Technik.weterynarii 10

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Arkadiusz Skórka
Posługiwanie się sprzętem i urządzeniami
weterynaryjnymi 322[14].Z2.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
dr inŜ. Kazimierz Witosław
lek. wet. Mariusz Michał Bukalski
Opracowanie redakcyjne:
lek. wet. Arkadiusz Marek Skórka
Konsultacja:
mgr inŜ. Krystyna Kwestarz
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[14].Z2.02
,,Posługiwanie się sprzętem i urządzeniami weterynaryjnymi”, zawartego w programie
nauczania dla zawodu technik weterynarii.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Postępowanie ze zwierzętami oraz zasady ich poskramiania 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzające 19
4.1.3. Ćwiczenia 19
4.1.4. Sprawdzian postępów 21
4.2. Narzędzia i sprzęt weterynaryjny 22
4.3. Podstawowe zabiegi weterynaryjne i zasady ich wykonywania 43
5. Sprawdzian osiągnięć 60
6. Literatura 65

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o posługiwanie się sprzętem
i urządzeniami weterynaryjnymi.
W poradniku znajdziesz:
− wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
− cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
− materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
− zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,
− ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
− sprawdzian postępów,
− sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
− literaturę.
Schemat układu jednostek modułowych
322[14].Z2.03
Udzielanie pierwszej pomocy
zwierzętom
i asystowanie przy zabiegach
322[14].Z2.02
Posługiwanie się sprzętem
i urządzeniami
weterynaryjnymi
322[14].Z2.04
Planowanie i prowadzenie
badań laboratoryjnych
322[14].Z2
Choroby zwierząt
322[14].Z2.01
Rozpoznawanie
i zwalczanie chorób zwierząt

4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:
− stosować podstawowe pojęcia z zakresu biologii i anatomii zwierząt,
− rozróŜniać poszczególne narządy i części ciała zwierząt,
− wyjaśniać budowę i funkcjonowanie i połoŜenie poszczególnych narządów i układów,
− rozróŜniać działanie układów i narządów w organizmach zwierząt,
− określać zachowania człowieka podczas pracy ze zwierzętami.
− rozpoznawać gatunki zwierząt gospodarskich oraz płeć osobników róŜnych gatunków
zwierząt,
− przewidywać zagroŜenia związane z pracą ze zwierzętami,
− skutecznie komunikować się z innymi uczestnikami procesu nauczania,
− korzystać z komputera i jego oprogramowania oraz róŜnych źródeł informacji,
− wyjaśniać podstawowe przepisy sanitarno–weterynaryjne i przepisy dotyczące
dobrostanu zwierząt,
− przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz
ochrony środowiska w zakładach leczniczych dla zwierząt,
− stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas obsługi zwierząt
i wykonywania zawodowych czynności przez pracowników słuŜby weterynaryjnej,
− stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas obsługi maszyn, urządzeń,
sprzętu i aparatów wykorzystywanych w działalności weterynaryjno–zootechnicznej,
− stosować i przestrzegać przepisy Kodeksu Pracy,
− dobierać środki ochrony indywidualnej do rodzaju pracy,
− współpracować w grupie,
− prezentować efekty własnej pracy.

5
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− rozpoznać sprzęt do poskramiania róŜnych gatunków zwierząt,
− zastosować metody poskramiania i kładzenia i unieruchomienia zwierząt,
− rozpoznać narzędzia chirurgiczne,
− obsłuŜyć aparaty i urządzenia weterynaryjne oraz wyjaśnić ich działanie,
− zakonserwować narzędzia, sprzęt i aparaty weterynaryjne,
− zorganizować i przeprowadzić wyjaławianie narzędzi i sprzętu weterynaryjnego,
− zaprojektować i zorganizować wyposaŜenie punktu unasieniania zwierząt,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny podczas pracy z ciekłym azotem,
− scharakteryzować sprzęt do zabiegu inseminacji,
− określić metody unasieniania samic oraz warunki higieniczne podczas zabiegu,
− dobrać zestawy narzędzi chirurgicznych do określonego zabiegu,
− przygotować zestawy narzędzi do przeprowadzenia korekcji racic, rogów i kopyt,
− przygotować zestaw narzędzi do strzyŜenia i trymowania psów,
− scharakteryzować materiały opatrunkowe,
− scharakteryzować materiały do szycia,
− scharakteryzować środki dezynfekcyjne,
− wyjaśnić zasady wykonywania podstawowych zabiegów stosowanych u zwierząt,
− wykonać podstawowe zabiegi: iniekcje, wlewy, trzebienie knurków, korekcję racic,
− wyjaśnić zasady ochrony radiologicznej dotyczące pracowników i pracowni
rentgenowskiej dla zwierząt,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

6
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Postępowanie ze zwierzętami oraz zasady ich poskramiania
4.1.1. Materiał nauczania
Aby zachować bezpieczeństwo w pracy ze zwierzętami naleŜy przestrzegać wszystkich
przepisów i zasad ogólnych BHP oraz wewnętrznych specjalistycznych instrukcji
obowiązujących w zakładzie. NaleŜy pamiętać o wielkiej odpowiedzialności wynikającej nie
tylko z tytułu terapii zwierząt, stosowania leków, wykonywania zabiegów chirurgicznych,
zwalczania chorób zakaźnych, lecz takŜe z odpowiedzialności za klientów, pacjentów,
personel, sprawność wykorzystywanego sprzętu, dokumentację, bezpieczeństwo i higienę
pracy. Zawsze naleŜy uwzględniać bezpieczeństwo i higienę pracy oraz bezpieczeństwo
własne, pacjenta i właściciela. W prawie cywilnym za bezpieczeństwo klienta odpowiada się
z chwilą jego wejścia na teren zakładu. KaŜdorazowo naleŜy rozwaŜać udział właścicieli
zwierząt lub asystujących im często małoletnich dzieci oraz osób chorych lub starszych
w niektórych badaniach lub zabiegach i zawsze określić zakres tego udziału i odpowiedzialność.
Niejednokrotnie, z powodu ich udziału nawet przy drobnych badaniach inwazyjnych lub
zabiegach wynika wiele problemów. MoŜliwość naraŜenia na kontakt z duŜymi, często
niebezpiecznymi zwierzętami, naraŜenie na czynniki zakaźne, kontakt z niebezpiecznymi lekami
lub chemikaliami wymaga zabezpieczenia się przed tym działaniem. Istotną sprawą jest
bezpieczne obchodzenie się ze zwierzętami. Konieczne jest zapewnienie bezpiecznych miejsc
i sprzętu jak: poskromy, pęta oraz inne środki. do badań, przeprowadzania zabiegów u duŜych
zwierząt.
Ogólne zasady bezpiecznej pracy ze zwierzętami
Przed przystąpieniem do badania i zabiegu, naleŜy zawsze przemyśleć i zaplanować
kolejność wykonywanych czynności. Jeśli to moŜliwe, przygotować sprzęt i narzędzia, aby
były gotowe do zabiegu. Podczas pracy ze zwierzętami naleŜy:
− zawsze zachować spokój i ciszę,
− nie wykonywać gwałtownych ruchów mogących spłoszyć zwierzę,
− wszystkie czynności wykonywać w skupieniu i jak najkrótszym czasie pamiętając, Ŝe
niektóre badania i zabiegi mogą być dla zwierzęcia nieprzyjemne i bolesne,
− zawsze uŜywać sprzętu jednorazowego uŜytku lub wyjaławianego,
− w czasie pracy ze zwierzętami nie dotykać rękoma twarzy, oczu, uszu, nosa, jamy ustnej,
− pracować ze zwierzętami tylko w odzieŜy ochronnej, do tego przeznaczonej aby nie
zakazić się choroba odzwierzęcą,
− szczególnie dokładnie zabezpieczyć środkami opatrunkowymi po zdezynfekowaniu
wszelkie zadrapania i skaleczenia,
− sprzęt i urządzenia uŜytkować tylko zgodnie z jego przeznaczeniem i instrukcją obsługi,
− myć ręce kilkakrotnie z uŜyciem mydła lub łagodnego środka dezynfekcyjnego po
zakończeniu pracy i przed spoŜyciem posiłku,
− w przypadku pogryzienia przez zwierzę natychmiast zgłosić się do lekarza.
Podczas pracy ze zwierzętami nigdy nie naleŜy:
− spoŜywać Ŝadnych posiłków,
− uŜywać cieczy łatwopalnych,
− samowolnie naprawiać urządzeń i sprzętu elektrycznego,
− powierzać obsługę zwierząt dzieciom lub osobom postronnym.

7
Po pracy zawsze powinno się:
− uporządkować swoje stanowisko pracy,
− sprawdzić czy narzędzia i wyposaŜenie uŜywane podczas zabiegu jest kompletne,
− odłączyć niepotrzebny sprzęt od źródeł zasilania w energie elektryczną,
− zabezpieczyć sprzęt, narzędzia i leki przed dostępem osób trzecich,
− naleŜy uniemoŜliwić osobom postronnym dostęp do pomieszczeń lub miejsc gdzie
znajdują się zwierzęta chore lub podejrzane o zakaŜenie,
− zabezpieczyć dostęp osób trzecich do wszelkiego rodzaju leków i środków
dezynfekcyjnych,
− na bieŜąco wypełniać i prowadzić dokumentacje medyczną.
Bezpieczeństwo personelu
W trosce o zapewnienie bezpieczeństwa personelu wymagane jest zaopatrzenie go
w sprzęt ochronny, jak: specjalistyczna odzieŜ, rękawice, okulary, radiometry itp. WaŜna jest
higiena, mycie i dezynfekcja osobista, sprzętu i pomieszczeń zakładu. Konieczne jest
opracowanie i zapoznanie pracowników z procedurami przechowywania, stosowania,
rozliczania środków silnie działających i innych leków i chemikaliów oraz zachowania
bezpieczeństwa na wszystkich stanowiskach pracy.
Bezpieczeństwo materiałów medycznych weterynaryjnych
NaleŜy pilnować terminowych odbiorów, przeglądów i konserwacji, zgodnie
z instrukcjami producentów, wszystkich elementów wyposaŜenia medycznego, materiałów
medycznych stosowanych w zakładzie leczniczym dla zwierząt, a szczególnie związanych
z radiologią, elektryką, mechaniką lub automatyką. To bezpośrednio przekłada się na
bezpieczeństwo ich stosowania dla zwierząt, właścicieli i samego personelu. Wszystkie wypadki
z tym związane, szczególnie przy naraŜeniu zdrowia lub Ŝycia człowieka, skutkują
postępowaniem karnym. NaleŜy pamiętać, iŜ zgodnie z ustawą o wyrobach medycznych wszelki
sprzęt medyczny uŜywany przez lekarzy i techników weterynarii, w ich praktyce u zwierząt,
powinien mieć stosowne atesty weterynaryjne. Zakład leczniczy dla zwierząt powinien mieć
w kaŜdej chwili zapas stosownych środków dezynfekcyjnych do prowadzenia bieŜącej
i okresowej dezynfekcji personelu, sprzętu i pomieszczeń. Obecnie na rynku jest dostępnych
wiele takich skutecznych i specjalistycznych preparatów: łagodnych, niedraŜniących
i niepowodujących korozji. Podłogi, ściany oraz elementy stałego wyposaŜenia, takie jak:
grzejniki czy parapety, stoły itp., powinny być łatwo zmywalne i odporne na wodę i środki
dezynfekcyjne. W zakładzie, na stałym wyposaŜeniu powinna znajdować się lampa
bakteriobójcza, a do wyjaławiania sprzętu sterylizator lub autoklaw.
Postępowanie ze zwierzętami
Podczas pracy ze zwierzętami naleŜy zachować daleko idącą ostroŜność i rozwagę.
Pamiętać trzeba, Ŝe są to Ŝywe organizmy, których reakcji nie jesteśmy nieraz w stanie
przewidzieć. Z chwilą przystąpienia do badania czy zabiegu technik weterynarii jest
odpowiedzialny nie tylko za zdrowie i Ŝycie pacjenta, ale takŜe osób pomagających mu
w przeprowadzaniu badania czy wykonywania zabiegu. Badający musi mieć na uwadze
równieŜ własne zdrowie, a nierzadko i Ŝycie. Umiejętne postępowanie i znajomość psychiki
zwierząt ułatwia przeprowadzenie badania i zabiegu. W postępowaniu ze zwierzętami, często
zachodzi konieczność ich obezwładniania w celu przeprowadzenia badania klinicznego,
a następnie wykonania odpowiednich zabiegów leczniczych lub profilaktycznych. MoŜliwość
przeprowadzenia dokładnego badania wpływa w istotny sposób na prawidłowe rozpoznanie
i wyleczenie zwierzęcia. Postępowanie ze zwierzętami w czasie badania winno być spokojne,
bez nagłych ruchów, cierpliwe, zdecydowane, ale i bardzo ostroŜne. Zastosowanie środków
poskramiających winno nastąpić tylko wówczas, gdy lekarz bądź osoby mu pomagające

