O Inicio da Idade Moderna

1. Tema 1. O Inicio da Idade
Moderna
Os séculos XV e XVI

3. A IDADE MODERNA
LECCIÓN 1.

4. UN NOVO PERÍODO HISTÓRICO
• Período comprendido entre 1453 (Caída de
Constantinopla a mans do Imperio
Turco)/descubrimento de América (1492) e
1789 (Revolución Francesa).
• Subperíodos:
– Século XVI, época do Renacemento.
– Século XVII, época do Barroco.
– Século XVIII, época da Ilustración e o Absolutismo.
• http://www.cervantesvirtual.com/bib/portal/constantinopla/pcuartonivelf9e1.htm
• http://canalhistoria.es/aula/bizancio/

5. OS CAMBIOS DOS SÉCULOS XV E XVI
• Cambios dentro do Panorama internacional:
– Desaparición do Imperio Bizantino, tras a toma de
Constantinopla polos turcos otomanos en 1453, o cal
incrementou a ameaza musulmá sobre a cristiandade
occidental.
– Amplíase o mundo coñecido polos europeos grazas
aos novos descubrementos xeográficos (África, Asia,
América) e a apertura de novas rutas de navegación
que estimularon o comercio mundial
– Loita pola hexemonía europea, que enfrontou aos
grandes estados; finalmente España sería a potencia
hexemónica no século XVI.

6. • O sistema feudal entrou en crise. Deste
xeito….
SISTEMA FEUDAL IDADE MODERNA
Os Reinos Feudais O Estado Moderno
e as Monarquías
Autoritarias
A Economía Feudal
(posesión da terra
como aspecto máis
relevante)
DEU/DERON PASO
A
O capitalismo
comercial
(obtención de
grandes capitais a
través do comercio
coas colonias)
MANTENSE A burguesía, aínda
que cobra
importancia na
sociedade
estamental.

7. • A unidade relixiosa do occidente europeo
rompeu debido á Reforma protestante, o cal
oroxinou graves conflitos armados, as
“guerras de relixión”.
• A cultura medieval foi substituída por unha
nova mentalidade, o Humanismo, que
centrou a súa atención no ser humano e
orixinou un novo estilo artístico: o
Renacemento.

8. OS DESCUBRIMENTOS: AS CAUSAS
DUN PROCESO
LECCIÓN 2.

9. CAUSAS
POLÍTICAS ECONÓMICAS CIENTÍFICAS TÉCNICAS RELIXIOSAS IDEOLÓXICAS
Unha vez
finalizan a
conquista da
Península
Ibérica, os reinos
cristianos se
expanden por
novos territorios.
Busca dun novo
camiño tras o
peche da vía
tradicional de
aprovisionamien
to cara Asia tras
a caída de
Constantinopla
(1453).
Publicación da
Xeografía de
Ptolomeo ou o
Imago Mundi de
Pierre D`Ailly
que sostiñan que
a Terra era
redonda
(permitiu
navegar cara u
oeste).
Xeralización do
Compás e do
Astrolabio, que
permitían
orientarse pola
noite tendo as
estrelas como
referencia.
Deseo de
extender o
cristianismo.
Afán de
aventuras e de
adquirir fama e
riqueza.
Buscan afianzar
a súa autoridade
e poder fornte ás
institucións
medievais.
Nova ruta
marítima para
traer sedas e
pedras preciosas
de Asia e China.
Avance da
Cartografía e os
Portolanos,
favoreceu a
localización de
portos e
permitía aos
barcos navegar
lonxe das costas.
Interese por
loitar contra os
infieis.
Desexo dos
humanistas de
comprobar a
veracidad dos
textos antigos e
dos métodos
matemáticos e
astronómicos.
Prentenden
adquirir ouro,
prata e gloria
persoal.
Ruta para
acceder ao Ouro
de Sudán e
outros produtos
africanos
(escravos ou
Novos barcos
(carabelas,
naos), adaptadas
para soportar a
forza do
Atlántico grazas
Desexo de
atopar o
lendario reino do
Preste Xoán,
localizado en
África.

