Қазақстан тарихы сабағында жаңа технологиялар мен әртүрлі әдіс тәсілдерді қолданудың тиімділігі

3. Шардара ауданы
«Ұзын-Ата» жалпы орта
мектебінің тарих пәнінің
мұғалімі Парманова Бақыттының жұмысына
П і к і р
Парманова Бақытты 2007-2008 оқу жылынан бастап тарих пәнінен
мұғалім болып жұмыс жасап келеді. Мұғалім ізденімпаз шығармашылықпен
айналысатын жан-жақты .
Биылғы оқу жылында “Сахтардың саяси тарихы” деген тақырып
бойынша ашық сабақ өтті. Ашық сабақ жаңа заманауи технологиялар мен
әртүрлі әдіс -тәсілдердің элементтерін пайдаланған, оқушылардың
барлығын қатыстыра білді. Сабақ өз дәрежесінде жоғары деңгейде деп
бағаланды.
Мұғалімнің “Қазақстан тарихы сабағында жаңа технологиялар мен әртүрлі
әдіс- тәсілдерді қолданудың тиімділігі”тақырыбында жазған шығармашылық
жұмысы ізденімпаздықпен жазылған.
Директордың ғ.ә.і.ж. орынбасары : Тоқмағанбетова Ш.

4. Жоспар:
І К і р і с п е
Қазақстан тарихы пәнін оқыту процесіндегі жаңаша әдіс –
тәсілдердің маңызы.
І І Н е г і з г і б ө л і м
а) «Жаңа технологиялар мен әртүрлі әдіс-тәсілдерді»
сабақта қолданудың тиімділігі.
ә) «Жаңа технологиялар мен әртүрлі әдіс-тәсілдерді»
Қазақстан тарихы сабағында қолдану
б) «Қазақстан тарихы сабағында жаңа технологиялар мен
әртүрлі әдіс-тәсілдерді қолданудың тиімділігі» арқылы
оқушылырдың тарих пәніне деген қызығушылығын
қалыптастыру.
І І І Қ о р ы т ы н д ы

5. Н.Ә.Назарбаев
Қазіргі таңда жас ұрпаққа XXI ғасыр
деңгейінде жан-жакты білім беру күн
тәртібінде тұрған өзекті мәселе болып отыр.
Ел Президенті Н.Ә.Назарбаевтьң 2005
жылғы ақпан айындағы Қазақстан халқына
жолдауында: «XXI ғасырда білімін дамыта
алмаған елдің тығырыққа тірелері анық. Біз
болашақтың жоғары технологиялық және
ғылыми қамтымды өндірістері үшін кадрлар
қорын жасақтауға тиіспіз. Осы заманғы
білім беру жүйесінсіз әрі алысты барлап, кең
ауқымды жанаша ойлай білетін осы заманғы
басқарушыларсыз біз инновациялық
экономика құра алмаймыз» делінген.

7. Гуманитарлық циклдағы пәндермен байланысы картамен, мәтінмен жұмыс
істеу, оқиғалар мен құбылыстардың ерекшеліктерін айқындау сияқты ортақ
әдіс-тәсілдері негізінде іске асады.
Тарих ұлттық өзіндік сана-сезімді және адамгершілік-этикалық нормаларды
қалыптастыра отырып, оқытудың дүниетанымдық негізін қалыптастырады.
Тарихтың басқа пәндермен өзара байланысы талдау, жинақтау сияқты ортақ
логикалық таным әдістерін қолдануға мүмкіндік береді.
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР МЕН ӘРТҮРЛІ ӘДІС -ТӘСІЛДЕРДІ
ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

8. Тарихқа деген қызығушылығын арттыру
үшін сапалы білім берудің тиімді
жолдарын таңдау, тарихи және мәдени
мұралармен таныстыру, қосымша
элементтерді пайдалану мен тарихи
деректерді оқып үйренуге дағдыландыру,
баяндама, рефераттар, хабарлама жасату,
өз бетінше оқып білім алып
шығармашылықпен айналысуына жағдай
жасау сияқты жаңа педагогикалық
технологиялар мен инновациялық
бағыттарды, әдістер мен тәсілдерді
енгізу және т.б.