8
naraŜeni są na niebezpieczeństwo, a takŜe wtedy, gdy bez ich zastosowania przeprowadzenie
badania czy zabiegu jest niemoŜliwe.
Zawsze przed przystąpieniem do badania naleŜy zapytać właściciela o charakter,
usposobienie i temperament oraz sposób reagowania zwierzęcia, czy nie kopie, nie gryzie.
W niektórych wypadkach, gdzie moŜemy z góry przewidzieć reakcję zwierzęcia, naleŜy
podjąć środki ostroŜności; np. konia, u którego chcemy przeprowadzić badanie rektalne,
naleŜy wprowadzić do poskromu celem zabezpieczenia się przed kopnięciem, psu który
gryzie, naleŜy włoŜyć kaganiec, a złośliwemu buhajowi załoŜyć drąŜek. W swojej praktyce
weterynaryjnej technik będzie miał do czynienia najczęściej z następującymi gatunkami
zwierząt: koń, bydło, owca, świnia, pies, kot; dlatego teŜ u tych zwierząt opisano
szczegółowo sposób postępowania z nimi w czasie badania czy wykonywania zabiegów.
Często bez dobrego unieruchomienia zwierzęcia trudno jest wykonać badanie diagnostyczne,
zachować aseptykę w czasie operacji czy podać niezbędny lek. Chroni ono równieŜ pacjenta
i personel pomocniczy przed nieszczęśliwymi wypadkami, do jakich mogłyby dojść w czasie
badania i leczenia. Istnieje wiele sposobów unieruchamiania zwierząt. Wybór jednego z nich
zaleŜy od rodzaju zabiegu jaki mamy wykonać (charakteru operacji), metody znieczulenia
oraz od gatunku zwierzęcia, jego wielkości, siły, temperamentu, stanu zdrowia, czy
warunków przeprowadzania zabiegu itp. Zwykle poskramianie zaczynamy od sposobów
najprostszych np. przytrzymywanie za głowę, kończyny, ogon a najbardziej złoŜone naleŜy
stosować dopiero wtedy, gdy pierwsze zawodzą.
Poskramianie koni
W postępowaniu z końmi trzeba zachować czujność i daleko idącą ostroŜność. Konie
zachowują się dość spokojnie, ale łatwo je spłoszyć. Konie ras pogrubionych są z reguły
spokojniejsze od koni czystej krwi. Szczególnie naleŜy uwaŜać przy badaniu ogierów lub
klaczy ze źrebiętami. Przed przystąpieniem do badania, po wcześniejszym uzyskaniu
informacji od właściciela, krótkiej obserwacji zwierzęcia naleŜy nawiązać z nim kontakt
głosowy i wzrokowy, nie podchodzić nagle i niespodziewanie od tyłu. NaleŜy się odezwać,
chwycić za kantar, poklepać po szyi i karku. Nie naleŜy teŜ badać koni w zaprzęgu. Konie
złośliwe są często nerwowe, kładą uszny i próbują kopać. W czasie badania właściciel
zwierzęcia winien trzymać konia krótko, stojąc przy głowie i głaszcząc go po szyi lub głowie.
Źrebięta oseski naleŜy badać w obecności matki, trzymając za szyję. Źrebięta niespokojne
najlepiej, gdy dwóch pomocników stojąc po przeciwnych stronach źrebięcia ujmuje się za
dłonie przed jego przedpiersiem oraz za guzami siedzeniowymi. LeŜące konie zmusza się do
powstania nawoływaniem, łagodnymi uderzeniami lub podnosi się je, gdy pozwala na to
charakter choroby. Konie w zaleŜności od potrzeb poskramia się w postawie stojącej albo
przy bardziej skomplikowanych zabiegach kładzie się je, a następnie wywiązuje.
Rys. 1. Poskrom stacjonarny dla koni i bydła [6, s. 10]

9
Z metod i instrumentów najczęściej stosowanych do poskromienia koni stosuje się:
1) poskrom stały,
2) dutkę zakładaną na nos,
3) przytrzymanie za skręcone ucho i uzdę przez jednego bądź dwóch pomocników,
4) podnoszenie przedniej kończyny,
5) podnoszenie tylnej kończyny,
6) kładzenie przy pomocy pęt,
7) środki farmakologiczne w postaci domosedanu czy vetbutalu.
Unieruchamiania konia w postawie stojącej najłatwiej dokonuje się przy uŜyciu
poskromu. W praktyce najczęściej uŜywany jest poskrom zbudowany z metalowych rur
o grubości 10–15 cm i wkopany lub zabetonowany w podłoŜe. SłuŜy one do poskromienia
zwierzęcia i zabezpieczenia badającego oraz osoby obsługującej. W poskromie wykonuje się
wszystkie badania diagnostyczne oraz większość zabiegów moŜliwych do wykonania
w postawie stojącej. MoŜemy tu wykonać drobne zabiegi chirurgiczne na skórze głowy, szyi,
brzucha czy kończynach.
W terenie najczęściej uŜywana jest uzda i ogłowie, które są podstawowymi przedmiotami
do unieruchomienia konia. Stojący przed koniem pomocnik unosi jego głowę za pomocą
cugli i lekko szarpiąc odwraca uwagę zwierzęcia od czynności, którą wykonujemy.
Trzymanie za uszy. Niekiedy zachodzi potrzeba krótkiego poskromienia zwierzęcia. MoŜe to
wykonać dwóch silnych pomocników chwytając konia za małŜowiny uszne, lekko je skręcają
i schylają jego głowę ku dołowi.
Zakładanie kaptura na głowę. Kaptur na głowę nakłada koniom niespokojnym przed
transportem przy wprowadzaniu do samochodu, wagonu kolejowego itp. Kaptur nałoŜony
koniom przed operacją działa uspokajająco, ułatwia podprowadzenie do stołu operacyjnego
oraz chroni głowę przed obraŜeniami w czasie kładzenia i leŜenia.
Rys. 2. UŜycie dudki u konia [7, s. 5]
Dutka ma najszersze zastosowanie w praktyce weterynaryjnej przy krótkotrwałym
poskramianiu koni. Najczęściej uŜywane są 2 rodzaje dutek. MoŜna ją sporządzić z dwóch
kawałków drewna, połączonych w jednym końcu drutem, rzemykiem lub sznurkiem. Częściej
uŜywa się dutki złoŜonej z drewnianego drąŜka i przymocowanej do jego końca pętli
skórzanej lub lnianej. Przy załoŜeniu dutki na wargę górną wywołuje się draŜnienie
zakończeń nerwów czuciowych, co powoduje skupienie uwagi zwierzęcia na uciskanym
miejscu i umoŜliwia wykonania planowanego zabiegu. Dutka jest zakładana na krótki czas
w chwili wykonywania zabiegu. Dutki uŜywamy bardzo często przy wykonywaniu róŜnego
rodzaju iniekcji oraz wlewów doŜylnych u koni nerwowych.
Podnoszenie kończyny przedniej. Podnoszący kończynę staje na wysokości barku zwierzęcia,
jedną ręką opiera się o tułów zwierzęcia, a drugą ujmuje za pęcinę i podnosi odpowiednią
kończynę, zginając ją w stawie nadgarstkowym i łokciowym. Uniesioną kończynę trzyma obu
rękami za pęcinę, ale dość delikatnie, w przeciwnym razie zwierzę moŜe na nim oprzeć cały
swój cięŜar. W przypadku konieczności dłuŜszego trzymania kończyny moŜna na pęcinę

10
załoŜyć pętlę linki, a jej drugi koniec przełoŜyć na grzbiet konia i w ten sposób trzymać
z drugiej strony zwierzęcia. MoŜna tu badać i wykonywać drobne zabiegi na kopycie.
Podnoszenie kończyny tylnej. Podnoszący kończynę lewą
staje na wysokości zadu konia po stronie lewej twarzą do
konie, opiera lewą rękę o guz biodrowy konia i uciskając nią
przesuwa cięŜar zwierzęcia na kończynę strony przeciwnej.
Prawą ręką ujmuje kończynę w okolicy pęciny i robiąc pół
obrotu w prawo, pociąga ją ku tyłowi i ku górze.
Równocześnie robi pół wykroku najpierw prawą kończyną,
a następnie pełny wykrok lewą, chwyta lewą ręką za pęcinę
i opiera uniesioną kończynę na swym lewym udzie.
Podobnie postępuje się przy podnoszeniu prawej tylnej
kończyny, uwzględniając oczywiście odpowiednie stosunki
anatomiczne. U koni złośliwych, niespokojnych, nerwowych
przy podnoszeniu kończyny tylnej zakłada się pęto na pęcinę
w ten sposób, by kółko metalowe zwrócone było ku tyłowi.
Następnie przywiązuje się linkę jednym końcem do ogona,
a drugim przeciąga się przez kółko pęta. Pociągając wolny
koniec linki do tyłu, unosi się kończynę ku górze,
utrzymując ją w tym połoŜeniu. Konie kładzie się za pomocą pęt lub lin, moŜna teŜ w tym
celu podawać środki powodujące zwiotczenie mięśni tzw. kładzenie farmakologiczne
(domosedan, vetbutal).
Kładzenie koni sposobem berlińskim. Przy kładzeniu koni tym sposobem potrzebny jest
aparat tzw. rzucało do kładzenia koni, złoŜony z 4 pęt skórzanych, zapinanych na metalową
sprzączkę i zaopatrzonych w stalowe kółka. Do kółka głównego pęta przymocowany jest
gruby łańcuch, przechodzący dalej w sznur oraz pas piersiowy z linką i pas na szyję z linką,
zatrzask do spinania pęt, kantar i kaptur na głowę. Przygotowanego do kładzenia konia
wprowadza się na salę operacyjną w załoŜonym na głowę kapturze. Następnie bokiem, na
którym ma zwierzę leŜeć, ustawia się go do stołu operacyjnego, starając się, by odległość
między stołem i kończynami nie była większa niŜ 30–40 cm. Jeden pomocnik trzymając za
kantar głowę ku górze, drugi podnosi kończynę przednią, a trzeci zakłada pas piersiowy
i przerzuca koniec linki na stół operacyjny. Potem pomocnicy zakładają pęta na pęciny
i równomiernie przesuwają łańcuch przez kółka pęt. Trzeba przy tym zwracać uwagę na to,
aby sprzączki pęt zawsze były ułoŜone po stronie zewnętrznej, gdyŜ chroni to kończyny przed
zranieniem. Główne pęto zakłada się na przednią kończynę zewnętrzną. Sznur do głównego
pęta idzie do tylnej kończyny zewnętrznej, potem do kończyny tylnej znajdującej się przy
stole, do kończyny przedniej przyśrodkowej i na koniec wychodzi przez kółko głównego pęta.
Po załoŜeniu pęt dwóch pomocników zostaje przy sznurze, trzeci chwyta ogon, czwarty za
linkę pasa piersiowego, a piąty za kantar. Na dany
przez prowadzącego kładzenie znak wszyscy
pociągają konia na stół, przy czym kierujący
kładzeniem popycha rękami zad konia w okolicy
guza biodrowego, a dwóch pomocników
znajdujących się przy sznurze ciągnie na zewnątrz
stołu. Koń opada najpierw zadem, potem bokiem
i na koniec głową. Po połoŜeniu konia na stole
przyciska się jego głowę do podłoŜa, by
uniemoŜliwić mu podniesienie się. Następnie
dociąga się wszystkie pęta, zamykając je
zatrzaskiem i przywiązuje się linkami ogon oraz
Rys. 3. Unoszenie kończyny
przedniej [7, s. 7]
Rys. 4. Kładzenie z uŜyciem rzucała [7, s. 11]

11
głowę zwierzęcia do ramy stołu, a linkę grzbietową i łańcuch od pęt do kółek umocowanych
w podłodze sali. Dalsze ułoŜenie konia oraz sposoby jego wywiązania zaleŜą od rodzaju
wykonywanego zabiegu. Przy podnoszeniu konia kładzie się go na boki, odwiązuje linki
przymocowujące ogon, tułów oraz głowę do ramy stołu. Konia podciąga się bliŜej krawędzi
stołu do 1/2 podramienia i podudzia oraz odpina pęta równocześnie ze wszystkich kończyn.
Następnie uwalniając głowę, lekkim uderzeniem w pośladek pobudza się zwierzę do
powstania, przy czym pomocnicy podtrzymują go za ogon i linkę od ogłowia. Przy kładzeniu
koni tym sposobem mogą występować róŜne powikłania, np. złamanie kości kończyn, Ŝeber,
guza biodrowego, uszkodzenie mięśni, kręgosłupa, nerwów. Aby zmniejszyć liczbę powikłań,
naleŜy zwierzęta przygotowywać dietetycznie stosując 12–24 godzinną głodówkę,
farmakologicznie podając środki przeciwbólowe i uspokajające oraz kłaść je na miękkie
podłoŜe. Stosowanie znieczuleń oraz skracanie czasu trwania zabiegu równieŜ przyczynia się
do zmniejszenia liczby powikłań.
Kładzenie koni sposobem rosyjskim
Metodę tę stosujemy u mniejszych zwierząt. Sposobem tym moŜe połoŜyć konia jedna
osoba za pomocą długiej 6 metrowej linki. Zabieg przeprowadza się na murawie, łące,
pastwisku lub na innym placu, wysłanym podściółką słomianą, obficie zwilŜoną wodą lub
roztworem środka odkaŜającego, co zapobiega unoszeniu się kurzu. Kładący konia
przystępuje do niego od strony, na którą ma być połoŜony i staje tuŜ przy jego boku, mając
jedną rękę ponad grzbietem, a drugą nad kłębem konia. Na szyję konia zakłada się
nieruchomą pętlę liny. Stąd linę przeciąga się na pęcinę tylnej kończyny, będącej bliŜej
kładącego. Koniec jej przeciąga się przez pętle znajdującą się na szyi, po czym zagina ją ku
tyłowi i przytrzymuje prawą ręką. Lewą ręką ujmuje się cugle, skręcając głowę konia na
stronę zewnętrzną od kładącego. W pewnym momencie kładący ściąga lewą ręką cugle ku
tyłowi. Równocześnie prawą ręką ciągnie za linę ku tyłowi, nagniatając łokciem i cięŜarem
ciała na lędźwie konia. Koń opada na zad i na bok, potem dopiero na przód. Następnie
przyciska się jego głowę do podłoŜa i przystępuje do ułoŜenia i wywiązania kończyn.
Rys. 5. Kładzenie konia sposobem rosyjskim [7, s. 10]
Kładzenie sposobem kozackim róŜni się on od sposobu rosyjskiego tylko tym, Ŝe jednym
końcem linki pęta się obydwie kończyny przednie a drugim obejmuje się pęcinę kończyny
tylnej, na której ma zwierzę leŜeć. Następnie przeprowadza się linkę między kończynami
przednimi do przodu i poniŜej załoŜonego pęta. Przy kładzeniu konia jeden pomocnik ciągnie
za koniec linki do przodu, a drugi za uzdę i grzywę, przechylając głowę zwierzęcia do
podłoŜa na stronę, na którą ma być połoŜone.