10. Curiosidades
Dende principios do século XV, Portugal buscou
unha nova ruta cara a India bordeando África.
Os reis portugueses organizaron diversas
expedicións con este fin. En 1488 Bartolomé
Días logrou doblar o Cabo de Buena Esperanza e
en 1498 Vasco de Gama chegou á India.
Os casteláns, en cambio, decidiron navegar cara
o oeste, cruzando o Atlántico. Era unha empresa
moi arriscada: ninguén deles souberon que se
adentraran no Atlántico, que se consideraba un
océano temible. Ademáis, moita xente pensaba
que a Terra era chá e que, ao final, caíase nun
terrible abismo ou eras devorado por un
monstruo.
Os casteláns, en cambio, decidiron navegar cara
o oeste, cruzando o Atlántico. Era unha empresa
moi arriscada: ninguén deles souberon que se
adentraran no Atlántico, que se consideraba un
océano temible. Ademáis, moita xente pensaba
que a Terra era chá e que, ao final, caíase nun
terrible abismo ou eras devorado por un
monstruo.

11. • ¿Sabes que a principios do século XV o
mundo que coñecían os europeos se
limitaba a Europa e os territorios que
rodeaban o Mediterráneo e o Mar
Negro?
• Os europeos tamén sabían da existencia
da India, China e Xapón polas viaxes que
realizaron algúns viaxeiros medievais
como Marco Polo.
Caravana de Marco PoloMapa de Fra Mauro do mundo
coñecido ao redor de 1460 ¿Dónde
está América?

12. • No século XVI Nicolás Copérnico
desenvolveu a teoría heliocéntrica que
defendía que o Sol era o centro do
universo, mentras que a Tierra e os demás
planetas xiraban en torno a él.
• A Igrexa negou a teoría de Copérnico e,
por iso, o sistema de Ptolomeo (II d.C.)
que defendía a posición central da Terra,
seguiu sendo o oficial durante moito
tempo.
Nicolás Copérnico estudou os escritos dos filósofos gregos
buscando referencias ao problema do mevemento
terrestre. En canto á teoría heliocéntrica en sí foi
concebida por primeira vez por Aristarco de Samos (310-
230 a. C.), a quen o nombra na súa obra.

13. OS DESCUBRIMENTOS (II). AS
VIAXES E OS VIAXEIROS
Lección 3.

15. O NACEMENTO DO ESTADO
MODERNO
Lección 4.

16. 4.1. As monarquías autoritarias
• Tras a Idade Media, as monarquías
autoritarias substitúen ás monarquías feudais.
• Coas monarquías autoritarias, o rei reforzou o
seu poder sobre o conxunto do reino, ao
impoñerse sobre a nobreza e limitar a
autonomía dos municipios.
• Esta nova forma de organización recibe o
nome de Estado Moderno.

17. 4.2. Os Instrumentos do poder real
• Unificación Territorial. Unificaron os
territorios dos seus Estados e, nalgúns casos,
ampliárono mediante guerras ou alianzas
matrimoniais.
• O control dos poderes do Estado.
Impuxéronse sobre a alta nobreza; limitaron a
autonomía dos municipios, intervindo no
nomeamento de cargos e convocáronse
Cortes o menos posible.

18. • A mellora da Administración.
– Fixaron a corte nunha cidade, que se converteu na
capital do Estado.
– Crearon unha burocracia de funcionarios profesionais,
que executaban as súas ordes.
– Estableceron impostos ordinarios, que lles
proporcionaban ingresos regulares sen recorrer ás
Cortes.
• A creación dun exército permanente.
Substituíron ás tropas feudais que só se reunían
en tempos de guerra, por un exército formado
por, fundamentalmente, mercenarios a soldo.

19. • A organización das relacións internacionais.
– Estableceron relacións diplomáticas con outros
países.
– Esta diplomacia estaba constituída por
embaixadores permanentes, encargados de
defender os intereses da monarquía e de resolver
pacíficamente os conflitos; e por embaixadores
temporais, enviados para concertar alianzas e
tratados.