9. - оқушылардың адамзат қоғамының ежелгі заманынан бүгінгі күнге дейінгі
даму тарихынан жүйелі білім негіздерін қалыптастыру;
- бүкіл адамзат жасаған құндылықтарды, мәдени тарихи тәжірибенің
негізін оқытып, меңгерту;
- оқушылардың дүниеге ғылыми көзқарасын қалыптастыру, оларға адамзат
жинаған әлеуметтік рухани, адамгершілік тәжірибесін меңгерту;
- оқушыларды өз халқы мен басқа халықтардың мәдениеті мен тарихын,
бүкіл адамзаттың мәдени мұрасын сақтауға тәрбиелеу;
-оқушылардың бойында Қазақстандық патриотизм мен азаматтық сезімді
қалыптастыру;
- эстетикалық, экономикалық тәрбие беру, діннің тарихтағы қызметін дүрыс
түсіне білуге тәрбиелеу.

10. Оқу әрекеттері Есте сақталу
көрсеткіші
Лекция
5%
Мәтін оқу 10%
ОТҚ (аудио- және видео құралдар) қолдану 15%
Көрнекілік (жобалар, кестелер, схемалар,
суреттер)
30%
Пікірталас 50%
Практикалық іс-әрекеттер 75%
Үйренген білімді дереу қолдану, басқаларды
үйрету
90%

11. 3. Біз білімнің
10% - ын оқығанда,
20% - ын тыңдағанда,
30% - ын көзбен көргенде,
50% - ын көзімізбен көріп,
тыңдағанда,
70% - ын пікір таластырғанда,
80% - ын тәжірибе жасағанда,
95% - ын басқаларды үйреткенде
игереміз.
Вильям Глассер

12. Тарих сабағын
оқыта отырып, жаңа
иновациялық
технологияларды
тиімді пайдалану
Өзіндік
жұмыс және
тарихи
диктант
Тірек
сызбалар,кластерлер,
хронологиялық
таблицалар,т.б.
Сын
тұрғысынан
ойлау
Ұжымдық
оқыту,пікірталас
сынақ

13. І кезең.
Оқушылардың жаңа білім қабылдауға және игеруге белсенділендіреміз.
Ал оқушылар тақырып бойынша өз мақсаттарын айқындайды.
Жаңа технология бойынша өздерінің бұрынғы білімдерін есіне түсіреді, оларды
салыстырады, байланыстырады.
Оқушылар:
- «Не білемін?», «Не білгім келеді?», «Жаңа білімнің маған берер пайдасы қандай
болмақ?» секілді сұрақтарға жауап іздейді. Өз ойларып топқа жариялап отырады.
ІІ кезең.
Оқушылардың өздігімен жаңа мәліметті жан-жақты қарастырып, зерттеп игеруіне,
жаңа тақырып бойынша пікір алмасады, ой жарыстырады, талқыға салады. Жаңа
ақпарат туралы өзіндік пікір қалыптастырады.
ІІІ кезең.
Оқушылар жаңа мағлұмат бойынша ойланып, ол жөнінде өзара пікір алмасады,
талқылау жұмысын ұйымдастыраДЫ.
Оқушылар жаңа сабақта білгендері мен үйренгенін тұжырымдап, олардың
қолданысы туралы ойланады, пікірлеседі. Өздерінің жаңа тақырыпты түсінгендері
туралы есеп береді.

14. Бүгінгі таңда сабақ өткізудің түрлері көбеюде.
Түрлі әдіс-тәсілдерді пайдалана отырып,
сапалы білім, саналы тәрбие беруде
сабақтың тиімді түрлерін қолданып келемін.
Осы мақсатта оқушылардың танымдық
қызығушылығын, белсенділігін арттыру үшін
өз сабағымда пайдаланып жүрген әдіс-
тәсілдерден мысалдар келтіріп кетуді жөн
көрдім.

15. Ұжымдық оқыту, пікірталас, семинар, сынақ, жарыс, өзіндік
жұмыс, т.б. тәсілдерді қолданамын. Сурет-иллюстрациялар
бойынша әңгіме құрастыру, тірек сигналдар, тірек-
сызбалар, кластерлер, хронологиялық таблицалар
құрастыру, тірек-конспектілер, Венн диаграммасы арқылы
жұмыс істеу әдістері де қолданылады. Тағы бір ерекшелік,
күнделікті сабақпен салыстырғанда қайталау сабақтарында
оқушылардың өз беттерінше ойланып жұмыс істеуіне едәуір
мүмкіндік туады. Тарихи оқиғалар мен құбылыстарды өз
бетінше талдайды, салыстырады, қорытынды жасайды,
баға береді.
5-6 сыныптарда ойын сабақтары, 7 сыныптарда
сын тұрғысынан дамыту