12
Farmakologiczne kładzenie koni
Konie złośliwe lub bardzo nerwowe i zagraŜające bezpieczeństwu personelu i otoczenia
kładzie się przy uŜyciu róŜnego rodzaju środków farmakologicznych. Konie Ŝyjące
w warunkach zbliŜonych do naturalnych unieruchamia się za pomocą środków
zwiotczających podawanych strzykawkami wystrzeliwanymi z broni pneumatycznej. Ilość
wprowadzanego środka określa się na podstawie szacunkowej oceny masy ciała. Po
zetknięciu się z ciałem zwierzęcia następuje w pierwszej kolejności wbicie igły, a następnie
automatyczne opróŜnienie zawartości strzykawki. Tym sposobem moŜna wstrzykiwać
zwierzętom z większej odległości (do 30 m środki uspokajające lub zwiotczające mięśnie i po
upływie krótkiego czasu bez wysiłku je chwytać. NaleŜy podkreślić, Ŝe środki zwiotczające
nie dają znieczulenia. Świadomość i czucie są zachowane, a zniesione zostają jedynie
odruchy wskutek zablokowania zakończeń nerwów ruchowych. DuŜą uwagę naleŜy zwracać
na oddech gdyŜ często bezpośrednio po wstrzyknięciu leku występuje zupełny bezdech
z hipoksją, utrzymujący się ok. 1 min. W miarę rozkładu środka oddech zaczyna się
poprawiać i po kilku minutach wraca do normy. JeŜeli jednak bezdech trwa dłuŜej niŜ 1 min.,
naleŜy stosować sztuczne oddychanie sposobem bezpośrednim lub za pomocą aparatu do
kontrolowanego oddychania z intubacją. Ze względu, na występowanie tych powikłań naleŜy
ograniczyć opisany sposób kładzenia koni jedynie do warunków klinicznych, w których
moŜliwe jest zastosowanie sztucznego oddychania. MoŜna równieŜ podawać inne środki
powodujące znaczne uspokojenie zwierząt i ułatwiające ich połoŜenie czy przeprowadzenie
badania.
Podnoszenie koni leŜących
W przebiegu niektórych chorób, jak i po zabiegach operacyjnych konie leŜą (na boku lub
na brzuchu) i nie mogą wstać o własnej sile. Próby spędzania bardzo często nie dają
oczekiwanego wyniku, a nawet pogarszają stan zwierzęcia na skutek zmęczenia fizycznego.
Prowadzący podnoszenie – po zbadaniu konia i ustaleniu przyczyny zalegania – stara się
stworzyć odpowiednie warunki, polegające na uwolnieniu zwierzęcia np. z łańcucha
i odciągnięciu go od ściany. Wokół konia powinna znajdować się wolna przestrzeń
umoŜliwiająca mu swobodne podnoszenie się. Celowe okazuje się przetoczenie zwierzęcia na
drugi bok, gdyŜ wystające partie ciała mogą być z powodu długiego leŜenia pozbawione
czucia, a kończyny niezdolne do wykonywania ruchu. Kończyny tylne spycha się pod brzuch,
a przednie wysuwa do przodu. Podłogę posypuje się na duŜej powierzchni piaskiem,
trocinami, torfem itp. Spędzanie konia rozpoczyna się od nawoływania oraz energicznego
klepania dłonią okolicy szyi i piersi, co ma zachęcić zwierzę do wstawania. JeŜeli sytuacja
tego wymaga, moŜna wlać do ucha niewielką ilość zimnej wody lub wywołać krótkotrwały
bezdech za pomocą zatkania przednich nozdrzy. Przy podnoszeniu konia jeden pomocnik stoi
przy głowie i pociąga od góry za kantar, drugi za ogon i unosi zad, a dwóch innych podpiera
zwierzę z boku, podtrzymując je w okolicy bioder lub chwytając za boki.
Konia moŜna podnieść równieŜ za pomocą 2 lin, podłoŜonych pod tułów poprzecznie do
długiej osi ciała. Jedna linka biegnie pod klatką piersiową tuŜ za łopatką, a druga pod
brzuchem. NaleŜy wówczas chwycić za kaŜdy koniec liny i unieść konia do góry. MoŜe to
uczynić dwóch pomocników. Inni pomocnicy powinni znajdować się przy głowie i ogonie.
Podnoszenie leŜącego konia moŜe się takŜe odbywać za pomocą aparatu podwieszającego
i wielokrąŜka.
Poskramianie bydła
Bydło na ogół nie sprawia trudności przy badaniu, niebezpieczne mogą okazać się
buhaje, a tylko wyjątkowo mogą bóść bądź kopać krowy. Z metod ułatwiających badanie
i wykonanie drobnych zabiegów stosuje się najczęściej: 1) drąŜek zakładany na kółko
u buhaja, 2) trzymanie za nos kluczem Harmsa, 3) trzymanie za rogi i nos rękoma przez

13
pomocnika, 4) ufiksowanie głowy przy drzewie lub w drzwiach, 5) trzymanie za fałd
kolanowy, 6) załoŜenie kantara, 7) przekładanie ogona między nogami i okręcenie go wokół
stawu skokowego, 8) przyciskanie długim drąŜkiem łagodnie do ściany, 10) podnoszenie
tylnej kończyny na drąŜku, 11) dutkę piersiową, 12) dutkę udową, 13) środki
farmakologiczne: rompun, vetbutal.
Badanie krów spokojnych moŜe odbywać się bez specjalnego poskramiania. Wystarczy
przywiązać je do ściany albo innego stałego przedmiotu. Dodatkowym ułatwieniem moŜe
być podawanie świeŜej trawy lub smaczniejszej paszy odwracającej uwagę zwierzęcia.
W badaniu bydła na pastwisku posługujemy się specjalnym parkanem z lejkowatym
wbiegiem, do którego wpędza się wszystkie zwierzęta.
Unieruchamianie krów w postawie stojącej
Poskramianie za pomocą klucza nosowego Harmsa jest najczęściej
stosowanym sposobem unieruchamiania bydła. Po nałoŜeniu kleszczy
pomocnik trzyma prawą ręką za powróz dowiązany do kółka kleszczy,
a lewą za róg przeciwległej strony. NaleŜy zwracać uwagę na to, aby
przytrzymywana głowa była stale pociągana do przodu i do góry, gdyŜ
przy opuszczonej zwierzę moŜe wyrwać się z rąk trzymającego.
Zakładanie na przegrodę nosa pierścienia (kółka nosowego) znajduje za
stosowanie u duŜych buhajów. Na pierścień ten zakłada się specjalny
drąŜek z dodatkowym zabezpieczeniem w postaci umocowanej do kółka
nosowego liny lub cienkiego łańcucha. Takie zabezpieczenie pozwala na
prowadzenie zwierzęcia, badanie, a nawet wykonywanie niektórych
zabiegów chirurgicznych.
Unieruchamianie głowy ręcznie
Trzymający staje po prawej stronie szyi zwierzęcia. Lewą ręką ujmuje lewy róg, dwoma
palcami ręki prawej mocno chwyta za przegrodę nosa i skręca głowę zwierzęcia do boku.
Przy wykonywaniu tego zabiegu z lewej strony ujmuje się przegrodę lewą ręką, a prawą ręką
chwyta się za prawy róg.
Przywiązanie głowy do słupa
Za pomocą sznura nałoŜonego u nasady rogów przywiązuje się głowę przednią (czołową)
jego powierzchnią do słupa. Drugi sznur nakłada się na trzewną część głowy, równieŜ
przywiązując ją do słupa. Przy przeprowadzaniu tego zabiegu głowa musi być lekko
opuszczona, a węzły powinny łatwo rozluźniać się przy pociągnięciu za koniec sznura.
Opisywany sposób, unieruchamiania jest stosowany przy zabiegach dokonywanych na głowie
i szyi.
ZałoŜenie kantara ze sznura u zwierząt bezroŜnych
Regulowaną pętlę ze sznura zakłada się wokół pyska zwierzęcia a wolny jej koniec
przeprowadza za uszami i przekłada się pod pętlą załoŜoną na pysku. Ściągnięcie powyŜszego
kantara dość mocno i przymocowanie go
pozwala na poskromienie krowy. Chwyt za
ogon w celu unieruchomienia zadu.
Poskramiający chwyta obydwoma rękami za
ogon zwierzęcia, unosząc go do góry i do
przodu (tzw. dutka ogonowa). W ten sposób
zadany zwierzęciu ból, którego nasilenie
wzrasta podczas ruchów, pozwala na
unieruchomienie go. Zaleca się jednak
podczas tego chwytu zachowywanie umiaru,
by nie uszkodzić kręgów ogonowych oraz
ich więzadeł. Rys. 7. Chwyt za ogon i fałd kolanowy [7, s. 10]
Rys. 6. Klucz nosowy
Harmsa [7, s. 13]

14
Przy krótkotrwałych zabiegach diagnostycznych i leczniczych na wymieniu moŜne
unieruchomić kończynę za pomocą przeciągniętego ogona. Czynność tę wykonuje pomocnik,
który przeciąga koniec ogona między udem a wymieniem i po wyprowadzeniu przed kolano
ciągnie za ogon do góry. Młode zwierzęta moŜna teŜ przez chwilę unieruchomić chwytając je
lewą ręką za przegrodę nosa, a prawą za ogon i ściągając obydwie ręce do siebie. Chwyt za
fałd kolanowy ręką lub specjalnym przyrządem (tzw. dutką fałdu pachwinowego) pozwala na
krótkotrwałe unieruchomienie krowy. Często stosuję się go przy badaniu lub drobnych
zabiegach na wymieniu.
Unieruchamianie kończyn
Liczne zabiegi diagnostyczne i lecznicze na kończynach
moŜna wykonywać w postawie stojącej zwierzęcia po
podniesieniu odpowiedniej kończyny w sposób podobny jak u
koni. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe krowy nie mogą długo stać
na trzech kończynach i dlatego wszelkie takie próby wywołują
opór zwierzęcia. Przy zabiegach trwających dłuŜej naleŜy
przytrzymać zgiętą w stawie nadgarstkowym kończynę za
pomocą linki. W przypadku kończyny przedniej mogą słuŜyć
do tego obwoje ósemkowe, załoŜone na śródręcze i podramię.
Podniesioną kończynę tylną moŜna przytrzymać w róŜny
sposób.
Rys. 8. Unoszenie kończyny tylnej [7, s. 16]
1. Dwóch ludzi unosi kończynę, przykładając drąŜek (długości 1,5 m i grubości – 12 cm) po
stronie zginaczowej stawu skokowego, a trzeci przywiązuje ja do drąŜka kilkoma
obwojami linki, obejmującej podudzie i śródstopie.
W czasie podnoszenia kończyny drąŜek przez cały czas
tkwi w zgięciu stawowym. Uniesioną kończynę moŜe
trzymać tylko jeden pomocnik, o ile, drugi koniec drąŜka
zostanie oparty o jakiś stały przedmiot.
2. Drugi sposób polega na załoŜeniu pętli na pęcinę,
a następnie na przesunięciu jej końca przez drąŜek lub
hak. pociąganie za koniec linki pozwala utrzymywać
podniesioną kończynę na Ŝądanym poziomie.
3. Trzeci sposób moŜe znaleźć zastosowanie jedynie u
krów spokojnych. Ujmuje się wówczas jedną ręką za
powrózek piętowy, a palce drugiej ręki wprowadza do
szpary międzyracicznej i zginając kończynę, unosi się ją
do góry. Następnie wsuwa się własne kolano od
przyśrodkowej strony kończyny zwierzęcia i opiera ją na
własnym udzie.
Przy unoszeniu kończyny u krów nerwowych i u buhajów moŜna się posłuŜyć dutką
kończynową. Składa się ona z podwójnie złoŜonej linki, której końce są silnie zawiązane.
Pętlę tę nakłada się na podramię lub podudzie i skręca drewnianym drąŜkiem (długości 30 cm
i średnicy 3–5 cm). Uwaga zwierzęcia koncentruje się wówczas na zadawanym mu bólu
i w tej sytuacji łatwiej moŜna unieść jego kończynę. Unieruchamianie obydwu kończyn
tylnych moŜna to przeprowadzić za pomocą długiej, mocnej linki, nakładając pętlę ściągającą
powyŜej stawu skokowego, a następnie robiąc kilka obwojów (2–3) w kształcie ósemki
dookoła obydwu podudzi. Wolny koniec linki jest pociągany przez pomocnika do tyłu i nieco
do góry. Unieruchamianie krowy w postawie stojącej w zakładzie leczniczym odbywa się
w specjalnych poskromach, których budowa przypomina poskrom dla koni. W ostatnich
latach opracowano szereg modeli tych urządzeń. Jedne są umocowywane na stałe do ściany
Rys. 9. Dutka kończynowa [7, s. 16]

