Tải luận văn thạc sĩ ngành tổ chức quản lý dược với đề tài: Phân tích danh mục thuốc được sử dụng tại bệnh viện Quân y 7B năm 2015. ZALO/TELEGRAM 0917 193 864

1. BỘYTẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI
ĐẶNG THU HƯƠNG
PHÂN TÍCH DANH MỤC THUỐC ĐƯỢC SỬ
DỤNG TẠI BỆNH VIỆN QUÂN Y 7B TỈNH
ĐỒNG NAI NĂM 2015
TẢI MIỄN PHÍ KẾT BẠN ZALO:0917 193 864
DỊCH VỤ VIẾT LUẬN VĂN CHẤT LƯỢNG
WEBSITE: LUANVANTRUST.COM
ZALO/TELEGRAM: 0917 193 864
MAIL:
BAOCAOTHUCTAPNET@GMAIL.COM

2. BỘYTẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI
ĐẶNG THU HƯƠNG
PHÂN TÍCH DANH MỤC THUỐC
ĐƯỢC SỬ DỤNG TẠI BỆNH VIỆN
QUÂN Y 7B TỈNH ĐỒNG NAI NĂM 2015
LUẬN VĂN DƯỢC SĨ CHUYÊN KHOA CẤP I
CHUYÊN NGÀNH: TỔ CHỨC QUẢN LÝ DƯỢC
MÃ SỐ: CK 60 72 04 12
Người hướng dẫn khoa học: TS. Đỗ Xuân Thắng
Nơi thực hiện: Trường Đại học Dược Hà Nội
Bệnh viện Quân Y 7B
Thời gian thực hiện: 18/07/16-18/11/16
HÀ NỘI 2016

3. LỜI CẢM ƠN
Với sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc, Tôixin chân thành cảm ơn:
TS. Đỗ Xuân Thắng - Bộ môn Quản lý và Kinh tế Dược.
Thầy là người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, động viên tinh thần tôi
trong suốt quá trình làm luận văn tốt nghiệp.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới Ban Giám hiệu trường Đại học Dược Hà
Nội, các thầy, cô giáo Bộ môn Quản lý và Kinh tế Dược, Phòng sau đại học cùng
toàn thể các thầy cô trong trường Đại học Dược Hà Nội đã dạy dỗ, dìu dắt tôi
trong thời gian học tập, làm luận văn tốt nghiệp.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn tới Ban Giám đốc Bệnh viện Quân Y 7B
đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong suốt khóa học.
Cuối cùng tôi cảm ơn tới tất cả bạn bè, đồng nghiệp và bày tỏ lòng biết ơn
sâu sắc đến gia đình và những người thân yêu của tôi, những người đã chăm sóc,
chia sẻ, động viên giúp đỡ tôi trưởng thành và vươn lên trong cuộc sống.
Đồng Nai, ngày 18 tháng 11 năm 2016
HỌC VIÊN
Đặng Thu Hương

4. MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN 4
1.1 DANH MỤC THUỐC SỬ DỤNG TẠI BỆNH VIỆN 4
1.1.1 Khái niệm 4
1.1.2 Xây dựng danh mục thuốc 4
1.1.3 Các phương pháp phân tíchdanh mục thuốc 5
1.2 THỰC TRẠNG SỬ DỤNG THUỐC TẠI CÁC BỆNH VIỆN VIỆT 11
NAM
1.2.1 Thực trạng về cơ cấu danh mục thuốc được sử dụng 11
1.2.2 Thực trạng về kinh phí sử dụng thuốc tại một số bệnh viện 12
1.3 THỰC TRẠNG VỀ PHÂN TÍCH DANH MỤC THUỐC 14
1.4 VÀI NÉT VỀ BỆNH VIỆN QUÂN Y 7B THÀNH PHỐ BIÊN 15
HÒA
1.4.1 Giới thiệu về bệnh viện 15
1.4.2 Mô hình bệnh tật của bệnh viện Quân y 7B 15
1.4.3 Chức năng, nhiệm vụ và mô hình tổ chức của khoa Dược 17
1.4.4 Hội đồng thuốc và điều trị 20
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN 21
CỨU
2.1 ĐỐI TƯỢNG, ĐỊA ĐIỂM VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU 22
2.1.1 Đối tượng nghiên cứu 22
2.1.2 Địa điểm nghiên cứu 22

5. 2.1.3 Thời gian nghiên cứu 22
2.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 22
2.2.1 Thiết kế nghiên cứu 22
2.2.2 Các biến số nghiên cứu 22
2.2.3 Phương pháp thu thập số liệu 24
2.2.4 Phương pháp phân tích 24
2.3 PHƯƠNG PHÁP TRÌNH BÀY VÀ XỬ LÝ SỐ LIỆU 28
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 29
3.1 PHÂN TÍCH CƠ CẤU DANH MỤC THUỐC ĐƯỢC SỬ DỤNG 29
TẠI BỆNH VIỆN QUÂN Y 7B NĂM 2015
3.1.1 Cơ cấu về số lượng và giá trị sử dụng của thuốc theo nhóm tác dụng 29
dược lý
3.1.2 Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc xuất xứ trong danh mục thuốc sử 32
dụng
3.1.3 Cơ cấu thuốc đơn, đa thành phần trong danh mục thuốc sử dụng 34
3.1.4 Cơ cấu thuốc theo tên INN và thuốc theo tên biệt dược trong danh 35
mục thuốc sử dụng
3.1.5 Cơ cấu thuốc theo đường dùng trong danh mục thuốc sử dụng 36
3.1.6 Cơ cấu thuốc gây nghiện, hướng tâm thần và tiền chất, thuốc hạn 37
chế sử dụng trong danh mục thuốc sử dụng
3.2 PHÂN TÍCH DANH MỤC THUỐC SỬ DỤNG THEO PHƯƠNG 37
PHÁP ABC/VEN
3.2.1 Phân tích danh mục thuốc sử dụng theo phương pháp ABC 37
3.2.2 Phân tích danh mục thuốc sử dụng theo phương pháp VEN 42
3.2.3 Phân tích danh mục thuốc sử dụng theo phương pháp ABC/ VEN 44

6. CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN 46
4.1 VỀ CƠ CẤU SỐ LƯỢNG VÀ GIÁ TRỊ SỬ DỤNG CỦA DANH 46
MỤC THUỐC SỬ DỤNG TẠI BỆNH VIỆN QUÂN Y 7B NĂM
2015 THEO MỘT SỐ CHỈ TIÊU
4.1.1 Cơ cấu thuốc theo nhóm tác dụng dược lý 46
4.1.2 Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc xuất xứ 50
4.1.3 Cơ cấu thuốc đơn, đa thành phần 52
4.1.4 Cơ cấu thuốc theo tên biệt dược, INN 52
4.1.5 Cơ cấu thuốc theo đường dùng 53
4.1.6 Cơ cấu thuốc gây nghiện, hướng tâm thần và tiền chất, thuốc hạn 54
chế sử dụng
4.2 VỀ PHÂN TÍCH DANH MỤC THUỐC SỬ DỤNG TẠI BỆNH 55
VIỆN QUÂN Y 7B NĂM 2015 THEO PHƯƠNG PHÁP
ABC/VEN
4.2.1 Phương pháp phân tích ABC 55
4.2.2 Phương pháp phân tích VEN 57
4.2.3 Phân tích ma trận ABC/VEN 57
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 59

7. DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
INN : Tên chung quốc tế
QĐ : Quyết định
TT : Thông tư
WHO : Tổ chức Y tế thế giới

8. DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1 Sơ đồ mô hình tổ chức khoa dược bệnh viện Quân y 7B 19
Hình 3.2 Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc xuất xứ 32
Hình 3.3 Kết quả phân tích ABC theo số lượng khoản mục 37
Hình 3.4 Kết quả phân tích VEN theo số lượng khoản mục 42

9. DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1 Phân loại VEN theo WHO
Bảng 1.2 So sánh ưu điểm, nhược điểm của ba phương pháp 9
Bảng 1.3 Mô hình bệnh tật của bệnh viện được phân loại theo bảng 15
phân loại Quốc tế ICD 10
Bảng 2.4 Các chỉ số nghiên cứu 21
Bảng 2.5 Ma trận ABC/VEN 25
Bảng 2.6 Các chỉ số phân tích 26
Bảng 3.7 Cơ cấu thuốc theo nhóm tác dụng dược lý trong danh mục 28
thuốc sử dụng
Bảng 3.8 Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc xuất xứ trong danh mục 32
thuốc sử dụng
Bảng 3.9 Cơ cấu thuốc đơn, đa thành phần trong danh mục thuốc sử 33
dụng
Bảng 3.10 Cơ cấu thuốc theo tên INN, thuốc theo tên biệt dược trong 34
danh mục thuốc sử dụng
Bảng 3.11 Cơ cấu thuốc theo đường dùng trong danh mục thuốc sử 35
dụng
Bảng 3.12 Cơ cấu thuốc gây nghiện, hướng tâm thần và tiền chất, 36
thuốc hạn chế sử dụng trong danh mục thuốc sử dụng
Bảng 3.13 Kết quả phân tích ABC 37
Bảng 3.14 Cơ cấu thuốc nhóm A theo tác dụng dược lý 38
Bảng 3.15 Kháng sinh nhóm A được sử dụng tại bệnh viện 40
Bảng 3.16 Cơ cấu thuốc nhóm A theo nguồn gốc xuất xứ 41
Bảng 3.17 Kết quả phân tích VEN 41

