1

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Andrzej Zych
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
311[05].O1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
mgr inż. Grzegorz Śmigielski
mgr inż. Michał Sylwestrzak
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Andrzej Zych
Konsultacja:
mgr inż. Henryk Stańczyk
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[05].O1.01
„Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik
budownictwa okrętowego.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Podstawy prawa pracy. Podstawy ergonomii 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 15
4.2. Procesy pracy 16
4.3. Ochrona środowiska naturalnego 25
4.4. Ochrona przeciwpożarowa 29
4.5. Pierwsza pomoc 32
5. Sprawdzian osiągnięć 37
6. Literatura 42

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o bezpieczeństwie i higienie
pracy oraz ułatwi stosowanie przepisów prawa pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska naturalnego.
Poradnik zawiera materiał nauczania składający się z 5 tematów, są to: Podstawy prawa
pracy i Podstawy ergonomii pracy, Procesy pracy, Ochrona środowiska naturalnego, Ochrona
przeciwpożarowa, Pierwsza pomoc.
Treści zawarte w temacie „Podstawy prawa pracy”, „Podstawy ergonomii” pomogą Ci
zapoznać się z problematyką prawnej ochrony pracy, poznasz prawa i obowiązki pracownika
i pracodawcy, poznasz wymagania, jakie powinny spełniać pomieszczenia pracy oraz
pomieszczenia higieniczno-sanitarne. Dowiesz się również jakich rodzajów prac wykonywanie
jest zabronione pracownikom młodocianym oraz poznasz wymagania dotyczące
przystosowania stanowiska pracy do możliwości człowieka.
Treści zawarte w temacie „Procesy pracy” pomogą Ci zapoznać się z wymaganiami
dotyczącymi realizacji procesów pracy, a w szczególności: wymaganiami dotyczącymi
instrukcji, jakie powinny obowiązywać w zakładzie pracy, sposobami i metodami zapobiegania
lub ograniczania wypadków przy pracy rodzajami prac szczególnie niebezpiecznych. Ponadto
zapoznasz się z zagrożeniami i sposobami eliminowania lub ograniczania zagrożeń mogących
wystąpić na stanowisku pracy spawacza i malarza konserwatora.
Treści zawarte w temacie „Ochrona środowiska naturalnego” pomogą Ci zrozumieć
problemy związane z zanieczyszczeniem środowiska naturalnego, ze szczególnym
ukierunkowaniem na zagadnienia ekonomiczne z tym związane.
Treści zawarte w temacie „Ochrona przeciwpożarowa” umożliwią Ci podejmowanie
działań mających na celu zapobieganie pożarom ograniczenie strat materialnych oraz ochronę
zagrożonych ludzi.
Treści zawarte w temacie „Pierwsza pomoc” pomogą Ci ugruntować i wzbogacić wiedzę
zdobytą w szkole gimnazjalnej. Dowiesz się, jak można pomoc poszkodowanym osobom,
które straciły przytomność, uległy wypadkom i urazom.
Poradnik ten posiada następującą strukturę:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń. Obejmuje on:
− informacje, opisy, tabele, rysunki z danego tematu,
− pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń,
− zestaw ćwiczeń,
− sprawdzian postępów.
4. Sprawdzian osiągnięć zawierający zestaw zadań testowych z zakresu całej jednostki
modułowej.
5. Zestaw literatury przydatnej do wykonywania ćwiczeń oraz uzupełniania i pogłębiania
wiadomości.
Jeżeli będziesz miał trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś
nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz
daną czynność. Po zrealizowaniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki
modułowej.

4
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych
prac.
Schemat układu jednostek modułowych

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− przestrzegać przepisów ochrony przeciwpożarowej w zakresie poznanym w szkole
gimnazjalnej,
− przestrzegać zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie poznanym w szkole
gimnazjalnej,
− przestrzegać przepisów ochrony środowiska w zakresie poznanym w szkole gimnazjalnej,
− charakteryzować proces produkcyjny poznany w ramach zajęć z przedsiębiorczości,
− przestrzegać regulaminów obowiązujących w pracowniach.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− zinterpretować podstawowe akty prawne dotyczące praw i obowiązków pracownika oraz
pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
− rozpoznać zagrożenia występujące na stanowisku pracy i określić sposoby ich usunięcia,
− zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy,
− dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanych prac,
− zastosować przepisy bezpiecznej pracy podczas obsługi maszyn i urządzeń technicznych,
− zastosować przepisy bezpiecznej pracy podczas prac konserwacyjno - malarskich oraz
podczas cięcia i spawania,
− postępować zgodnie z instrukcją ochrony przeciwpożarowej, w przypadku zagrożenia
pożarem,
− zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej,
− zastosować zasady ochrony środowiska obowiązujące na stanowisku pracy,
− udzielić pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia lub życia.

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Podstawy prawa pracy. Podstawy ergonomii
4.1.1. Materiał nauczania
Podstawy prawa pracy
Przepisy dotyczące prawa pracy są zawarte w Kodeksie pracy oraz ustawach i innych
aktach prawnych. Przepisy te określają prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika związane
z bezpieczeństwem i higieną pracy. Podstawowym aktem prawnym jest Kodeks pracy, który
określa prawa i obowiązki stron stosunku pracy, czyli pracodawców i pracowników. Stanowi
on podstawę do określania indywidualnych uprawnień pracowników, których naruszanie
i łamanie jest naruszeniem prawa.
Nadzór nad przestrzeganiem prawa pracy w naszym kraju sprawuje Państwowa Inspekcja
Pracy (PIP). Przeprowadza one okresowe i doraźne kontrole nad przestrzeganiem przepisów
i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach pracy.
Zgodnie z Kodeksem pracy, pracodawca powinien dbać o zwiększenie bezpieczeństwa
i higieny zdrowia pracowników. Powinien on więc stosować ogólne zasady zapobiegania
wypadkom przy pracy i pogorszenia stanu zdrowia. Zasady te są następujące:
− unikanie ryzyka,
− ocena ryzyka, którego można uniknąć,
− eliminowanie ryzyka u źródła,
− dostosowanie pracy do możliwości człowieka (ergonomia),
− stosowanie nowych rozwiązań technicznych,
− zastępowanie środków niebezpiecznych – bezpiecznymi,
− prowadzenie szkoleń pracowników.
Pomieszczenia pracy
Podstawowym aktem prawnym, w którym zamieszczono wymagania dotyczące
pomieszczeń pracy jest Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września
1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Rozporządzenie to
było wielokrotnie nowelizowane, więc należy posługiwać się jego aktualną wersją.
W Rozporządzeniu tym określa się wymagania dotyczące pomieszczeń pracy. Podstawowe
wymagania brzmią (cytat):
„Pracodawca jest obowiązany utrzymywać pomieszczenia pracy w czystości i porządku
oraz zapewnić ich okresowe remonty i konserwacje w celu zachowania wymagań
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne
i higieniczne warunki pracy.
W szczególności w pomieszczeniach pracy należy zapewnić:
− oświetlenie naturalne i sztuczne,
− odpowiednią temperaturę,
− wymianę powietrza,
− zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem,
drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami”.

8
Dalej w Rozporządzeniu, w dziale III, mowa jest o pomieszczeniach pracy. Dział ten
składa się z następujących rozdziałów, określających wymagania dotyczące:
− przepisów ogólnych w tym zakresie,
− oświetlenia pomieszczeń przeznaczonych do pracy,
− ogrzewania i wentylacji.
Pomieszczenia higieniczno-sanitarne
W Rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
(w dziale V) określone są wymagania dotyczące pomieszczeń i urządzeń higieniczno-
sanitarnych oraz zasad zaopatrzenia pracowników w napoje i środki higieny osobistej.
Podstawowe wymagania w tym zakresie brzmią (cytat):
„Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia
higieniczno-sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby
zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków,
w jakich ta praca jest wykonywana.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić wszystkim pracownikom wodę zdatną do picia lub
inne napoje, a pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie
uciążliwych zapewnić oprócz wody, inne napoje. Ilość, rodzaj i temperatura tych napojów
powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych
pracowników.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić dostarczanie pracownikom środków higieny
osobistej, których ilość i rodzaje powinny być dostosowane do rodzaju i stopnia
zanieczyszczenia ciała przy określonych pracach”.
Prace wzbronione młodocianym pracownikom
Zagadnienie to reguluje Kodeks pracy oraz Rozporządzenie Rady Ministrów
z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich
zatrudniania przy niektórych z tych prac.
Rozporządzenie określa rodzaje prac wzbronionych. Są to:
− prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów oraz
wymuszoną pozycją ciała,
− prace w mikroklimacie obciążającym środowiska pracy,
− prace przy nieodpowiednim oświetleniu,
− prace w hałasie i drganiach,
− prace pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokościach,
− prace zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu,
− prace wzbronione ze względu na możliwość urazów u młodocianych i spowodowanie
zagrożeń dla innych osób.
Szczegółowe wymagania podane są w powyższym rozporządzeniu.
Podstawy ergonomii
Stanowiska pracy powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich
czynnościach oraz psychofizycznych cech pracowników, przy czym należy zapewnić:
− wolną powierzchnię zapewniającą pracownikom swobodę ruchu,
− organizację stanowiska zgodnie z wymaganiami ergonomii,
− miejsce na materiały do produkcji, wyroby gotowe i odpady,
− miejsce na narzędzia, przyrządy i narzędzia pomiarowe.