15
lub podłoŜa, a inne moŜna przenosić lub przewozić. W pracy terenowej moŜna unieruchamiać
krowy przy ścianie. Potrzebne są do tego 2 kółka metalowe, przytwierdzone do ściany na
wysokości ok. 140 cm i oddalone od siebie ok. 2 m. Do kółek tych przymocowany jest za
pomocą sznurów drewniany drąŜek o średnicy ok. 12 cm i długości 3,5 m. W czasie badania
krowa stoi przy ścianie, a drąŜek zwisa po jej zewnętrznej stronie na wysokości stawu
łokciowego dociskając ją do ściany. Inny sposób unieruchamiania bydła w pracy terenowej
polega na przyciskaniu zwierzęcia do ściany długim (4–5 m) drąŜkiem, opartym dolnym
końcem o ścianę lub inne stałe przedmioty.
Kładzenie i wywiązywanie krów
Gdy zachodzi koniecznośc połoŜenia krowy dla wykonania dokładnego badania lub
przeprowadzenia drobnego zabiegu chirurgicznego. MoŜna to przeprowadzić kilkoma
sposobami ale najpopularniejsze i najczęsciej stosowane są:
1. PołoŜenie i unieruchomienie krów za pomocą pęt. Krowy kładzie się za pomocą tych
samych pęt, jakich uŜywa się do kładzenia koni. Pęta nakłada się jednak powyŜej stawu
pęcinowego, tj. na śródręcze i śródstopie. Przy kładzeniu naleŜy zachowywać daleko
idącą ostroŜność z uwagi na moŜliwość wystąpienia groźnych powikłań w postaci
złamania rogu, Ŝeber, kości kończyn, pęknięcie wypełnionego Ŝwacza, cięŜarnej macicy
itd. W celu uniknięcia tych powikłań stosuje się szereg zabiegów profilaktycznych, takich
jak okręcanie rogów miękką tkaniną, nakładania na oczy kaptura ochronnego,
podkładanie pod zwierzę materacy. Przy wiązaniu unika się łączenia kończyn .przednich
z tylnymi z uwagi na duŜą pojemność brzucha i ucisk trzewi na przeponę. Najczęściej
kończyny przednie związuje się razem do przodu, a tylne do tyłu. Godne polecenia jest
takŜe wysłanie podłoŜa grubą warstwą amortyzującą siana, słomy lub trocin,
zabezpieczającą głowę, bark i inne wystające części przed powstaniem odleŜyn, otarć
i poraŜeń nerwów. Kładzenie krów za pomocą lin moŜna wykonać trzema sposobami:
a) Metoda Reuffa. Do kładzenia potrzebna jest mocna linka długości 8–10 m oraz troje
ludzi. Na końcu linki robi się pętlę, którą nakłada się na rogi zwierzęcia. Ciągnąc
linkę wzdłuŜ górnej części szyi i tułowia, robi się 3 pętle: u nasady szyi, na klatce
piersiowej (do tyłu od łopatki) i w okolicy dołów przylędźwiowych. Koniec liny
(długości ok. 2–3 m) powinien znajdować się na grzbiecie zwierzęcia, po tej stronie,
na którą ma ono upaść. Jeden pomocnik chwyta zwierzę za rogi i unosi głowę,
pozostali natomiast ciągną za koniec liny do tyłu. Zwierzę kładzie się najpierw na
zad, a potem na stronę, na którą skieruje je pomocnik trzymający za rogi.
Rys. 10. Kładzenie krowy metodą Reuffa [8, s. 56]
Na leŜące zwierzę moŜna nałoŜyć pęta i za pomocą sznurów wywiązać kończyny.
PołoŜone zwierzę unieruchamia się w wymaganej pozycji, przy czym jeden
pomocnik przyciska zwierzęciu do ziemi głowę, drugi miednicę, a trzeci ciągnie do
tyłu za wolny koniec liny. Przednie i tylne kończyny związuje się parami
i przywiązuje do znajdujących się w pobliŜu przedmiotów stałych. MoŜna teŜ
wywiązać pojedyncze kończyny, czyniąc je bardziej dostępne do badania i zabiegów

16
leczniczych. Po zakończeniu planowanych czynności uwalnia się kończyny,
rozluźnia ucisk pętli liny i podnosi zwierzę.
Rys. 11. Kładzenie krowy metodą kaukaską [7, s. 18]
b) Sposób kaukaski. Kładzenie wykonuje się za pomocą 2 linek, z których jedna tworzy
pętlę w okolicy dołów przylędźwiowych, a drugą nakłada się na rogi i – po zrobieniu
pętli na trzewnej części głowy – przysuwa się ją pod pierwszą pętlę w okolicy dołów
przylędźwiowych i przekłada na stronę, na którą ma być krowa połoŜona. Pomocnik
pociąga za koniec liny, wygina szyję i głowę zwierzęcia na zewnątrz i przybliŜa je do
tułowia. Zwierzę stopniowo zgina kończyny i kładzie się na bok. W tym czasie
naleŜy popuścić ściągany koniec drugiej liny, wyprostować szyję z głową
i przycisnąć je do podłoŜa.
c) Sposób Kulczyckiego polega na kładzeniu bydła za pomocą pętania kończyn
przednich i tylnych. Jedną liną łączy się przednie kończyny prowadząc wolny koniec
liny do tyłu pomiędzy tylnymi kończynami, a drugą łączy się tylne kończyny
prowadząc koniec do przodu pomiędzy przednie kończyny. Przechylając głowę
zwierzęcia do dołu i ciągnąc za liny do przodu i do tyłu, zmusza się zwierzę do
połoŜenia. Dalsze wywiązywanie kończyn, podobnie jak przy innych sposobach
kładzenia, zaleŜy od zabiegu, jaki będzie przeprowadzony.
Farmakologiczne kładzenie krów
Krowy moŜna uspokajać i kłaść równieŜ za pomocą róŜnego rodzaju środków
farmakologicznych podawanych doŜylnie bądź domięśniowo. Środki te prowadzą do
zwiotczenia mięśni poprzecznie prąŜkowanych. Początkowo obserwuje się chwianie zadu,
a następnie szybki upadek na ziemię z wyprostowanymi kończynami i odchyloną do tyłu
głową. Zwiotczenie mięśni utrzymuje się róŜnie długo w zaleŜności od rodzaju
zastosowanego środka i dawki. po czym zwierzę wstaje. U zwierząt wychudzonych okres
zwiotczenia przedłuŜa się i moŜe trwać powyŜej 20 min. Czas zwiotczenia mięśni
wykorzystuje się na spętanie zwierzęcia lub na wprowadzenie w stan znieczulenia ogólnego.
Podnoszenie krów leŜących
Krowy zalegające podnosi się najczęściej metodą Johne'a. Polega ona na owinięciu
leŜącego zwierzęcia mocną liną, biegnącą z przodu poniŜej stawów barkowych, a z tyłu
poniŜej guzów kulszowych. Po związaniu końców liny powstaje pętla, otaczająca cały tułów.
Linę ujmuje z kaŜdej strony po 3–4 ludzi; na dany znak unoszą oni zwierzę do góry. Lina
często jednak wciska się w zgięcie łokciowe oraz w dół podkolanowy podnoszonego
zwierzęcia ograniczając ruchomość jego ściągniętych pod tułowiem kończyn, i uniemoŜliwia
ich prawidłowe opieranie o podłoŜe.
Do podnoszenie leŜącej krowy i utrzymania jej w pozycji stojącej uŜywa się specjalnych
klamer metalowych, obejmujących obydwa guzy biodrowe i połączonych z wielokrąŜkiem.
RównieŜ i ta metoda podnoszenia nie jest wolna od wad i nie pozwala na zbyt długie
pozostawanie w pozycji stojącej osłabionych krów.

17
Poskramianie owiec i kóz
Przy krótkotrwałych, niebolesnych zabiegach
diagnostycznych i leczniczych wystarczy zwierzę przytrzymać
lewą ręką za szyję, a prawą za ogon lub zad. Owcę lub kozę
połoŜyć moŜe jedna osoba. W tym celu staje ona po stronie, na
którą zwierzę zostanie połoŜone i obiema rękami ujmuje jego
kończyny znajdujące się po swej stronie. Unosząc je
równocześnie ku górze, powoduje połoŜenie się zwierzęcia na
bok. Aby zwierzę nie mogło powstać, przyciska się Je łokciami
obydwu rąk. Wiązanie kończyn przeprowadza się podobnie jak
u krów, tj. wiąŜąc oddzielnie kończyny przednie i oddzielnie
tylne.
Rys. 12. Kładzenie owcy [7, s. 19]
Poskramianie świń
Szczególnie ostroŜnie naleŜy postępować badając stare knury lub maciory z prosiętami,
które mogą być niebezpieczne. Często świnie dają się łatwo badać, gdy drapie się je po
grzbiecie lub za uszami. Nie naleŜy przeprowadzać zabiegów u prosiąt w obecności macior.
Ze środków poskramiających moŜna zastosować: 1) kleszcze Michalika, 2) poskramiacz dla
świń, 3) pętle z powroza,4) środki farmakologiczne:
vetbutal. Unieruchamianie świń w postawie stojącej za
pomocą kleszczy. Świnie małe unieruchamia się za
pomocą kleszczy ryjowych Michalika. Nakłada się je od
góry na trzewną część głowy i zwierając je pociąga
zwierzę do przodu.
Unieruchamianie za pomocą pętli
Świnie średniej wielkości moŜna poskromić za
pomocą pętli Sohıttlera. Składa się ona z metalowej rurki
o średnicy około 2 cm i długości 80 cm oraz
przymocowanej do jej końca linki metalowej. Wolny
koniec tej linki przechodzi przez rurkę tworząc ściągającą
pętlę. Pętlę tę zakłada się na szczękę za kły i pociągając
nią do przodu, unieruchomią się zwierzę. Zamiast pętli
Sohıttlera moŜna posłuŜyć się cienką linką lnianą,
mającą na końcu pętlę zaciskową, którą zakłada się na
szczękę w sposób podany wcześniej. Pociągając za wolny
koniec linki do przodu, unieruchamia się zwierzę. Jeśli
nie ma pomocnika, koniec linki przywiązuje się do
jakiegoś przedmiotu stałego lub wygrodzenia.
Rys. 13. Kleszcze Michalika i pętla Shıtlera [6, s. 19]
Kładzenie świń
Przy kładzeniu duŜych świń potrzebne są 2 linki długości 1 –2 m. Na jednym końcu linek
robi się pętle ściągające, które nakłada się powyŜej stawu pęcinowego na przednią i tylną
kończynę po tej stronie, na którą ma być połoŜone zwierzę. Pociągając równocześnie za
obydwie linki ku górze i na zewnątrz, przewraca się zwierzę na Ŝądany bok, po czym
przytrzymuje się je i wiąŜe. Małe świnie (oseski, warchlaki) moŜna ująć za kończyny i głowę
oraz je przytrzymać lub ułoŜyć je na stole operacyjnym dla małych zwierząt.
Poskramianie i unieruchamianie psów
Przed przystąpieniem do badania naleŜy się zorientować się, co do usposobienia
zwierzęcia, obserwując go, a takŜe zasięgając informacji od właściciela. Psy policyjne
wojskowe i myśliwskie najlepiej badać w obecności właściciela bądź przewodnika; psy
nieposłuszne, mało karne w stosunku do właściciela lepiej badać bez jego obecności.

18
Najczęściej stosowane metody to zabezpieczenie się przed
pogryzieniem poprzez: l) załoŜenie kagańca, 2) zawiązanie
szczęki i Ŝuchwy taśmą, 3) odpowiednie trzymanie w pozycji
leŜącej, 4) ufiksowanie głowy w drzwiach, stosowane u duŜych
i szczególnie złośliwych psów, 5) środki farmakologiczne:
rompun. Zabezpieczenie badającego lub pomocników przed
pokąsaniem polega na nałoŜeniu kagańca lub mocnej opaski na
przednią część głowy zwierzęcia. W ostatnim przypadku robi się
pośrodku długiej 80–100 cm, mocnej taśmy lub bandaŜa pętlę
przebieŜną, którą nakłada się na szczękę i Ŝuchwę. Następnie
końce taśmy przesuwa się w dół i po w/konaniu dodatkowych skrzyŜowań, mających na celu
wzmocnienie pierwszego węzła, końce taśmy przekłada się na kark zwierzęcia i tam
zawiązuje (rys. 14). W celu lepszego zabezpieczenia się przed moŜliwością rozluźnienia się
opaski moŜna nałoŜyć pętlę najpierw na szczękę (lub Ŝuchwę) i zawiązać ją, a dopiero potem
otoczyć równocześnie szczękę i Ŝuchwę. Przy nakładaniu opaski na szczęki u pekińczyków,
bokserów i buldogów naleŜy zachować umiar w ściąganiu podwiązki z uwagi na chrząstkowe
ściany jamy nosowej i niebezpieczeństwo zamknięcia światła przewodów oddechowych,
prowadzącego do wystąpienia duszności, a nawet do uduszenia się zwierzęcia. Psom bardzo
złośliwym i nie dającym się poskromić wstrzykuje się domięśniowo środki uspokajające i po
wystąpieniu ich działania nakłada się na trzewną część głowy opaskę lub kaganiec. W ten
sposób przygotowane psy pozwalają bez oporu na wykonanie wszelkich czynności
związanych z badaniem, poskramianiem, znieczulaniem czy tez drobnymi zabiegami
chirurgicznymi.
Kładzenie duŜego psa odbywa się następująco: osoba wykonująca tę czynność staje po tej
stronie, na którą ma być zwierzę połoŜone. Jedną ręką obejmuje jego przednią a drugą ręką
tylną kończynę przyśrodkową. Pociągając je do przodu i ku górze, powoduje się połoŜenie
psa na bok. Dalsze utrzymanie psa w tym połoŜeniu osiąga się przez przyciskanie go
obydwoma łokciami do podłoŜa lub stołu.
Postępowanie z kotami
Badając lub wykonując zabiegi u kotów, moŜemy się spotkać z podrapaniem lub
pogryzieniem, toteŜ aŜeby tego uniknąć stosujemy następujące sposoby: l) przytrzymanie kota
przez dwóch pomocników, jeden trzyma jedną ręką za skórę karku, a drugą ręką za przednie
kończyny, drugi zaś za tylne kończyny nad stawem skokowym (po skończeniu badania naleŜy
puścić kota jednocześnie na dany znak), 2) trzymanie zwierzęcia przez jednego pomocnika
jedną ręką chwyta za skórę w okolicy potylicy, drugą za skórę u nasady ogona, unosząc kota
do góry, jednocześnie lekko rozciągając go), 3) zawinięcie w ręcznik.
W pierwszym przypadku moŜna, zabezpieczyć się przez nałoŜenie
na kończyny kota specjalnych ochraniaczy lub przywiązanie kończyn do
stołu operacyjnego. MoŜna równieŜ wsadzić kota do długiego woreczka
lub rękawa i zawiązując go tasiemką na szyi albo zastosować okręcenie
tułowia i kończyn kota długim ręcznikiem. Przed pogryzieniem
zabezpieczamy się przez nałoŜenie opaski na trzewną część głowy
zwierzęcia lub płótna brezentowego z otworem na nozdrza.
Wywiązywanie kota do operacji polega na nałoŜeniu opasek
gazowych na jego kończyny (w przednich kończynach powyŜej
nadgarstków, w tylnych powyŜej stawu skokowego) i przywiązaniu ich
do stołu operacyjnego.
Rys. 15. Poskramianie kota [7, s. 22]
Rys. 14. Kładzenie psa [7, s. 21]