10. Bảng 3.18 Kết quả phân tích ma trận ABC/VEN 43
Bảng 3.19 Các thuốc trong nhóm AN 44

11. ĐẶT VẤN ĐỀ
Tại Việt Nam thuốc giữ vai trò quan trọng trong việc cứu chữa, chăm sóc
sức khỏe cho người dân. Cùng với sự phát triển của đời sống kinh tế, nhu cầu sử
dụng thuốc của người dân ngày càng lớn, không chỉ yêu cầu về đủ số lượng mà
còn yêu cầu sử dụng thuốc có chất lượng đảm bảo, hợp lý, an toàn và hiệu quả.
Tuy nhiên việc lựa chọn, sử dụng thuốc như thế nào lại không do người
bệnh quyết định mà phụ thuộc vào quyết định của y bác sỹ[3].Chính vì vậy thuốc
được phân phối chủ yếu qua hệ thống bệnh viện, hơn 70% doanh thu thuốc đến từ
các bệnh viện[12]. Do ảnh hưởng của nhiều yếu tố mà tình hình sử dụng thuốc tại
các bệnh viện còn nhiều bất cập như: sử dụng nhiều thuốc ngoại đắt tiền, theo kết
quả khảo sát của Bộ Y tế thuốc sản xuất trong nước chỉ chiếm 11,9% tổng giá trị
tiêu thụ thuốc tại 34 bệnh viện tuyến TƯ năm 2010 [4]; nhiều thuốc bị lạm dụng
trong kê đơn như: kháng sinh, vitamin và các thuốc bổ trợ…Tất cả những yếu tố
đó sẽ làm tăng chi phí trong điều trị, tăng gánh nặng kinh tế cho bệnh nhân và xã
hội đồng thời làm giảm chất lượng công tác khám chữa bệnh.
Hiện nay, nhiều bệnh viện đã chú trọng đến công tác sử dụng thuốc nhằm
hướng tới việc sử dụng thuốc hợp lý, an toàn, hiệu quả cao mà chi phí điều trị
thấp để phục vụ tốt cho công tác khám chữa bệnh.
Bệnh viện Quân y 7B là bệnh viện hạng II nằm trên địa bàn thành phố Biên
Hòa tỉnh Đồng Nai; chịu sự quản lý trực tiếp của Cục Quân y với nhiệm vụ chăm
sóc sức khỏe cho thương bệnh binh, sỹ quan, chiến sỹ, quân nhân, công nhân viên
quốc phòng, nhân dân đóng trên địa bàn tỉnh. Để đảm bảo hoạt động sử dụng
thuốc đạt hiệu quả cao, Ban Giám đốc, Hội đồng thuốc và điều trị của bệnh viện
luôn bám sát, triển khai thực hiện các Thông tư, Chỉ thị hướng dẫn Bộ
1

12. Y tế ban hành như: Chỉ thị 05/2004/QĐ- BYT về việc chấn chỉnh công tác
cung ứng, sử dụng thuốc trong bệnh viện và được sửa đổi, bổ sung trong Quyết
định 05/2008/QĐ-BYT, Thông tư 21/2013/TT-BYT quy định về tổ chức và hoạt
động của Hội đồng thuốc và điều trị trong bệnh viện nhằm nâng cao chất lượng,
hiệu quả điều trị , công tác sử dụng thuốc an toàn, hiệu quả, hợp lý, kinh tế.
Tại bệnh viện Quân y 7B những năm gần đây chưa có đề tài nghiên cứu
nào về công tác quản lý, sử dụng thuốc. Chính vì vậy, tôi tiến hành nghiên cứu đề
tài:“Phân tích danh mục thuốc được sử dụng tại bệnh viện Quân y 7B
năm 2015” với hai mục tiêu sau:
1. Phân tích cơ cấu số lượng và giá trị của danh mục thuốc sử dụng
tại bệnh viện Quân y 7B năm 2015 theo một số chỉ tiêu.
2. Phân tích danh mục thuốc được sử dụng tại bệnh viện Quân y 7B
năm 2015 theo phương pháp ABC và VEN.
Trên cơ sở đó, đưa ra được những đề xuất để xây dựng danh mục thuốc
hợp lý, góp phần nâng cao tính an toàn, hiệu quả trong việc sử dụng thuốc tại
Bệnh viện Quân y 7B trong thời gian tới.
2

13. Chương 1. TỔNG QUAN
1.1 Danh mục thuốc sử dụng tại bệnh viện
1.1.1 Khái niệm
Danh mục thuốc bệnh viện là danh mục những loại thuốc cần thiết thỏa
mãn nhu cầu khám chữa bệnh và thực hiện y học dự phòng của bệnh viện, phù
hợp với mô hình bệnh tật, kỹ thuật điều trị và bảo quản, khả năng tài chính của
từng bệnh viện và khả năng chi trả của người bệnh. Những thuốc này trong một
phạm vi thời gian, không gian, trình độ xã hội, khoa học kỹ thuật nhất định luôn
sẵn có bất kỳ lúc nào với số lượng cần thiết, chất lượng tốt, dạng bào chế thích
hợp, giá cả phải chăng.
Danh mục thuốc đóng vai trò quan trọng trong chu trình mua sắm, dự trữ,
quản lý, sử dụng thuốc tại bệnh viện.
1.1.2 Xây dụng danh mục thuốc
* Nguyên tắc xây dựng danh mục:
- Bảo đảm phù hợp với mô hình bệnh tật và chi phí về thuốc dùng điều trị trong
bệnh viện.
- Phù hợp về phân tuyến chuyên môn kỹ thuật.
- Phù hợp với phạm vi chuyên môn kỹ thuật của bệnh viện.
- Thống nhất với danh mục thuốc thiết yếu, danh mục thuốc chủ yếu do Bộ Y tế
ban hành.
- Ưu tiên thuốc sản xuất trong nước.
* Tiêu chí lựa chọn thuốc:
3

14. - Thuốc có đủ bằng chứng tin cậy về hiệu quả điều trị, tính an toàn thông qua kết
quả thử nghiệm lâm sàng.
- Thuốc có sẵn ở dạng bào chế thích hợp bảo đảm sinh khả dụng, ổn định về chất
lượng trong những điều kiện bảo quản và sử dụng theo quy định.
- Ưu tiên lựa chọn các thuốc ở dạng đơn chất.
- Ưu tiên lựa chọn thuốc generic hoặc thuốc mang tên chung quốc tế.
* Các bước xây dựng danh mục thuốc:
- Thu thập, phân tích tình hình sử dụng thuốc năm trước về số lượng và giá trị sử
dụng, phân tích ABC-VEN, thuốc kém chất lượng, thuốc hỏng, các phản ứng có
hại của thuốc, các sai sót trong điều trị trên nguồn thông tin tin cậy.
- Đán giá các thuốc đề nghị bổ sung hoặc loại bỏ từ các khoa lâm sàng mọt cách
khách quan.
- Xây dựng danh mục thuốc và phân loại các thuốc trong danh mục theo nhóm
điều trị và theo phân loại VEN.
- Xây dựng các nội dung hướng dẫn sử dụng danh mục thuốc (ví dụ: thuốc hạn
chế sử dụng, thuốc cần hội chẩn, thuốc gây nghiện, hướng tâm thần…)
- Tập huấn cho cán bộ y tế sử dụng danh mục thuốc.
- Định kỳ hàng năm đánh giá, sửa đổi, bổ sung danh mục thuốc.
1.1.3 Các phương pháp phân tích danh mục thuốc
* Phương pháp phân tích
ABC - Định nghĩa:
4

15. Là phương pháp phân tích tương quan giữa lượng thuốc tiêu thụ hàng năm
và chi phí nhằm phân định ra những thuốc nào chiếm tỷ lệ lớn trong ngân sách
cho thuốc của bệnh viện.
Đây là phương pháp tiếp cận hiệu quả để quản lý ngân sách dựa trên
nguyên lý Pareto (20/80) thiểu số quan trọng, số nhiều ít quan trọng. Tùy từng
trường hợp mà ta vận dụng và đánh giá một cách tương đối như sau:
+ CácthuốcloạiAchiếm10-20%tổngsố thuốc,tương ứngchiếmkhoảng70-80% tổng
ngânsách.
+ CácthuốcloạiBvớitỷlệsửdụngtrungbình, chiếm khoảng 15-20% tổng ngân sách.
+ Cácthuốcloại Cchiếm đại đa sốcácthuốc cócách sửdụng riêng lẻ ở
mứcthấp,màtổng chi phí củachúngchỉchiếm 10-20%tổngngânsách.
- Mục đích:
Phântích ABCđượcdùngđểkiểm soátcácthuốcthuộcloạiA được sử dụng có
hợp lý, hiệu quả hay không; đây là nhóm ưu tiên để xem xét
đưaracácquyếtđịnhlựachọnvàmuathuốc.
- Đối với nhóm A:
+ Số lượng mặt hàng ít, giá trị tồn kho cao, cần có chính sách quản lý hàng tồn
kho chặt chẽ.
+ Thời gian đặt hàng cần thường xuyên (mỗi tuần thậm chí mỗi ngày)
+ Tránh tồn trữ hàng với số lượng lớn.
+ Lựa chọn nhà cung ứng tốt để tiết kiệm chi phí.
+ Cần thiết phải xác định nhu cầu và dự báo doanh thu để tiết kiệm chi phí tồn
kho.
5