9
Szczególnie istotne jest zorganizowanie stanowiska zgodnie z wymaganiami ergonomii.
Ergonomia jest nauką zajmującą się przystosowaniem maszyn, urządzeń, narzędzi i środowiska
w jakim wykonuje się pracę do cech i możliwości człowieka. W szczególności ergonomia
zajmuje się relacjami człowiek – maszyna. Oddziaływanie maszyny na człowieka dokonywane
jest za pomocą rożnych sygnałów. Sygnały te można podzielić na:
− wzrokowe (migająca lampka, podświetlony przycisk, wyświetlona na wyświetlaczu
liczba),
− słuchowe (szum pracującej maszyny, sygnał uruchomienia maszyny),
− dotykowe (szorstki uchwyt),
− smakowe,
− węchowe (zapach spalonej instalacji, przegrzanego oleju smarującego),
− termiczne (temperatura obudowy maszyny, narzędzia skrawającego).
Sterowanie maszyną, urządzeniem odbywa się za pośrednictwem wszelkiego rodzaju
przycisków, gałek, dźwigni, pokręteł. Zgodnie z zasadami ergonomii te urządzenia sterownicze
powinny być przystosowane do możliwości i cech człowieka.
Obok przystosowania elementów sterowniczych ergonomia zajmuje się organizacją
stanowiska pracy. Podstawowym zadaniem organizacji pracy w procesie produkcji jest
[5, s. 332]:
− wybór optymalnych metod pracy,
− zapewnienie bezpieczeństwa pracy,
− zapewnienie odpowiednich warunków środowiska materialnego pracy,
− właściwy dobór pracowników,
− zapewnienie najdogodniejszej organizacji czasu pracy,
− zapewnienie właściwej przemienności wysiłku i wypoczynku.
Zgodnie z wymaganiami ergonomii praca powinna być wykonywania według
następujących zasad [5, s. 332]:
− stanowisko robocze musi zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp obsługującym go
pracownikom,
− należy ustalić stałe miejsca na materiały i narzędzia,
− materiały i narzędzia powinny być umieszczone w funkcjonalnym polu pracownika,
przedmioty ciężkie i najczęściej używane w polu optymalnym i na wysokości powierzchni
roboczej,
− materiały i narzędzia muszą być rozmieszczone w taki sposób, aby zapewniały ustaloną
kolejność ruchów,
− odległości miedzy przedmiotami na stanowisku roboczym winny być jak najmniejsze,
− ułożenie przedmiotu powinno pozwalać na szybkie i łatwe chwycenie,
− należy używać pojemników stołowych, uchwytów w celu ułatwienia pracy i odciążenia
rąk.
Tak więc każde narzędzie, maszyna, urządzenia powinno być budowane zgodnie
z zasadami ergonomii (jest to obowiązek wytwórcy), a organizacja pracy na stanowisku
powinna być zgodna z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
przedstawionymi wyżej zasadami.

10
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak nazywa się podstawowy akt prawny dotyczący prawa pracy?
2. Jaka instytucja w Polsce nadzoruje przestrzeganie prawa pracy?
3. Jak brzmią ogólne zasady zapobiegania wypadkom przy pracy?
4. W jakim akcie prawnym zawarte są ogólne wymagania dotyczące pomieszczeń pracy?
5. Jakie wymagania szczególne, dotyczące pomieszczeń pracy, powinien zapewnić
pracodawca?
6. W jakim akcie prawnym zawarte są ogólne wymagania dotyczące pomieszczeń
higieniczno-sanitarnych?
7. Jakie są podstawowe wymagania dotyczące pomieszczeń i urządzeń higieniczno-
sanitarnych oraz zasad zaopatrzenia pracowników w napoje i środki higieny osobistej?
8. Jakie rodzaje prac zabronione są młodocianym pracownikom?
9. Czym zajmuje się ergonomia?
10. Jakiego rodzaju sygnały pozwalają na komunikacje człowieka z maszyną?
11. Jakie rodzaje elementów sterowniczych posiada maszyna?
12. Jakie są podstawowe zadania właściwej organizacji pracy w procesie produkcji?
13. Jakie są podstawowe zasady ergonomicznej organizacji pracy?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeanalizuj Kodeks pracy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wpisać w tabelę nazwy działów, z jakich składa się Kodeks pracy,
2) wpisać w tabelę nazwy rozdziałów w poszczególnych działach,
3) przeprowadzić analizę działu X Kodeksu pracy wykonując polecenia podane w tabeli
część druga,
4) porównać wypełnioną tabelę z tabelami kolegów.
Nr działu Nazwa działu Numery i nazwy rozdziałów
DZIAŁ I
DZIAŁ II
DZIAŁ III

11
DZIAŁ IV
DZIAŁ V
DZIAŁ VI
DZIAŁ VII
DZIAŁ VIII
DZIAŁ IX
DZIAŁ X
DZIAŁ XI
DZIAŁ XII
DZIAŁ XIII
DZIAŁ XIV
DZIAŁ XV
DZIAŁ XVI
DZIAŁ
XVII
Tabela część druga

12
1. Przeczytaj
treść art. 207
i 208 oraz
przepisz
treść art. 207
§2
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Przeczytaj
treść art.
210, 211 i
212 oraz
przepisz
treść art. 211
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Przeczytaj
treść art. 215
do 219 oraz
przepisz
treść art. 216
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Przeczytaj
treść art. 220
do 225 oraz
opisz jakie
treści one
zawierają
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wyposażenie stanowiska pracy:
− Kodeks pracy.
Ćwiczenie 2
Określ warunki środowiska pracowni oraz opisz jej wyposażenie.
1) określić wymagania dotyczące pracowni i wpisać je w kolumnę 2 (skorzystaj
z rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy),
2) odczytać temperaturę i wpisać ją w kolumnę 3,
3) zmierzyć (lub oszacować) wysokość pomieszczenia i wpisać ją w kolumnę 3,
4) zmierzyć (lub oszacować) powierzchnię stanowiska (wolnej powierzchni) i wpisać ją
w kolumnę 3,
5) wpisać w kolumnę 3 rodzaje oświetlenia,
6) wpisać w kolumnę 3 rodzaje wentylacji,
7) dokonać oceny spełnienia wymagań,
8) porównać swoje wyniki z wynikami kolegów.
Nazwa Wymagania:
Wynik
pomiaru, opis
Ocena (zgodne/niezgodne
z wymaganiami)
1 2 3 4
Temperatura w pracowni 200
C
Wysokość pracowni

13
Powierzchnia wybranego
stanowiska
Rodzaje oświetlenia pracowni
Rodzaje wentylacji pracowni
− termometr, miara zwijana,
− rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
− literatura podana w poradniku.
Ćwiczenie 3
Określ rodzaje pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, jakie powinny znajdować się
w zakładzie pracy.
1) odszukać w załączniku do rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy rodzaje pomieszczeń jakie powinny znajdować się w zakładzie pracy,
2) wpisać te pomieszczenia w kolumnę 1 tabeli,
3) wpisać w kolumnę 2 tabeli rodzaje szatni i jadalni,
4) wpisać w kolumnę 3 rodzaje pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, jakie znajdują się
w budynku szkoły (warsztatów szkolnych, centrum kształcenia praktycznego).
Rodzaje pomieszczeń
higieniczno-sanitarnych
Rodzaje szatni i jadalni
(wypełnić tylko rubryki
dotyczące szatni i jadalni)
Określić czy wybrane pomieszczenia
higieniczno-sanitarne znajdują się
w szkole (warsztatach szkolnych)
1 2 3
− rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Ćwiczenie 4
Korzystając z rozporządzenia w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym
i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac, określ normy przenoszenia ciężarów
dla pracowników młodocianych przy ręcznym dźwiganiu i przenoszeniu na odległość 25 m.
Następnie podaj przykłady prac zabronionych młodocianym zgodnie z rodzajami
wymienionymi w tabeli, część II.