19
Poskramianie innych gatunków zwierząt
Zwierzęta futerkowe ujarzmia się za pomocą specjalnych klatek zabiegowych, kleszczy
do przytrzymywania za szyję lub ręcznie w grubych rękawicach skórzanych. Króliki
chwytamy za fałd skóry na grzbiecie. Ptaki unieruchamia się przytrzymując je za nogi i szyję.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakim celu dokonuje się poskramiania zwierząt?
2. Jak poskromisz konia w celu wykonania termometrowania?
3. Jakie są zasady podnoszenia kończyny przedniej i tylnej u koni?
4. Z czego składa się rzucało berlińskie i jak je stosujemy?
5. Jakie są róŜnicę w rosyjskim i kozackim sposobie kładzenia koni?
6. Jakim sposobem poskromisz konia do badania rektalnego?
7. Jak poskromisz klacz do badania ginekologicznego?
8. Jakie są najprostsze sposoby poskramiania bydła?
9. Kiedy u bydła stosujemy poskramianie za pomocą przeciągania ogona?
10. Jak poskromisz krowę do wykonania wlewu doŜylnego jeśli nie posiada ona rogów?
11. Jak postąpisz chcąc wykonać czyszczenie chorej racicy na kończynie tylnej?
12. Jakie są zasady połoŜenia krowy metodą Reuffa
13. Jak kładziemy krowę sposobem kaukaskim?
14. Jak poskramiamy owce i kozy?
15. Do czego słuŜy pętla Michalika i kiedy jej uŜyjesz?
16. Co to jest pętla Sohıttlera i jak ją stosujemy?
17. Jak poskramiamy psy bez kagańca?
18. Jak połoŜysz psa?
19. Jak poskromisz kota?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyjaśnij i zademonstruj równocześnie omawiając na modelu zwierzęcia połoŜenie konia
sposobem rosyjskim.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych i przeczytać zasadę kładzenia konia sposobem
rosyjskim,
2) przygotować model konia i potrzebny Ci sznurek lub linkę,
3) wykonać i zademonstrować kolejne czynności wywiązywania zwierzęcia,
4) zapisać w formie notatki kolejność wykonywanych czynności.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− model konia,
− długi sznurek,
− notatnik i długopis.

20
Ćwiczenie 2
Zaprezentuj na Ŝywym zwierzęciu (krowie) połoŜenie jej metodą Reiffa.
1) odszukać i przeczytać zasadę wykonania poskromienia,
2) określić zasady bezpieczeństwa przy wykonywaniu ćwiczenia,
3) przygotować zwierze do połoŜenia,
4) przygotować 10 metrową linkę.
5) poprosić dwóch kolegów o pomoc w wykonaniu ćwiczenia,
6) opisać w notatniku przebieg i zasady połoŜenia zwierzęcia.
− krowa,
− poradnik dla ucznia,
− długa 10 metrowa linka,
− notatnik, długopis.
Ćwiczenie 3
Dokonaj połoŜenia owcy.
1) odszukać w poradniku i przeczytać zasady połoŜenia owcy,
2) dokonać połoŜenia i zapisać sposób wykonania połoŜenia.
− owca,
Ćwiczenie 4
Dokonaj poskromienia nerwowego psa za pomocą sznurka lub opaski i wywiąŜ go do
zabiegu operacyjnego na brzuchu.
1) odszukać opis metody,
2) wykonać poskromienie i wywiązanie,
3) opisać kolejne czynności.
− pies,
− sznurek lub opaska 5 kawałków o długości około 1 m,

21
Ćwiczenie 5
Przeprowadź i omów zasadę poskromienia świni przy uŜyciu pętli Sohıttlera.
1) przeanalizować zasady poskromienia,
2) przygotować pętlę i dokonać jej załoŜenia,
3) omówić i zapisać kolejne czynności.
− świnia domowa,
− pętla Sohıttlera,
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić cel poskramiania zwierząt?
2) wymienić najprostsze sposoby poskramiania koni?
3) wyjaśnić podnoszenie kończyn u konia?
4) wykonać połoŜenie koni sposobem berlińskim, rosyjskim
i kozackim?
5) wymienić najprostsze sposoby poskromienia bydła?
6) wyjaśnić zasady i sposoby unoszenia kończyn u bydła?
7) wykonać połoŜenie krowy metodą Reiffa i kaukaską?
8) wykonać poskromienie i połoŜenie owcy?
9) zastosować kleszcze Michalika i pętlę Schıtlera u świń?
10) załoŜyć opaskę poskramiającą na pysk psa?
11) połoŜyć samodzielnie psa?
12) poskromić kota?
13) wywiązać kota do operacji
14) dokonać poskromienia lisa?
15) przytrzymać drób podczas badania?

22
4.2.Narzędzia i sprzęt weterynaryjny
4.2.1. Materiał nauczania
Instrumentarium chirurgiczne
Postęp w rozwoju nauk weterynaryjnych spowodował konieczność uŜywania wielu
nowych narzędzi i sprzętu niezbędnego do postawienia prawidłowej diagnozy jak i leczenia.
Istnieje obecnie wiele rodzajów narzędzi weterynaryjnych wykorzystywanych do róŜnych
zabiegów w praktyce weterynaryjnej. Niektóre są wykorzystywane pojedynczo, a niektóre
w zestawach podczas większych i bardziej skomplikowanych zabiegów czy operacji.
Najczęściej stosowane są róŜnego rodzaju narzędzia chirurgiczne wykonane ze stali
nierdzewnej. Do przeprowadzenia większości operacji wystarczy stosunkowo niewielki
zestaw podstawowy. W wymagających tego przypadkach uzupełnia się go narzędziami
specjalistycznymi. Oprócz narzędzi uŜywanych w chirurgii w weterynarii najczęstsze
zastosowanie mają narzędzia: ortopedyczne i do korekcji kopyt i racic ( czułki, tarniki),
ginekologiczno– połoŜnicze, dentystyczne, okulistyczne, narzędzia do sondowania Ŝołądka
(tzw. zgłębniki nosowo–Ŝoładkowe) aparaty do badań diagnostycznych typu USG i RTG.
Podstawowy zestaw narzędzi
Do przeprowadzenia większości zabiegów chirurgicznych wystarcza zestaw
podstawowy, składający się z wymienionych poniŜej narzędzi. Osoba operująca dobiera
liczbę i wielkość uŜywanych instrumentów zgodnie ze swoimi przyzwyczajeniami i rodzajem
przeprowadzanego zabiegu. W skład zestawu podstawowego wchodzą:
− 2 trzonki do skalpeli i odpowiednie ostrza,
− 2 pary noŜyczek, w tym jedna para noŜyczek Metzenbauma,
− l para noŜyczek do przecinania nici,
− 2 pincety chirurgiczne,
− l pinceta anatomiczna,
− 8 kleszczy naczyniowych, z tego 4 kleszczyki naczyniowe Halsteada,
− 2 pary kleszczyków tkankowych Allisa – Thomsa,
− 2 igłotrzymacze,
− 1 rozwieracz do ran,
− 1 kleszcze do chwytania nowotworów 8 kleszczyków do serwet,
− igły róŜnej wielkości, kształtu i średnicy.
NaleŜy przy tym uwzględnić, Ŝe któreś z narzędzi moŜe stać się nieprzydatne do uŜycia
na skutek kontaminacji.
Narzędzia chirurgiczne podstawowe z podziałem w zaleŜności od ich przeznaczenia
Narzędzia do cięcia tkanek miękkich
Do grupy tej naleŜą noŜe(skalpele) i noŜyczki. NoŜe mają róŜne kształty i róŜne jest ich
przeznaczenie. WyróŜniamy noŜe chirurgiczne brzuścowe, ostrokończyste, guziczkowe,
amputacyjne, resekcyjne, noŜe do przeszczepiania skóry itp.
NóŜ chirurgiczny – brzuścowy słuŜy do przecinania powłoki ciała (skóry błony
śluzowej) oraz cięcia tkanek miękkich w głębi rany. W ostatnim jednak przypadku, naleŜy
pamiętać o tym, Ŝe brzuszkowate wygięcie noŜa powoduje jego zagłębianie; się, co z kolei
moŜe doprowadzić do przypadkowego przecięcia naczyń, narządów czy tkanek.
NóŜ ostrokończysty jest przeznaczony do przekłuwania i przecinania ropni, krwiaków
oraz do preparowania wgłębi rany. Prosty koniec noŜa jest przeszkodą w zagłębianiu się.
NoŜe guziczkowe są uŜywane do przecinania ścięgien, więzadeł, pierścieni
przepuklinowych, powięzi i innych tkanek połoŜonych w głębi rany.

23
NóŜ amputacyjny słuŜy do przecinania grubych warstw mięśni. Są to duŜe noŜe jedno–
lub obusieczne o długim, szerokim ostrzu i grubej, mocnej rękojeści.
NóŜ resekcyjny ma krótkie ostrze i bardzo mocną rękojeść. UŜywa się go do usuwania
tkanek o zbitej spoistości ( np. chrząstki kopytowej, twardych guzów) i nacinania okostnej.
NoŜe do przeszczepiania skóry słuŜą do pobierania róŜnej wielkości i grubości płatów
skóry uŜywanych w zabiegach plastycznych.
Obecnie w praktyce chirurgicznej uŜywa się noŜy z wymiennymi jednorazowymi
ostrzami. Składają się one z rękojeści, którą wyjaławia się przez gotowanie razem z innymi
narzędziami i wymiennego ostrza, przechowywanego w stanie jałowym w specjalnym
opakowaniu. Przed uŜyciem wyjmuje są ostrze z opakowania i nakłada na rękojeść, a po
zakończeniu zabiegu lub zetknięciu z materiałem zakaŜonym ostrze zdejmuje się z rękojeści
i niszczy. Ostrza wymienne mają róŜny kształt i wielkość w zaleŜności od potrzeb i rodzaju
zabiegu.
Rys. 16. Oprawka noŜa i róŜne rodzaje ostrzy [10, s. 1]
NoŜyczki mogą być proste, odgięte, zagięte, do cięcia opatrunków gipsowych, do cięcia
opasek gazowych, nici oraz do odcinania i przycinania tkanek. NoŜyczki proste o ostrym
końcu słuŜą do linijnego, podobnie jak nóŜ, przecinania tkanek, najlepiej po uprzednim
uniesieniu tkanki zgłębnikiem rowkowanym lub szczypcami. Skóry nie powinno się nimi
przecinać w obawie otrzymania cięcia o brzegach nierównych, ząbkowanych lub
zgniecionych.
NoŜyczkami odgiętymi posługujemy się przy usuwaniu tkanek znajdujących się
w jamach, przy odcinaniu nici, wyjmowaniu szwów, podwiązek itd. Zamknięte mogą słuŜyć
do rozdzielania "na tępo" tkanek w okolicach obficie wyczynionych, do wyłuszczania tworów
o kształci kulistym lub walcowatym.
NoŜyczki zagięte mają dolne ramię dłuŜsze i zaopatrzone są w tępe zgrubienie, dzięki
czemu znajdują zastosowanie przy cięciu otrzewnej, opłucnej i opony twardej.
NoŜyce do cięcia gipsu są równieŜ zagięte pod kątem i działają na zasadzie dźwigni
dwuramiennej. Istnieją równieŜ noŜyczki przystosowane do cięcia określonych tkanek, np.
noŜyczki okulistyczne, ginekologiczne, jelitowe, do wycinania migdałków, zdejmowania
opatrunków itd.

24
Narzędzia do chwytania i przytrzymywania
Do grupy tej zalicza się szczypczyki (pincety) anatomiczne i chirurgiczne, haki,
kleszczyki, zgłębniki (sondy) oraz spinaki do serwet.
Szczypczyki anatomiczne mają na końcach poprzeczne Ŝebrowanie (ryflowanie), dzięki
czemu moŜna chwytać tkanki przy nieznacznym ich uszkodzeniu. Wielkość i długość
szczypczyków zaleŜą od ich przeznaczenia. Przy zabiegach w powierzchownych częściach
rany uŜywa się szczypczyków krótkich (10–15 m), w głębi długich (powyŜej 20 cm).
Szczypczykami tymi chwyta się otrzewną, naczynia krwionośne, nerwy, jelita, sieć.
Szczypczyki chirurgiczne mają dodatkowo na końcach swych ramion ostre ząbki oraz
odpowiednie zagłębienia. Szczypczykami tymi posługujemy się w przypadkach, gdy chodzi
o mocne trzymanie tkanek. Trzeba jednak pamiętać o tym, Ŝe ząbki łatwo ranią tkanki
miękkie, a to moŜe być przyczyną dodatkowych powikłań w postaci martwicy tkanek lub
gromadzenia się wysięku.
Haki słuŜą do rozsuwania brzegów rany operacyjnej w celu uwidocznienia dna rany lub
narządów oraz ułatwienia do nich dostępu. RozróŜnia się haki ostre i tępe. Haki ostre stosuje
się do odciągania brzegów przeciętej skóry i tkanki podskórnej, okostnej, przeciętej tchawicy,
zbitej tkanki łącznej itp. Mogą być one jednozębne, dwuzębne lub wielozębne. Haki znajdują
zastosowanie przy wszystkich zabiegach i stąd mają róŜne wymiary, a kształt ich bywa
dostosowany do typu operacji. Do rozchylania brzegów mięśni uŜywa się haków tępych, a do
rozchylania brzegów jamy brzusznej lub klatki piersiowej haków sprzęŜonych
z rozpierającym zamkiem.
Kleszczyki mają róŜne wielkości i kształty w zaleŜności od ich przeznaczenia. Ich końce
chwytne są zaopatrzone w poprzeczne rowki i występy. SłuŜą one do chwytania i podawania
gazików, wprowadzania do ran sączków, drenów gumowych, wydobywania ciał obcych,
odłamków kostnych, szwów itd.
Zgłębniki albo sondy są to róŜnej wielkości i kształtu przedmioty metalowe słuŜące do
badania ciał obcych w ranach, przetokach, przewodach wyprowadzających itd. Najczęściej
mają kształt walcowaty albo rowkowaty. Ostatnie są często uŜywane przy przecinaniu tkanek
w miejscach przebiegu naczyń, nerwów, przewodów wyprowadzających. UŜywa się ich
równieŜ przy przecinaniu długich kanałów, powięzi, rozcięgien, płaskich mięśni, pochewek,
zabezpieczając się w ten sposób przed uszkodzeniem tkanek głębiej połoŜonych.
Spinaki do serwet zwane inaczej kleszczykami do serwet typu Backhausa mają zastosowanie
przy umocowywaniu płócien operacyjnych do skóry lub do brzegów rany, zabezpieczając
tkanki głębiej leŜące przed zanieczyszczeniem i zakaŜeniem.
Narzędzia do tamowania krwotoków
WyróŜniamy tu kleszczyki naczyniowe typu Kochera, Peana, Mosouita, Doyena, Lovera,
igły chirurgiczne tępe słuŜące do podwiązywania naczyń krwionośnych typu Deschampsa,
emaskulatory Blunka, Verboczyego, Hausmanna, kleszcze kastracyjne Sanda, Mascha,
Wessela, leszczotki kastracyjne i przepuklinowe, zaciskacze – klemy jelitowe.
Kleszczyki naczyniowe typu Kochera mają ramiona chwytne zaopatrzone w poprzeczne
Ŝeberka oraz podłuŜne ząbki, które zgniatają naczynia lub inne tkanki, uniemoŜliwiając
wyślizgnięcie się ich. UŜywane są do chwytania wszelkich naczyń w tkankach bardziej
zbitych lub naczyń o większym przekroju poprzecznym. Małe naczynia po zdjęciu zacisku
przestają krwawić na skutek zlepienia śródbłonków i nie wymagają dodatkowego
zabezpieczenia.
Kleszczyki naczyniowe typu Peana róŜnią się od poprzednich tym, Ŝe nie mają ząbków,
a tylko poprzeczne Ŝeberka. Działanie ich polega jedynie na zgniataniu ujętych przez ramiona
tkanek. Posługujemy się nimi przy chwytaniu małych naczyń w tkankach miękkich w celu
zatrzymania krwawienia. Kleszczyki te, z uwagi na słabe trzymanie tkanek, łatwo odpadają
i dochodzi do ponownego krwawienia.