16. - Đối với nhóm B:
+ Số lượng mặt hàng dự trữ vừa phải, giá trị tồn kho vừa phải.
+ Thời gian đặt hàng lại ít thường xuyên hơn (mỗi tháng).
+ Cần theo dõi sự thay đổi chuyển sang nhóm A hoặc C.
- Đối với nhóm C:
+ Số lượng mặt hàng dự trữ lớn, giá trị tồn kho ít.
+ Thời gian đặt hàng ít thường xuyên nhất.
- Ưu, nhược điểm:
- Ưu điểm: giúp xác định xem phần lớn ngân sách được chi trả cho những thuốc
nào trong danh mục thuốc của Bệnh viện.
- Nhược điểm: không cung cấp được đủ thông tin để so sánh những thuốc có hiệu
lực điều trị khác nhau.
* Phương pháp phân tích
VEN - Định nghĩa:
Là phương pháp giúp xác định ưu tiên cho hoạt động mua và tồn trữ thuốc
trong bệnh viện khi nguồn kinh phí không đủ để mua toàn bộ các loại thuốc như
mong muốn.
- Ưu, nhược điểm:
- Ưu điểm: là công cụ giúp cho Hội đồng thuốc và điều trị đưa ra ưu tiên trong
mua sắm và dự trữ thuốc.
- Nhược điểm: việc phân loại thuốc vào nhóm “ N” khá dễ dàng nhưng để phân
biệt các thuốc nhóm “V” và nhóm “E” lại khó khăn. Vì vậy , người ta thường
phân loại thuốc theo hai nhóm thiết yếu hay không thiết yếu.
6

17. - Phân loại:
Bảng 1.1. Phân loại VEN theo WHO
Tiêu chí phân loại V E N
Tần suất sử dụng (bệnh liên quan)
% dân số ảnh hưởng >5% 1-5% <1%
Số người bệnh được điều trị trung bình
>5 1-5 <1
mỗi ngày tại bệnh viện
Độ nặng (bệnh liên quan)
Đe dọa tính mạng (Life-threatening) Có
Thỉnh
Hiếm
thoảng
Di chứng (Disabling) Có
Thỉnh
Hiếm
thoảng
Hiệu quả điều trị
Phòng ngừa bệnh nặng Có Không Không
Chữa khỏi bệnh nặng Có Có Không
Chữa bệnh nhẹ, tự giới hạn, triệu chứng Không Có thể Có
Hiệu quả rõ ràng Luôn luôn
Thường
Có thể
gặp
Hiệu quả còn bàn cãi Không Hiếm Có thể
7

18. - Các bước tiến hành:
+ Từng thành viên hội đồng thuốc sắp xếp các nhóm thuốc theo 3 loại V, E, N.
+ Tổng hợp, bàn luận để thống nhất phân loại V, E,N.
+ Xem xét lại số lượng dự kiến mua có phù hợp theo V, E,N.
+ Thuốc nhóm N được xem xét giảm thiểu hoặc loại bỏ.
+ Tìm nguồn ngân sách bổ sung khi cần thiết cho nhóm V, E.
* Phương pháp phân tích nhóm điều
trị -Mục đích:
- Xác định những nhóm điều trị có mức tiêu thụ thuốc cao nhất và chi phí nhiều
nhất.
- Trên cơ sở thông tin về mô hình bệnh tật xác định những vấn đề sử dụng thuốc
bất hợp lý.
- Xác định những thuốc bị lạm dụng hoặc những thuốc mà mức tiêu thụ không
mang tính đại diện cho những ca bệnh cụ thể.
- Hội đồng thuốc và điều trị chọn những thuốc có chi phí hiệu quả cao nhất trong
nhóm điều trị và thuốc lựa chọn trong liệu pháp điều trị thay thế.
- Các bước tiến hành:
Các bước phân tích nhóm điều trị cũng giống như phân tích ABC, một số ít
nhóm điều trị có chi phí cao chiếm phần lớn chi phí. Có thể tiến hành các bước
phân tích cụ thể hơn cho mỗi nhóm có chi phí điều trị cao để xác định những
thuốc đắt tiền và liệu pháp điều trị thay thế có chi phí thấp, hiệu quả cao.
* So sánh ưu, nhược điểm của các phương pháp
8

19. Từ đánh giá, so sánh bảng 1.2, Hội đồng thuốc và điều trị áp dụng vào điều
kiện thực tế và đưa ra những chiến lược trong từng giai đoạn phù hợp với mô
hình bệnh tật ở địa phương, để có những kế hoạch cung ứng, sử dụng thuốc hợp
lý.
9

20. Bảng 1.2. So sánh ưu, nhược điểm của các phương pháp
Ưu điểm Nhược điểm
Phân
- Xác định xem phần lớn ngân sách chi
- Không cung cấp được đủ
tích thông tin để so sánh những
trả cho thuốc nào
ABC thuốc có hiệu lực khác nhau
- Phân tích VEN phải tiến
- Lựa chọn những thuốc ưu tiên để
hành cùng với phân tích ABC
để xác định xem có mối liên
Phân mua và dự trữ trong bệnh viện.
hệ nào giữa các thuốc ưu tiên
tích - Cho phép so sánh những thuốc có không.
VEN hiệu lực điều trị và khả năng sử dụng
- Tìm điểm chưa hợp lý trong
khác nhau
cung ứng, sử dụng thuốc
nhóm AN
- Xác định những vấn đề sử dụng
Phân thuốc bất hợp lý trên cơ sở thông tin về
tích tình hình bệnh tật - Chỉ so sánh được những
nhóm - Xác định được những thuốc bị lạm thuốc có cùng chung hiệu lực
điều dụng hoặc những thuốc mà mức tiêu điều trị.
trị thụ không mang tính đại diện cho
những ca bệnh cụ thể.
1.2Thực trạng sử dụng thuốc tại các bệnh viện ở Việt Nam
1.2.1 Thực trạng về cơ cấu danh mục thuốc sử dụng
10

21. Tại các bệnh viện tuyến trung ương, tuyến tỉnh, tuyến huyện, cơ cấu thuốc
nội, ngoại có sự chênh lệch đáng kể giữa các tuyến, giữacác bệnh viện trong cùng
một tuyến. Năm 2010 Cục Quản lý Khám chữa bệnh- Bộ Y tế đã tiến hành khảo
sát 900 bệnh viện ở cả 3 tuyến cho thấy tỷ lệ thuốc sản xuất trong nước tại tuyến
trung ương chiếm tỷ lệ 11,9%, trong khi đó tỷ lệ này ở các bệnh viện tuyến tỉnh là
33,2%, tuyến huyện là 51,5%. Ngược lại ở tuyến trung ương thuốc nhập khẩu
chiếm tỷ lệ 88,1%, tuyến tỉnh chiếm 66,8%, tuyến huyện chiếm 48,5%[4].
Nguyên nhân thuốc nhập khẩu được sử dụng nhiều tại bệnh viện tuyến
trung ương do đáp ứng được nhu cầu thuốc điều trị các bệnh chuyên khoa sâu mà
nền công nghiệp sản xuất thuốc trong nước chưa đáp ứng kịp, đa phần là “sản
xuất các thuốc thông thường, dạng bào chế đơn giản, chưa nhiều các thuốc dùng
cho chuyên khoa sâu”[23]. Mặt khác, tâm lý bác sỹ còn chuộng sử dụng thuốc
ngoại đắt tiền trong khi đó giá trị sinh học giữa thuốc nội và thuốc ngoại là tương
đương nhau. Theo thống kê của Bộ Y tế chỉ có khoảng 20- 30% thuốc nội được
các bác sỹ Việt Nam kê trong đơn cho bệnh nhân [18]. Điều này vô hình chung
đã làm tăng chi phí trong điều trị, tạo rào cản cho nền sản xuất thuốc trong nước
phát triển.
Tuy nhiên, theo kết quả đánh giá nhanh của Cục Quản lý Dược tại 7 Sở y
tế và 8 bệnh viện có giường bệnh trực thuộc Bộ Y tế năm 2013 cho thấy số lượng
và giá trị sử dụng thuốc sản xuất trong nước tăng gấp 2 lần so với năm 2012. Tại
7 Sở Y tế, số lượng thuốc sản xuất trong nước là 338 triệu đơn vị năm 2012 và
năm 2013 tăng lên 700 triệu đơn vị, giá trị sản xuất thuốc năm 2013 là 768 tỷ
đồng. Tại các bệnh viện tuyến số lượng sử dụng thuốc sản xuất trong nước cũng
tăng đáng kể: năm 2013 là 73 triệu đơn vị và giá trị sử dụng là 256 tỷ đồng so với
năm 2012 thì số lượng sử dụng chỉ là 38 triệu đơn vị và giá trị sử dụng đạt 120 tỷ
đồng. Năm 2014 tỷ lệ thuốc sản xuất trong nước tăng lên 1,01%
11