14
1) odnaleźć we wskazanym rozporządzeniu odpowiednie zapisy dotyczące dźwigania,
2) wpisać w tabelę normy dźwigania,
3) wybrać z rozporządzenia przykłady prac wzbronionych i wpisać je z tabelę,
4) porównać tabele z tabelami kolegów.
Przy obciążeniu
jednostkowym (w kg)
przeciętnie do 4x na godzinę
Przy powtarzalnym
obciążeniuWiek
Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy
Do ukończenia 16 roku życia
Od 16 do ukończenia 18 roku
życia
Tabela część II
Rodzaj prac Przykład
Prace wzbronione, związane
z nadmiernym wysiłkiem fizycznym
i transportem ciężarów oraz
wymuszoną pozycją ciała
Prace w obciążającym mikroklimacie
środowiska pracy
Praca przy nieodpowiednim
oświetleniu
Prace w hałasie i drganiach
Prace pod ziemią, poniżej poziomu
gruntu i na wysokościach
Prace zagrażające prawidłowemu
rozwojowi psychicznemu
Prace wzbronione ze względu na
możliwość urazów u młodocianych
i spowodowanie zagrożeń dla innych
osób
− rozporządzenia w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich
zatrudniania przy niektórych z tych prac.
Ćwiczenie 5
Dla wybranej maszyny lub urządzenia określ, jakie posiada ona elementy sterownicze i czy
są wygodne w użyciu.
1) wybrać do analizy maszynę lub urządzenie z napędem mechanicznym,
2) odszukać jej elementy sterownicze,

15
3) nazwać je i wpisać do tabeli.
Nazwa wybranej
maszyny, urządzenia
Elementy sterownicze (przyciski, gałki,
dźwignie, pokrętła)
Wygodne/niewygodne
w użyciu
− maszyna lub urządzenie z napędem mechanicznym i sterowaniem.
4.1.2. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać nazwę podstawowego aktu prawnego dotyczącego prawa
pracy?  
2) podać ogólne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy
zawarte w Kodeksie pracy?  
3) podać ogólne wymagania dotyczące pomieszczeń pracy?  
4) podać nazwę aktu prawnego, w którym zawarte są wymagania
dotyczące pomieszczeń pracy?  
5) określić wymagania stawiane wysokości pomieszczeń pracy?  
6) określić wymagania dotyczące temperatury?  
7) sklasyfikować rodzaje oświetlenia w pomieszczeniach pracy?  
8) sklasyfikować rodzaje wentylacji w pomieszczeniach pracy?  
9) wymienić rodzaje prac zabronionych pracownikom młodocianym?  
10) określić wymagania stawiane elementom sterowniczym maszyny,
urządzenia?  
11) wymienić podstawowe zasady ergonomicznej organizacji pracy?  

16
4.2. Procesy pracy
Procesy pracy
Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, w dziale
IV, określa wymagania dotyczące właściwej organizacji pracy, tak aby zminimalizować ryzyko
wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Praca powinna być wykonywana zgodnie z instrukcjami, których opracowanie jest
obowiązkiem pracodawcy.
Do podstawowych instrukcji, jakie powinny znaleźć się w zakładzie pracy (również
w pracowni) należą następujące instrukcje:
1) stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych
z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
2) obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
3) postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
4) udzielania pierwszej pomocy.
Przy wykonywaniu zadań zawodowych w zawodzie technik budownictwa okrętowego
podstawowymi instrukcjami są instrukcje obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych oraz
udzielania pierwszej pomocy.
Instrukcje obsługi maszyn i urządzeń powinny zawierać:
− czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy,
− zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy,
− czynności do wykonania po jej zakończeniu,
− zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, stwarzających zagrożenia dla życia lub
zdrowia pracowników.
Eliminowanie lub ograniczanie zagrożeń wypadkowych
Do podstawowych zagrożeń, z jakimi możesz się spotkać przy wykonywaniu zadań
zawodowych należą:
− zagrożenia mechaniczne (skaleczenie, otarcie, stłuczenie, ucięcie, złamanie),
− zagrożenia porażeniem prądem (porażenie przepływającym przez ciało prądem, łukiem
elektrycznym),
− zagrożenia termiczne (poparzenie, praca w zimnym i gorącym środowisku),
− zagrożenia pożarowe i wybuchowe (pożar substancji palnych, wybuch gazu),
− zagrożenia powodowane przez czynniki fizyczne (hałas, wibracja, promieniowanie
widzialne, podczerwone, nadfioletowe i inne rodzaje promieniowania),
− zagrożenia powodowane przez czynniki chemiczne (zatrucie pyłami, parami, gazami),
− zagrożenia powodowane przez czynniki biologiczne (czynniki chorobotwórcze),
− zagrożenia powodowane przez czynniki psychofizyczne (nużące, jednorodne, uciążliwe
warunki pracy, praca w stresie).
Podstawowym warunkiem unikania zagrożeń jest ostrożność, rozwaga, przestrzeganie
przepisów, wykonywanie pracy zgodnie z instrukcjami.
Eliminowanie lub ograniczanie tych zagrożeń dokonywane jest środkami technicznymi
i organizacyjno-zachowawczymi.
Do technicznych środków zaliczamy między innymi: osłony, urządzenia bezpieczeństwa,
odległość bezpieczeństwa i środki ochrony zbiorowej i indywidualnej.

17
Do organizacyjno-zachowawczych zaliczamy miedzy innymi: szkolenia z zakresu bhp
(w tym instruktaże stanowiskowe), instrukcje obsługi, instrukcje technologiczne, procedury
pracy, pisemne i ustne zezwolenia na wykonanie pracy, barwy i znaki bezpieczeństwa.
Bardzo duże zagrożenia wypadkowe stwarzają maszyny i urządzenia. Podstawowe
wymagania prawne dotyczące obsługi maszyn zawierają dwa rozporządzenia. Są to:
− Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 6 listopada 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy przy obsłudze obrabiarek skrawających do metali,
− Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie
minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy.
Wykonywanie prac szczególnie niebezpiecznych
Niektóre z wykonywanych prac mogą stwarzać szczególne zagrożenia wypadkami. Prace
te uważanie są jako szczególnie niebezpieczne. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny
pracy wymieniają cztery rodzaje prac szczególnie niebezpiecznych. Są to następujące rodzaje
prac:
− roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez wstrzymania
ruchu zakładu pracy lub jego części,
− prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych
niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych,
− prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych,
− prace na wysokości,
− prace określone jako szczególnie niebezpieczne w innych przepisach dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy lub w instrukcjach eksploatacji urządzeń i instalacji,
a także inne prace o zwiększonym zagrożeniu lub wykonywane w utrudnionych
warunkach, uznane przez pracodawcę jako szczególnie niebezpieczne.
Do prac szczególnie niebezpiecznych wykonywanych w zakładach stoczniowych należy
więc zaliczyć:
− prace spawalnicze, w tym wykonywane wewnątrz przestrzeni zamkniętych,
− prace na rusztowaniach podczas montażu, czyszczenia i konserwacji kadłuba,
− niektóre prace transportowe.
Wykonywanie tego rodzaju prac stawia przed pracodawcą wysokie wymagania. Zgodnie z
przepisami, pracodawca powinien określić szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i higieny
pracy przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych, a zwłaszcza zapewnić:
1. Bezpośredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób.
2. Odpowiednie środki zabezpieczające.
3. Instruktaż pracowników obejmujący w szczególności:
− imienny podział pracy,
− kolejność wykonywania zadań,
− wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach.
Bezpieczeństwo i higiena pracy przy pracach spawalniczych
Podczas spawania i cięcia metali występuje szereg czynników, które mogą stanowić
zagrożenie dla zdrowia i życia spawacza i osób z jego otoczenia. Do podstawowych zagrożeń,
na jakie narażona jest osoba wykonująca zawód spawacza należą:
− promieniowanie łuku elektrycznego – promieniowanie to może powodować poważne,
czasami nawet nieodwracalne, uszkodzenia oczu oraz skóry,