16. Оқушының білім деңгейін анықтауда тест маңызды рөл атқарады,
биыл 6 сыныпқа көшкен оқушыларға «Сыйқырлы қоржын» ойынын
пайдаландым. Тақтаға 3 оқушы шығып, қоржыннан асық алады.
№ 1 асық - тестпен жұмыс.
№ 2 асық - картамен жұмыс.
№ 3 асық - тарихи диктант.
№ 4 асық - сәйкестендіру тесті.
№ 5 асық — термин сөздермен жұмыс.
№ 6 асық — хронологиямен жұмыс.
№. 7 асық - картамен жұмыс немесе
суретпен жұмыс.

17. № 1 асық — тестпен жұмыс.
1.Адамзат тарихы дамуының ең алғашқы кезеңі
А.Тас дәуірі
Б.Қола дәуірі
В.Темір дәуірі
С. Мыс-тас дәуірі
№ 2 асық - картамен жұмыс.
1. Ең ежелгі еңбек құрал - Үшкір
тас+
2. Ежелгі «Тік жүретін адам өкілі» -
Синантроп+
3. Ежелгі адамдардың ең алғашқы
кәсібі - Терімшілік +
№ 3 асық — тарихи диктант.
1.Жамбыл облысынан палеолит дәуірінің табылған. (бес мыңдай
қашау мен үшкір заттар) Ертедегі адамдардың —————————————
———— басты айырмашылығы еңбек құралдарын жасай алуы еді.
(маймылдар мен жануарлардан)
Алғашқы адамдар негізінен ————— аулаған еді. (Мамонт пен
бизон)

18. 1. Питекантроп Франция жерінен
2. Синантроп Германия жерінен
3.Неандертальдық Ява аралынан
4.Кроманьондық Қытайдан
5. Австролопитек Африкадан
№ 4 асық - сәйкестендіру
№ 5 асық - термин сөздер
1. Чоппер деген не?
2. Бифас деген не?
3. Жүмыртас деген не?.
4. Кескіштер деген не?
5. Ретушь әдісі деген не?

19. I млн. 750 мың жыл бүрын
Б.З.Д. 2млн500-12мыңжыл
Б.З.Д. 12-5мыңжыл
Б.З.Д. 5 -3 мың жыл
№ 6 асық – хронологиямен жумыс
№ 7 асық - картамен жұмыс не суретпен жұмыс
Кітаптағы суретке карап әңгіме құрастыру.
Соның ішінде 6- сынып оқушылары Сайлаубай Аягөз,
Оралхан Жалғасбек, Құрал Қыдыралі, Камшат және Нұраділ
Несібелі есімді оқушылардың тарих пәніне деген
қызығушылығы басым.

20. Тас дәуірінің хронологиясы
2-тапсырма : Кестемен жұмьіс
палеолит ,мезолит, неолит ,энеолит, уақыт шеңбері
ескерткіштері ерекшеліктері
3-тапсырма: Тарихи сынақхат
Алдарыңызда тарихи сынақхатқа назар аударыңыздар. Көп нүктенің орнына
оқулықтағы кілт сөздерді қойып жазасыңдар. Әр топтың басшысы тексеріп,
тақтада ілінген бағаларды алып, өз топтарыңды бағалайсыңдар.
Тарихи сынақхат мәтіні
Кир қайтыс болғаннан кейін б.э.б. 519 жылы парсы патшасы ...................
сақтарға шабуыл жасайды. ............................ есімді бір сақ жауынгері өзінің
денесін жарақаттап, ............................. қашып барып, өзін сақ көсемдерінен
......................... көрген етіп көрсетеді. Ол парсы әскерлерін ............................ ,
............................ сусыз шөлге апарады. «Мен сендерді адастырып
......................... ұшыраттым, елімді ..........................
алып қалдым, мен дегеніме жеттім. Енді.............................. келгендеріңді
істей беріңдер» деп,............................. көрсетіп, парсылардан Шырақ кегін
алады. Дарий көптеген әскерінен ............................... , еліне ...........................
мәжбүр болады. Шырақ сияқты жауынгердің арқасында сақтар өз
......................................... сақтап қалды.