22. trong tổng giá trị tiền thuốc trúng thầu tại các bệnh viện tuyến trung ương và tăng
lên 2,41% tại các bệnh viện tuyến huyện [8]. Điều này phản ánh được mức độ
phát triển của ngành Dược trong nước đang dần đáp ứng kịp nhu cầu bệnh tật,
khẳng định được thương hiệu cũng như sự tin dùng của bác sỹ, góp phần giảm chi
phí trong điều trị cho bệnh nhân.
Kết quả nghiên cứu năm 2009, 2010 của Cục Quản lý Khám chữa bệnh về
tình hình sử dụng thuốc tại 1018 bệnh viện cho thấy thuốc sử dụng trong bệnh
viện chiếm tỷ trọng 47,9% trong tổng giá trị tiền viện phí hàng năm tại bệnh viện,
trong đó thuốc kháng sinh chiếm tỷ trọng lớn nhất trong cơ cấu thuốc tiêu thụ tại
các bệnh viện[18]. Tiếp đến là các nhóm giảm đau, chống viêm, thuốc điều trị các
bệnh gout và xương khớp, nhóm vitamin và khoáng chất, nhóm tim mạch. Tình
trạng lạm dụng kháng sinh, vitamin vẫn rất phổ biến, kháng sinh nhập khẩu chiếm
tỷ lệ 30%-40% tổng giá trị nhập khẩu thuốc hàng năm của cả nước[22]. Năm
2013, nghiên cứu tại bệnh viện A tỉnh Thái Nguyên nhóm thuốc ký sinh trùng,
chống nhiễm khuẩn chiếm 39,5% [15] tổng kinh phí sử dụng thuốc. Năm 2014,
nhóm ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn tại bệnh viện đa khoa huyện Nga Sơn
chiếm tỷ lệ 11,62%[26], bệnh viện quận 5 Thành Phố Hồ Chí Minh chiếm
15,73%[11], bệnh viện đa khoa Bà Rịa - Vũng Tàu chiếm 22,07%[14] tổng kinh
phí sử dụng thuốc. Bên cạnh đó, năm 2014, nhóm thuốc vitamin và khoáng chất
chiếm tỷ lệ cao về số lượt bệnh nhân được chỉ định sử dụng như bệnh viện đa
khoa huyện Nga Sơn chiếm tỷ lệ 4,59% [26], bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Kạn
chiếm tỷ lệ 4,01%[13].
1.2.2 Thực trạng về kinh phí sử dụng thuốc tại một số bệnh viện
Kinh phí thuốc sử dụng trong bệnh viện chiếm phần lớn ngân sách của
bệnh viện từ 40%- 60% đối với các nước đang phát triển và từ 15%- 20% ở các
nước phát triển. Kết quả nghiên cứu công tác khám chữa bệnh năm 2010 của
12

23. Cục Quản lý Khám chữa bệnh- Bộ Y tế cho thấy tổng giá trị tiền thuốc sử dụng
trong bệnh viện ở Việt Nam lên tới 58,7% tổng giá trị tiền viện phí hàng năm
trong bệnh viện [8]. Tại bệnh viện đa khoa huyện Nghi Lộc tỉnh Nghệ An tổng
giá trị tiền thuốc sử dụng cho bệnh viện chiếm tỷ lệ 64,3%[20], tại bệnh viện đa
khoa Cao Bằng tỷ lệ này là 42,98% [24].
Bộ Y tế đã thu thập các báo cáo về sử dụng thuốc tại các bệnh viện. Thống
kê từ các báo cáo cho thấy kháng sinh chiếm 36% tổng kinh phí cho thuốc và hóa
chất (khoảng giới hạn từ 3% - 89%). Tại bệnh viện tuyến trung ương, nhóm thuốc
kháng sinh chiếm 26% kinh phí sử dụng thuốc cho toàn bệnh viện, bệnh viện
chuyên khoa tuyến Trung ương chiếm tỷ lệ 28% trong đó bệnh viện nhi Thành
Phố Hồ Chí Minh chiếm tỷ lệ cao nhất 89%, bệnh viện đa khoa tuyến tỉnh tỷ lệ sử
dụng kháng sinh trung bình 43%như bệnh viện Nhiệt Đới Trung ương là 35%,
các bệnh viện chuyên khoa tuyến tỉnh có tỷ lệ sử dụng kháng sinh dao động lớn
giữa các bệnh viện từ 3%-66% như bệnh viện Tâm thần chiếm tỷ lệ thấp nhất 3%
[4]. Tại bệnh viện đa khoa huyện Nghi Lộc tỉnh Nghệ An, năm 2012, nhóm
kháng sinh, chống nhiễm khuẩn cũng chiếm tỷ lệ cao nhất 30,2% trong tổng kinh
phí sử dụng thuốc [20], bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Kạn năm 2014 tỷ lệ này là
51,4%[13], bệnh viện đa khoa Bà Rịa Vũng Tàu năm 2014 là 33,75%[14].
Kết quả phân tích về chi phí sử dụng thuốc tại 38 bệnh viện khu vực phía
Bắccũng cho thấy tỷ lệ sử dụng nhóm kháng sinh, chống nhiễm khuẩn rất lớn,
chiếm phần lớn kinh phí sử dụng thuốc tại bệnh viện. Giá trị tiêu thụ kháng sinh
tại các bệnh viện tuyến trung ương, tuyến tỉnh, tuyến huyện lần lượt là 25,7%,
32%, 43,1% [16].
Như vậy rõ ràng việc sử dụng thuốc tại các cơ sở khám chữa bệnh tại nước
ta đang còn tồn đọng nhiều bất cập, cần sự thay đổi cho phù hợp.Để làm được
13

24. điều này Bộ Y tế đã ban hành nhiều Thông tư hướng dẫn sử dụng thuốc tại các cơ
sở y tế có giường bệnh là cơ sở pháp lý quan trọng nhằm điều chỉnh việc sử dụng
thuốc tại các bệnh viện an toàn, hợp lý hơn [2],[5].
1.3 Thực trạng về phân tích danh mục thuốc
Phân tích danh mục thuốc bằng phương pháp ABC/VEN được đưa vào
Thông tư 21/2013/TT-BYT của Bộ Y tế ban hành ngày 8 tháng 8 năm 2013 là
bước đầu trong quy trình xây dựng danh mục thuốc của bệnh viện và cũng là
phương pháp phân tích nhằm phát hiện những vấn đề bất cập về sử dụng thuốc tại
bệnh viện.
Năm 2006, 2008 một nghiên cứu tại bệnh viện 115 đã sử dụng phương
pháp phân tích ABC/VEN là tiêu chí để đánh giá sử cải thiện chất lượng danh
mục thuốc tại bệnh viện. Kết quả nghiên cứu cho thấy số lượng thuốc nhóm I
(AV, AE, AN, BV, CV) đã giảm từ 14,9% năm 2006 xuống còn 9,1% năm 2008
sau khi can thiệp, nhóm II (BE,BN, CE) chiếm ngân sách tương đối và cần thiết
trong điều trị đã giảm từ 57,3% năm 2006 xuống còn 41,6% năm 2008 sau can
thiệp, nhóm III (CN) ít quan trọng giảm từ 27,9% về số lượng xuống còn 11,5%
và có 82 hoạt chất đã được loại khỏi danh mục thuốc [27].
Năm 2010, bằng phương pháp phân tích ABC, một nghiên cứu tại bệnh
viện Trung ương Quân đội 108 cho thấy nhóm A có 149 mặt hàng trên tổng 1151
mặt hàng tiêu thụ chiếm tỷ lệ 79,87%. Nhóm C giá trị tiêu thụ ít chiếm tỷ lệ 5%
nhưng số lượng mặt hàng lớn chiếm 70,72%.Trong nghiên cứu này phương pháp
phân tích VEN chưa được thực hiện [21].
Năm 2012, bằng phương pháp phân tích ABC/VEN, một nghiên cứu tại
bệnh viện Quân đội Trung ương 108 cho thấy kinh phí thuốc tập trung chủ yếu ở
nhóm I (AV, AE, AN, BV, CV) chiếm tỷ lệ 73,8% là nhóm thuốc thiết yếu và
14

25. chiếm phần lớn kinh phí sử dụng thuốc của bệnh viện, còn nhóm không thiết yếu
chiếm một tỷ lệ nhỏ 1,5% [17].
Năm 2012, nghiên cứu của Vũ Thị Thu Hương cũng dùng phương pháp
phân tích ABC/VEN là tiêu chí để đánh giá hoạt động của Hội đồng thuốc và điều
trị trong xây dựng và thực hiện danh mục thuốc tại một số bệnh viện đa khoa đã
chỉ ra rằng 70% tổng kinh phí của bệnh viện được dùng để mua sắm chỉ 11,2%-
13,1% số khoản mục thuốc[16].
Ở Việt Nam hiện nay đang áp dụng rộng rãi phương pháp phân tích
ABV/VEN tại các bệnh viện để làm căn cứ lựa chọn trong mua sắm, tồn trữ thuốc
một cách hợp lý, khoa học.
1.4 Vài nét về bệnh viện Quân y 7B
1.4.1 Giới thiệu về bệnh viện
Bệnh viện Quân Y 7B được thành lập ngày 15 tháng 10 năm 1972là bệnh
viện đa khoa hạng II đóng trên địa bàn thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai, trực
thuộc Cục Quân y. Trong thời chiến làm nhiệm vụ thu dung, cữu chữa cho
thương bệnh binh. Hiện nay với quy mô 200 giường bệnh, gồm 5 ban, 11 khoa và
1 tổ, 251 cán bộ- nhân viên y tế. Ngoài nhiệm vụphòng bệnh,cấp cứu, khámchữa
bệnh cho bộ đội bệnh viện Quân y 7B còn khám chữa bệnh cho nhân dân đóng
trên địa bàn tỉnh Đồng Nai và các tỉnh lân cận, tham gia hỗ trợ y tế cho tuyến
dưới.
1.4.2 Mô hình bệnh tật của bệnh viện Quân y 7B
15