21. Los embajadores (1533), por Hans Holbein
el Joven (c.1497-1543)

22. AS TRANSFORMACIÓNS
ECONÓMICAS E OS CAMBIOS
SOCIAIS
Lección 4.

23. • Características do Crecemento Demográfico:
– Foi favorable nos séculos XV e XVI debido á
mellora das colleitas, a desaparición da peste e a
épocas de relativa paz.
– Foi lento, por mor da alta mortalidade provocada
polas enfermidades contaxiosas, o atraso da
medicina e a falta de hixiene.
– Beneficio á demanda de productos agrícolas,
artesanais e estimulou o comercio.
5.1. O crecemento demográfico

24. 5.2. O progreso da economía
• Actividades Agrarias:
– Maioritarias.
– Favorecidas no século XVI polas boas colleitas e ampliación de terras
cultivables.
• Artesanía:
– Evitou o control gremial.
– Favoreceuse o Traballo a Domicilio, que consistía en que o empresario
propocionase ao campesiñado materias primas e ferramentas necesarias para
elaborar o producto na súa casa, normalmente en épocas de malas colleitas, e
despois recollíao e comercializábao.
• Comercio:
– Creceu debido aos descubrimentos xeográficos.
– Diversificou as sás rutas, incorporando novos productos procedentes de
América, como o café ou o tabaco.
– O comercio Atlántico favoreceu aos portos de Lisboa, Sevilla e o Mar do Norte.

25. El mercader alemán Georg Gisze en Londres, hacia
1532, por Hans Holbein el joven (c.1497-1543)
• Sistema Económico Capitalista:
– Comezou a desenvolverse, especialmente o capitalismo comercial,
que baseábase na acumulación de capitais procedentes do comercio.
– Aparecen os primeiros bancos oficiais, como a Casa de San Giorgio de
Xénova e privados, como os Fugger ou os Médici.
– Aumentou a circulación de moeda.
– Simplificáronse as operacións mercantís e bancarias (uso de cheques,
letras de cambio, etc.).
– Fundáronse as primeiras sociedades comerciais.

26. Casa de San Giorgio de Xénova

27. A Taula de canvi (en catalán) taboa ou mesa de cambio, é dicir, de cambio de
moedas e divisas), ou simplemente Taula, foi unha institución financeira (o
precedente máis directo dos bancos públicos, pois complementaba á banca
privada) que apareceu en distintas cidades da Coroa de Aragón (Barcelona,
Valencia, Xerona) no século XV, en resposta ás necesidades xeradas polo
aumento do comercio e as viaxes a longa distancia producido dende a Baixa
Idade Media; tanto as terrestres como sobre todo as marítimas que unían os
portos mediterráneos (Marsella, Xénova, Venecia, Valencia) e os atlánticos do Sur
e Norte de Europa (Sevilla, Lisboa, Francia, Inglaterra, Flandes e a Hansa).
Taula de Canvis i Depòsits de la Ciutat de València.
Na lonxa de Barcelona
abriuse unha taula de canvi
cuberta cun tapiz co escudo
de armas da cidade o 20 de
xaneiro de 1401,
constituíndose o primeiro
banco público de Europa.

28. En que se basou o capitalismo
comercial?
Cerro e cidade do Potosí. O fluxo de
ouro e prata de América enriqueceu
aos mercaderes e banqueiros
europeos.
A explotación dos
indíxenas e, máis
tarde, dos escravos
africanos foi a base
da acumulación de
capital.

29. 5.3. Os cambios sociais
• Pervivencia da sociedade estamental, aínda que máis
complexa:
– Nobreza e clero.
– Aceptaron o aumento do poder real, pero seguiron formando
parte dos estamentos privilexiados (mesmo poder económico e
privilexios).
– Burguesía.
– Enriqueceuse co comercio transoceánico, os negocios e a banca.
– Se impuxo, debido a isto aos demais grupos urbanos (artesáns,
comerciantes e asalariados).
– Campesiñado.
– Corresponde á maioría do estamento non privilexiado.
– En Europa Occidental: as súas condicións de vida melloraron,
debido a que se librou da servidume e puido, nalgúns casos,
traballar as súas propias terras e como asalariado dos señores.
– En Europa Oriental: a suxeición á terra acentuouse.

30. A guerra dos campesiños
alemáns que se desenvolveu
no Sacro Imperio Romano
Xermánico entre 1524 e 1525.

31. OS CAMBIOS E OS CONFLITOS
RELIXIOSOS. A REFORMA E A
CONTRARREFORMA
Lección 6

32. 6.1. As causas da Reforma
Comeza no século XVI en Europa, rompíndose a unidade
relixiosa de Europa Occidental arredor da Igrexa Católica.
En resposta á Reforma, ésta leva a cabo a renovación
espiritual da Contrarreforma.
•Causas:
• Desprestixio do papado e o clero.
• O poder da Igrexia católica era moi amplo en Europa. Non
obstante, segundo a opinión de moita xente, os papas
ocupábanse sobre todo dos seus intereses terreais; os bispos
vivían con moitos luxos e non nas súas dióceses;
• O baixo clero non tiña preparación e non predicaba, ademáis de
non dar exemplo de moralidade.
• Moitas ordes relixiosas non cumprían cos seus quefaceres.