25
Kleszczyki naczyniowe typu Mosquita mają ramiona bardzo delikatne i dlatego uŜywa
się ich tylko do tamowania krwotoków z małych naczyń krwionośnych, szczególnie przy
zabiegach na narządach wewnętrznych: wątrobie, nerkach, sercu, płucach.
Igły chirurgiczne do podkładania podwiązek typa Deschampa dzielą się one na prawo
i lewostronne oraz proste i zakrzywione. Są to długie narzędzia, posiadające mocną rączkę
odpowiednio zagięty koniec zaopatrzony w uszko, przez które przewleka się nitkę lub
podwiązkę. Nitkę podkłada się pod wyosobnione naczynie przed jego zamknięciem.
Narzędzia kastracyjne
Z pośród wiele rodzajów kleszczy, uŜywanych do odcinania jąder u samców najczęściej
stosuje się kleszcze Sonda, Mascha i Wessela.
Kleszcze Sanda i Wesela charakteryzują się specjalną konstrukcją szczęk, zapewniającą
w pierwszej kolejności objęcie powrózka nasiennego, a dopiero po wykonaniu tej czynności
zgniecenie tkanek. Powierzchnia zgniatająca kleszczy jest stosunkowo niewielka, ale przy
dostatecznie silnym ściśnięciu następuje zlepienie śródbłonków naczyń, co wstrzymuje
krwawienia. Działanie pozostałych kleszcz kastracyjnych opiera się na podobnej zasadzie
obejmowania i zgniatania, a róŜnią się one między sobą jedynie budową szczęk. Kleszcze
Mascha mają szersze powierzchnie miaŜdŜące,
pomiędzy którymi znajduje się powierzchnia
niemiaŜdŜąca. Dzięki temu otrzymuje się podwójne
zamknięcie naczyń krwionośnych, lepiej chroniące
przed krwotokiem. Szczęki kleszczy Burdizza
posiadają szerokie powierzchnie zgniatające,
pozwalające na objecie nimi oraz zgniecenie
róŜnych tkanek tj. powrózków nasiennych
brodawek, guzów czy ziarniniaków.
Emaskulatory to kleszcze słuŜące do zgniatania
powrózków nasiennych i równoczesnego odcinania
jąder. MoŜna je wykorzystywać równieŜ do
odcinania wyizolowanych z innych tkanek róŜnych
guzów. Najpopularniejsze w uŜyciusą
emaskulatory: Blunka, Hausmana, Verboczyego.
W budowie ich wyróŜnia się dwie powierzchnie:
zgniatającą i tnącą. Przy nakładaniu narzędzi naleŜy
pamiętać o tym, aby część zgniatająca emaskulatora
znajdowała się bliŜej szczeliny pachwinowej, a jego
część tnąca po stronie jądra. W przeciwnym razie
moŜe nastąpić odcięcie jądra bez zmiaŜdŜenia
powrózka, co spowoduje obfite krwawienie,
prowadzące do wstrząsu a nawet zgonu zwierzęcia.
Narzędzia do szycia tkanek
Zaliczamy tu róŜne imadła, igły chirurgiczne i klamerki do zespalania brzegów ran.
Imadła słuŜą do chwytania igły i manipulowania nią podczas szycia. W uŜyciu są imadła
rozmaitej budowy, róŜniące się kształtem i przystosowaniem do sytuacji operacyjnej. Imadło
Mathieu zaopatrzone jest w automatyczny zamek dzięki czemu zamykanie i otwieranie
imadła odbywa się przez naciskanie tylko jego ramion. Imadło Stillera ma podobną budowę
do imadła Mathieu, lecz jego ramiona są cienkie, co pozwala na ujmowanie igieł o duŜym
wygięciu. Spotyka się jeszcze imadła typu Hegara, Rosera ale stosowane są one rzadziej.
Rys. 17. Emaskulator i kleszcze Sanda [6, s. 139]

26
Igły chirurgiczne są róŜnej wielkości i grubości. W zaleŜności od kształtu i przekroju
poprzecznego dzieli się je na igły typu A, B, G, G itp. Dobór igieł do szycia ran zaleŜy od
grubości i spoistości zszywanej tkanki, od głębokości, na jakiej dokonuje się szycia i od
rozmiarów rany. Igły mniejsze i bardziej zakrzywione są najwygodniejsze do szycia w głębi
rany, większe i mniej wygięte natomiast do szycia na powierzchni. Igieł o przekroju
poprzecznym trójkątnym (igły tnące) uŜywa się do szycia skóry, ścięgien, więzadeł, powięzi,
rozcięgien, a igieł o przekroju okrągłym (igły kłujące) do szycia jelit, narządów miąŜszowych,
mięśni, naczyń, nerwów, przewodów wyprowadzanych itd. Najmniejszych igieł obłych
uŜywa się do szycia naczyń krwionośnych, przewodów wyprowadzających, nerwów. Igłami
prostymi szyje się trzymając je w palcach, a igłami wygiętymi uŜywając imadeł. Uszka igieł
chirurgicznych mogą być otwarte lub zamknięte. W pierwszym przypadku nitkę nawleka się
przez wciskanie z góry z góry. Igła z uszkiem zamkniętym wymaga wprowadzenia nici
z boku. Do szycia przewodów wyprowadzających, naczyń krwionośnych, błon maziowych
i błon surowiczych uŜywa się igieł atraumatycznych, tj. nie mających uszek, lecz połączonych
na stałe z nitką. W tych przypadkach kanał, jaki tworzy igła przy przechodzeniu przez tkanki,
jest szczelnie wypełniony przez nitkę, co chroni przed przeciekaniem płynów obok nici
i wynikającymi z tego powikłaniami. Igły atraumatyczne, z uwagi na konieczność
utrzymywania ich w warunkach jałowych, są uŜywane tylko do jednej operacji. Igły
chirurgiczne przetrzymuje się w specjalnych pudełkach metalowych, chroniących je przed
zniszczeniem, tępieniem lub zagubieniem.
Klamerki do ran to wąskie blaszki metalowe, zaopatrzone na końcach w ząbki. Nakłada się je
na brzegi rany za pomocą specjalnych kleszczyków poprzecznie do linii cięcia. Istnieją
równieŜ specjalne kleszczyki do ich zdejmowania.
Narzędzia do operacji kostnych
W operacjach na układzie szkieletowym stosuje się skrobaczki, łyŜeczki, noŜyce,
kleszcze, dłuta, piły, świdry, młotki, śruby, gwoździe druty itp.
Skrobaczki (raspatory) słuŜą one do suwania okostnej z kości. Mają róŜne kształty, mogą być
proste lub wygięte.
ŁyŜeczki kostne mają ostre brzegi oraz mocny trzonek i są uŜywane do wyskrobywania
martwaków kostnych, usuwania chrząstek stawowych, nadmiernie bujającej kostniny, tkanki
łącznej itp.
Dłuta kostne mogą być proste lub wklęsłe i słuŜą do odcinania występów kostnych, róŜnego
rodzaju narośli i guzów kostnych.
NoŜyce i kleszcze kostne wykorzystywane są do odcinania i przytrzymywania kości lub
odgryzania odłamów kostnych. Najbardziej rozpowszechnione są noŜyce do cięcia Ŝeber.
Kleszcze kostne typu Luera składają się z 2 łyŜeczkowatych połówek o ostrych brzegach
słuŜących do przecinania i odgryzania wystających, nierównych części kostnych. Istnieją
równieŜ kleszcze słuŜące do przytrzymywania odłamów kostnych przy zabiegach związanych
z ich ustalaniem i łączeniem.
Młotki kostne mogą być drewniane lub metalowe. UŜywa się ich do uderzania o trzonek dłuta
przy odcinaniu występów kostnych oraz przy wbijaniu gwoździ kostnych w celu ich
zakotwiczenia.
Piły kostne róŜnych kształtów i wielkości. Najczęściej uŜywa się pił łukowych i tarczowych.
Mogą być równieŜ piły okrągłe lub druciane typu Gigliego, które słuŜą do przecinania kości
leŜących, w miejscach trudno dostępnych, np. w głębi rany lub jamy.
Świdry kostne są uŜywane do wiercenia otworów przy operacyjnym łączeniu złamanych
kości. ZaleŜnie od gatunku zwierzęcia i wielkości kości dobiera się wielkość świdra lub
wiertła. Jedne z nich wprawia się w ruch ręcznie, a inne napędem elektrycznym.
Trepany są to przyrządy słuŜące do nawiercania kości płaskich czaszki przy dostawaniu się do
mózgu lub zatok. Część tnącą stanowi piłka w kształcie wieńca. Pośrodku piłki znajduje się

27
sztylet, który moŜna odpowiednio wysuwać i chować. Przy uŜyciu sztylet naleŜy wysunąć
około 2–4 mm i wkłuć go w wyznaczony punkt kości. Stanowi to punkt zakotwiczenia, wokół
którego obraca się piłka.
Gwoździe kostne słuŜą do łączenia odłamów kostnych. Podobne zadanie spełniają śruby,
nity, druty, klamry itp.
Narzędzia dentystyczne
Do narzędzi dentystycznych naleŜą: rozwieracze szczęk, zgłębniki dentystyczne, tarniki,
kleszcze zębowe, dłuta zębowe, zwierciadła, lampy, wiertarki itp.
Rozwieracze szczęk spełniają one swoją rolę w ten sposób, Ŝe umoŜliwiają bezpieczne
badanie i manipulowanie w jamie ustnej. W uŜyciu spotyka się kilka rodzajów rozwieraczy.
U koni największe zastosowanie znalazły rozwieracze typu Gunthera–Hepkego Rozwieracz
lirowy i rozwieracz klinowy typu Bayera. U bydła przy zabiegach w jamie ustnej uŜywa się
rozwieracza typu Beckera–Duna, Christopha, rozwieracza lirowego oraz klina Bayera. U świń
słuŜy do tego celu kratka do rozwierania szczęk, a u psów kratka oraz specjalne aparaty do
rozwierania szczęk.
Zgłębniki dentystyczne słuŜą one do wykrywania i badania ubytków próchniczych w zębie.
Są one róŜnej wielkości i grubości, a sporządza się je z drutu stalowego, nierdzewnego,
w postaci pałeczki. Do badania ubytku na powierzchni trącej zęba uŜywa się zgłębników
igiełkowych.
Tarniki słuŜą do wyrównywania nierówności na powierzchni trącej zęba. Mogą być tarniki
ręczne z wymienną płytką trącą i tarniki o napędzie elektrycznym stosowane najczęściej
u koni. W tych ostatnich części trące bywają równieŜ wykorzystywane do zabiegów na rogu
kopytowym i racicznym.
Kleszcze zębowe mogą być róŜnych, kształtów, wielkości, rozmiarów oraz o róŜnym
przeznaczeniu. U koni i bydła uŜywa się kleszczy do usuwania siekaczy oraz kleszczy do
usuwania trzonowców. Te drugie maja często podwaŜki umoŜliwiające działanie kleszczami
z zastosowaniem zasady dźwigni. U psów, kotów i świń posługujemy się kleszczami prostymi
lub bocznymi.
Dłuta zębowe słuŜą do odcinania wyniosłości zębowych oraz do skracania nadmiernie
wyrosłych zębów ich części. W leczeniu duŜych zwierząt największe zastopowanie, znalazło
dłuto Brognieza. UmoŜliwia ono bezpieczne obcinanie wyniosłości zębowych u krów i koni.
Zwierciadła słuŜą do oglądania zębów trzonowych od strony jamy ustnej i przedsionka.
NoŜyce do obcinania zębów występują one w dwóch postaciach jako noŜyce do skracania
zębów u małych zwierząt, głównie kłów u prosiaków i noŜyce typu Moliera przeznaczone do
skracania zębów u koni i bydła.
Lampy ręczne lub czołowe zasilane prądem elektrycznym z sieci lub bateriami.
Narzędzia ortopedyczne
Do narzędzi stosowanych podczas zabiegów ortopedycznych i korekcji zalicza się: czułki
kopytowe, młoteczki kopytowe, noŜe, dłuta, kleszcze do odchylania rogu, podwaŜki do rogu,
keratofrezy, tarniki.
Czułki kopytowe słuŜą do badania i wykrywania miejsc sprawiających zwierzęciu ból.
Ramiona czułek mają rowkowane powierzchnie i przykłada się je do odpowiednich miejsc
puszki kopytowej a wywierając nimi ucisk na puszkę, lokalizuje się proces chorobowy.
Czułkami kopytowymi moŜna posłuŜyć się równieŜ przy ustalaniu bolesności racic. Częściej
jednak uŜywa się do tego celu specjalnych czułek opracowanych przez Knezevica.
Młoteczek ortopedyczny typu Szczudłowskiego słuŜy do wykrywania miejsc objętych
procesem chorobowym. Młotkiem opukuje się ściany kopyta, a u koni zimnokrwistych takŜe
podeszwę. Trzonek młoteczka wykorzystuje się dowykrywania bolesności w tkankach
głębiej połoŜonych, np. niektóre choroby mięśni, stawów, ścięgien czy kaletek.