26. Bảng1.3. Mô hình bệnh tật của bệnh viện được phân loại theo bảng phân
loại bệnh tật quốc tế ICD 10 [1]
Số
TT Nhóm bệnh Mã ICD
lượt Tỷ lệ
bệnh (%)
nhân
1 Bệnh hệ tiêu hóa K02-K93 301 3,47
2 Thai nghén, sinh đẻ và hậu sản O03-O99 40 0,46
3 Bệnh hệ hô hấp J02-J22 756 8,72
4
Chấn thương, ngộ độc và một số hậu quả khác
S02-T98 2092 24,13
do nguyên nhân bên ngoài
5 Bệnh hệ tuần hoàn I00-I99 220 2,54
6 Bệnh hệ cơ xương khớp, mô liên kết M05-M99 1153 13,3
7 Bệnh hệ tiết niệu, sinh dục N00-N82 155 1,79
8 Bệnh hệ thần kinh G00-G13 84 0,97
9 Bệnh nhiễm khuẩn và ký sinh trùng A06-A67 2525 29,13
10 Một số bệnh xuất phát trong thời kỳ chu sinh P00-P08 36 0,42
11 Bệnh mắt và phần phụ của mắt H00-H32 167 1,93
16

27. 12 Bệnh tai và xương chũm H55-H99 395 4,56
13
Triệu chứng, dấu hiệu và những phát hiện lâm
R10-R09 40 0,46
sàng bất thường, không phân loại ở phần khác
14 Bệnh khối u C00-D89 37 0,43
15 Bệnh da và mô ngoài da L00-L99 56 0,65
16 Bệnh nội tiết, dinh dưỡng và chuyển hóa E00-E35 499 5,75
17 Rối loạn tâm thần và hành vi F00-F09 104 1,19
18
Yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe và tiếp xúc
Z00-Z23 8 0,09
với cơ quan y tế
19
Các nguyên nhân ngoại sinh của bệnh tật và tử
V01-Y56 1 0,01
vong
Tổng 8668 100
Kết quả bảng 1.3cho thấy mô hình bệnh tật tại bệnh viện Quân y 7B khá đa
dạng. Trong đó:
- Chiếm tỷ lệ cao nhất 29,13% là nhóm bệnh nhiễm khuẩn và ký sinh trùng.
- Chiếm tỷ lệ cao thứ hai 24,13% là nhóm chấn thương, ngộ độc và hậu quả do
nguyên nhân bên ngoài.
- Chiếm tỷ lệ cao thứ ba 8,72% là nhóm bệnh hô hấp.
- Chiếm tỷ lệ cao thứ tư 5,75% là nhóm bệnh nội tiết, dinh dưỡng và chuyển hóa.
17

28. Như vậy, lượng bệnh nhân khám và điều trị tại bệnh viện chủ yếu là các
bệnh nhiễm khuẩn, chấn thương, bệnh về đường hô hấp và nội tiết.
1.4.3 Chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của khoa dược
* Chức năng, nhiệm vụ
Khoa Dược là khoa chuyên môn chịu sự lãnh đạo trực tiếp của Giám đốc
bệnh viện. Khoa Dược có chức năng quản lý và tham mưu cho Giám đốc bệnh
viện về toàn bộ công tác dược trong bệnh viện nhằm đảm bảo cung cấp đầy đủ,
kịp thời thuốc có chất lượng và tư vấn, giám sát việc thực hiện sử dụng thuốc an
toàn, hợp lý.
- Lập kế hoạch, cung ứng thuốc bảo đảm đủ số lượng, chất lượng cho nhu cầu
điều trị và các yêu cầu chữa bệnh khác (phòng chống dịch bệnh, thiên tai, thảm
họa).
- Quản lý, theo dõi việc nhập thuốc, cấp phát thuốc cho nhu cầu điều trị và các
nhu cầu đột xuất khác khi có yêu cầu.
- Đầu mối tổ chức, triển khai hoạt động của Hội đồng thuốc và Điều trị.
- Bảo quản thuốc theo đúng nguyên tắc “Thực hành tốt bảo quản thuốc”.
- Thực hiện công tác dược lâm sàng, thông tin, tư vấn về sử dụng thuốc, tham gia
công tác cảnh giác dược, theo dõi, báo cáo thông tin liên quan đến tác dụng
không mong muốn của thuốc.
- Quản lý, theo dõi việc thực hiện các quy định chuyên môn về dược tại các khoa
trong bệnh viện.
- Phối hợp với khoa cận lâm sàng và lâm sàng theo dõi, kiểm tra, đánh giá, giám
sát việc sử dụng thuốc an toàn, hợp lý đặc biệt là sử dụng kháng sinh và theo dõi
tình hình kháng kháng sinh trong bệnh viện.
18

29. - Tham gia hội chẩn khi được yêu cầu.
- Tham gia theo dõi, quản lý kinh phí sử dụng thuốc.
- Quản lý hoạt động của Nhà thuốc bệnh viện theo đúng quy định.
- Thực hiện nhiệm vụ cung ứng, theo dõi, quản lý, giám sát, kiểm tra, báo cáo về
vật tư y tế tiêu hao (bông, băng, cồn, gạc) khí y tế đối với các cơ sở y tế chưa có
phòng Vật tư - Trang thiết bị y tế và được người đứng đầu các cơ sở đó giao
nhiệm vụ.
* Cơ cấu tổ chức
- Nghiệp vụ dược.
- Kho và cấp phát.
- Thống kê dược.
- Dược lâm sàng, thông tin thuốc.
- Quản lý hoạt động chuyên môn của Nhà thuốc bệnh viện.
- Cung ứng thuốc.
19

30. * Mô hình sơ đồ tổ chức khoa dược bệnh viện Quân y 7B
Giám đốc
Trưởng khoa Dược
Tổ dược
chính
Kho đông
y
Tổ thống kê
Kho bảo
hiểm y tế
Tổ kho
Kho bộ
đội
Tổ dược lâm
sàng
Kho thân
nhân bộ đội
Nhà thuốc
bệnh viện
Kho vật tư,
hóa chất
Hình 1.1 Sơ đồ mô hình tổ chức khoa dược bệnh viện
Quân y 7B * Xây dựng kế hoạch mua thuốc:
+ Kế hoạch mua thuốc hàng năm: Căn cứ số lượng sử dụng năm trước liền kề và
tình hình bệnh tật bệnh viện điều trị trong năm.
+ Kế hoạch mua thuốc hàng tháng: Căn cứ số lượng sử dụng tháng trước liền kề,
so sánh số lượng sử dụng cùng tháng với năm trước liền kề. Số lượng sử dụng
nhân ba trừ đi số lượng tồn kho, lớn hơn không dự trù mua thuốc.
* Mua thuốc:
+ Trình Cục Quân y kế hoạch mua thuốc.
+ Hình thức mua sắm: mua sắm trực tiếp thông qua kết quả đấu thầu của bệnh
viện.
1.4.4 Hội đồng thuốc và điều trị
20

31. Bộ Y tế đã ban hành thông tư số 21/2013/TT-BYT ngày 8/8/2013 quy định
về tổ chức và hoạt động của Hội đồng thuốc và điều trị trong bệnh viện.
* Tổ chức:Giám đốc bệnh viện ban hành quyết định thành lập và kiện toàn Hội
đồng thuốc và điều trị theo quyết định số 19/QĐ-GĐ ngày 20 tháng 1 năm 2015
gồm 10thành viên. Phó Giám đốc bệnh viện làm chủ tịch Hội đồng thuốc và điều
trị, phó chủ tịch thường trực là Trưởng khoa dược, thư ký là Trưởng ban Kế
hoạch tổng hợp, các Trưởng khoa lâm sàng, trưởng các phòng, ban chức năng là
ủy viên.
* Chức năng:Hội đồng thuốc và điều trị có chức năng tư vấn cho Giám đốc về
các vấn đề liên quan đến thuốc và cách sử dụng thuốc tại bệnh viện, thực hiện tốt
chính sách quốc gia về thuốc trong bệnh viện.
* Nhiệm vụ:
- Xây dựng các quy định về quản lý và sử dụng thuốc trong bệnh viện.
- Xây dựng danh mục thuốc bệnh viện, xây dựng và thực hiện các hướng dẫn
điều trị.
- Xác định và phân tích các vấn đề liên quan đến thuốc.
- Giám sát phản ứng có hại của thuốc và các sai sót trong điều trị.
- Thông báo, kiểm soát thông tin về thuốc.
21

32. Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1 Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu
2.1.1 Đối tượng nghiên cứu
- Danh mục thuốc bệnh viện Quân y 7B tỉnh Đồng Nai năm 2015.
- Báo cáo sử dụng thuốc của khoa dược bệnh viện Quân y 7B tỉnh Đồng Nai: số
lượng, giá thuốc, tên INN, tên biệt dược, nguồn gốc, xuất xứ.
2.1.2 Địa điểm nghiên cứu
- Khoa Dược- Bệnh viện Quân Y 7B tỉnh Đồng Nai.
2.1.3 Thời gian nghiên cứu
- Từ tháng 01 đến tháng 12 năm 2015.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1 Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang- Hồi cứu
2.2.2 Các biến số nghiên cứu
Bảng 2.4 Các biến số nghiên cứu
Loại
Cách
TT Tên biến số Định nghĩa thu
biến
thập
Căn cứ theo TT40/11/2014/TT-BYT
1
Nhóm tác chia thành 27 nhóm như Danh mục
Phân loại
Hồi cứu
dụng dược lý thuốc thuộc phạm vi thanh toán của số liệu
quỹ Bảo hiểm y tế
Kinh phí sử
Tính theo công thức: số lượng x đơn Hồi cứu
2 dụng của Biến số
giá số liệu
từng thuốc
3
Thành phần - Thuốc đơn thành phần: trong công
Nhị phân
Hồi cứu
thuốc thức có 1 hoạt chất có hoạt tính. số liệu
22