34. • Os abusos da Igrexa.
• Nepotismo. Tratábase
do favoritismo do alto
clero polos seus
familiares para ocupar
os cargos eclesiásticos.
• Nicolaísmo.
Amancebamento de
moitos clérigos.
• Simonía. Venda de
cargos eclesiásticos.
• Por outro lado, o Papa,
os bispos e os cardeais,
vendían tamén o perdón
dos pecados a quen
comprase un
documento de
indulxencia.
Detalle de El Carro de Heno, por El
Bosco, hacia 1516

35. 6.2. As reformas e os reformadores
• A Reforma Luterana.
• Iniciouse en Alemaña no século XVI.
• O moxe agostiño Martín Lutero rexeitou a venda de
indulxencias ordeada polo Papa León X co fin de pagar as obras
do Vaticano.
• En 1517 expuso as súas 95 teses contra elas e contra certos
aspectos da doutrina católica. Como resposta, o papa
condenou e excomungou a Lutero, en 1521.
• En qué se baseaba a doutrina luterana?
• Na xustificación pola fe e alibre interpretación da Biblia.
• Lutero rexeitou a infalibilidade do papa, aceptou dous únicos
sacramentos (Bautismo e Eucaristía), suprimiu o culto á Virxe e os
Santos e simplificou a liturxia,
• A súa doutrina difundiuse rápidamente por algúns estados alemáns e
polo centor e norte de Europa.

36. • A reforma calvinista.
• Foi predicada por Calvino dende 1536 en Xenebra,
Suiza.
• Baseábase na súa crenza na predestinación, segundo
a cal, as persoas están destinadas por Deus a salvarse
oi a condenarse, á marxe das súas accións.
• A súa doutrina tivo grande éxito entre a burguesía
dos Países Baixos, Suíza, Escocia, Francia e Inglaterra.
Nestes dous últimos países foron chamados
hugonotes e puritanos, respectivamente.

37. • A reforma anglicana.
• Xurdiu en Inglaterra, onde o rei Enrique VIII
rexeitou a obediencia ao Papa por negarse a
concederlle o divorcio da súa esposa, Catalina de
Aragón.
• En 1534 proclamouse cabeza da Igrexa de
Inglaterra.
• Nun principio, esta doutrina foi moi similar á
católica, e só con tempo adquiriu trazos propios.

38. Enrique VIII llevou a cabo a
Reforma en Inglaterra
(Anglicanismo). En 1534
proclamouse cabeza da Igrexa
de Inglaterra
Juan Calvino llevou a cabio a Reforma dende
1536 na cidade de Xenebra (Suiza). A súa
doutrina, o Calvinismo, está baseada na
creencia na predestinación e tivo moito éxito
nos Países Baixs, Suiza, Escocia e Francia.
Os calvinistas en Inglaterra
chámanse puritanos
John Knox é considerado o
líder da Reforma en Escocia
(Presbiterianos)
Foron moi perseguidos en
Inglaterra
• MARTÍN LUTERO: https://www.youtube.com/watch?v=SmFAgq9GoSI
• “HENRY, HENRY, HENRY”: https://www.youtube.com/watch?v=3EGzHsye71c

39. 6.3. A Contrarreforma católica
• Fíxose como reacción á Reforma Protestante. Os seus
principais instrumentos foron dous:
• O Concilio de Trento (1545-1563).
• Convocado polo Papa Pablo III.
• Definiu a doutrina católica e a difundiu mediante catecismos:
• As boas obras son necesarias para salvarse.
• Só a Igrexa pode interpretar a Biblia.
• O Papa é infalible.
• Os sacramentos son sete.
• Os Santos e a Virxe reciben culto.
• Tamén si ditaron normas para frear o desprestixio do clero, como
a obriga dos bispos de residir nas súas dióceses.
• Impulsouse a creación de seminarios para formar os sacerdotes.