21. 4. Венн диаграммасын толтыру:
1783-1797 жж. Сырым Датұлы бастаған көтерілістің
ерекшеліктері Көтерілістің ортақ белгілері 1837-1838 жж.
Ішкі Ордадағы шаруалар көтерілісінің ерекшеліктері
5. «Портреттер сөйлейді» (көрсетілген
фотосуреттегі адамның аты-жөнін атап,
өмірбаянына тоқталу)
Бақытжан Қаратаев,Міржақып Дулатұлы

22. 6. «Бұл сөзді кім айтқан?» (мәнерлеп оқи
отырып, карточкада берілген жырдың
кімнің сөзі екенін анықтау) т.с.с.
7. «Сөзілгек» ойыны. Мұғалім сөзді бастайды,
әрі қарай оқушы сөзді
жалғастырып кетеді. Мысалы:
- 100 мың жыл бұрын егіншілік .....
- Саналы адам , епті адам
.....
- Малды қолға үйрете бастады .....
- Алғашқы еңбек бөлнісі
.....
-Ежелгі адам тұрағы .....

23. 7
Міне, осы тәрізді әдіс-тәсілдерді білім сапасын арттыру
мақсатында түрлендіре отырып қолданамын. Бұл жұмыстар
оқушылармен тығыз байланыста болуға, оқушы бойындағы табиғи
мүмкіндіктерді ашуға, оқушының танымдық іс-әрекеттерін
қалыптастыруға, оқушы тарапынан белсенділік танытып, дербестік
көрсетуіне, өзіне деген сенімділігін қалыптастыруға көмектеседі.
Оқушылардың алған білімдерін кеңейтіп, логикалық ойлау жүйесін
дамытып, тиянақты білім алуына жол ашады. Сабақта оқушының
жеткен жетістігін баса көрсетіп, оның пәнге деген қызығушылығьш
арттырып отырамын. Оқушыларды өз бетімен ізденіп жұмыс істеуге
баули отырып, шығармашылық қабілеттерін шыңдаймын. Бірақ
шамадан тыс тапсырмалар беруден сақтану керек, ең басты оқиғалар
мен фактілерді ғана білуі керектігін ескеріп, нақты тапсырмалар
берген жөн. Сондай-ақ, күнделікті сабақта оқушылардың білімін
бағалауға да тигізер көмегі көп.
Мұғалімнің ой-өрісі кең, жан-жақты білімді, ізденімпаз ғалым,
тынымсыз еңбекқор, кез-келген ортаның ұйтқысы, оқушылары
алдында беделді, ұжым мүшелері мен ата-аналар арасында сыйлы
болуы керектігін ескере отырып, Отаны мен халқы алдындағы-
жауапкершілігін сезіне алатын жас ұрпақтың азаматтық ұстанымын
қалыптастыруға өз үлесімізді қоса білейік. Себебі халық бізге өз
балаларын үлкен сеніммен тапсырып отыр емес пе?

24. ҚОРЫТЫНДЫ
Соңында, қорыта айтатын болсақ, «Айтушы ақылды болса, тыңдаушысы дана болады»
дегендей, сөзімді қорыта келе, сабақтарымда жаңа технология әдіс – тәсілдерін
қолданудың мынадай тиімді жақтары бар екеніне көз жеткіздім:
Оқушының оқуға деген ынтасы артады;
Әр оқушының жеке қабілеті айқындалады;
Үлгерімі нашар оқушыға көңіл бөліп, оларға көмектесу мүмкіндігі туады;
Жақсы оқитын оқушының тереңірек білім алуына жағдай туады;
Әр оқушы өздігінен жұмыс істеуге дағдыланады;
Оқушы өз білімін бағалай білуіне бағыттауға мүмкіндік береді.
Қорыта айтқанда, оқушыларды шығармашылыққа, өз бетімен іс-әрекет етуге бағытталған
тапсырмалар саны көбейгенде ғана, өз пікірін айта алатын, оны дәлелдей білетін, өмірге
деген өзіндік көзқарасы қалыптасқан, үнемі ізденіс үстінде болатын, қоғам дамуына үлес
қоса алатын, жан-жақты жетілген жас ұрпақ өкілдерін дайындай аламыз.
Демек, жаңа технологиялық әдіс – тәсілдерді пайдалану білім сапасын арттырудың бірден –
бір жолы. Оқыту үрдісінде оқушылардың білім қорын молайтуға, белсенділігін арттыруға,
шығармашылық қабілеттерін жетілдіруге көмегі бар.
Қазақстан тарих пәнін оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды қолданудың маңызы өте
зор. Сондықтан, ізденген ұстаздан ғана шығармашыл, дарынды шәкірттің шығары анық.