18
− porażenie prądem elektrycznym – porażenie prądem może spowodować poparzenia,
zatrzymanie pracy serca i oddychania,
− pyły i gazy – występujące podczas spawania pyły i gazy (tlenki metali i niemetali
pochodzące z elektrod, otulin i spawanego materiału, zaś zanieczyszczenia gazowe
stanowią tlenki azotu, tlenek węgla, fluorowodór, chlor i ozon) mogą być przyczyną
występowania chorób zawodowych,
− eksplozja mieszanek gazowych – może mieć miejsce szczególnie podczas spawania
zbiorników i rurociągów, w których znajdują się lub znajdowały substancje tworzące
z powietrzem mieszaniny wybuchowe i może powodować znaczne straty materialne oraz
być przyczyną ciężkich wypadów,
− oparzenia rozpryskami metali i żużla,
− zagrożenie pożarowe – występuje szczególnie podczas spawania na wysokości, gdyż
rozpryskujący się metal ma większy zasięg i może powodować pożary nawet
w stosunkowo dużej odległości od spawacza,
− hałas – towarzyszący pracy maszyn w środowisku pracy spawacza może być przyczyną
osłabienia słuchu, a nawet głuchoty.
Zapobieganie urazom i wypadkom wymaga stosowania wielu środków zapobiegawczych.
Do podstawowych należą: odzież chroniąca ciało, rękawice chroniące ręce, tarcze i hełmy
chroniące głowę, szkła filtrujące chroniące oczy. Ponadto stosuje się środki ochrony zbiorowej
takie jak: wentylację pomieszczeń w których przebiega proces spawania, wykonywanie pracy
zgodnie z instrukcjami, zabezpieczenie miejsca, gdzie ma być wykonywane spawanie.
Bezpieczeństwo i higiena pracy przy pracach konserwacyjno-malarskich
Podczas wykonywania prac konserwacyjno-malarskich wystąpią następujące zagrożenia:
− urazami i wypadkami związanymi z wykonywaniem prac na wysokości,
− chorobami i wypadkami spowodowanymi stosowaniem rożnych substancji szkodliwych
zawartych w farbach, lakierach, rozpuszczalnikach,
− chorobami i wypadkami spowodowanymi występowaniem pyłów podczas czyszczenia
konstrukcji.
Zapobieganie urazom i wypadkom wymaga stosowania wielu środków zapobiegawczych.
Do podstawowych należą: odzież robocza i ochronna, maski przeciwpyłowe, hełmy chroniące
głowę, wykonywanie pracy zgodnie z instrukcjami.
1. Jakie rodzaje instrukcji powinny znajdować się w zakładzie pracy?
2. Z jakich części powinna składać się instrukcja obsługi maszyny, urządzenia?
3. Na jakie elementy wyposażenia stanowiska pracy powinno być przewidziane miejsce?
4. Jakie rodzaje zagrożeń mogą wystąpić podczas pracy?
5. Jakimi rodzajami środków dokonuje się eliminowania lub ograniczania zagrożeń
wypadkowych?
6. Jakie rodzaje środków redukcji zagrożeń możemy zaliczyć do technicznych?
7. Jakie rodzaje środków redukcji zagrożeń możemy zaliczyć do organizacyjno-
zachowawczych?
8. Jakie są podstawowe akty prawne dotyczące bezpiecznej obsługi maszyn i urządzeń?
9. Jakie prace możemy zaliczyć do prac szczególnie niebezpiecznych?
10. Jakie rodzaje prac szczególnie niebezpiecznych mogą wystąpić w stoczniach?

19
11. Jakie zagadnienia powinien zawierać instruktaż pracowników wykonujących pracę
szczególnie niebezpieczną?
12. Na jakie zagrożenia narażony jest spawacz?
13. Jakie środki zapobiegające wypadkom stosuje się podczas wykonywania prac
spawalniczych?
14. Na jakie zagrożenia narażony jest pracownik wykonujący czyszczenie i malowanie blach?
15. Jakie środki zapobiegające wypadkom stosuje się podczas wykonywania prac
konserwacyjno-malarskich?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj oceny zgodności z przepisami znajdujących się w pracowni instrukcji obsługi
wybranych maszyn i urządzeń.
1) wpisać do tabeli nazwy instrukcji wybranych maszyn i urządzeń,
2) sprawdzić, czy każda instrukcja posiada wszystkie cztery punkty wymagane przepisami,
3) przeczytać wybrane instrukcje,
4) przy każdej instrukcji wpisać tak lub nie (przy każdym z wymaganych punktów),
5) porównać swoje tabele z tabelami kolegów,
6) przedstawić nauczycielowi do sprawdzenia wypełnione tabele, podkreślając niezgodności
z przepisami.
Nazwa
instrukcji
Wymagane przepisami punkty: Zawiera
Nie
zawiera
Czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej
pracy
Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy
Czynności do wykonania po jej zakończeniu
Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających
zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników
pracy
pracy

20
− instrukcje obsługi maszyn i urządzeń znajdujące się w rożnych pracowniach,
− rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Ćwiczenie 2
Wypisz znajdujące się na sali środki ochrony osobistej i określ ich przeznaczenie.
1) wypisać wszystkie środki ochrony osobistej,
2) korzystając z informacji zamieszczonej na sprzęcie i w literaturze określić ich
przeznaczenie,
Nazwa środków ochrony
osobistej
Przeznaczenie środków ochrony osobistej
− wyposażenie pracowni,
− katalogi sprzętu ochrony osobistej,
Ćwiczenie 3
Wypisz znajdujące się w warsztatach szkolnych (pracowniach szkolnych) znaki
bezpieczeństwa i higieny pracy.
1) zapoznać się z tabelą znaków bezpieczeństwa i higieny pracy (lub z ilustracjami
w literaturze),
2) przeprowadzić przegląd znaków w pracowniach i na korytarzach, zanotować je na kartce,
3) korzystając z tabeli znaków (lub z ilustracji w literaturze) wypisać nazwy wszystkich
odszukanych znaków,
4) opisać ich przeznaczenie,
Grupa znaków Nazwy odszukanych znaków Przeznaczenie
Znaki zakazu
Znaki

21
ostrzegawcze
Znaki nakazu
Znaki
ewakuacyjne
Znaki
informacyjne
− wyposażenie pracowni,
− tabele znaków bezpieczeństwa i higieny pracy,
Ćwiczenie 4
Przeanalizuj Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r.
w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy. Przeanalizuj wybraną maszynę,
urządzenie.
1) przeczytać rozporządzenie,
2) wypełnić tabelę,
3) przy wypełnianiu niektórych punktów możesz zasięgnąć informacji u nauczyciela,
4) porównać wypełnioną tabelę z tabelami kolegów.
Wybrane fragmenty rozporządzenia
Czy warunek jest spełniony dla
wybranej maszyny, urządzenia
i w jaki sposób. Np. Warunek
spełniony, maszyna posiada
przyciski włączenia i wyłączenia
pracy oraz wyłącznik awaryjny
§ 9. 1. Elementy sterownicze, które mają wpływ na
bezpieczeństwo pracowników, powinny być widoczne
i możliwe do zidentyfikowania oraz odpowiednio
oznakowane.
§ 12. 1. Uruchomienie maszyny powinno być możliwe
tylko poprzez celowe zadziałanie na przeznaczony do tego
celu układ sterowania.

22
§ 15. 3. W przypadku wystąpienia ryzyka bezpośredniego
kontaktu z ruchomymi częściami maszyn, mogącego
powodować wypadki, stosuje się osłony lub inne
urządzenia ochronne, które zapobiegałyby dostępowi do
strefy zagrożenia lub zatrzymywałyby ruch części
niebezpiecznych.
§ 18. 1. Maszyny wyposaża się w:
1) łatwo rozpoznawalne urządzenia służące do odłączania
od źródeł energii; ponowne przyłączenie maszyny do
źródeł energii nie może stanowić zagrożenia dla
pracowników;
2) znaki ostrzegawcze i oznakowania konieczne do
zapewnienia bezpieczeństwa pracowników.
§ 30. 1. Pracodawca powinien zapewnić pracownikom
dostęp do informacji, w tym pisemnych instrukcji
dotyczących użytkowania maszyn, zwanych dalej
"instrukcjami".
− Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie
minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy,
− maszyna lub urządzenie z napędem mechanicznym i sterowaniem.
Ćwiczenie 5
Podczas wykonywania prac okrętowych na stanowisku technika budownictwa
okrętowego spotkasz się z rożnego rodzaju zagrożeniami. Określ zagrożenia jakie mogą
wystąpić przy rożnych rodzajach prac.
1) dobrać się w zespoły 2÷3 osobowe,
2) odszukać w literaturze zapisy odnoszące się do bezpieczeństwa i higieny pracy oraz je
przeczytać,
3) dla każdego rodzaju prac określonych w tabeli wypisać rożne zagrożenia (każdy członek
zespołu może podawać swoje propozycje). Skorzystać z literatury,
4) wypisać na kartce wszystkie propozycje,
5) z propozycji wybrać te, które mogą występować najczęściej i wpisać je w tabelę,
6) zaproponować sposób (sposoby) ograniczenia ryzyka wypadkowego związanego z tymi
zagrożeniami,
7) przedstawić nauczycielowi wypełnioną tabelę.