33. - Thuốc đa thành phần: trong công
thức có > 1 hoạt chất có hoạt tính.
- Thuốc có nguồn gốc sản xuất trong
4
Nguồn gốc nước.
Nhị phân
Hồi cứu
xuất xứ - Thuốc có nguồn gốc sản xuất nước số liệu
ngoài.
- Thuốc có đường dùng là tiêm
Hồi cứu
5 Đường dùng - Thuốc có đường dùng là uống Phân loại
số liệu
- Thuốc có đường dùng khác
- Thuốc biệt dược: Thuốc được xếp
vào gói biệt dược trong danh mục
thuốc trúng thầu tại bệnh viện năm
6
Nhóm Biệt 2015.
Phân loại
Hồi cứu
dược/INN - Thuốc generic: Thuốc được xếp vào số liệu
gói thuốc generic trong danh mục
thuốc trúng thầu tại bệnh viện năm
2015.
Nhóm thuốc - Thuốc có hoạt chất và hàm lượng
7
thường/Gây nằm trong các phụ lục 1, 2 và 3, 4 của
Phân loại
Hồi cứu
nghiện- thông tư 19/2014/TT-BYT số liệu
hướng thần - Các thuốc còn lại
8 Nhóm ABC - Thuốc hạng A (k: 0-75%) Phân loại
Hồi cứu
số liệu
23

34. - Thuốc hạng B (k: 75-90%)
- Thuốc hạng C (k>90%)
Nhóm V, E,
- Thuốc nhóm V
Hồi cứu
9 - Thuốc nhóm E Phân loại
N số liệu
- Thuốc nhóm N
2.2.3 Phương pháp thu thập số liệu
- Hồi cứu sổ sách, tài liệu liên quan đến toàn bộ thuốc tân dược đã được sử dụng
tại bệnh viện Quân Y 7B năm 2015 (cả nhà thuốc bệnh viện), trích từ phần mềm
tại bộ phận thống kê dược gồm:
+ Danh mục thuốc bệnh viện
+ Báo cáo tổng kết bệnh viện năm 2015
+ Các thông tin thu thập gồm: tên thuốc, tên hoạt chất, hàm lượng, dạng bào chế,
đường dùng, đơn vị tính, đơn giá, số lượng, nước sản xuất.
2.2.4 Phương pháp phân tích
- Phương pháp tính tỷ trọng: là phương pháp tính tỷ lệ phần trăm giá trị số liệu
của một hay một nhóm đối tượng số liệu nghiên cứu trên tổng số.
- Phương pháp phân tích danh mục thuốc sử dụng
* Phân tích cơ cấu danh mục thuốc
Các số liệu sau khi được thu thập được đưa vào phần mềm Microsoft Excel
để xử lý và phân tích theo các bước sau:
- Bước 1: Tổng hợp toàn bộ những dữ liệu về danh mục thuốc đã sử dụng năm
2015 trên cùng một bản tính Excel: Tên thuốc (generic và biệt dược); Nồng độ,
hàm lượng; đơn vị tính; đơn giá; số lượng sử dụng; nước sản xuất; nhà cung cấp.
- Bước 2:Tổng hợp số liệu theo các chỉ số cần nghiên cứu:
+ Xếp theo nhóm tác dụng dược lý
24

35. + Xếp theo nước sản xuất
+ Xếp theo tên gốc/tên biệt dược/tên thương mại.
+ Xếp theo các thuốc đơn thành phần/đa thành phần
+ Xếp theo danh mục thuốc nghiện, hướng thần, tiền chất/ thuốc thường
+ Xếp theo đường dùng (uống/tiêm/đường dùng khác)
- Bước 3:Tính tổng số lượng danh mục, trị giá của từng biến số, tính tỷ lệ phần
trăm giá trị số liệu (nếu cần).
* Phân tích ABC
Các bước tiến hành:
- Bước 1: Liệt kê các sản phẩm: gồm N sản phẩm
- Bước 2: Điền các thông tin sau cho mỗi sản phẩm:
+ Đơn giá của từng sản phẩm: gi (i=1,2,3….N)
+ Số lượng các sản phẩm: qi
- Bước 3: Tính số tiền cho mỗi sản phẩm bằng cách nhân đơn giá với số lượng
sản phẩm:
ci = gi x qi
Tổng số tiền sẽ bằng tổng lượng tiền cho mỗi sản phẩm: C = ci
- Bước 4: Tính giá trị % của mỗi sản phẩm bằng cách lấy số tiền của mỗi sản
phẩm chia cho tổng số tiền: pi = ci x100/C
- Bước 5: Sắp xếp lại các sản phẩm theo thứ tự phần trăm giá trị giảm dần
- Bước 6: Tính giá trị % tích luỹ của tổng giá trị cho mỗi sản phẩm (k): bắt đầu
với sản phẩm số 1 sau đó cộng với sản phẩm tiếp theo trong danh sách
- Bước 7: Phân hạng sản phẩm như sau:
+ Hạng A: Gồm những sản phẩm chiếm 75 - 80% tổng giá trị tiền (có k từ 0 -
75%).
25

36. + Hạng B: Gồm những sản phẩm chiếm 15 - 20% tổng giá trị tiền (có k từ 75-
90%)
+ Hạng C: Gồm những sản phẩm chiếm 5 – 10% tổng giá trị tiền (có k > 90%)
Thông thường, sản phẩm hạng A chiếm 10 - 20% tổng sản phẩm; hạng B
chiếm 10 - 20% và 60 - 80% còn lại là hạng C.
* Phân tích VEN
Phân loại các thuốc trong danh mục thành các nhóm:
- Nhóm thuốc sống còn (Vital – V): gồm các thuốc dùng để cứu sống người
bệnh hoặc các thuốc thiết yếu cho các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cơ bản.
- Nhóm thuốc thiết yếu (Essential – E): gồm các thuốc dùng để điều trị cho
những bệnh nặng nhưng không nhất thiết phải có cho các dịch vụ chăm sóc sức
khỏe cơ bản.
- Nhóm thuốc không thiết yếu (Non-Essential – N): gồm các thuốc dùng để điều
trị những bệnh nhẹ, có thể có hoặc không có trong danh mục thuốc thiết yếu và
không cần thiết phải lưu trữ trong kho.
* Phân tích ma trận ABC/VEN
- Xếp các thuốc V-E-N trong nhóm A thu được các nhóm nhỏ AV, AE, AN. Sau
đó tính tổng số và tỷ lệ phần trăm số lượng thuốc và giá trị sử dụng thuốc trong
mỗi nhóm nhỏ.
- Làm tương tự với các nhóm B và C thu được ma trận ABC/VEN
Bảng 2.5 Ma trận ABC/VEN
V E N
A AV AE AN
B BV BE BN
C CV CE CN
26

37. Các chỉ số phân tích danh mục thuốc
Bảng 2.6 Các chỉ số phân tích
TT Nội dung Chỉ số cụ thể Cách tính
Tỷ lệ % số lượng và kinh phí sử Công thức 1: Tỷ lệ %
dụng theo nhóm tác dụng dược lý thuốc (hoạt chất) từng
nhóm = Số thuốc
Tỷ lệ % số lượng và kinh phí sử
dụng thuốc nội, ngoại (hoạt chất) mỗi nhóm/
Tổng số thuốc hoạt
Tỷ lệ % số lượng và kinh phí sử
Phân tích cơ
dụng thuốc đơn và đa thành phần chất đã sử dụng) *
100%
Tỷ lệ % số lượng và kinh phí sử
1 cấu danh
dụng thuốc theo tên biệt dược và Công thức 2: Tỷ lệ %
mục thuốc
tên INN giá trị sử dụng mỗi
nhóm = (Tổng giá trị
Tỷ lệ % số lượng và kinh phí sử
dụng thuốc theo đường dùng sử dụng của nhóm/
Tổng giá trị sử dụng
Tỷ lệ % số lượng, kinh phí sử dụng
thuốc gây nghiện, hướng tâm thần thuốc toàn viện) *
và tiền chất 100%.
Tỷ lệ % số khoản mục, kinh phí sử Công thức 1: Tỷ lệ %
dụng thuốc nhóm A, B, C thuốc (hoạt chất) từng
nhóm = Số thuốc
Tỷ lệ % giá trị sử dụng kháng sinh
Phân tích
nhóm A (hoạt chất) mỗi nhóm/
2 Tổng số thuốc hoạt
Tỷ lệ % số khoản mục, kinh phí sử
ABC/VEN
dụng thuốc nhóm A theo tác dụng chất đã sử dụng) *
dược lý 100%
Công thức 2: Tỷ lệ %
Tỷ lệ % số khoản mục, kinh phí sử
dụng thuốc nhóm A theo thuốc nội giá trị sử dụng mỗi
27

38. , ngoại nhóm = (Tổng giá trị
sử dụng của nhóm/
Tỷ lệ % số lượng, kinh phí sử dụng
thuốc nhóm V, E, N Tổng giá trị sử dụng
thuốc toàn viện) *
Các thuốc nhóm AN
100%.
Tỷ lệ % số khoản mục, số lượng
hoạt chất, giá trị tiêu thụ
ABC/VEN
2.3 Phương pháp trình bày và xử lý số liệu
- Số liệu sau khi thu thập được mã hóa, làm sạch. Số liệu được nhập bằng phần
mềm Microsoft Excel 2007. Sắp xếp theo mục đích phân tích, tính số liệu, giá trị
và tỷ lệ phần trăm của từng biến.
- Các số liệu trình bày bằng phần mềm Microsoft Word dưới dạng: bảng biểu, đồ
thị, biểu đồ và sơ đồ.
28

39. Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1 Phân tích cơ cấu danh mục thuốc được sử dụng tại Bệnh viện Quân y
7B năm 2015
3.1.1 Cơ cấu về số lượng và giá trị sử dụng của thuốc theo nhóm tác
dụng dược lý
Bảng 3.7 Cơ cấu thuốc theo nhóm tác dụng dược lý trong danh mục thuốc
sử dụng
Số Số Giá trị
TT Nhóm thuốc
lượng Tỷ lệ lượng Tỷ lệ sử dụng Tỷ lệ
hoạt (%) khoản (%) (Tỷ (%)
chất mục VNĐ)
1 Thuốc gây tê, mê 17 7,26 24 6,09 0,16 1,58
Thuốc giảm đau hạ sốt;
chống viêm không
2 steroid; thuốc điều trị 17 7,26 41 1,04 2,12 20,61
gút và các bệnh xương
khớp
Thuốc chống dị ứng và
3 dùng trong các trường 6 2,56 11 2,79 0,15 1,49
hợp quá mẫn
Thuốc giải độc và các
4 thuốc dùng trong trường 1 0,43 1 0,25 0,03 0,03
hợp ngộ độc
5 Thuốc điều trị ký sinh 44 18,8 84 21,32 4,04 39,28
29

40. trùng, chống nhiễm
khuẩn
6
Thuốc điều trị bệnh
2 0,85 02 0,51 0,01 0,14
đường tiết niệu
7
Thuốc tác dụng đối với
7 2,99 11 2,79 0,12 1,13
máu
8 Thuốc tim mạch 21 8,97 35 8,88 0,3 2,91
9
Thuốc điều trị bệnh da
01 0,43 01 0,25 0,03 0,03
liễu
10 Thuốc dùng chẩn đoán 01 0,43 01 0,51 0,12 0,01
11
Thuốc tẩy trùng và sát
02 0,85 03 0,76 0,02 0,23
khuẩn
12 Thuốc lợi tiểu 04 1.71 06 1,52 0,06 0,55
13 Thuốc đường tiêu hóa 36 15,38 60 15,23 0,6 5,8
Hocmon và các thuốc
14 tác động vào hệ thống 11 4,7 17 4,31 0,86 8,41
nội tiết
15
Huyết thanh và globulin
01 0,43 01 0,25 0,04 0,04
miễn dịch
16
Thuốc giãn cơ và ức chế
04 1,71 06 1,52 0,4 1,41
cholinesterase
17
Thuốc điều trị bệnh mắt,
14 5,98 18 4,57 0,16 0,54
tai mũi họng
18
Thuốc chống rối loạn
01 0,43 02 0,51 0,1 0,1
tâm thần
19 Thuốc tác dụng trên 12 5,13 16 4,06 0,11 1,03
30

41. đường hô hấp
Dung dịch điều chỉnh
nước, điện giải, cân
20 bằng acid - base và các 19 8,12 30 7,61 0,26 2,57
dung dịch tiêm truyền
khác
21 Khoáng chất và vitamin 13 5,55 23 5,84 0,99 9,65
Tổng 234 100 394 100 10,27 100
Kết quả phân tích thuốc theo nhóm tác dụng dược lý cho thấy: danh mục
thuốc bệnh viện Quân Y 7B sử dụng năm 2015 gồm 234 hoạt chất và 394 khoản
mục chia thành 21 nhóm tác dụng dược lý. Trong đó: * Về số lượng khoản mục,
hoạt chất:
- Chiếm tỷ lệ cao nhất là nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng và chống nhiễm
khuẩn với 44 hoạt chất và 84 khoản mục chiếm tỷ lệ lần lượt là 18,8% và 39,28%.
- Chiếm tỷ lệ cao thứ hai là nhóm thuốc đường tiêu hóa với 36 hoạt chất và 60
khoản mục chiếm tỷ lệ lần lượt là 15,38% và 15,23%.
- Chiếm tỷ lệ cao thứ ba là nhóm thuốc tim mạch với 21 hoạt chất và 35 khoản
mục chiếm tỷ lệ lần lượt là 8,97% và 8,88%.
- Chiếm tỷ lệ cao thứ tư là nhóm thuốc dung dịch điều chỉnh nước, điện giải, cân
bằng acid - base và các dung dịch triêm truyền khác với 19 hoạt chất và 30 khoản
mục chiếm tỷ lệ lần lượt là 8,12% và 7,61%.
Riêng 4 nhóm này đã chiếm 120/234 hoạt chất chiếm tỷ lệ 51,28% và
209/304 khoản mục chiếm tỷ lệ 53,05% so với tổng số thuốc trong danh mục
bệnh viện đã được sử dụng năm 2015.
* Về giá trị tiền thuốc sử dụng:
31

42. - Chiếm tỷ lệ cao nhất là nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng và chống nhiễm
khuẩn chiếm tỷ lệ 39,28% so với tổng giá trị tiền thuốc đã sử dụng.
- Chiếm tỷ lệ cao thứ hai là nhóm thuốc giảm đau hạ sốt; chống viêm không
steroid; thuốc điều trị gút và các bệnh xương khớp chiếm tỷ lệ 20,61% so với
tổng giá trị tiền thuốc đã sử dụng.
- Chiếm tỷ lệ cao thứ ba là nhóm thuốc khoáng chất và vitamin chiếm tỷ lệ
9,65% so với tổng giá trị tiền thuốc đã sử dụng.
- Chiếm tỷ lệ cao thứ tư là nhóm thuốc hocmon và các thuốc tác động vào hệ
thống nội tiết chiếm tỷ lệ 8,41% so với tổng giá trị tiền thuốc đã sử dụng.
Các tỷ lệ trên cho thấy tỷ trọng sử dụng thuốc cho 3 nhóm ký sinh trùng,
chống nhiễm khuẩn; nhóm giảm đau hạ, hạ sốt, chống việm không steroid; thuốc
điều trị gout và các bệnh xương khớp; nhóm vitamin và khoáng chất đã chiếm
gần 70% kinh phí sử dụng thuốc của bệnh viện. Đặc biệt ở nhóm thuốc giảm đau
tuy chỉ có 41/394 thuốc nhưng giá trị tiền chiếm tới 1/5 tổng kinh phí sử dụng, tỷ
lệ sử dụng và giá trị thuốc kháng sinh cũng cao hơn so với tỷ lệ trung bình của
các bệnh viện 6% [16]. Kết quả tuy cũng phù hợp với mô hình bệnh tật của bệnh
viện năm 2015 nhưng Hội đồng thuốc và điều trị vẫn phải xem xét giảm giá trị sử
dụng của 3 nhóm trên nhất là nhóm ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn để cân đối
ngân sách giữa các nhóm.
32

43. 3.1.2 Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc xuất xứ trong danh mục thuốc sử dụng Bảng
3.8 Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc xuất xứ trong danh mục thuốc sử dụng
Số lượng
Số Giá trị
Tỷ lệ lượng Tỷ lệ sử dụng Tỷ lệ
TT Nhóm thuốc hoạt
% khoản % (Tỷ %
chất
mục VNĐ)
1 Thuốc nội 126 53,85 189 47,97 4,89 47,61
2 Thuốc ngoại 108 46,15 205 52,03 5,38 52,39
Tổng 234 100 394 100 10,27 100
Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc xuất xứ
52%
48%
Thuốc nội
Thuốc ngoại
Hình 3.2 Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc xuất xứ
Kết quả phân tích cơ cấu thuốc theo nguồn gốc xuất xứ cho thấy:
- Thuốc nội gồm 126 hoạt chất chiếm tỷ lệ 53,85%, 189 khoản mục chiếm tỷ lệ
47,97% và chiếm 47,61% tổng kinh phí sử dụng thuốc.
33

44. - Thuốc ngoại gồm 108 hoạt chất chiếm tỷ lệ 40,15%, 205 khoản mục chiếm tỷ lệ
52,03% và chiếm 52,39% tổng kinh phí sử dụng thuốc. Điều này cho thấy việc sử
dụng thuốc nội tại bệnh viện chưa được ưu tiên, việc kiểm soát chi phí sử dụng
thuốc chưa tốt, chi phí sử dụng thuốc ngoại chiếm hơn một nửa tổng kinh phí sử
dụng thuốc một năm của cả bệnh viện. Hội đồng thuốc và điều trị cần xem xét
giảm tỷ lệ sử dụng thuốc ngoại, tăng tỷ lệ sử dụng thuốc nội trong năm 2016 cho
phù hợp với tiêu chí của Bộ Y tế đã đề ra “Người Việt Nam ưu tiên dùng thuốc
Việt Nam” [6].
3.1.3 Cơ cấu thuốc đơn, đa thành phần trong danh mục thuốc sử dụng Bảng
3.9 Cơ cấu thuốc đơn, đa thành phần trong danh mục thuốc đã sử dụng
Số Số Giá trị
TT Chỉ tiêu
lượng Tỷ lệ lượng Tỷ lệ sử dụng Tỷ lệ
hoạt (%) khoản (%) (Tỷ (%)
chất mục VNĐ)
1
Thuốc đơn thành
201 85,9 353 89,59 9,04 88,02
phần
2 Thuốc đa thành phần 33 14,1 41 10,41 1,23 11,98
Tổng 234 100 394 100 10,27 100
Kết quả phân tích thuốc đơn, đa thành phần cho thấy:
- Thuốc đơn thành phần là chiếm chủ yếu cả về số lượng và giá trị tiền sử dụng
với 201 hoạt chất chiếm tỷ lệ 85,9%, 353 khoản mục chiếm tỷ lệ 89,59% và
chiếm 88,02% tổng kinh phía sử dụng thuốc.
34