28
Rys. 18. Czułki, nóŜ i tarnik kopytowy [6, s. 193–198]
NoŜe kopytowe lewo stronne, prawostronne lub obustronne. SłuŜą do usuwani nadmiernie
wyrosłego rogu, wykonywania nacięć na puszce itp. Ponadto u koni uŜywa się noŜy
laurowych do usuwania chrząstki kopytowej. NóŜ oczkowy wykorzystujemy przy wybieraniu
rogu wokół zmian w puszce kopytowej.
Dłuto kopytowe słuŜy ono do wykonywania otworów w podeszwowej części kopyta lub
racicy w celu upuszczenia ropy.
Kleszcze do odchylania rogu i odwaŜka do rogu. Bywają one uŜywano przy zdejmowaniu
rogu z części puszki, np. przy słupku rogowym.
Keratofrezy i tarcze strugające są obecnie często uŜywane podczas wykonywania korekcji
racic. Istnieje wiele rodzajów tarcz ścierających i strugających.
Narzędzia okulistyczne
Keratoskop to metalowe lusterko o kształcie okrągłym z otworem w środku i przytwierdzoną
do niego rękojeścią. Znajdujące się na jego wklęsłej powierzchni koncentrycznie ułoŜone
czarne i białe pola słuŜą do określania drobnych odchyleń krzywizny i zmian nabłonka
rogówki, niewidocznych przy oglądaniu okiem bez uŜycia szkieł powiększających.
Wzierniki oczne to małe, okrągłe lusterka, z otworem pośrodku i metalową rękojeścią.
W zaleŜności od potrzeby uŜywa się wzierników o lusterku płaskim lub wklęsłym. Wzierniki
oczne typu Liebreicha mają przymocowane na zawiasach specjalne widełki, w które wstawia
się szkła korygujące. Widełki moŜna ustawić z tyłu zwierciadła i badać refrakcję gałki ocznej.
Wziernik refrakcyjny typu Nicolasa składa się z okrągłego zwierciadła, umieszczonego na
rękojeści i metalowego krąŜka z 13 otworami, z których jeden jest pusty. W pozostałych
otworach znajdują się soczewki, przy czym z jednej strony są one dwuwypukłe, a z drugiej
dwuwklęsłe. Obecnie uŜywa się róŜnego rodzaju oftalmoskopów z własnym światłem, co
znacznie ułatwia badanie oka.

29
Linijka do skiaskopii to metalowa płytka z kompletem soczewek. Do rękojeść płytki
przytwierdzony jest na łańcuszku długości 100 cm wklęsły oftalmoskop.
Rozszerzacz powiekowy słuŜy on głównie do rozszerzania i unieruchomienia powiek
u duŜych zwierząt. Rozszerzacz powiek typu Oraefa słuŜy do podobnego celu u małych
zwierząt. Rozszerzacz powiek typu Desmarra słuŜy poza tym do odsłaniania spojówki.
Lampy oczne ułatwiają badanie gałki ocznej. Źródłem światła moŜe być prąd z ogniwa
suchego albo z sieci elektrycznej.
Szczypczyki okulistyczne słuŜą do usuwania rzęs, unieruchamiania gałki ocznej, chwytania
i przytrzymywania tęczówki oraz usuwania ciał obcych z worka spojówkowego.
Zgłębniki okulistyczne mają róŜny kształt, wielkość i przeznaczenie.
NoŜe okulistyczne mają kształt i wielkość zaleŜnie od ich przeznaczenia. Posługujemy się
nimi przy nacinaniu powiek, rogówki i operacji zaćmy. Istnieją takŜe tzw. noŜe dyscyzyjne
słuŜąca do wykonywania nacięć rogówki, tęczówki.
NoŜyczki okulistyczne słuŜą do wyłuszczania gałki, ocznej, odcinania tęczówki,
keratoplastyki itp.
Inne narzędzia okulistyczne to róŜnego rodzaju: haki, igły, imadła, łyŜeczki
i przytrzymywacze powiek.
Narzędzia do zabiegów ginekologicznych i połoŜniczych
Łańcuchy porodowe stosowane obecnie zamiast linek porodowych. UŜywa się nierdzewnych
lub chromowanych łańcuchów o szerokich i niezbyt duŜych ogniwach, które moŜna bez trudu
utrzymać w nienagannej czystości i łatwo zdezynfekować. Korzysta się z nich w taki sam
sposób, jak z linek porodowych. JednakŜe przy pociąganiu muszą być one znacznie słabiej
napięte i nie mogą zbyt silnie naciskać na wystające krawędzie kości, np. spojenie łonowe.
Łańcuszki umoŜliwiają łatwe przesunięcie pętli podczas udzielania pomocy porodowej.
Druciane pętle porodowe i ich odmiany to narzędzia połoŜnicze, które słuŜą zarówno do
zwiększenia zasięgu działania ręki bądź palca, jak równieŜ do ustalenia, a przede wszystkim
do wydobycia płodu. Stosujemy je najczęściej w połoŜnictwie małych zwierząt oraz u świń,
u których ich stosowanie jest dość częste.
Haki porodowe róŜnego typu zaleŜnie celu i od gatunku u którego mają być uŜywane.
Haki oczodołowe słuŜą do poprawy ułoŜenia przemieszczonej głowy i nadania jej kierunku
zgodnego z osią miednicy lub teŜ do utrzymania wyprostowanej juŜ głowy i szyi płodu
zgodnie z linią wodzącą. Zbyt silne pociąganie za umocowaną za
pomocą haków oczodołowych linkę moŜe spowodować ich
wyrwanie lub ześlizgnięcie się,. W przypadku haków ostrych
moŜe to wywołać bardzo zranienia samicy, jak równieŜ bardziej
lub mniej dotkliwe uszkodzenia płodu. Istnieją haki oczodołowe o
ostrych lub tępych końcach, przy czym pierwsze z nich (ostre)
stosuje się zwykle u płodów martwych. Wykorzystuje się je
w miarę moŜliwości parami, tzn. zakłada się po dwa haki
zwrócone do siebie zagięciami na bieŜącą pętlę linki, i następnie
wciska się je kolejno do przyśrodkowych kątów oczodołów. Przy
pociąganiu za linkę haki podobnie jak ramiona kleszczy wciskają
się jeszcze silniej i głębiej, co zapobiega ich ześlizgnięciu się.
Przed rozpoczęciem pociągania naleŜy kaŜdorazowo sprawdzić,
czy haki załoŜone są prawidłowo. Jedynie w wyjątkowych
przypadkach moŜna stosować haki oczodołowe pojedyncze, przy
czym trzeba je wtedy szczególnie dokładnie zabezpieczyć przed
wypadnięciem. U płodów Ŝywych uŜywa się haków tępych, które
przed załoŜeniem haki zapętla się na lince wykonanej ze
Rys. 18. NóŜ palczak [6, s. 162]

30
sztucznego włókna i dopiero wtedy jeden z nich pod osłoną dłoni wprowadza się do dróg
rodnych i wciska się go do przyśrodkowego kąta oczodołu. W podobny sposób zakłada się
drugi hak, który dotychczas znajdował się na zewnątrz dróg rodnych. W celu niedopuszczenia
do wysuwania się haków z oczodołów naleŜy lekko napinać linkę w czasie ich zakładania;
poza tym przy dłuŜszych manipulacjach przed decydującym pociąganiem zaleca się częste
sprawdzanie płaską dłonią, czy oba haki siedzą prawidłowo w oczodołach, przy czym w razie
potrzeby poprawia się ich umocowanie lub nawet przyciska się je ręką.
Rys. 19. Haki, łańcuszki i uchwyty porodowe [opracowanie własne]
Do pomocy porodowej u świń najbardziej nadaje się hak porodowy wykonany z drutu
stalowego grubości 2–3 mm i długości 50–60 cm, mający na jednym końcu hakowate
zagięcie o średnicy około 1 cm, który zajmuje bardzo mało miejsca i pozwala na
wprowadzenie razem z nim do dróg rodnych palca, umoŜliwiającego jego załoŜenie i kontrolę
w czasie pociągania. Jest to tzw. hak porodowy Hohmanna. UŜywa się tez pętli porodowej.
Uniwersalnym hakiem porodowym dla duŜych zwierząt okazał się ze względu na
wszechstronność zastosowania i bezpieczeństwo rodzącej samicy, działający podobnie jak
kleszcze podwójny hak Krey–Schöttlera, który wykorzystuje się przede wszystkim u płodów
martwych i przy embriotomii. U płodów Ŝywych natomiast nie zaleca się stosowania go, gdyŜ
ma on ostre końce wnikające głęboko w tkanki. Hak naleŜy wprowadzać do dróg rodnych
samicy zawsze zamknięty i otwierać go dopiero tuŜ przed miejscem, w którym ma być
załoŜony. Po umocowaniu połączona z nim linka musi być lekko napięta, gdyŜ w przeciwnym
razie hak moŜe się otworzyć bądź zsunąć. Jeśli to nastąpi, to przy pociągnięciu za linkę
zamykają się obie szczęki, wskutek czego przeciwległe ostre końce haka zbliŜają się do
siebie, stanowiąc powaŜne niebezpieczeństwo dla dróg rodnych samicy. Ze względu na ostre
krawędzie boczne oraz przeguby haka Krey–Schöttlera naleŜy przy ekstrakcji płodu
kontrolować jego połoŜenie w czasie przejścia przez szyjkę macicy i pochwę i w miarę
moŜliwości przez podłoŜenie ręki osłaniać leŜące w sąsiedztwie tkanki i chronić je przed

31
zmiaŜdŜeniem. Hak ten wykorzystuje się do: zakładania u martwych
płodów w oczodoły, chwytania za szczękę górną, podciągania
przemieszczonych części ciała, jak równieŜ do usuwania z macicy
odciętych kawałków płodu oraz do ustalania fetotomu. Przeciwwskazane
jest natomiast chwytanie tym hakiem za Ŝuchwę płodu, której spojenie
łatwo się rozrywa. Przy podciąganiu przemieszczonego odcinka ciała
płodu szczególnie cenne usługi oddają dwa na przemian zakładane haki.
Kleszcze porodowe znajdują zastosowanie głównie u świń, suk i innych
małych zwierząt, rzadziej natomiast u owiec i kóz. Są one często
wzorowane na stosowanych w połoŜnictwie ludzkim kleszczach
głowowych. Wyjątek stanowi między innymi nadający się do ekstrakcji
i embriotomii martwych płodów u suk (szczeniąt) zmodyfikowany
kulociąg Stadtler–Riecka.
Przy pomocy porodowej u świń, owiec i kóz stosuje się wielokrotnie
róŜne odmiany kleszczy szponowych Albrechtsena, którymi chwyta się
za szczękę górną nawet płody Ŝywe bez spowodowania powaŜnych
skaleczeń i krwawień. Wygodne do zakładania i kontroli są kleszcze
Ellingera (przy postawie górnej głowy), których dolne ramię chwytne
wprowadza się do jamy ustnej, górne natomiast ustala się na grzbiecie
nosa i przy miernym ich zaciskaniu dokonuje się ekstrakcji płodu.
Spośród innych narzędzi uŜywanych przewaŜnie do poprawy
nieprawidłowych połoŜeń, postaw i ułoŜeń płodu oraz reponowania
skrętów macicy rzadziej natomiast do ekstrakcji wymienić naleŜy
szczudła i widelce porodowe.
Szczudła porodowe słuŜą do przytrzymywania, spychania lub teŜ podciągania płodu albo jego
części. Poza tym za ich pomocą nadzwyczaj łatwo udaje się zreponować
przemieszczone kończyny i głowę płodu, jak teŜ dokonać poprawy
nieprawidłowych połoŜeń płodu. Zastosowanie szczudeł porodowych straciło
w ostatnich latach powaŜnie na znaczeniu, gdyŜ zastępuje się je innymi
rodzajami techniki porodowej. JednakŜe w niektórych krajach liczni lekarze
nadal stosują chętnie te narzędzia do poprawy postawy „siedzącego psa”,
zaparcia skokowego, jak równieŜ innych nieprawidłowych połoŜeń lub ułoŜeń
płodu. TakŜe znakomicie nadają się one do poprawy ułoŜenia długich
kończyn źrebięcia.
Widelce porodowe u duŜych zwierząt słuŜą do zmiany dolnej lub bocznej
postawy płodu na górną lub teŜ do repozycji skrętów macicy niewielkiego
stopnia, zwłaszcza wtedy, gdy długość i siła ramienia jest niewystarczająca,
a w grę wchodzi moŜliwość zastosowania z dobrym skutkiem prostego
sposobu zachowawczego. Widelec porodowy Kalchschmidta ze względu na
korzystną konstrukcję pozwala niekiedy nawet po przejściu przez miejsce
skrętu pracować we wnętrzu macicy.
Zawłoczki porodowe stosowane podczas komplikacji porodowych jak tez
podczas fetotomii. Zadanie ich polega na umoŜliwieniu lub ułatwieniu
załoŜenia linki porodowej albo piłki drucikowej na trudno dosięgalną lub
przemieszczoną kończynę, szyję lub teŜ tułów płodu. Zawłoczki takie
wykonuje się z miękkiego lub twardego materiału jako model lekki lub cięŜki,
o większej lub mniejszej długości. Najczęściej stosuje się jednak cięŜką
zawłoczkę Schrievera, dającą się wyginać zawłoczkę Sanda oraz zaopatrzoną
w skręcaną głowicę, słuŜącą do zaciśnięcia końca piłki drucikowej, zawłoczkę Balkego.
Rys. 20. Pętla dla
świń [6, s.167]
Rys. 21. Fetorom
[6, s.164]