23
Rodzaj pracy Rodzaj najczęstszego
zagrożenia
Propozycja sposobów ograniczania ryzyka
wypadkowego
Przecinanie
kątownika piłką do
metalu
Gięcie blachy za
pomocą młotka
Wiercenie otworu
w metalu wiertarka
stołową
Szlifowanie spawów
szlifierka kątową
Spawanie blach
Gięcie blach na
giętarce
mechanicznej
Ćwiczenie 6
Dobierz środki ochrony indywidualnej dla spawacza spawającego blachy grube (spawanie
elektryczne elektrodą otuloną) oraz malarza (wykonującego malowanie pistoletem konstrukcji
stalowych farbą podkładową).
1) dobrać się w zespoły 2÷3 osobowe,
2) dla każdego rodzaju prac określonych w tabeli wypisać zagrożenia. Skorzystać
z literatury,
3) dobrać i wpisać w tabelę środki ochrony indywidualnej,
4) przedstawić nauczycielowi wypełnioną tabelę.
Rodzaj prac Zagrożenia Środki ochrony indywidualnej
Spawanie elektryczne blach
grubych

24
Malowanie konstrukcji
stalowej farbą podkładową
− katalogi sprzętu ochrony osobistej,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać wymagania stawiane instrukcjom obsługi maszyn i urządzeń?  
2) ocenić przeznaczenie środków ochrony indywidualnej?  
3) rozpoznać znaki bezpieczeństwa i higieny pracy?  
4) ocenić stan techniczny maszyny, urządzenia pod względem wymagań
bezpieczeństwa i higieny pracy?  
5) przewidzieć zagrożenie wypadkiem i dobrać sposób jego ograniczenia lub
uniknięcia?  
6) wymienić rodzaje prac szczególnie niebezpiecznych, które mogą wystąpić
w stoczni?  
7) dobrać sprzęt ochrony indywidualnej dla spawacza?  
8) dobrać sprzęt ochrony indywidualnej dla malarza konserwatora konstrukcji
stalowych?  

25
4.3. Ochrona środowiska naturalnego
Rozwój przemysłu i związane z tym oddziaływanie na środowisko naturalne człowieka
staje się bardzo ważnym problemem. Każdy zakład w różnym stopniu zanieczyszcza
środowisko. Inaczej można powiedzieć, że oddziałuje na środowisko. Przyjęte obecnie
uwarunkowania prawne regulują te kwestie w następujący sposób. Każdy zanieczyszczający
płaci za to zanieczyszczenie, a pieniądze w tego tytułu są przeznaczane na ochronę środowiska
(budowę oczyszczalni, filtrów w kominach przemysłowych, ochronę zasobów przyrody).
Zanieczyszczenie środowiska przez zakłady przemysłowe (jak również przez
gospodarstwa domowe) można podzielić na:
− zanieczyszczenie powietrza (spalanie paliw w kotłowniach, samochodach, powstawanie
gazów, pary, pyłów w procesach produkcyjnych),
− zanieczyszczanie ziemi (uprawa roli i stosowanie nawozów i środków ochrony roślin,
wsiąkanie zanieczyszczeń powstałych w produkcji, zanieczyszczeń wsiąkających w glebę
powstających na parkingach, spłukiwanie przez deszcz zanieczyszczeń),
− zanieczyszczenie wody (ścieki z sanitariatów, ścieki przemysłowe, woda wykorzystywana
w procesach produkcyjnych i odprowadzana do rzek).
Drugim bardzo znaczącym źródłem zanieczyszczeń są odpady. Odpady te możemy
podzielić na odpady komunalne (śmieci z gospodarstw domowych, biur) i odpady
przemysłowe (popioły, produkty uboczne powstające po procesie produkcyjnym).
Każdy zakład pracy, jak również gospodarstwa domowe płacą za środowisko.
Gospodarstwo domowe płaci za odbiór ścieków, a odbierający płaci na fundusz ochrony
środowiska za zanieczyszczenia wód z tych ścieków. Tak samo jest ze śmieciami. Płacimy
zakładowi odbierającemu śmieci, a zakład ten składa te śmieci na wysypisku i wnosi z tego
tytułu opłaty za składowanie śmieci przez okres istnienia składowiska (tak naprawdę płacą
przez kilkadziesiąt lat).
Podobnie jest z zakładami pracy. Płacą one za zanieczyszczenia powietrza, ziemi i wody
oraz za składowanie odpadów przemysłowych. Opłaty te są często bardzo wysokie. Dlatego
należy podejmować działania, które pozwalają na zmniejszenie zanieczyszczenia.
Zmniejszenie oddziaływania na powietrze i wodę odbywa się np. poprzez:
− budowę oczyszczalni ścieków (odprowadzana do rzek woda jest czysta, więc opłaty są
niskie lub nie ma ich wcale), zamiana ogrzewania na gazowe (gaz znacznie mniej
zanieczyszcza powietrze, więc opłaty są znacznie niższe),
− budowa urządzeń oczyszczających spaliny z kominów (mniejsze zanieczyszczanie
powietrza, więc opłaty są znacznie niższe),
− zastępowanie samochodów nowymi o niższej emisji spalin (mniejsze zanieczyszczanie
powietrza, więc opłaty są znacznie niższe).
Zapobieganie zanieczyszczaniu ziemi przez odpady odbywa się poprzez następujące
uregulowania (przykłady):
− segregacja odpadów (za odpady mało szkodliwe opłaty są niższe niż za bardzo szkodliwe
dla środowiska). Ponadto niektórych odpadów nie wolno składować, tylko należy je
utylizować, np. przez neutralizację lub spalanie przez specjalne zakłady tym się zajmujące,
− obowiązek płacenia przez producentów za opakowania towarów wprowadzanych na
rynek (opłaty te są bardzo wysokie). Zmniejszenie opłat możliwe jest przez odzyskiwanie
opakowań. Zakład może sam odzyskiwać opakowania (butelki, papier z kartonów,
pojemniki plastikowe) lub powierzyć ten obowiązek specjalnej firmie (organizacja

26
odzysku). Taka firma odzyskuje w imieniu producenta opakowania za opłatę znacznie
mniejszą niż opłata bez odzysku. Stąd w zakładach przemysłowych składowanie odpadów
odbywa się w rożnych pojemnikach, na osiedlach stoją różne pojemniki na różne odpady
(rys. 1),
− obowiązek odzysku wykorzystanych opakowań, z których część musi być poddana
powtórnemu wykorzystaniu, a cześć recyklingowi,
− zakaz wyrzucania do śmieci pewnego rodzaju odpadów (sprzętu gospodarstwa
domowego, baterii, akumulatorów, wyrobów i elementów elektronicznych, żarówek, itp.).
Rys. 1. Pojemniki do segregacji odpadów
Ochrona środowiska jest więc bardzo ważna z uwagi na konieczność zmniejszenia
kosztów produkcji i działalności, jak również dlatego, by mieć czystą ziemię, powietrze
i wodę. Aby chronić naszą przyrodę.
Ostatnią kwestią jest to, czy w pracy technika budownictwa okrętowego mamy wpływ na
ochronę środowiska. Oczywiście tak, np.:
− składając odpady w różne pojemniki (papier osobno, plastik osobno, metale osobno),
− nie wylewając zanieczyszczonych cieczy do kanalizacji (olej, emulsja),
− wyrzucając śmieci wyłącznie do pojemników na nie przystosowanych,
− nie dopuszczając do przypadkowych wycieków oleju z nieszczelności maszyny,
urządzenia,
− segregując odpady w gospodarstwie domowych.
1. W jaki sposób zakład produkcyjny może zanieczyszczać powietrze?
2. W jaki sposób zakład produkcyjny może zanieczyszczać wodę?
3. W jaki sposób zakład produkcyjny może zanieczyszczać ziemię?
4. Jakie rodzaje odpadów produkuje człowiek?
5. W jaki sposób można zmniejszyć zanieczyszczenie powietrza?
6. W jaki sposób można zmniejszyć zanieczyszczenie ziemi?
7. W jaki sposób można zmniejszyć zanieczyszczenie wody?
8. Jakie są sposoby zmniejszania zanieczyszczenia środowiska przez odpady?
9. Na jakie rodzaje odpadów ustawia się osobne pojemniki?
10. Jak zmniejszyć zanieczyszczenia środowiska powstające podczas pracy w zawodzie
technik budownictwa okrętowego?
Tworzywa
sztuczne
i metale
Szkło
bezbarwne
Szkło
kolorowe
Papier

27
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Korzystając z literatury lub Internetu odszukaj i zapisz definicje pojęć podanych w tabeli.
1) odszukać definicje podanych pojęć,
2) wpisać do tabeli ich definicje.
Pojęcie Definicja
Odpady
Surowce wtórne
Utylizacja odpadów
Recykling
− komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Wypisz odpady, jakie mogą powstawać w pracowni ślusarstwa (lub w stoczni na
stanowiskach związanych z montażem sekcji lub kadłuba statku) i określ rodzaj pojemnika do
jakiego mogą być one składowane. Dodatkowo zrób to samo z odpadami, jakie mogą
powstawać w twoim gospodarstwie domowym.
1) wpisać do tabeli wszystkie odpady jakie mogą powstawać w pracowni (lub w stoczni na
stanowiskach związanych z montażem sekcji lub kadłuba statku),
2) korzystając z informacji na opakowaniach, informacji z Internetu, informacji producenta
rozpoznać i wpisać rodzaj (rodzaje materiału) z jakiego są one wykonane,
3) wpisać rodzaj pojemnika dla każdego z odpadów lub (w przypadku niektórych odpadów)
zgodny z przepisami sposób pozbywania się ich,
4) to samo zrobić dla odpadów powstających w gospodarstwie domowym,
5) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów.

