienie sprawnego funkcjonowania urządzeń i wyposaŜenia w zakładzie hotelarskim,
−−−− ochronę zdrowia i bezpieczeństwa gościa, a takŜe jego mienia.
Węzły sanitarne sprzęŜone z jednostkami mieszkalnymi z racji duŜego nasycenia występujących
tam funkcji, instalacji, urządzeń i wyposaŜenia specjalistycznego są miejscem, w którym
występują róŜnego rodzaju zagroŜenia, a nawet wypadki, na skutek:
−−−− poparzeń,
−−−− poraŜeń prądem elektrycznym,
−−−− upadków, skaleczeń oraz ogólnych obraŜeń,
−−−− zaczadzeń i niedotlenienia,
−−−− zakaŜeń,
−−−− nagłych niedomagań i braku natychmiastowej, skutecznej pomocy.
Do skutków zagroŜeń pracowników w środowisku pracy moŜemy zaliczyć wypadki przy
pracy (w tym równieŜ cięŜkie, zbiorowe, śmiertelne) oraz choroby zawodowe.
Wypadek przy pracy to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło
w związku z pracą, powodujące uraz (uszkodzenie tkanek ciała czy narządów człowieka) lub
śmierć.
Do wypadków przy pracy zaliczamy wypadki, które się wydarzyły w następujących
okolicznościach:
−−−− podczas wykonywania (lub w związku z wykonywaniem) przez pracownika zwykłych
czynności lub poleceń przełoŜonych,
−−−− podczas wykonywania (lub w związku z wykonywaniem) przez pracownika czynności na
rzecz zakładu pracy (pracodawcy) bez polecenia
−−−− w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakładu pracy (pracodawcy) w drodze
między siedzibą zakładu pracy (pracodawcy) a miejscem wykonywania obowiązku
wynikającego ze stosunku pracy,
−−−− w czasie podróŜy słuŜbowej,
−−−− podczas szkolenia,
−−−− przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające w zakładzie pracy organizacje
związkowe
CięŜki wypadek przy pracy to taki wypadek, w którego wyniku nastąpiło:
−−−− cięŜkie uszkodzenie ciała, takie jak utrata: wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej,
−−−− inne uszkodzenie ciała albo zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu,
−−−− choroba nieuleczalna lub zagraŜająca Ŝyciu,
−−−− trwała choroba psychiczna,
−−−− całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie,
−−−− trwałe, istotne zeszpecenie ciała.

12. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
Zbiorowy wypadek przy pracy to wypadek, któremu uległo co najmniej dwóch
pracowników w wyniku tego samego zdarzenia.
Śmiertelny wypadek przy pracy to taki wypadek, w którego wyniku nastąpiła śmierć
pracownika na miejscu lub w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy od chwili wypadku.
Choroba zawodowa to choroba, która została spowodowana działaniem czynników
szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy
oraz znajduje się w wykazie chorób zawodowych.
Wypadki przy pracy oraz choroby zawodowe, oprócz zagroŜeń dla zdrowia i Ŝycia
pracowników, powodują równieŜ szkody.
Szkody spowodowane wypadkami przy pracy to przede wszystkim:
−−−− urazy psychiczne i fizyczne doznane przez samą ofiarę wypadku lub chorego, jak równieŜ
przez ich współpracowników i rodzinę,
−−−− straty finansowe (ekonomiczne) poniesione przez zakład pracy (przerwy w produkcji,
działania eliminujące lub ograniczające zagroŜenie, akcja udzielania pomocy
poszkodowanym, ustalanie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy),
−−−− straty społeczne wynikające z utraty wykwalifikowanego pracownika, wypłaty zasiłku
chorobowego, jednorazowego odszkodowania, kosztów leczenia, świadczeń
rehabilitacyjnych, zasiłku wyrównawczego, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty
szkoleniowej, renty rodzinnej dla rodziny lub dodatku pielęgnacyjnego itp.
Profilaktyka przeciw wypadkowa i przeciw chorobowa, prowadzona w zakładach pracy, ma
na celu nie tylko usuwanie zagroŜeń, ale przede wszystkim niedopuszczenie do ich wystąpienia
(powstania).
Do zasadniczych sposobów ochrony pracowników przed zagroŜeniami naleŜy eliminacja lub
ograniczenie źródeł zagroŜeń oraz izolacja indywidualna lub grupowa od czynników
powodujących zagroŜenie.
−−−− eliminację źródeł zagroŜeń moŜna uzyskać m.in. przez zmianę procesu produkcyjnego,
wymianę maszyn i urządzeń czy modernizację zakładu,
−−−− ograniczenie stopnia zagroŜeń, na jakie są naraŜeni pracownicy, moŜna osiągnąć przez takie
zorganizowanie pracy, aby ograniczyć czas oddziaływania czynników szkodliwych na
pracowników, do takich metod organizacyjnych naleŜą skracanie czasu pracy, rotacja na
stanowiskach pracy oraz przerwy w pracy,
−−−− izolacja indywidualna lub grupowa pracowników od czynników zagroŜeń polega na
stosowaniu przez nich środków ochrony indywidualnej lub środków ochrony zbiorowej,
−−−− środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposaŜenie przeznaczone do noszenia
bądź trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym zagroŜeniem lub większą
liczbą zagroŜeń, które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy,
Do środków ochrony indywidualnej zalicza się równieŜ:
−−−− zespoły kilku urządzeń lub rodzajów wyposaŜenia, połączone ze sobą w celu ochrony
człowieka przed jednym zagroŜeniem lub wieloma zagroŜeniami występującymi
jednocześnie,
−−−− urządzenia lub wyposaŜenie ochronne, połączone z innym środkiem wyposaŜenia
indywidualnego noszonym lub teŜ trzymanym przez osobę, w celu wykonania określonych
czynności.
Środki ochrony indywidualnej stosuje się wówczas, gdy nie moŜna uniknąć zagroŜeń lub nie
moŜna ich wystarczająco ograniczyć za pomocą środków ochrony zbiorowej lub odpowiedniej
organizacji pracy. Obowiązek wyposaŜenia pracowników w środki ochrony indywidualnej
spoczywa na pracodawcy.
Pracownicy powinni otrzymać środki ochrony indywidualnej odpowiednie do istniejącego
zagroŜenia i nie zwiększające tego zagroŜenia same przez się. Przeznaczone do osobistego uŜytku
danego pracownika, środki ochrony indywidualnej powinny być odpowiednio do niego

13. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
dopasowane i uwzględniać wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika, a takŜe warunki
istniejące w tym miejscu pracy, w którym pracownik będzie je stosował.
Ze względu na ogólne przeznaczenie środki ochrony indywidualnej dzielimy na
następujące grupy:
1. OdzieŜ ochronna.
2. Sprzęt ochrony głowy.
3. Środki ochrony kończyn górnych.
4. Środki ochrony kończyn dolnych.
5. Sprzęt ochrony twarzy i oczu.
6. Sprzęt ochrony układu oddechowego.
7. Sprzęt ochrony słuchu.
8. Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości.
9. Środki izolujące cały organizm.
10. Dermatologiczne środki ochrony skóry.
−−−− OdzieŜ ochronną stosuje się podczas wykonywania przez pracownika prac z naraŜeniem
na działanie wody, czynników chemicznych, pyłowych, mechanicznych i biologicznych
oraz w wysokich i niskich temperaturach, co stwarza ryzyko dla zdrowia lub
bezpieczeństwa pracownika. Do tej grupy środków ochrony indywidualnej naleŜą:
ubrania, kombinezony, kurtki, kamizelki, spodnie, fartuchy, płaszcze, peleryny,
ochraniacze barku, ochraniacze klatki piersiowej, ochraniacze brzucha, ochraniacze
pośladków, osłony tułowia, osłony głowy i karku oraz kamizelki, kurtki i spodnie
ostrzegawcze.
−−−− Środki ochrony głowy stosuje się do wykonywania prac, podczas których pracownik
jest naraŜony na urazy głowy, oraz gdy wykonywane prace stwarzają ryzyko
pochwycenia włosów, zamoczenia głowy lub zanieczyszczenia substancjami
i materiałami toksycznymi, draŜniącymi, Ŝrącymi, podatnymi na gnicie lub mogącymi
być źródłem infekcji, a takŜe jeŜeli praca wykonywana jest w warunkach niskiej
i wysokiej temperatury. RozróŜnia się następujące rodzaje środków ochrony i nakryć
głowy: hełmy ochronne, czapki, stoŜki, kapelusze, kaptury, berety, chustki.
−−−− Środki ochrony kończyn górnych stosuje się przy wykonywaniu przez pracownika
prac, które stwarzają ryzyko urazów ręki lub związane są z działaniem wysokich
temperatur, wibracji i substancji Ŝrących, a takŜe w kontakcie z wodą, substancjami
toksycznymi, Ŝrącymi, draŜniącymi, materiałami mogącymi być źródłem infekcji
oraz w pracach wykonywanych w niskich temperaturach. Do tej grupy środków
ochrony indywidualnej zalicza się: rękawice ochronne, ochraniacze palców,
ochraniacze dłoni, ochraniacze nadgarstka, ochraniacze nadgarstka i przedramienia,
ochraniacze łokcia, ochraniacze przedramienia i ramienia.
−−−− Środki ochrony kończyn dolnych muszą stosować pracownicy wykonujący prace
stwarzające ryzyko powstania urazów kończyn dolnych w wyniku poparzenia, zamoczenia
lub zanieczyszczenia substancjami materiałami toksycznymi, draŜniącymi, Ŝrącymi,
powodującymi infekcje oraz w pracach wykonywanych w niskich lub wysokich
temperaturach. Do ochrony kończyn dolnych słuŜą: buty, półbuty, trzewiki, skarpetki,
półskarpetki, kalosze, sandały, trepy, ochraniacze stopy, ochraniacze goleni, ochraniacze
kolan, ochraniacze ud oraz getry
−−−− Środki ochrony twarzy i oczu stosuje się podczas wykonywania prac, przy których twarz
lub oczy pracownika są naraŜone na urazy lub podraŜnienia w wyniku działania
czynników niebezpiecznych i szkodliwych dla jego zdrowia. Środki ochrony twarzy to:
okulary, gogle, osłony twarzy oraz tarcze.
−−−− Środki ochrony układu oddechowego muszą być stosowane przez pracownika, jeŜeli
wykonuje on prace w warunkach ryzyka naraŜenia na nadmierne zanieczyszczenie

14. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
powietrza czynnikami szkodliwymi lub w warunkach niedoboru tlenu w powietrzu. Do tej
grupy środków ochrony indywidualnej naleŜą: sprzęt oczyszczający do pracy ciągłej
(filtrujący, pochłaniający), sprzęt izolujący do pracy ciągłej, sprzęt ucieczkowy
pochłaniający (pochłaniacze i filtropochłaniacze) oraz sprzęt ucieczkowy izolujący
(aparaty powietrzne butlowe i regenerujące).
−−−− Środki ochrony słuchu są stosowane przez pracowników wykonujących prace
w warunkach, w których poziom hałasu przekracza najwyŜsze dopuszczalne natęŜenie.
Środki chroniące słuch to: wkładki przeciwhałasowe, nauszniki przeciwhałasowe
i hełmy przeciwhałasowe.
−−−− Środki ochrony przed upadkiem z wysokości są zobowiązani stosować pracownicy
wykonujący prace w warunkach naraŜających ich na upadek z wysokości. Do tej
grupy środków ochronnych zalicza się: uprzęŜe, linki bezpieczeństwa, amortyzatory.
−−−− Dermatologiczne środki ochrony indywidualnej, które są stosowane w pracach
naraŜających pracownika na podraŜnienia skóry, to: środki osłaniające
skórę(kremy, pasty, maści), środki oczyszczające skórę i środki regenerujące skórę.
−−−− Środki izolujące cały organizm stanowią połączenie odzieŜy gazoszczelnej oraz sprzętu
izolującego ochronny układ oddechowy (środki z doprowadzeniem powietrza, środki
umoŜliwiające doprowadzenie powietrza lub stosowanie sprzętu ochrony układu
oddechowego).
Nie licząc środków ochrony indywidualnej, kaŜdy pracownik powinien umieć odczytywać
i interpretować wszelkiego rodzaju instrukcje i znaki dotyczące bezpieczeństwa podczas pracy
(rys. 1).
Ogólny znak ostrzegawczy (ostrzeŜenie, ryzyko niebezpieczeństwa)
OstrzeŜenie przed niebezpieczeństwem zatrucia substancjami
toksycznymi
OstrzeŜenie przed substancjami Ŝrącymi
OstrzeŜenie przed poraŜeniem prądem elektrycznym
Uwaga zły pies

15. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
OstrzeŜenie przed kruchym dachem
OstrzeŜenie przed niebezpieczeństwem potknięcia się
OstrzeŜenie przed śliską powierzchnią
Rys.1. Ogólne znaki ostrzegawcze [10, s. 210]
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są podstawowe obowiązki zakładu hotelarskiego w zakresie wymagań sanitarno-
higienicznych?
2. Co to jest wypadek przy pracy?
3. Jaka jest definicja zbiorowego wypadku przy pracy?
4. Jaka jest definicja śmiertelnego wypadku przy pracy?
5. Co to jest choroba zawodowa?
6. Jakie szkody powodują wypadki przy pracy?
7. Jakie są zasadnicze sposoby ochrony pracowników przed zagroŜeniami?
8. Co zalicza się do środków ochrony indywidualnej przed zagroŜeniami?
9. Jak dzieli się środki ochrony indywidualnej?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyszukaj w rozporządzeniu z dnia 26 lipca 1973r, Ministra Gospodarki Terenowej
i Ochrony Środowiska materiały dotyczące wymogań sanitarno-higienicznych dla zakładu
hotelarskiego i gastronomicznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale nauczania w Poradniku dla ucznia (rozporządzenie) rozdziały
dotyczący wymagań sanitarno-higienicznych dla zakładów hotelarskich i gastronomii,
2) dokonać analizy rozdziałów poświęconych wymaganiom sanitarno-higienicznym,
3) zapisać najwaŜniejsze zagadnienia dotyczące wymagań sanitarno-higienicznych oraz
obowiązków zakładów hotelarskich i gastronomicznych w tym zakresie.

16. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− papier formatu A4,
− flamastry, długopis ,ołówek,
− ksero rozporządzenia Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 26
lipca 1973 w sprawie wymogów sanitarno-higienicznych dla hoteli,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Na rysunkach przedstawiono sześć znaków ostrzegawczych, Określ zagroŜenia przed
którymi ostrzegają oraz skutek nie przestrzegania ostrzeŜeń.
Rysunki do ćwiczenia
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać odpowiednie schematy pasujące do przedstawionych znaków w materiale
nauczania w poradniku dla ucznia,
2) zapisać jakie zagroŜenia przedstawiają znaki .
3) określić skutki ich nie przestrzegania.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− papier formatu A4,
− ołówek, długopis, flamastry,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Na rysunkach przedstawiono środki ochrony indywidualnej, przyporządkuj je do
określonych grup w zaleŜności od pełnionych funkcji.

17. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
Rysunki do ćwiczenia 3
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać rodzaje środków ochrony indywidualnej w materiale nauczania,
2) zapisać grupy ochrony środków indywidualnych,
3) dokonać przyporządkowania do poszczególnych grup,
4) dokonać analizy wyszczególnionych środków ochrony indywidualnej.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− papier formatu A4,
− flamastry, ołówek, długopis,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić podstawowe obowiązki zakładu hotelarskiego w zakresie
wymagań sanitarno-higienicznych?
2) wyjaśnić pojęcie wypadku przy pracy?
3) wyjaśnić pojęcie zbiorowego wypadku przy pracy?
4) zdefiniować pojęcie śmiertelnego wypadku przy pracy?
5) zdefiniować pojęcie choroby zawodowej?
6) sklasyfikować rodzaje zagroŜeń?
7) określić zasadnicze środki ochrony przed zagroŜeniami?
8) określić środki ochrony indywidualnej?
9) zastosować poznane środki ochrony indywidualnej?

18. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
4.2. Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz ochrona
przeciwpoŜarowa
4.2.1 Materiał nauczania
KaŜdy pracodawca (osoba kierująca zakładem, firmą, przedsiębiorstwem) ma obowiązek
zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy wszystkim pracownikom. KaŜda osoba
kierująca pracą pracowników obowiązana jest organizować stanowiska pracy zgodnie
z przepisami i zasadami bhp, a kaŜdy pracownik ma obowiązek przestrzegać obowiązujących
przepisów i zasad bhp.
Przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy są uregulowane przepisami prawa
w rozdziale X Kodeksu pracy.
Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie
pracy. W ramach tej odpowiedzialności zapewnia ochronę zdrowia i Ŝycia pracowników oraz
szkolenia w celu zaznajomienia ich z przepisami i zasadami bhp.
Bezpieczne i higieniczne warunki pracy osiąga się przez odpowiednie wykorzystanie
zdobyczy nauki i techniki, a takŜe przez:
−−−− właściwe zorganizowanie pracy, przestrzeganie przepisów i zasad bhp w zakładzie pracy,
−−−− usuwanie uchybień w zakresie bhp,
−−−− wykonywanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru
nad warunkami pracy,
−−−− wykonywanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
Osoba kierująca zakładem pracy jest zobowiązana do odbycia szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania ciąŜących na niej
obowiązków, a szkolenie to powinno być okresowo powtarzane.
Zakład pracy (pracodawca) jest obowiązany równieŜ do:
−−−− dokonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia (jeŜeli takie występują
w zakładzie pracy); rodzaj badań i pomiarów tych czynników określa decyzją właściwy
państwowy inspektor sanitarny,
−−−− informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąŜe się z wykonywaniem,
określonej pracy oraz o zasadach ochrony przed zagroŜeniami,
−−−− stosowania środków zapobiegających chorobom zawodowym i innym chorobom,
−−−− zaznajomienia pracowników z przepisami i zasadami bhp dotyczącymi wykonywanych przez
nich prac, dostarczenia pracownikom nieodpłatnie środków ochrony indywidualnej,
zabezpieczającej przez działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników
występujących w środowisku pracy.
Obowiązki osoby kierującej pracownikami (bezpośredniego przełoŜonego, np. kierownika
działu, kierownika produkcji) w zakresie bhp są następujące:
−−−− organizowanie stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp,
−−−− dbanie o środki ochrony indywidualnej dla pracowników oraz dopilnowanie stosowania ich
zgodnie z przeznaczeniem,
−−−− organizowanie, przygotowywanie i wykonywanie prac z uwzględnieniem zabezpieczenia
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy,
−−−− dbanie o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposaŜenia technicznego a takŜe
sprawność środków ochrony zbiorowej i dopilnowanie stosowania ich zgodnie
z przeznaczeniem,
−−−− egzekwowanie przestrzegania przez pracowników przepisów i zasad bhp,
−−−− wykonywanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

19. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
Pracownik jest obowiązany do przestrzegania przepisów i zasad bhp, ale ma prawo odmówić
wykonywania pracy, jeŜeli warunki jej nie odpowiadają przepisom i zasadom bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie przepisów i zasad bhp,
a w szczególności:
−−−− poznanie przepisów i zasad bhp, udział w szkoleniu i instruktaŜu z tego zakresu oraz
poddanie się wymaganym egzaminom sprawdzającym,
−−−− wykonywanie pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp oraz stosowanie się do
wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełoŜonych,
−−−− dbanie o naleŜyty stan maszyn, urządzeń i sprzętu oraz porządek w miejscu pracy,
−−−− stosowanie środków ochrony zbiorowej, a takŜe przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego, zgodnie z przeznaczeniem,
−−−− poddawanie się wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim i stosowanie się do
wskazań lekarskich,
−−−− niezwłoczne zawiadomienie przełoŜonego o zauwaŜonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagroŜeniu Ŝycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzeŜenie współpracowników, a takŜe
innych osób znajdujących się w rejonie zagroŜenia, o groŜącym niebezpieczeństwie,
−−−− współdziałanie z pracodawcą i przełoŜonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
JeŜeli pracodawca nie wywiązuje się w sposób właściwy lub wystarczający z obowiązków
w zakresie bhp, pracownik ma prawo:
−−−− powstrzymać się od wykonywania pracy (zawiadamiając o tym niezwłocznie swojego
przełoŜonego), jeŜeli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają
bezpośrednie zagroŜenie dla zdrowia i Ŝycia pracownika albo gdy wykonywana praca grozi
takim niebezpieczeństwem innym osobom,
−−−− oddalić się od miejsca zagroŜenia (zawiadamiając o tym niezwłocznie swojego
przełoŜonego), jeŜeli mimo powstrzymania się od wykonywania pracy zagroŜenie nadal
występuje,
−−−− powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej
(po uprzednim zawiadomieniu swojego przełoŜonego), jeŜeli stan psychofizyczny
pracownika nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagroŜenie dla
innych osób.
Pracodawca zobowiązany jest do konsultowania z pracownikami lub z ich przedstawicielami
wszystkich działań związanych z bhp, a w szczególności:
−−−− zmian w organizacji pracy i wyposaŜenia stanowisk pracy, wprowadzania nowych technologii
oraz substancji i preparatów chemicznych, jeŜeli mogą one stwarzać zagroŜenie dla zdrowia
lub Ŝycia pracowników;
−−−− oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz
informowania pracowników o tym ryzyku;
−−−− tworzenia słuŜby bhp lub powierzania wykonywania zadań tej słuŜby innym osobom oraz
wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej pomocy;
−−−− przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieŜy roboczej i obuwia
roboczego;
−−−− szkolenia pracowników w dziedzinie bhp (nie rzadziej niŜ raz na 3 lata).
Jak widać bezpieczeństwo i higiena pracy jest niezbędnym elementem w kaŜdym zakładzie
pracy.
Równie waŜne i konieczne jest zapewnienie w zakładzie odpowiedniej ochrony
przeciwpoŜarowej. PoŜar jest największym nieszczęściem w hotelu. Często pociąga za sobą
ofiary śmiertelne, niszczy budynek, wyposaŜenie. Najgroźniejsze są poŜary w nocy. Z tego
względu zabezpieczenie przeciwpoŜarowe jest dla hotelarzy zawsze sprawą pierwszoplanową.

20. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
Wśród wielu elementów wpływających na stan zagroŜenia poŜarowego moŜna wyróŜnić:
−−−− warunki bezpieczeństwa budowlanego: odporność poŜarowa budynku, drogi
ewakuacyjne, podział na strefy poŜarowe i oddzielenia poŜarowe, elementy wykończenia
wnętrz,
−−−− bezpieczeństwo konstrukcji zapewniające niezniszczenie jej przez załoŜony czas podczas
poŜaru,
−−−− organizacje i warunki ewakuacji: procedury postępowania, środki pomagające
w przeprowadzeniu ewakuacji, oznakowanie wyjść, środki alarmowe (rys. 3–6),
−−−− liczbą osób przebywających w obiekcie,
−−−− instalacje i urządzenia techniczne, gazowe, elektryczne, technologiczne,
−−−− skuteczność dozoru technicznego obiektu,
−−−− sprawność i skuteczność systemów technicznych zabezpieczeń oraz sprzętu i urządzeń
do prowadzenia akcji ratowniczej,
−−−− warunki prowadzenia akcji ratowniczej i przygotowanie obiektu do tych działań.
Awarie i katastrofy w hotelach są najczęściej spowodowane niesprawnością instalacji lub
urządzeń technicznych, a poziom bezpieczeństwa zaleŜy głównie od spełnienia wymagań
i przestrzegania przepisów obowiązujących w danym obiekcie oraz wiedzy, doświadczenia
w tym zakresie i kierownictwa hotelu.
Nie naleŜy zapominać, Ŝe bardzo często przyczyną powstania poŜaru jest zachowanie gości,
np. palenie papierosów w łóŜku, uŜywanie grzałek itp.
Wszyscy ulegamy złudnemu przekonaniu, Ŝe potrafimy właściwie zachować się
w wypadku poŜaru. W praktyce okazuje się, Ŝe często nie znamy nawet numeru telefonu
straŜy poŜarnej(998).
Obowiązek zapewnienia ochrony przeciwpoŜarowej
Zgodnie z przepisami obowiązek zapewnienia ochrony przeciwpoŜarowej w zakładach
pracy ciąŜy na kierownikach tych zakładów, a tym samym na wszystkich organizatorach
produkcji w zakładzie.
Kierownicy zakładów pracy i podległy im personel dozoru powinni ustalać wymagania
przeciwpoŜarowe w dokumentacji technologicznej, techniczno-ruchowej, remontowej.
Zobowiązani są zatem nie tylko umieć dostrzegać w porę ryzyko zagroŜenia poŜarowego,
ale równieŜ stosować sposoby usuwania tych zagroŜeń oraz stosować odpowiednie
procedury postępowania w razie poŜaru.
Obowiązkiem organizatorów produkcji jest:
−−−− zaopatrzenie zakładów w urządzenia przeciwpoŜarowe (rys. 2),
−−−− zaznajomienie pracowników z przepisami przeciwpoŜarowymi,
−−−− zapewnienie nadzoru nad ich przestrzeganiem.
Kierowanie akcją ratowniczo-gaśniczą
W wypadku poŜaru, do czasu przybycia straŜy poŜarnej akcją ratowniczo-gaśniczą
kieruje dowódca pogotowia. Odpowiada on za bezpieczeństwo wszystkich pracowników.
Musi prowadzić szybką i skuteczną akcję ratowniczo-gaśniczą, a z drugiej strony czuwać
nad bezpieczeństwem ludzi.
Dowódca pogotowia powinien:
−−−− zawiadomić straŜ poŜarną i kierownictwo zakładu,
−−−− rozdzielić zadania członkom pogotowia i pracownikom zakładu,
−−−− pamiętać o pozamykaniu drzwi i okien,
−−−− przynieść sprzęt i środki gaśnicze
−−−− wyłączyć maszyny i dopływ prądu elektrycznego,
−−−− przeprowadzić ewakuację ludzi, maszyn i materiałów.
Kolejność realizowanych zadań zaleŜy od aktualnych warunków i moŜliwości. JednakŜe
ewakuacja ludzi z obszaru zagroŜenia zawsze jest etapem najwcześniejszym.

21. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
Elementy akcji ratowniczo-gaśniczej
W przypadku zaistniałego poŜaru prowadzenie akcji ratowniczo-gaśniczej musi zawierać
następujące elementy:
−−−− ewakuację ludzi z miejsca zagroŜenia,
−−−− odcięcie moŜliwych źródeł zapłonu,
−−−− obniŜenie stęŜenia palnych par i gazów oraz substancji toksycznych przez rozproszone
lub mgłowe strumienie wody,
−−−− odcięcie dopływu paliwa (zamknięcie zaworu, uszczelnienie wycieku),
−−−− schłodzenie ogrzanych elementów, zbiorników itp.),
−−−− usunięcie ze środowiska elementów stwarzających zagroŜenie (zbiorników, butli,
materiałów palnych),
−−−− gaszenie poŜaru,
−−−− usuwanie skutków, szczególnie stwarzających zagroŜenie.
WyŜej wymienione kroki mogą być realizowane równolegle bądź kolejno, zaleŜy to od
okoliczności poŜaru, liczby ratowników i posiadanych środków. KaŜdy zakład powinien być
wyposaŜony w odpowiedni i sprawny podręczny sprzęt gaśniczy, którego rolą jest gaszenie
poŜarów w pierwszej fazie ich powstania, czyli w zarodku. Do podręcznego sprzętu
gaśniczego zalicza się: gaśnice przenośne, agregaty gaśnicze, hydronetki wodne, koce
gaśnicze (rys. 2).
Sprzęt gaśniczy to urządzenia słuŜące do gaszenia poŜarów, natomiast środki gaśnicze
stosowane w gaśnicach to substancje i związki chemiczne mające właściwości gaśnicze. Są
nimi: woda, piana, proszki, CO2, halony i ich zamienniki. Zakres stosowania środków
gaśniczych określony jest w oparciu o normę PN – EN – 2: 1998 obowiązującą w Polsce
i oznaczany jest za pomocą symboli literowych (A, B, C, D, F) – ustalonych do
poszczególnych grup poŜarów (tabela.1).
WaŜnym elementem skutecznej akcji ratowniczo – gaśniczej jest równieŜ zapoznanie
pracowników ze znakami ochrony przeciwpoŜarowej (rys. 3 i 4), oraz ze znakami
ewakuacyjnymi (rys. 5 i 6). Znajomość przedstawionych znaków ma na celu zabezpieczenie
przed poŜarami, a w razie ich powstania ma przyczynić się do szybkiej i sprawnej ewakuacji
z miejsca zagroŜenia.
Tabela 1. Grupy poŜarów [10, s. 96]
Grupa
poŜaru
Rodzaj palącego się materiału lub
substancji
Środki gaśnicze
A
Ciała stałe pochodzenia organicznego np.
drewno węgiel, papier.
Woda, piana, tlenek węgla,
proszki gaśnicze.
B
Ciecze palne i substancje stale topniejące
pod wpływem wysokiej temperatury np.
benzyna, nafta, alkohole.
Tlenek węgla, proszki
gaśnicze, koce gaśnicze.
C Gazy
Tlenek węgla, proszki
gaśnicze.
D Metale np. magnez, sód
Specjalne proszki gaśnicze,
koce gaśnicze.
E
Materiały i substancje z grup A, B, C, D
w obrębie urządzeń elektrycznych pod
napięciem.
Tlenek węgla, proszki
gaśnicze.

22. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
AGREGAT GAŚNICZY
– gaśnica o zwiększonych
rozmiarach, często
o pojemności kilkudziesięciu
litrów, zwykle wyposaŜona
w koła ułatwiające
przemieszczanie
HYDRANT ZEWNĘTRZNY –
zawór zainstalowany na zewnątrz
budynku;
HYDRONETKA – plastikowy
pojemnik zaopatrzony w ręczną
pompkę ssąco-tłoczącą i wąŜ z
dyszą rozpylającą strumień wody
lub piany ze zbiornika o
pojemności około 10 I; słuŜy do
gaszenia niewielkich źródeł
ognia; specjalne zakończenie
dyszy, tzw. prądownica, pozwala
na regulowanie strumienia
TŁUMICA – płaska miotła
wiklinowa lub blaszana, osadzona na
długim trzonku, obszyta filcem;
w czasie akcji gaśniczej zanurza się ją
w wodzie i mokrą uderza w zarzewie
ognia. Jest uŜywana do gaszenia
ściółki leśnej, strzech itp.
KOC GAŚNICZY
– wykonany z niepalnej tkaniny;
słuŜy do gaszenia niewielkich
źródeł ognia, małych urządzeńi
płonącej odzieŜy
GAŚNICA – ręczny, przenośny
przyrząd do gaszenia ognia w
zarodku, samoczynnie (ciśnieniowo)
uwalniający zawartość
SZAFKA HYDRANTOWA –
hydrant wewnętrzny – zawór
zainstalowany naspecjalnej sieci
wodociągowej, obudowany
metalową szafką
Rys. 2 Sprzęt gaśniczy [10, s. 97]

23. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
Hydrant wewnętrzny
Gaśnica
Telefon do uŜycia w stanie zagroŜenia
Alarmowy sygnalizator akustyczny
Zestaw sprzętu poŜarniczego
Uruchamianie ręczne
Kierunek do miejsca rozmieszczenia sprzętu gaśniczego i urządzenia
ostrz.
Rys. 3. Znaki ochrony przeciwpoŜarowej [10, s. 211]

24. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
Nie zastawiać
Zakaz uŜywania otwartego ognia Palenie tytoniu zabronione
Palenie tytoniu zabronione
Zakaz gaszenia wodą
Niebezpieczeństwo poŜaru materiały łatwo zapalne
Niebezpieczeństwo poŜaru materiały utleniające
Rys. 4. Znaki ochrony przeciwpoŜarowej [10, s. 211]
Kierunek drogi ewakuacyjnej
Wyjście ewakuacyjne
Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej
Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej
Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w górę
Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w górę

25. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w dół
Rys. 5. Znaki ewakuacyjne [10, s. 210]
Drzwi ewakuacyjne
Drzwi ewakuacyjne
Kierunek drogi ewakuacyjnej
Kierunek drogi ewakuacyjnej
Pchać aby otworzyć
Rys. 6. Znaki ewakuacyjne [10, s. 210]
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1) Co oznacza skrót bhp?
2) Jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?
3) Jakie są obowiązki pracownika w zakresie bhp?
4) Co oznacza skrót ppoŜ?
5) Jakie elementy mogą mieć wpływ na stan zagroŜenia poŜarowego?
6) Jakie są obowiązki osoby mającej zapewnić ochronę przeciwpoŜarową?
7) Kto powinien kierować akcją ratowniczo-gaśniczą?
8) Jakie są etapy akcji ratowniczo-gaśniczej?
9) Na jakie grupy dzielą się poŜary?
10) Jakie są rodzaje podręcznego sprzętu gaśniczego?

26. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyszukaj w materiale nauczania w Poradniku dla ucznia przepisy dotyczące wymagań
bezpieczeństwa i higieny pracy dla zakładu hotelarskiego i gastronomicznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale nauczania w Poradniku dla ucznia podstawowe zasady bhp
obowiązujące pracownika i pracodawcę,
2) dokonać analizy przepisów bhp,
3) zapisać najwaŜniejsze obowiązki pracownika w zakresie bhp oraz obowiązki pracodawcy
w zakresie bhp.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− papier formatu A4,
− flamastry, ołówek, długopis,
− kodeks pracy,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Odczytaj informacje przedstawione znaki oraz jakie mogą być skutki nie przestrzegania
tych znaków.
Rysunki do ćwiczenia 2
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać przedstawione znaki na planszach poglądowych lub w materiale nauczania,
2) rozpoznać zaprezentowane znaki,
3) określić skutki nie przestrzegania znaków.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− papier formatu A4,
− flamastry, ołówek, długopis,

27. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
− plansze poglądowe ze znakami przeciwpoŜarowymi i ewakuacyjnymi,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Rozpoznaj przedstawiony sprzęt gaśniczy i określ jego zastosowanie w zaleŜności od
określonego rodzaju poŜaru.
Rysunki do ćwiczenia 3
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać przedstawiony sprzęt gaśniczy w planszach poglądowych lub w materiale
nauczania w Poradniku dla ucznia,
2) rozpoznać przedstawiony sprzęt gaśniczy,
3) określić zastosowanie sprzętu gaśniczego w zaleŜności od rodzaju poŜaru oraz sposobu
jego uŜycia.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− papier formatu A4,
− flamastry, ołówek, długopis,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie bhp?
2) określić obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?
3) określić obowiązki pracownika w zakresie przestrzegania bhp?
4) wyjaśnić skrót ppoŜ?

28. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
5) wymienić elementy wpływające na stan zagroŜenia poŜarowego?
6) określić obowiązki osoby mającej zapewnić ochronę ppoŜ.?
7) określić osobę kierującą akcją ratowniczo-gaśniczą?
8) określić etapy akcji ratowniczo-gaśniczej?
9) określić typy poŜarów?
10) określić podręczny sprzęt gaśniczy?

29. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
4.3. Bezpieczeństwo gości i ich mienia, oraz ochrona środowiska
4.3.1. Materiał nauczania
Odpowiedzialność hotelu wynika z istoty hotelarstwa i przepisów prawa. Gość powierza
hotelowi bezpieczeństwo swoje i swego mienia, a hotel jest zobowiązany zapewnić mu to
bezpieczeństwo w czasie pobytu. Gość ma prawo liczyć na bezpieczny pobyt oraz pieczę nad
jego rzeczami i mieniem wniesionym do hotelu. Oczekuje, Ŝe hotel tak zorganizuje
świadczenie usług, aby zapewnić stały nadzór nad bezpieczeństwem w szerokim znaczeniu
tego słowa.
Zakres odpowiedzialności hotelarza jest bardzo szeroki: od odpowiedzialności za
nienaleŜyte wykonywanie usług (np. za brak ciepłej wody w pokoju), poprzez
odpowiedzialność za rzeczy naleŜące do gościa, a wniesione do obiektu, do odpowiedzialności
za stworzenie lub przyczynienie się do stworzenia zagroŜenia zdrowia lub Ŝycia osób
przebywających w hotelu, aŜ do konkretnej, karnej odpowiedzialności.
Zakres odpowiedzialności hotelarza moŜna przedstawić w następujących zespołach:
−−−− odpowiedzialność etyczno-moralna – z tytułu obowiązku starannego wykonywania
zawodu,
−−−− odpowiedzialność cywilno-materialna – za szkody wyrządzone gościom przez hotel,
−−−− odpowiedzialność karna – za udowodnioną winę.
Właściciel hotelu ponosi odpowiedzialność za winę własną i winę osób (fizycznych
i prawnych) przy pomocy których wykonuje usługi, tj. za własnych pracowników oraz osoby
i instytucje, którym powierzył wykonywanie określonych czynności (np. ochronę).
Hotelarz jest osobą, która zawodowo trudni się świadczeniem usług zakwaterowania
i wyŜywienia oraz innych związanych z pobytem w hotelu; jest zobowiązany posiadać w tym
zakresie wiedzę, wyspecjalizowany personel, odpowiednio przystosowany i wyposaŜony
budynek. Obowiązek zapewnienia bezpiecznego pobytu jest pojęciem szerokim, rozciąga się
na obowiązek przewidywania, przeciwdziałania i likwidowania potencjalnych źródeł zagroŜeń.
Odpowiedzialność za bezpieczeństwo osobiste gości oparta jest na zasadzie winy, co
oznacza, Ŝe hotelarz moŜe uwolnić się od tej odpowiedzialności wykazując, Ŝe działał
z naleŜytą starannością, jakiej moŜna było oczekiwać od rzetelnego i profesjonalnego
przedsiębiorcy
Odpowiedzialność za mienie gości w szczególności tzw. rzeczy wniesione przez gości
hotelowych jest pod względem formalnym bardziej zaostrzona. Opiera się bowiem na
podstawie obiektywnej, niezaleŜnej od winy hotelarza tzw. zasadzie ryzyka. Hotelarz będzie
odpowiadał za szkodę w mieniu gości nawet wówczas, gdy nie moŜe przypisać mu winy
w wyrządzeniu szkody.
Zagadnienia bezpieczeństwa osób przebywających w hotelu mogą zostać w sposób
szczególny ukształtowane umową pomiędzy hotelarzem i jego gośćmi, jednak niezaleŜnie od
tego wynikają one z licznych przepisów szczegółowych, wśród których naleŜy wymienić:
−−−− warunki techniczne,
−−−− przepisy o ochronie przeciwpoŜarowej,
−−−− przepisy o ochronie osób i mienia,
−−−− przepisy dotyczące działalności rekreacyjnej.
W hotelarstwie coraz większą uwagę przywiązuje się do nowoczesnych systemów i metod
zabezpieczenia, pozwalających zwiększyć bezpieczeństwo hotelu i gości. Stosuje się,
zwłaszcza w obiektach wysokiej klasy, systemy zabezpieczające, alarmowe, monitoring
pomieszczeń, zastępuje się klucze do pomieszczeń systemami kart perforowanych,
magnetycznych i elektronicznych.

30. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
Środki dotyczące bezpieczeństwa gości i ich mienia moŜemy podzielić na :
1. prawne,
2. organizacyjno-taktyczne,
3. architektoniczno-budowlane,
4. mechaniczne,
5. elektroniczne,
6. fizyczne.
Środki prawne
Środki te stanowią zespół powszechnie obowiązujących przepisów i regulacji prawnych
zawierających nakazy, zakazy i zobowiązania oraz określających odpowiedzialność za ich
naruszenie. Celem środków prawnych jest:
−−−− określenie podmiotów zobowiązanych do zapewnienia bezpieczeństwa,
−−−− ustalenie wymogów techniczno-eksploatacyjnych w odniesieniu do materiałów i usług,
a takŜe sposobu zachowań się ludzi,
−−−− zapewnienie naprawienia szkód powstałych w wyniku bezprawnych działań.
Środki organizacyjno-taktyczne
Do środków tych moŜna zaliczyć:
−−−− organizację sił i środków zwalczania zagroŜeń w obiekcie (zadania i obowiązki oraz
uprawnienia osób odpowiedzialnych za system bezpieczeństwa w obiekcie),
−−−− plany i instrukcje ochrony oraz procedury reakcji na zagroŜenia,
−−−− szkolenie i doskonalenie personelu.
Mają one słuŜyć:
−−−− określeniu zasad organizacji działań zabezpieczająco-ochronnych w ramach obiektu,
przygotowaniu działań na wypadek wystąpienia zagroŜenia.
Środki architektoniczno-budowlane
Na te środki składają się:
−−−− lokalizacja obiektu (połoŜenie, dojazd, oświetlenie), kształt budynku,
−−−− konstrukcja obiektu i uŜyte materiały,
−−−− wewnętrzne funkcje, podziały na strefy ochronne.
Środki mechaniczne
Są to:
−−−− zamki i okucia otworów okiennych i drzwiowych oraz inne środki zabezpieczenia: kraty,
szyby itp.,
−−−− urządzenia do przechowywania pieniędzy i przedmiotów wartościowych: szafy, kasy,
skarbce, sejfy,
−−−− środki transportu wartości pienięŜnych.
Środki elektroniczne
Zalicza się tu:
−−−− urządzenia i systemy alarmowe,
−−−− urządzenia i systemy wspomagające (kontrola, sterowanie, podgląd,rejestracja sytuacji),
−−−− urządzenia i systemy przekazywania informacji o zagroŜeniach.
Urządzenia elektroniczne mogą słuŜyć:
−−−− rozpoznawaniu i sygnalizacji zaistniałej sytuacji,
−−−− przekazywaniu sygnałów alarmowych, ostrzeganiu,
−−−− dokumentacji zdarzeń w strefie chronionej.

31. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
Środki fizyczne
WyróŜnia się tu:
−−−− dozór i ochronę fizyczną, natychmiastową reakcję odpowiedzialnych osób,
−−−− współdziałanie innych pracowników obiektu,
−−−− interwencję policji,
−−−− zabezpieczenie śladów.
Oprócz wyŜej wymienionych środków bezpieczeństwa waŜnym elementem prawidłowo
funkcjonującego zakładu hotelarskiego jest regulamin pracy.
Regulamin ustala prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika, które są niezbędne dla
organizacji i porządku w procesie pracy. Regulamin pracy powinien ustalać organizację
pracy, na którą poza elementami wymienionymi poniŜej składają się takŜe: określenie
systemu organizacyjnego i związanego z tym podporządkowania pracowników oraz:
−−−− warunki przebywania na terenie zakładu pracy w czasie pracy i po jej zakończeniu, co
w hotelach ma szczególne znaczenie ze względu na odpowiedzialność za mienie gości,
−−−− godziny obowiązującej ciszy nocnej (pomiędzy godziną 7.00 a 22.00),
−−−− wyposaŜenie pracowników w narzędzia i materiały a takŜe w odzieŜ i obuwie robocze
oraz środki ochrony indywidualnej i higieny osobistej,
−−−− systemy i rozkłady czasu pracy,
−−−− terminy dodatkowych dni wolnych od pracy,
−−−− porę nocną, która obejmuje 8 godzin (pomiędzy godziną 21.00 a 7.00),
−−−− termin, miejsce i czas wypłaty wynagrodzeń,
−−−− wykazy prac wzbronionych pracownikom młodocianym oraz kobietom, uwzględniające
specyfikę hotelu,
−−−− rodzaje prac i wykaz stanowisk pracy dozwolonych pracownikom młodocianym w celu
odbywania przygotowania zawodowego,
−−−− obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŜarowej,
Pracodawca jest zobowiązany zapoznać pracownika z treścią regulaminu przed
rozpoczęciem przez niego pracy. Musi wyznaczyć osobę, która będzie zajmowała się
sprawami bezpieczeństwa i higieny pracy. Te zadania moŜna powierzyć pracownikowi
zatrudnionemu przy innej pracy, który ma odpowiednie kwalifikacje i ukończył szkolenie
BHP, albo specjaliście spoza zakładu pracy. Organizacja pracy jako jeden z elementów
składowych regulaminu pracy w zakładzie hotelarskim uzaleŜniona jest od jego wielkości
i pełnionej funkcji.
W duŜych hotelach funkcjonuje na piętrze węzeł dyŜurno-porządkowy, w mniejszych
występują stanowiska pokojowych. Zadania ich są podobne – mają zapewnić gościom nie
tylko sprawną, miłą i kulturalną obsługę, ale teŜ bezpieczeństwo osobiste ich i ich mienia.
Pracownicy hotelu powinni być jak najmniej widoczni. Podczas wykonywania swoich
obowiązków nie powinni zakłócać spokoju gościom przebywających w hotelu. Podczas
sprzątania pokoju, rzeczy gościa nie powinny być ruszane i pozostać w tym samym miejscu.
Pracownik hotelu musi zachować dyskrecje, dotyczy to gości, m.in. rozmów.
Do podstawowych obowiązków słuŜby pięter naleŜy utrzymanie porządku:
−−−− w jednostkach mieszkalnych,
−−−− w ciągach komunikacyjnych,
−−−− w pomieszczeniach ogólnego uŜytku,
−−−− bezpośrednia obsługa gości np. usługi pralnicze.
SłuŜba hotelowa moŜe interweniować tylko w przewidzianym prawem przypadkach,
z zachowaniem generalnej zasady niezakłócania ciszy nocnej. Wyjątek stanowi tutaj
naruszanie regulaminu hotelowego przez gościa np. krzyki dochodzące z pokoju. Ewentualna
kontrola pokoju hotelowego moŜe być dokonywana wyłącznie w dzień i to w uzasadnionych
przypadkach.

32. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
31
Hotel jest zakładem o ruchu ciągłym. Wprawdzie nasilenie ruchu spada w godzinach
nocnych, ale przez całą dobę godziny część personelu musi być na miejscu. Wymaga to
szczegółowego rozplanowania pracy. Harmonogramy pracy, które sporządza zwierzchnik raz
na miesiąc, muszą być zgodne z obowiązującymi w kodeksie pracy.
Rozwój współczesnej turystyki charakteryzuje się nie tylko dbałością o bezpieczeństwo
gości i ich mienia, ale równieŜ o ochronie środowiska. Zgodnie z ustawą z dnia 27 lipca
2001r. Prawo ochrony środowiska, nakłada się min. obowiązek racjonalnego gospodarowania
zasobami przyrodniczymi. Przejawiać się to powinno korzystaniem z tych zasobów tylko
w zakresie uzasadnionym interesem społecznym. W ustawie przyjęto załoŜenie, Ŝe
najskuteczniejsze są rozwiązania integrujące działalność gospodarczą i ochronę środowiska.
Przy takiej konstrukcji planowanie lub podjęcie jakiegokolwiek działania, które moŜe mieć
wpływ na środowisko, łączy się z obowiązkiem jednoczesnego określenia działań i środków
mających na celu ochronę środowiska.
W hotelarstwie wyodrębnia się powoli segment hoteli ekologicznych. Proekologiczna
działalność hoteli wpływa na obniŜenie kosztów działalności i poprawienie wizerunku
zakładu. PoniewaŜ hotele bardzo róŜnią się od siebie, np. lokalizacją, funkcją, działalnością
itd. podział proekologicznej działalności będzie róŜny dla poszczególnych zakładów.
Rozwiązaniem kompromisowym jest podział hoteli na kilka grup zaleŜnie od.
−−−− poziomu oferowanych usług (luksusowych, średniej klasy, niskiego standardu),
−−−− wielkości hotelu (liczby pokoi lub łóŜek),
−−−− wykorzystania zdolności usługowej (niska 35%, średnia 36–60%, wysoka ponad 60%).
−−−− liczby miejsc konsumpcyjnych w przyhotelowej gastronomii,
−−−− posiadanych pralni,
−−−− posiadania własnej spalarni śmieci itp.
Przy pomiarze i ocenie proekologicznej aktywności hoteli naleŜy wyodrębnić
następujące obszary aktywności:
−−−− zuŜycie energii, równieŜ zuŜycie paliwa niezbędnego dla hotelowego transportu,
−−−− zuŜycie wody,
−−−− zuŜycie środków czystości,
−−−− powstawanie odpadów.
Dowiedziono, Ŝe problem ochrony środowiska w hotelarstwie jest bardzo waŜny,
o czym świadczą przeprowadzane liczne seminaria, organizowane z okazji targów
turystycznych.
Wręczane są na nich nagrody GREEN GLOBE dla najlepszych „zielonych” hoteli.
Hotel przestrzegający kryteriów ekologicznych powinien on stosować w swej
działalności zasadę ekorozwoju, czyli tak działać, aby zaspokoić potrzeby osób
korzystających z jego usług i w jak najmniejszym stopniu niszczyć środowisko naturalne.
Powinien on spełniać następujące warunki:
1. Powinien być zbudowany z materiałów naturalnych, pochodzących z regionu, w którym
jest zbudowany, jak najmniej przetworzonych. Materiały dostępne na rynku lokalnym nie
wymagają zuŜywania duŜej ilości energii na transport.
2. Posiadać dobrą izolację cieplną, co uzyskuje się dzięki skutecznej izolacji ścian
i zastosowaniu odpowiednich okien, ma to wpływ obniŜenie kosztów eksploatacji.
Oszczędności związane z eksploatacją takiego obiektu, szczególnie w zakresie
zuŜycia energii, są bardzo duŜe.
3. MoŜe posiadać kolektory słoneczne do przygotowania ciepłej wody potrzebnej
w hotelu.
4. Odpowiednią gospodarkę wodą: oszczędzanie wody m.in. za pomocą ograniczników
przepływu, przyciski eco w toaletach, wtórne wykorzystanie oczyszczonej wody do
nawadniania terenów zielonych, własna, biologiczna oczyszczalnia ścieków.

33. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
32
5. Właściwą gospodarkę odpadami: ograniczanie ilości odpadów dzięki opakowaniom
zbiorczym, ograniczenie zuŜycia opakowań plastikowych, sortowanie odpadów,
kompostowanie odpadów organicznych, butelki z kaucją.
6. Oszczędzanie energii: centralnie sterowany system zarządzania energią, instalacje
energooszczędne, świetlówki energooszczędne, czujniki zuŜycia prądu, TV bez funkcji
czuwania, odzyskiwanie ciepła, wykorzystywanie alternatywnych źródeł energii,
korzystanie ze źródeł energii odnawialnej (biomasa, energia słoneczna, wiatrowa),
wyłączanie systemów klimatyzacji w wolnych pokojach itp.).
7. Stosowanie środków czystości ulegających biodegradacji.
8. Przyrządzanie posiłków w restauracjach hotelowych tzw. „zdrowej” Ŝywności
(z warzyw i owoców pochodzących z upraw nie stosujących pestycydów i nawozów
sztucznych) oraz produktów pochodzących od lokalnych wytwórców (oszczędność
na transporcie).
9. Informowanie gości hotelowych o praktykach proekologicznych stosowanych
w hotelu, włączanie gości w te działania (np. ograniczenie częstotliwości wymiany
ręczników i pościeli i z codziennej do kilkudniowej),
10. Szkolenie personelu w zakresie ochrony środowiska i moŜliwości oszczędzania
surowców i energii
11. Drukowanie materiałów reklamowych na papierze z makulatury.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki jest zakres odpowiedzialności hotelarza?
2. Jakie są rodzaje odpowiedzialności hotelarza?
3. Jak dzielą się środki bezpieczeństwa gości i ich mienia?
4. Co to jest regulamin pracy?
5. Jakie są prawa i obowiązki hotelarza wynikające z regulaminu pracy?
6. Jak dzielą się hotele ekologiczne?
7. Jakie warunki powinien spełniać hotel przestrzegający kryteriów ekologicznych?
8. Co oznacza działalność ekologiczna w zakresie hotelarstwa i turystyki?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ najwaŜniejsze środki ochrony stosowane w celu zapewnienia bezpieczeństwa
gościom i ich mieniu w zakładzie hotelarskim.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale nauczania w Poradniku dla ucznia informacje dotyczące środków
bezpieczeństwa gości hotelowych i ich mienia,
2) dokonać analizy przedstawionych środków,
3) określić najwaŜniejsze środki ochrony występujące w zakładzie hotelarskim.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− papier formatu A4,
− flamastry, ołówek, długopis,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

34. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
33
Ćwiczenie 2
Określ podstawowe prawa i obowiązki pracownika hotelu wynikające z regulaminu pracy
w zakładzie hotelarskim.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale nauczania w Poradniku dla ucznia i kodeksie pracy zasady
regulaminu pracy,
2) dokonać analizy regulaminu pracy w zakładzie hotelarskim,
3) określić najwaŜniejsze prawa i obowiązki pracownika zakładu hotelarskiego wynikające
z regulaminu pracy.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− papier formatu A4,
− flamastry, ołówek, długopis,
− kodeks pracy,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Dokonaj analizy warunków jakie powinien spełniać hotel przestrzegający kryteriów
ekologicznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale nauczania warunki jakim powinien odpowiadać hotel
przestrzegający kryteriów ekologicznych,
2) dokonać analizy kryteriów jakie spełnia hotel „ekologiczny”,
3) określić korzyści jakie płyną z działalności proekologicznej w zakresie hotelarstwa
i turystyki.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− papier formatu A4,
− flamastry, ołówek, długopis,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1. określić zakres odpowiedzialności hotelarza?
2. określić rodzaje odpowiedzialności hotelarza?
3. sklasyfikować środki dotyczące bezpieczeństwa gości i ich mienia?
4. zdefiniować pojęcie regulaminu pracy?
5. określić prawa i obowiązki pracownika wynikające z regulaminu?
6. sklasyfikować hotele wg. róŜnych kryteriów podziału?
7. określić warunki hotelu spełniającego kryteria ekologiczne?
8. określić ekologii na hotelarstwo i turystykę?

35. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
34
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1) Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2) Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3) Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4) Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5) Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnieponownie zakreślić odpowiedź prawidłową
6) Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania
7) Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8) Na rozwiązanie masz 45 minut.
Powodzenia!

36. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
35
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Przepisy szczegółowe dotyczące wymagań higieniczno-sanitarnych dla hoteli i zakładów
gastronomicznych zawarte są w rozporządzeniu z roku
a) 1973.
b) 1994
c) 2003.
2. Nadzór nad higieną pracy oraz stanem sanitarnym zakładu sprawuje
a) Państwowa Inspekcja Pracy.
b) Państwowa Inspekcja Sanitarna.
c) Państwowa Inspekcja Handlowa.
d) Państwowy Zakład Higieny.
3. Do skutków zagroŜeń zdrowia i Ŝycia pracowników w zakładzie pracy, moŜemy zaliczyć
a) tylko wypadki przy pracy.
b) tylko choroby zawodowe.
c) wypadki przy pracy oraz choroby zawodowe.
d) wypadki przy pracy lub choroby zawodowe.
4. Środki ochrony indywidualnej stosujemy
a) w kaŜdym przypadku.
b) gdy nie moŜna uniknąć zagroŜeń.
c) w nagłych przypadkach.
d) według własnej potrzeby.
5. Przedstawiony znak ostrzega przed
a) poraŜeniem prądem elektrycznym.
b) poŜarem.
c) niebezpieczeństwem.
d) substancjami Ŝrącymi.
6. Przedstawiony środek ochrony indywidualnej słuŜy do ochrony
a) głowy.
b) słuchu.
c) układu oddechowego.
d) twarzy i oczu.
7. Za bezpieczeństwo i higienę pracy w zakładzie odpowiada
a) pracownik.
b) pracodawca.
c) Państwowa Inspekcja pracy.
d) pracownik i pracodawca.
8. Osoba kierująca zakładem pracy
a) powinna odbyć szkolenie w zakresie bhp .
b) nie musi odbywać szkolenia w zakresie bhp.
c) moŜe ale nie musi odbyć szkolenia w zakresie bhp.
d) inna osoba moŜe odbyć za nią szkolenie w zakresie bhp.

37. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
36
9. Szkolenie pracowników w zakresie bhp powinno odbywać nie rzadziej niŜ raz na
a) 1 rok.
b) 2 lata.
c) 3 lata.
d) 5 lat.
10. Numer telefoniczny do straŜy poŜarnej to
a) 997.
b) 998.
c) 999.
d) 996.
11. Pierwszą czynnością podczas akcji ratowniczo-gaśniczej jest
a) odcięcie moŜliwych źródeł zapłonu.
b) gaszenie poŜaru.
c) ewakuacja ludzi.
d) odcięcie dopływu paliwa.
12. PoŜar powstały w obrębie urządzeń elektrycznych moŜna gasić
a) wodą.
b) pianą.
c) proszkami gaśniczymi.
d) kocami gaśniczymi.
13. Zgodnie z obowiązującą w Polsce normą poŜary moŜemy podzielić na
a) 3 grupy.
b) 4 grupy.
c) 5 grup.
d) 6 grup.
14. Przedstawiony środek gaśniczy, nazywany jest
a) hydrantem wewnętrznym.
b) hydronetką.
c) agregatem gaśniczym.
d) tłumicą.
15. Przedstawiony znak przeciwpoŜarowy oznacza
a) gaśnice.
b) zestaw sprzętu poŜarniczego.
c) hydrant wewnętrzny.
d) drzwi ewakuacyjne.
16. Przedstawiony znak naleŜy do grupy znaków
a) ewakuacyjnych.
b) ochrony ppoŜ.
c) bezpieczeństwa bhp.
d) elektrycznych.

38. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
37
17. Rysunek przedstawia
a) drogę ewakuacyjną.
b) drzwi ewakuacyjne.
c) wyjście ewakuacyjne.
d) kierunek drogi ewakuacyjnej.
18. Szkody wyrządzone przez pracownika hotelu związane są z odpowiedzialnością
a) etyczno-moralną.
b) cywilno-materialną.
c) karną.
d) administracyjną.
19. Szkolenie i doskonalenie personelu dotyczące bezpieczeństwa gości i ich mienia
zaliczamy do
a) prawnych środków bezpieczeństwa.
b) organizacyjno-taktycznych środków bezpieczeństwa.
c) elektronicznych środków bezpieczeństwa.
d) fizycznych środków bezpieczeństwa.
20. Pora nocna wynikająca z regulaminu pracy , obejmuje godziny
a) 22.00–8.00.
b) 21.00–7.00.
c) 20.00–6.00.
d) 23.00–9.00.

39. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
38
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ...............................................................................
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

40. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
39
6. LITERATURA
1. Boratyński J.: Obsługa klienta – Prawo pracy i higiena pracy. WSiP, Warszawa 2003
2. Czarniecka – Skubina E., Rosiak E.: Poradnik Gastronoma. Polskie Wydawnictwo
Specjalistyczne „ProMedia”, Warszawa 2004
3. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1993
4. Kodeks pracy
5. Konarzewska M., Lada E., Zielonka B.: WyposaŜenie techniczne zakładów
gastronomicznych. Wydawnictwo REA, Warszawa 2004
6. Mac .S, Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Podręcznik dla szkół zasadniczych.
WSiP , Warszawa 1999
7. Mitura E., Koniuszewska E.: Ekonomika i organizacja pracy w hotelarstwie. Difin,
Warszawa 2006
8. Oparka S., Nowicka T.: Organizacja i technika pracy w hotelarstwie. Polskie Zrzeszenie
Hoteli, Warszawa 2005
9. Portale internetowe: Gatroma.pl, Hotelarze.pl, Hotele.net, komers – bhp.pl
10. Słoma J.: Przysposobienie obronne. Podręcznik dla zasadniczej szkoły zawodowej. Nowa
Era, Warszawa 2004
11. Witkowski Cz.: Hotelarstwo. Podstawy hotelarstwa. Cz. I. WyŜsza Szkoła Ekonomiczna,
Warszawa 2002
12. Witkowski Cz.: Kierowanie przedsiębiorstwem hotelarskim. WyŜsza Szkoła
Ekonomiczna, Warszawa 2000
Czasopisma:
– Hotelarz
– Hotele i Restauracje
– Kuchnia
– Przegląd gastronomiczny