32
Fetotom stosowany podczas udzielania pomocy porodowej, gdy płód jest martwy i brak jest
innych moŜliwości rozwiązania porodu. Przed rozpoczęciem zabiegu fetotomii dokonuje się
uzbrojenia fetotomu. Za pomocą przetyczki wprowadza się piłkę drucikową Lyssa do jednego
z ramion fetotomu. Dopiero teraz wprowadzamy głowicę do dróg rodnych samicy. Za
pomocą zawłoczki Balkego przekładamy piłkę za częścią do odcięcia i ponownie przetykamy
piłkę przez drugie ramię fetotomu. Ustalamy fetotom w drogach rodnych ni po załoŜeniu na
końce piłki uchwytów przystępujemy do zabiegu. Odcięte części usuwamy przy pomocy
haków Kray–Shoetllera.
Materiały do szycia
Nici uŜywane do szycia ran i podwiązywania naczyń są wykonywane z materiałów
obcych organizmowi. Powodują procesy zapalne o róŜnym stopniu nasilenia. WaŜnym
warunkiem procesu gojenia z niewielkimi odczynami jest sterylność materiału szewnego.
Ponadto istotną rolę odgrywa tolerancja tkankowa, która zaleŜy od wielu czynników
fizykalnych oraz chemicznych i jest róŜna nawet w poszczególnych tkankach tego samego
organizmu. NaleŜy uŜywać moŜliwie najcieńszych nici, wiązać jak najmniejsze węzły leŜące
pod skórą i krótko obcinać końcówki nici, tak by wszczepiać jak najmniejszą ilość materiału
obcego organizmowi.
Normy dla chirurgicznych materiałów szewnych opierają się na tak zwanym systemie
metrycznym. Pozwala on, dzięki swemu dziesiętnemu systemowi sortowania, podawać
bezpośrednio średnicę nici. Numeracja grubości nici wynosi zawsze dziesięciokrotność
średnicy w milimetrach. Grubość nici 1 określa więc nić o średnicy 0,1 mm. Według systemu
metrycznego nić o grubości 0,1 ma średnicę 0,01 mm, a o grubości 2 – średnicę 0,2 mm.
Katgut produkowany jest z podśluzówki jelit cienkich owiec i kóz lub z surowicówki jelita
bydła. Pasma podśluzówki albo błony surowiczej są obrabiane mechanicznie do momentu,
gdy wszystkie niekolagenowe elementy zostaną usunięte. Pierwotnie silnie zainfekowany
materiał jest poddawany sterylizacji za pomocą promieni y, procedur chemicznych lub
termicznych. Z tego powodu róŜne rodzaje katgutu mają róŜną długość okresu draŜnienia
tkanek i trwałości w ranie. Nici z katgutu naturalnego prowokują silniejszy odczyn tkankowy,
co prowadzi do ich szybszego rozkładu proteolitycznego, o połowę zmniejszającego oporność
na zrywanie w ciągu kilku dni. W przypadku katgutu jodowanego działanie draŜniące jest
mniejsze, a trwałość wynosi 8–10 dni. Garbowany solami chromu tak zwany katgut
chromowany wytrzymuje przy słabszej reakcji tkankowej około 15 dni. Czas całkowitej
resorpcji, zaleŜny od grubości nici i rodzaju tkanki, jest dla wszystkich rodzajów katgutu
znacznie dłuŜszy. Nici wykonane z katgutu pęcznieją w tkankach. Z tego powodu zaleca się
nie obcinać ich zbyt blisko węzła.
Materiał wchłanialny ma tę właściwość, Ŝe w korzystnych warunkach zostaje rozłoŜony
i wchłonięty przez tkankę w zaleŜności od swej budowy chemicznej szybciej lub wolniej.
Obecnie uŜywa się przewaŜnie wolno wchłaniającego się syntetycznego materiału szewnego,
wykonanego z poliglikolu, polilaktanów lub polidioksanonu. Nici tego rodzaju rozkładane są
na drodze hydrolizy do C02 i H20. Ich wytrzymałość jest znaczna, co umoŜliwia stosowanie
nici o mniejszej średnicy niŜ w przypadku nici wykonanych z katgutu, jedwabiu lub nici
konopnej czy lnianej. Wytrzymałość nici syntetycznych w tkankach zmniejsza się o połowę
w zaleŜności od rodzaju dopiero między 14 dniem a 5 tygodniem. Czas całkowitego
wchłonięcia zaleŜy od grubości i wynosi 50–90 dni. Niektóre z tych nici na skutek szorstkiej
powierzchni tną lub piłują tkankę w trakcie zaciągania węzłów. W przypadku innych
produktów o stosunkowo gładkiej powierzchni stabilność węzłów moŜna zapewnić przez
załoŜenie na węzeł chirurgiczny dodatkowego węzła prostego.
Materiał niewchłanialny zostaje otorbiony przez tkankę łączną. Jeszcze po miesiącach
lub latach moŜe dochodzić do jego wyrzucania przez tworzenie jałowych ropni lub przetok.

33
Jedwab chirurgiczny sporządzany jest z kokonów jedwabników. Nici jedwabne mają mniejszą
oporność na zrywanie w porównaniu z wykonanymi z konopi lub lnu, są jednak od nich
gładsze i nadają się w takim samym stopniu do wiązania węzłów. Przy stosowaniu tych nici
ich silnie ssąca powierzchnia ułatwia przyczepianie się bakterii. Efekt ssania włośniczkowego
moŜna zmniejszyć przez szczególną obróbkę. Pokrycie silikonem zmniejsza bodziec do
rozplemu tkanki łącznej, co wykorzystuje się przy szyciu nerwów.
Nici syntetyczne z poliamidów, poliestrów i polipropylenu stosuje się w postaci nici
monofilowych, skręcanych, splatanych lub w formie plecionki taśmowej. Ich wytrzymałość
na zrywanie jest większa niŜ nici jedwabnych, konopnych lub lnianych. Są względnie dobrze
tolerowane przez tkanki i często stosowane przy szyciu skóry. Nici syntetyczne powlekane
teflonem stosuje się w chirurgii naczyniowej. Taka powłoka powinna zmniejszać
niebezpieczeństwo tworzenia się zakrzepów.
Wytrzymałość węzłów zaleŜy od materiału i rodzaju nici. W przypadku syntetycznych
nici monofilowych ze względów bezpieczeństwa wskazane jest zakładanie węzłów podwójnie
wiązanych. Jedynie w szczególnych wypadkach konieczne jest załoŜenie trzeciego węzła.
Materiał szewny ze stali nierdzewnej dostępny jest w formie mono i polifilowej. Nici muszą
być starannie skręcane lub wiązane, poniewaŜ łatwo się łamią. Nie mają Ŝadnych zdolności
rozciągania się, są jednak bardzo dobrze tolerowane przez tkanki. Do adaptacji brzegów ran
skórnych, które nie podlegają napręŜeniom, są niekiedy stosowane klamry metalowe. Zakłada
sieje i zdejmuje specjalnymi instrumentami lub urządzeniami.
Narzędzia do strzyŜenia i trymowania psów
Niektóre wzorce i rasy wymagają okresowego skracania i modelowania okrywy włosowej
u psów. Wykonuje się to przy pomocy szeregu róŜnych narzędzi:
− maszynki do strzyŜenia, którą skraca się całość okrywy włosowej,
− trymera słuŜącego do usuwania włosów martwych,
− róŜnego rodzaju noŜyczek do skracania i podcinania włosów,
− szczotek i grzebieni słuŜących do rozczesywania do róŜnego rodzaju włosów.
Aby zachować wzorzec strzyŜenie i trymowanie przeprowadza się raz na kwartał.
Narzędzia i sprzęt do korekcji racic
Do podstawowych narzędzi wykorzystywanych podczas korekcji
racic naleŜą:
1) kleszcze do racic słuŜące do skracania racicy z długości,
2) noŜe kopytowe prawy i lewy słuŜące do formowania płaskiej
powierzchni podeszwy racicy,
3) nóŜ kopytowy oczkowy do wybierania i obrabiania ubytków,
4) tarniki do ścierania i wygładzania powierzchni,
5) tarcze strugające i szlifierki kątowe.
Istnieje wiele róŜnych rodzajów noŜyc do skracania racic.
Zazwyczaj uŜywa się długich noŜyc bocznych lub róŜnego rodzaju
cęgów czołowych dwuprzegubowych. WaŜne jest, aby krawędzie
tnące cęgów nie zachodziły na siebie, ale się stykały. NoŜe
kopytowe stosowane do Zbierania podeszwy mogą być szerokie lub
wąskie. Te drugie są znacznie wygodniejsze. Bardzo przydatny jest
nóŜ typu szwajcarskiego z brzuścowym ostrzem. Z tarników
najczęściej uŜywa się tarników esowato wygiętych oraz prostych do
wyrównywania powierzchni. Obecnie dostępnych jest wiele
rodzajów tarcz ścierających i strugających. Z punktu widzenia
zdrowotności najlepsze są tarcze frezowe lub z wymiennymi ostrzami, zapewniające struganie
a nie ścieranie rogu. Przy wysokich obrotach nie prowadzi to do powstawania odparzeń.
Rys. 22. Kleszcze czołowe
[6, s. 199]

34
Narzędzia i sprzęt do dekornizacji
Dekornizację przeprowadza się albo u bydła do 3 miesiąca Ŝycia po pojawieniu się
zawiązków rogowych lub u bydła dorosłego. U cieląt wykonujemy ją za pomocą
elektrycznego lud gazowego dekornizatora, po nagrzaniu jego głowicy do około 5000
C.
Przeprowadzenie zabiegu u bydła dorosłego wymaga uŜycia znieczulenia oraz piłki
drucikowej Lyssa a takŜe uchwytów do jej przytrzymywania.
Ultradźwiękowe metody diagnostyczne
Najszersze zastosowanie ma metoda impulsowo–odbiciowa,
w której ten sam przetwornik piezoelektryczny zarówno wysyła
jak i odbiera odbite ultradźwięki. Emisja i odbiór są od siebie
oddzielone czasowo. Impuls ultradźwiękowy jest wysyłany do
badanego obszaru i przed wysłaniem następnego, przetwornik
odbiera echa odbite od granic między róŜnymi tkankami i od
przeszkód o róŜnym oporze akustycznym.
Metoda impuls–odbicie (impuls–echo) jest jedną z podstaw
współczesnej diagnostyki ultrasonograficznej. Fale
ultradźwiękowe wysyłane z kryształu w głowicy przyłoŜonej do
ciała wnikają do niego, odbijają się na granicach róŜnych tkanek
i płynów, a następnie wracają do przetwornika. Częściowo teŜ
przenikają głębiej i przy tym dochodzi teŜ do róŜnego stopnia ich
absorbowania. Odstęp czasu między wysłaniem impulsu i jego
odbiorem zaleŜy teŜ od głębokości, w jakiej znajduje się
odbijająca warstwa. Ilość odbijanych i powracających fal zaleŜy
od właściwości określonych tkanek i płynów. Odbite fale
ultradźwiękowe po ich odebraniu są ponownie przekształcane w sygnał elektryczny, który
podlega dalszej obróbce czy ewentualnie wzmocnieniu, stosownie do potrzeby i metody
przedstawiania go na monitorze. Znalazło to szerokie zastosowanie w połoŜnictwie
i ginekologii weterynaryjnej. W weterynarii najczęściej stosuje się głowice liniowe (rektalne)
w badaniach ginekologicznych u duŜych zwierząt oraz konweksowe do badan abdominalnych
u małych zwierząt o częstotliwości od 3 do 7,5 MHz. Wysłane i odebrane przez głowice fale
są przetwarzane przez aparat i przekształcane w obraz na monitorze.
Ochrona przed promieniowaniem w pracowni rentgenowskiej
Ochrona przed promieniowaniem X ma nieco odmienne aspekty u zwierząt i u człowieka.
Jeśli chodzi o ludzi chroni się przed działaniem promieniowania zarówno pacjenta, jak
i pracowników wykonujących badanie. Natomiast podczas badania zwierząt zabezpiecza się
przed działaniem promieniowania przede wszystkim personel pracowni oraz osoby, które
mogą znaleźć się w zasięgu działania promieni X. Ochrona pacjenta ma tu mniejsze
znaczenie, a to z powodu znikomej w stosunku do populacji liczby badanych zwierząt oraz
stosunkowo małego napromieniowania ich podczas badania. W weterynarii wykonuje się
najczęściej zdjęcia rentgenowskie. Badania powodujące większe napromieniowanie
organizmu typu rentgenoskopia czy seriografia są w praktyce weterynaryjnej rzadko
wykonywane. Z wymienionych względów prawdopodobieństwo wystąpienia popromiennych
zmian somatycznych w organizmie zwierząt poddawanych rutynowemu badaniu, według
powszechnie przyjętych zasad techniki badania rentgenowskiego, jest mało prawdopodobne.
Niebezpieczeństwo wystąpienia zmian genetycznych z uwagi na małą liczbę badanych
zwierząt jest równieŜ znikome. Przepisy dotyczące ochrony przed promieniowaniem zawarte
są w 3 aktach prawnych:
1. Ustawie Prawo atomowe z 10 kwietnia 1986 r. (Dziennik Ustaw nr 12, z 22 kwietnia
1986 r.).
Rys. 23. Aparat USG
[opacowanie własne]

Technik.weterynarii 10

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Technik.weterynarii 10

Similar to Technik.weterynarii 10 (20)

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe (20)

Technik.weterynarii 10