28
Nazwa odpadu powstającego
w pracowni (lub w stoczni na
stanowiskach związanych
z montażem sekcji lub
kadłuba statku)
Materiały z jakich są one
wykonane
Rodzaj pojemnika do
składowania lub sposób
pozbywania się odpadu
Nazwa odpadu powstającego
w gospodarstwie domowym
– –
− komputer z dostępem do Internetu,
− instrukcja w sprawie gospodarki odpadami, rozporządzenia dotyczące ochrony
środowska, np. Ustawa o odpadach.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać przykłady zanieczyszczania przez zakłady pracy powietrza?  
2) podać przykłady zanieczyszczania przez zakłady pracy wody?  
3) podać przykłady zanieczyszczania przez zakłady pracy ziemi?  
4) podać sposoby ograniczania wpływu działalności zakładów pracy na
powietrze?  
5) podać sposoby ograniczania wpływu działalności zakładów pracy na wodę?  
6) podać sposoby ograniczania wpływu działalności zakładów pracy na
ziemię?  
7) wybrać odpowiedni rodzaj pojemnika na odpady?  
8) określić sposoby zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska podczas
wykonywania pracy w zawodzie technika budownictwa okrętowego?  

29
4.4. Ochrona przeciwpożarowa
Pożar jest to niekontrolowany proces palenia się materiałów palnych w miejscu do tego
nie przeznaczonym (przypadkowym). Efektem palenia jest wydzielanie się dużej ilości ciepła,
co powoduje znaczne zniszczenia budynków, ich wyposażenia oraz zagrożenie dla ludzi.
Z tych powodów bardzo ważna jest ochrona przeciwpożarowa. Obejmuje ona wymagania
dotyczące budynków, materiałów budowlanych, wyposażenia oraz zapobieganie powstawaniu
pożaru, jego gaszenie i ewakuację ludzi.
Najważniejsze jest zapobieganie powstawaniu pożaru. Przepisy budowlane zapewniają
ochronę budynku przed pożarem. Jednak nie zawsze jest ona skuteczna i możliwa. Dlatego też
istnieje wiele przepisów dotyczących przetrzymywania materiałów palnych, pracy w miejscach
zagrożenia pożarowego oraz pracy z materiałami palnymi. Przestrzeganie tych przepisów oraz
ostrożność jest skutecznym środkiem ochrony przeciwpożarowej.
Innym, ważnym elementem ochrony przeciwpożarowej jest jego gaszenie w początkowej
fazie. Zgaszenie pożaru w jego początkowej fazie jest możliwe jeżeli wyeliminujemy jeden
z następujących czynników:
− usunięcie materiałów palnych z miejsc zagrożonych pożarem,
− ochłodzenie palących się materiałów,
− odcięcie dostępu tlenu.
Sposób gaszenia pożaru zależy od jego rodzaju. Są następujące grupy pożaru:
Grupa pożaru Rodzaj palącego się materiału Środki gaśnicze
A Drewno, papier, węgiel, tworzywa
sztuczne, tkaniny, słoma
Woda, piana, dwutlenek węgla,
proszki gaśnicze
B Benzyna, nafta, alkohole, aceton, eter,
oleje, lakiery, tłuszcze, parafina,
stearyna, naftalen, smoła
Piana, dwutlenek węgla, proszki
gaśnicze
C Metan, acetylen, propan-butan, wodór Proszki gaśnicze
D Pożary metali: sód, magnez Specjalne proszki gaśnicze
Pożary grupy
od A do D
z indeksem E
Pożary występujące w obrębie
urządzeń elektrycznych pod napięciem
Dwutlenek węgla, proszki gaśnicze
Oznaczenia grup pożarów znajdują się na gaśnicach. Podczas gaszenia pożaru należy więc
wykorzystywać gaśnice posiadające odpowiednie oznaczenie. Zastosowanie niewłaściwych
może przynieść więcej szkód niż pożytku.
Poza gaśnicami do gaszenia pożaru można używać: piasku, wody z hydrantów, koców
gaśniczych.
Zgodnie z instrukcjami przeciwpożarowymi każdy pracownik na obowiązek podjąć
działania w celu likwidacji zagrożeń pożarem oraz ochrony mienia i ludzi. Po pierwsze należy
zaalarmować osoby zagrożone, następnie należy zawiadomić straż pożarną, dzwoniąc na
odpowiedni numer, po czym starać się ugasić pożar w zarodku i przystąpić do ewakuacji ludzi
i mienia.
Podczas zgłaszania pożaru należy:
− podać swoje imię i nazwisko,
− adres i nazwę obiektu, w którym wybuchł pożar,

30
− co się pali, na którym piętrze,
− czy jest zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi,
− po zgłoszeniu nie odkładać słuchawki do chwili potwierdzenia.
Ewakuację ludzi w przypadku pożaru umożliwiają odpowiednio oznaczone „drogi
ewakuacyjne”.
1. Jakie rodzaje działań obejmuje ochrona przeciwpożarowa?
2. Eliminacja jakich czynników powoduje ugaszenie pożaru?
3. Jakie wyróżniamy grupy pożarów?
4. Jakie środki gaśnicze stosujemy do gaszenia palącego się drewna?
5. Jakie środki gaśnicze stosujemy do gaszenia palącej się nafty?
6. Jakie środki gaśnicze stosujemy do gaszenia acetylenu?
7. Jak jest oznaczona gaśnica przeznaczona do gaszenia pożaru w obecności urządzeń
będących pod napięciem?
8. Jakie kolejne czynności powinien wykonać pracownik w przypadku zauważenia pożaru?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odszukaj znajdujący się na terenie szkoły (warsztatu szkolnego) sprzęt gaśniczy i określ
jego przeznaczenie.
1) zapoznać się z instrukcją przeciwpożarową,
2) wypisać sprzęt gaśniczy oraz podać jego zastosowanie (wykorzystać informacje
zamieszczone na sprzęcie),
3) porównać tabele z tabelami kolegów.
Nazwa sprzętu Przeznaczenie
− instrukcja przeciwpożarowa,
− sprzęt gaśniczy (znajdujący się na terenie szkoły).

31
Ćwiczenie 2
Odszukaj, przerysuj i opisz znaczenie znaków ewakuacyjnych (oznaczających drogę
ewakuacyjną). Następnie wpisz, czy i gdzie znajdują się plany ewakuacji. Następnie
przeprowadź ewakuację grupy z pracowni na zewnątrz budynku.
1) przerysować znaki (określić ich kolor),
2) korzystając z instrukcji przeciwpożarowej, katalogów i Internetu opisać ich znaczenie,
3) odnaleźć plany ewakuacji i wpisać w tabeli, gdzie są one umieszczone,
4) poprosić nauczyciela o przeprowadzenie ewakuacji grupy,
5) przeprowadzić ewakuację grupy i zanotować czas ewakuacji.
Rysunki znaków ewakuacyjnych Opis, co one oznaczają
Rozmieszczone na terenie szkoły plany
ewakuacyjne (wpisać, gdzie są one
umieszczone)
− instrukcja przeciwpożarowa,
− instrukcja bezpieczeństwa pożarowego zakładu,
− plan ewakuacji i znaki ewakuacyjne (znajdujące się na terenie szkoły).
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać czynniki powodujące ugaszenie pożaru?  
2) określić przeznaczenie gaśnic i innych środków do gaszenia?  
3) zachować się w przypadku pożaru?  
4) powiadomić straż pożarną o pożarze?  
5) wskazać znaki ewakuacyjne i plany ewakuacyjne, które są rozmieszczone
na terenie szkoły?
 