41. • A Compañía de Xesús.
• Fundada por Ignacio de Loyola en 1540.
• Os seus membros facían un voto especial de
obediencia ao Papa, tiñan unha sólida formación
teolóxica e dedicáronse á predicación e á educación.

43. PARA SABER MÁIS….

45. • Preste Juan o Pastor Juan, era el nombre de un supuesto gobernante
cristiano del Lejano Oriente según los relatos europeos de la Edad Media.
Fue un personaje muy conocido durante los siglos XII a XVII (En 1218,
Gengis Khan derrota a Kuchlug, un khan ("jan") cristiano nestoriano de la
tribu naiman de Mongolia occidental, que gobernaba el Kanato de Kara-
Kitai).
• Era, a la vez, gobernante y sacerdote, incluso Patriarca según algunas
fuentes, de ahí su título de Preste (apócope de presbítero) de una nación
cristiana aislada entre musulmanes y paganos en algún lugar de Oriente.
Según los relatos medievales, descendía de los tres Reyes Magos, y tanto
era un mandatario generoso como un hombre virtuoso, que regía un
territorio lleno de riquezas y extraños tesoros, donde se encontraba el
Patriarcado de Santo Tomás. Su reino contenía maravillas, como un espejo
a través del cual podía ver todas sus provincias, de cuya fábula original
derivó la "literatura especular" de la Baja Edad Media y el Renacimiento.
En ella, los reinos de cada príncipe eran censados y sus deberes fijados.

46. • La primera vez que se menciona a este
personaje es en la crónica del obispo
alemán Otto de Freising. Inicialmente,
se creía que el reino del Preste Juan se
hallaba en la India. Corría por entonces
la creencia muy divulgada de que los
cristianos nestorianos habían tenido
éxito en evangelizar esas tierras, y
estaban regidos por un sacerdote-rey
llamado Juan. Probablemente los viajes
de Tomás el Apóstol, documentados
en obras como los Hechos de Tomás,
sirvieron de germen para la leyenda.
Tras la llegada de los mongoles al
mundo occidental, se situó al rey en
Asia Central. Finalmente, exploradores
portugueses se convencieron de que lo
habían encontrado en Etiopía. El
emperador de Bizancio y el papa
habían recibido varios mensajes de
esta figura misteriosa, en los que él
mismo describía la grandeza y la
riqueza de sus feudos.

47. • El reino del Preste Juan fue objetivo de una búsqueda, que disparó
la imaginación de generaciones de aventureros, pero permanecía
fuera de su alcance. Representaba un símbolo de la universalidad
de la Iglesia para los cristianos europeos, que trascendía la cultura y
la geografía para abarcar a toda la humanidad, en tiempos en que
la tensión étnica e interreligiosa convertían esa visión en un hecho
muy improbable. Según ciertas tradiciones cristianas los Reyes
Magos, que en el Evangelio aparecen como «magos de Oriente»,
procedían del mismo reino del Preste Juan y en este remoto país
asiático se encontraba el santo Grial.
• El nombre "Juan" deriva del título dado a los monarcas mongoles:
jan (usualmente escrito "kan" o "khan"), ya que, en efecto, hubo
algunos janes mongoles que adoptaron el cristianismo nestoriano
antes de la formación del Imperio mongol por Gengis Kan. Sin
embargo, tal como lo observó el viajero italiano Giovanni Pian del
Carpine, ya en el siglo XIII apenas existía tolerancia para los
cristianos, y los nestorianos estaban ya en decadencia
precisamente por el ascenso de Gengis Kan, quien tuvo que
contender con rivales que practicaban una síncresis de cristianismo
nestoriano y chamanismo

48. • La leyenda del Preste Juan
influyó en los viajes de
exploración de la Baja Edad
Media. Cuando en el siglo XV
los portugueses entraron en
contacto con el reino cristiano
de Etiopía, en África, pensaron
que habían encontrado este
reino, considerando al Negus o
Negus negusti (Rey de reyes)
etíope como el mítico Preste
Juan. Otras leyendas
identifican a Preste Juan con
Juan el Apóstol, que
basándose en el capítulo 21
del Evangelio de Juan, asumen
que Juan el Apóstol nunca
murió y que seguía vivo en la
Edad Media. El preste Juan
podría haber sido alguno de
los monarcas de la Etiopía
cristiana.