32
4.5. Pierwsza pomoc
Wykonując ćwiczenia w pracowni możesz znaleźć się w sytuacji, kiedy od Ciebie będzie
zależało zdrowie, a nawet życie drugiego człowieka. Najgorsza w takich sytuacjach jest
bezradność. Znajomość podstawowych zasad udzielania pierwszej pomocy pomoże opanować
zdenerwowanie, umożliwi rzeczowa ocenę sytuacji oraz ułatwi rozpoznanie zagrożenia
i skuteczną pomoc. Podczas udzielania pierwszej pomocy należy pamiętać o:
− zabezpieczeniu ratowanego,
− niedopuszczeniu do wykrwawienia się,
− udzieleniu pomocy tak, aby nie zaszkodzić,
− aby robić tylko to, co konieczne.
Przy udzielaniu pierwszej pomocy pomocna jest apteczka, która powinna zawierać:
− instrukcję udzielania pierwszej pomocy,
− maść rozgrzewająca na stłuczenia,
− środek przeciwbólowy,
− węgiel w tabletkach,
− chustę trójkątną,
− codofix (siatki opatrunkowe – elastyczne różnych rozmiarów),
− opaski elastyczne,
− opaski dziane (bandaż),
− opatrunek osobisty,
− gaza opatrunkowa, kompresy gazowe,
− plastry z opatrunkiem, plaster zwykły,
− wodę utlenioną,
− cardiamid, glucardiamid, glukoza (po omdleniach, zasłabnięciach),
− aviomarin (wymioty),
− krople do oczu (zaprószenia, stany zapalne),
− altacet (na opuchliznę, np. przy skręceniu stawu),
− gumowe rękawiczki,
− agrafki, nożyczki tępo zakończone,
− wapno musujące (uczulenia),
− maskę do sztucznego oddychania,
− folię NRC (termoizolacyjny koc ratunkowy,
− ulotki do leków, które trzeba dawkować według określonych zaleceń.
Nie wkładać do apteczki:
− waty,
− leków wydawanych z przepisu lekarza
− ostrych narzędzi,
− medykamentów z przekroczoną datą przydatności do użycia.
Postępowanie w niektórych przypadkach:
1. Utrata przytomności:
Osobę, która strąciła przytomność należy ułożyć w pozycji bezpiecznej, przy czym nie
można stosować tej pozycji w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa. Składa się ono
z następujących kroków:

33
Krok pierwszy – odgięcie głowy
ratowanego, oczyszczenie jamy ustnej
z resztek pokarmu, wymiocin, ciał obcych,
delikatne przekręcenie głowy ratowanego
w bok
Krok drugi – przysuniecie ręki jak najbliżej
ciała na ratowanym), założenie nogi na
nogę
Krok trzeci – przewrócenie ratowanego na
swoją stronę
Krok czwarty – odgięcie nogi i ręki
ratowanego
Krok piąty – Poprawienie położenia głowy
ofiary, upewniając się, że powietrze nadal
ma dostęp do płuc. Sprawdzanie
co 1–2 minuty oddechu. Jeżeli nastąpi
zatrzymanie oddechu należy podjąć
reanimacje, aby przywrócić organizmowi
tą funkcję
Rys. 2. Sposób układania ratowanego w pozycji bezpiecznej [7]
Ułożenie ratowanego w pozycji bezpiecznej przeprowadzamy wtedy, gdy:
− ratowany prawidłowo oddycha,
− ma wyczuwalne tętno,
− nie doznał urazu kręgosłupa.
2. Krwawienie na skutek urazu:
Krwawienie następuje na skutek rożnego rodzaju urazów spowodowanych ostrymi
narzędziami, materiałami obrabianymi itp. Jeżeli krwotok jest mały (drobne skaleczenie) należy
miejsce skaleczenia zdezynfekować i zatamować krwawienie opatrunkiem. Przy większych
krwawieniach sposób postępowania zależy od rodzaju krwawienia. Może być krwawienie
z tętnicy (mocny wypływ krwi o kolorze jasno czerwonym) lub z żyły (wypływ krwi pod
mniejszym ciśnieniem, kolor ciemnoczerwony). Sposób postępowania przy krwawieniach jest
następujący:
− założenie rękawiczek gumowych,
− uciśnięcie miejsca krwawienia opatrunkiem, tak aby zatamować krwawienie,

34
− jeżeli krwawienie nie ustępuje należy docisnąć opatrunek. Jeżeli i to nie pomaga, to
krwawienie należy zatamować przez ucisk tętnicy nad raną. Należy pamiętać
o okresowym zwalnianiu ucisku, gdyż mogą powstać zakrzepy,
− dostarczyć ratowanego do lekarza, ratownika, pielęgniarki (lub wezwać ich jeżeli jest taka
możliwość).W przypadku krwawienia tętniczego lub żylnego (ale znacznego), należy
wezwać pogotowie.
Przy krwotokach nie wolno:
− czyścić samodzielnie ran,
− usuwać z ran ciał obcych,
− używać wąskich opasek uciskowych,
− tamować krwotoku przez ucisk w miejscu krwawienia jeżeli uszkodzona jest gałka oczna,
w ranie znajduje się obce ciało, podejrzewa się złamanie kości czaszki,
− zakładać opatrunku zbyt mocno ściśniętego. Jeżeli kończyna zsinieje należy zwolnić ucisk,
− ruszać ratowanego jeżeli podejrzewa się uraz kręgosłupa lub otwarte złamanie kończyn.
3. Stłuczenie:
Postępowanie przy stłuczeniu powinno być następujące:
− położenie na stłuczone miejsce zimnego okładu,
− obserwowanie ratowanego. Jeżeli zsinieniom skóry towarzyszą zaburzenia czucia, lub
pojawią się one z niewiadomych przyczyn oraz gdy są podejrzenia złamania kości należy
wezwać pogotowie.
4. Uraz oka:
Postępowanie przy urazie oka powinno być następujące:
− ustalenie, czy do oka dostało się obce ciało, pył, substancja chemiczna,
− czy oprócz urazu oka nie ma innych urazów,
− przy substancji chemicznej i pyle należy oko intensywnie wypłukać wodą,
− przy ciele obcym należy zaprowadzić ratowanego do lekarza (okulisty lub na pogotowie).
1. Jakie są podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy?
2. Jakie powinno być wyposażenie apteczki?
3. Jak układa się ratowanego w pozycji bezpiecznej?
4. Jaki jest tok postępowania w przypadku krwawienia?
5. Jaki jest tok postępowania w przypadku stłuczenia?
6. Jaki jest tok postępowania w przypadku urazu oka?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ułóż ratowanego w pozycji bezpiecznej.
1) poprosić kolegę o to, aby zasymulował poszkodowanego,
2) przypomnieć sobie kolejne kroki postępowania w takim przypadku,
3) ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej.

35
− czysta podłoga,
− mata,
− plakat ilustrujący sposób układania poszkodowanego w pozycji bezpiecznej.
Ćwiczenie 2
Wykonaj zestawienie wyposażenia apteczki z pracowni i określ przeznaczenie tego
wyposażenia.
1) wyjąć spis wyposażenia apteczki,
2) przeczytać instrukcję udzielania pierwszej pomocy,
3) przepisać spis wyposażenia,
4) określić jego przeznaczenie (skorzystać z informacji znajdującej się w spisie, instrukcji
udzielania pierwszej pomocy oraz innych źródłach informacji),
5) porównać tabelę z tabelami kolegów,
6) poprosić nauczyciela o sprawdzenie ćwiczenia.
Wyposażenie Przeznaczenie
− apteczka pierwszej pomocy ze spisem wyposażenia,
− instrukcja udzielania pierwszej pomocy.
Ćwiczenie 3
Udziel pierwszej pomocy koledze z:
a) mocno krwawiącą ręką,
b) stłuczeniem,
c) urazem oka.
1) poprosić kolegę o to, aby zasymulował poszkodowanego,
2) przypomnieć sobie kolejne kroki postępowania w takich przypadkach,
3) założyć odpowiedni opatrunek w przypadku krwawienia,
4) udzielić pierwszej pomocy przy stłuczeniu,
5) zasymulować udzielenie pierwszej pomocy przy urazie oka,
6) poprosić nauczyciela o ocenę przebiegu ćwiczenia.
− apteczka pierwszej pomocy,
− środki opatrunkowe.

36
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy?  
2) określić przeznaczenie wyposażenia apteczki?  
3) ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej?  
4) udzielić pierwszej pomocy w przypadku krwawienia?  
5) udzielić pierwszej pomocy w przypadku stłuczenia?  
6) udzielić pierwszej pomocy w przypadku urazu oka?  

37
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.
5. Każde zadanie posiada tylko jedną odpowiedź poprawną.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
8. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Najważniejszym aktem prawnych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy jest
a) Konstytucja.
b) Ustawa „Prawo Pracy”.
c) Ustawa „Kodeks Pracy”.
d) Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie prawa pracy.
2. Spośród podanych niżej obowiązków pracodawcy z zakresu bezpieczeństwa i higieny
pracy Kodeks Pracy wymienia cztery z nich
Przykładowe obowiązki pracodawcy
a) A, B, C, D.
b) A, C, E, F.
c) D, E, F, G.
d) A, C, D, G.
A. Organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne
warunki pracy,
B. Modernizowanie i wymienianie maszyn urządzeń na zgodne z
Europejskim Znakiem Bezpieczeństwa.
C. Zapewnienie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawanie poleceń usunięcia uchybień
w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania tych poleceń,
D. Przeprowadzanie okresowych kontroli stanu bezpieczeństwa,
E. Zapewnienie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń
wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,
F. Zapewnienie wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy,
G. Zgłaszanie do Państwowej Inspekcji Pracy wypadków przy pracy.
3. Podstawowym obowiązkiem pracownika (określonym w Kodeksie pracy) w zakresie
przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy jest
a) znać przepisy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.
b) stosować się do ogólnych zasad zapobiegania wypadkom przy pracy i pogorszenia
warunków pracy.
c) odmawiać wykonania polecenia w przypadku zagrożenia.
d) przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

38
4. Dział XIII Kodeksu pracy, rozdział pierwszy przewiduje karę dla pracodawców lub osób
odpowiedzialnych za sprawy bezpieczeństwa i higieny pracy. Tą karą jest
a) kara więzienia do lat 2.
b) kara aresztu.
c) kara grzywny.
d) kara utraty stanowiska.
5. Wysokość pomieszczeń stałej pracy, gdzie mogą wystąpić czynniki szkodliwe dla zdrowia
wynosi minimum
a) 2,5 metra.
b) 2,8 metra.
c) 3 metry.
d) 3,3 metra
6. W zakładzie pracy zatrudniającm wyłącznie pracowników biurowych należy zapewnić
następujący rodzaj szatni
a) dla pracowników biurowych nie musi być szatni.
b) szatnię podstawową.
c) szatnię odzieży czystej.
d) szatnię odzieży własnej.
7. Które z niżej wymienionych czynności lub zasad powinna zawierać instrukcja
bezpieczeństwa i higieny pracy, dotycząca obsługi maszyn
A. Czynności przed rozpoczęciem pracy,
B. Zasady i sposoby bezpiecznego rozpoczęcia pracy,
C. Czynności w czasie pracy,
D. Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy,
E. Czynności po zakończeniu pracy,
F. Zasady i sposoby bezpiecznego zakończenia pracy,
G. Czynności w sytuacjach awaryjnych.
H. Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych.
a) A, C, E, G.
b) B, D, F, H.
c) A, D, E, G.
d) A, D, E, H.
8. Przy pracy na obrabiarce do metalu mogą wystąpić głównie zagrożenia
a) mechaniczne, elektryczne, promieniowaniem elektromagnetycznym.
b) mechaniczne, elektryczne, termiczne.
c) mechaniczne, elektryczne i promieniowaniem jonizującym.
d) mechaniczne, elektryczne i biologiczne związane z emulsją.
9. Zgodnie z wymaganiami ergonomii do podstawowych zasad organizacji stanowiska pracy
należą
a) właściwe oświetlenie i wentylowanie stanowiska pracy.
b) stanowisko robocze musi zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp obsługującym
pracownikom.
c) materiały, narzędzia i przyrządy muszą być ułożone po kolei.
d) stanowisko pracy powinno być często sprzątane i porządkowane.

39
10. Spośród niżej wymienionych prac nie jest zabronione wykonywanie przez młodocianych
a) transportu materiałów do produkcji.
b) pracy w hałasie.
c) pracy poniżej poziomu gruntu.
d) pracy, gdzie istnieje możliwość urazów.
11. Środki redukcji zagrożeń dzielimy na
a) techniczne, technologiczne, organizacyjne.
b) mechaniczne, elektryczne, chemiczne.
c) techniczne, organizacyjno-zachowawcze.
d) ręczne, mechaniczne, automatyczne.
12. Spośród wymienionych środków redukcji zagrożeń mechanicznych do zachowawczych nie
należą:
a) wykonywanie pracy zgodnie z instrukcjami bhp.
b) szkolenia bhp.
c) rękawice ochronne.
d) barwy i znaki bezpieczeństwa.
13. Wykonując prace na obrabiarce do cięcia blachy, gdzie powstają rożne ostre ścinki należy
bezwzględnie stosować wszystkie z poniższych środków ochrony indywidualnej
a) rękawice ochronne, buty robocze, kask.
b) ubranie robocze, nakrycie głowy, obuwie robocze, rękawice ochronne.
c) ubranie robocze, nakrycie głowy, rękawice ochronne, kask.
d) ubranie ochronne, nakrycie głowy, obuwie ochronne, rękawice ochronne, okulary
ochronne.
14. Przy spawaniu blach poszycia kadłuba statku za szczególnie niebezpieczną możemy uznać
pracą związaną z
a) występowaniem podmuchów wiatru.
b) pracą na wysokich rusztowaniach.
c) dużymi masami stali.
d) powstającym łukiem elektrycznym.
15. Przy spawaniu elektrodą otuloną elementów konstrukcji stalowych spawacz powinien być
wyposażony w następujące środki ochrony indywidualnej, chroniące przed działaniem łuku
elektrycznego
a) hełm ochronny, maskę spawalniczą.
b) hełm ochronny, maskę spawalniczą, ubranie robocze, buty robocze.
c) maskę spawalniczą, ubranie ochronne, buty ochronne, rękawicę ochronne.
d) maskę spawalniczą, ubranie robocze, buty robocze, rękawicę ochronne, czapkę
ochronną.
16. Przy czyszczeniu na wolnym powietrzu lekko skorodowanych blach szczotką metalową
podstawowym środkiem ochrony indywidualnej jest
a) wentylacja ogólna.
b) wentylacja miejscowa.
c) maska z pochłaniaczem.
d) półmaska filtrującą.

40
17. Kierownik polecił Ci wyrzucić niesprawną świetlówkę. Powinieneś wtedy
a) wrzucić ją do pojemnika koloru żółtego.
b) wyrzucić ją na śmietnik.
c) zostawić w specjalnej szafie, gdyż świetlówek nie wolno wyrzucać.
d) włożyć ja do specjalnego pojemnika (tuby) przeznaczonej tylko do czasowego
składowania świetlówek.
18. Podczas nauki w pracowni obróbki ręcznej, gdzie wytwarza się dużo odpadów (odpady
i wióry metali, papier, plastikowe butelki, czyściwo) powinny być następujące pojemniki
na odpady
d) żółty, biały, zielony, niebieski.
e) żółty, niebieski, pojemnik na zanieczyszczone czyściwo, pojemnik na zwykłe śmieci.
f) pojemnik na złom i zwykły śmietnik.
g) pojemnik na złom i pojemnik na papier.
19. Do gaszenia palących się szmat użyjesz gaśnicy oznaczonej symbolem
a) A.
b) B.
c) C.
d) D.
20. Gaśnica oznaczona symbolem A z indeksem E oznacza, że może być ona przeznaczona do
a) gaszenia papieru.
b) gaszenia benzyny.
c) gaszenia benzyny w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.
d) gaszenia drewna w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.
21. Droga ewakuacyjna jest oznaczona za pomocą
a) białych lub żółtych pasów prowadzących do wyjścia.
b) specjalnych znaków w kolorze czerwonym.
c) specjalnych znaków w kolorze zielonym.
d) oświetlenia awaryjnego.
22. Osobę, która podczas pracy strąciła przytomność należy przede wszystkim
a) ocucić wodą.
b) zrobić jej sztuczne oddychanie.
c) ułożyć w pozycji bezpiecznej.
d) przenieść w miejsce, gdzie będzie można ją położyć.
23. Przy krwawiącej ranie, w której znajduje się ostry przedmiot należy przede wszystkim
a) założyć gumowe rękawiczki i wyciągnąć z rany sterczący przedmiot.
b) założyć gumowe rękawiczki i ucisnąć miejsca krwawienia opatrunkiem.
c) zdezynfekować ranę i powiadomić lekarza.
d) ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej.

41
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
23 a b c d
Razem:

42
6. LITERATURA
1. Czerwiński W., Czerwiński J.: Poradnik ślusarza. WNT, Warszawa 1989
2. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
3. Kowerski A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w zakładach ślusarskich i budowy maszyn.
CIOP, Warszawa 1998
4. Pietrzak A.: Wypadek przy pracy pierwsza pomoc. OSPIP, Wrocław 1999
5. Rączkowski B.: BHP w praktyce. ODiKK, Gdańsk 2000
6. Swat K.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla mechaników. WSiP, Warszawa 1992
7. http://www.podkarpacie.straz.pl

1

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (19)

Similar to 1

Similar to 1 (20)

More from Emotka

More from Emotka (20)

1