45. - Thuốc đa thành phần gồm 33 hoạt chất và 41 khoản mục chiếm tỷ lệ lần lượt là
14,1% , 10,41% và chiếm 11,98% tổng kinh phí sử dụng thuốc.
Như vậy, bệnh viện sử dụng thuốc đơn thành phần là chủ yếu. Điều này
phù hợp với tiêu chí đề ra của Bộ Y tế “Ưu tiên sử dụng thuốc đơn thành phần”
[6].
3.1.4 Cơ cấu thuốc theo tên INN và thuốc theo tên biệt dược trong danh mục
thuốc sử dụng
Bảng 3.10 Cơ cấu thuốc theo tên INN, thuốc theo tên biệt dược trong danh mục
thuốc đã sử dụng
Số Số Giá trị
TT Nhóm thuốc
lượng Tỷ lệ lượng Tỷ lệ sử dụng Tỷ lệ
hoạt (%) khoản (%) (Tỷ (%)
chất mục VNĐ)
1
Thuốc theo tên
114 56,71 211 59,77 6,91 76,44
biệt dược
2
Thuốc theo tên
87 43,29 142 40,23 2,12 23,56
INN
Tổng 201 100 353 100 9,04 100
Kết quả phân tích thuốc theo tên INN, tên biệt dược cho thấy:
- Thuốc theo tên biệt dược chiếm 114 hoạt chất với tỷ lệ là 56,71%, 211 khoản
mục chiếm tỷ lệ 59,77% và chiếm 76,44% tổng kinh phí sử dụng thuốc.
- Thuốc theo tên INN chiếm 87 hoạt chất và 142 khoản mục chiếm tỷ lệ lần lượt
43,29%, 40,23% và chiếm 23,56% tổng kinh phí sử dụng thuốc.
Tỷ lệ sử dụng thuốc biệt dược cao hơn thuốc INN 20% gấp 0,6 lần nhưng
giá trị sử dụng lại cao hơn 53% gấp 3 lần. Điều này cho thấy chi phí cho sử dụng
35

46. thuốc biệt dược là rất lớn. Hội đồng thuốc và điều trị cần điều chỉnh giảm tỷ lệ sử
dụng thuốc biệt dược trong năm 2016.
3.1.5 Cơ cấu thuốc theo đường dùng trong danh mục thuốc sử dụng Bảng
3.11 Cơ cấu thuốc theo đường dùng trong danh mục thuốc sử dụng
Số Số
Giá trị sử
lượng Tỷ lệ lượng Tỷ lệ Tỷ lệ
TT Chỉ tiêu dụng
hoạt (%) khoản (%) (%)
(Tỷ VNĐ)
chất mục
1
Thuốc đường
130 55,56 244 61,93 7,08 68,94
uống
2
Thuốc đường
70 29,91 102 25,89 2,79 27,17
tiêm truyền
3
Thuốc đường
34 14,53 48 12,18 0,4 3,89
dùng khác
Tổng 234 100 394 100 10,27 100
Kết quả phân tích thuốc theo đường dùng cho thấy:
- Thuốc đường uống chiếm chủ yếu về số lượng lẫn giá trị sử dụng với 130 hoạt
chất, 244 khoản mục chiếm tỷ lệ lần lượt là 55,56% , 61,93% và chiếm 68,94%
tổng kinh phí tiền sử dụng.
- Thuốc đường tiêm truyền gồm 70 khoản mục chiếm tỷ lệ 29,91%, 102 hoạt chất
chiếm tỷ lệ 25,89% và chiếm 27,17% tổng kinh phí sử dụng.
- Thuốc đường dùng khác gồm 34 hoạt chất và 48 khoản mục chiếm lần lượt
14,53%, 12,18% và chiếm 3,89% tổng kinh phí sử dụng.
Kết quả cho thấy tại bệnh viện thuốc đường uống được ưu tiên sử dụng. Tỷ lệ này
cũng phù hợp với yêu cầu của Bộ Y tế [6].
36

47. 3.1.6 Cơ cấu thuốc gây nghiện, hướng tâm thần và tiền chất, thuốc hạn
chế sử dụng trong danh mục thuốc sử dụng
Bảng 3.12 Cơ cấu thuốc gây nghiện, hướng tâm thần và tiền
chất, thuốc hạn chế sử dụng trong danh mục thuốc sử dụng
Số Số Giá trị
TT Chỉ tiêu
lượng Tỷ lệ lượng Tỷ lệ sử dụng Tỷ lệ
hoạt (%) khoản (%) (Tỷ (%)
chất mục VNĐ)
Thuốc gây nghiện,
1 hướng tâm thần và 10 4,27 15 3,81 0,14 1,36
tiền chất
2
Thuốc hạn chế sử
6 2,56 7 1,78 0,31 3,02
dụng
3 Thuốc khác 218 93,17 372 94,41 9,82 95,62
Tổng 234 100 394 100 10,27 100
Kết quả phân tích thuốc gây nghiện, hướng tâm thần và tiền chất, thuốc hạn
chế sử dụng cho thấy:
- Thuốc gây nghiện, hướng tâm thần và tiền chất chiếm 10 hoạt chất chiếm tỷ lệ
4,27% , 15 khoản mục chiếm tỷ lệ 3,18% và chiếm 1,36% giá trị tiền sử dụng.
- Thuốc hạn chế sử dụng gồm 6 hoạt chất và 7 khoản mục chiếm tỷ lệ lần lượt là
2,56%, 1,78% và chiếm 3,02% tổng kinh phí tiền sử dụng.
3.2 Phân tích danh mục thuốc sử dụng theo phương pháp ABC/VEN
3.2.1 Phân tích danh mục thuốc sử dụng theo phương pháp ABC
Sử dụng phương pháp phân tích ABC với toàn bộ các thuốc sử dụng tại
Bệnh viện quân Y 7B năm 2015, kết quả được thể hiện ở bảng 3.13:
37

48. Bảng 3.13 Kết quả phân tích ABC
Nhóm Số lượng khoản Tỷ lệ (%) Giá trị sử dụng Tỷ lệ (%)
mục thuốc (Tỷ VNĐ)
A 45 11,42 8,02 78,09
B 78 19,8 1,67 16,26
C 271 68,78 0,58 5,65
Tổng 394 100 10,27 100
Phân tích ABC theo số giá trị sử dụng
6%
16%
A
B
C
78%
Hình 3.3 Kết quả phân tích ABC theo giá trị sử dụng
Kết quả phân tích ABC cho thấy:
- Nhóm A gồm 45 khoản mục chiếm tỷ lệ 11,42%và chiếm 78,09% giá trị tiền
thuốc sử dụnglà hợp lý.
- Nhóm B gồm 78 khoản mục chiếm tỷ lệ 19,8% và chiếm 16,26% giá trị tiền
thuốc sử dụng.
- Nhóm C chiếm phần lớn số lượng khoản mục là 271 chiếm tỷ lệ 68,78% nhưng
với kinh phí sử dụng thấp nhất chiếm 5,65% tổng giá trị tiền sử dụng.
38

49. Các thuốc nhóm A chỉ chiếm một số lượng nhỏ về số lượng nhưng chiếm
chủ yếu về kinh phí sử dụng thuốc nên cần được Hội đồng thuốc và điều trị quan
tâm, phân tích để giảm chi phí điều trị cho bệnh nhân.
Các thuốc trong nhóm A gồm các nhóm tác dụng dược lý được thể hiện ở
bảng sau:
Bảng 3.14 Cơ cấu thuốc nhóm A theo tác dụng dược lý
Số thuốc Thành tiền
Số Giá
TT Nhóm điều trị lượng Tỷ lệ trị Tỷ lệ
khoản (%) (Tỷ (%)
mục VNĐ)
Thuốc giảm đau hạ sốt; chống viêm
1 không steroid; thuốc điều trị gút và 9 20 1,96 24,44
các bệnh xương khớp
2
Thuốc điều trị ký sinh trùng, chống
15 33,33 3,57 44,51
nhiễm khuẩn
3
Thuốc chống dị ứng và dùng trong
1 2,22 0,11 1,37
các trường hợp quá mẫn
4 Thuốc tim mạch 4 8,89 0,2 2,49
5 Thuốc dùng chẩn đoán 1 2,22 0,11 1,37
6 Thuốc đường tiêu hóa 4 8,89 0,3 3,74
7
Thuốc giãn cơ và ức chế
1 2,22 0,09 1,12
cholinesterase
8 Thuốc điều trị bệnh mắt, tai mũi họng 1 2,22 0,07 0,87
9 Thuốc tác dụng trên đường hô hấp 1 2,22 0,05 0,62
10 Hocmon và các thuốc tác động vào hệ 4 8,89 0,68 8,48
39

50. thống nội tiết
Dung dịch điều chỉnh nước, điện giải,
11 cân bằng acid - base và các dung dịch 1 2,22 0,06 0,75
tiêm truyền khác
12 Khoáng chất và vitamin 1 2,22 0,82 10,22
Tổng 45 100 8,02 100
Kết quả phân tích cơ cấu nhóm A theo tác dụng dược lý cho thấy:
- Nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn chiếm tỷ lệ cao nhất về
số lượng khoản mục lẫn giá trị tiền sử dụng, gồm 15 khoản mục chiếm tỷ lệ
33,33% và 44,51% giá trị sử dụng.
- Thuốc giảm đau hạ sốt; chống viêm không steroid; thuốc điều trị gút và các
bệnh xương khớp chiếm tỷ lệ cao thứ hai với 9 khoản mục chiếm tỷ lệ 20% và
24,44% giá trị tiền sử dụng.
- Khoáng chất và vitamin tuy chỉ có 1 khoản mục nhưng chiếm tới 10,22% giá trị
sử dụng.
- Hocmon và các thuốc tác động vào hệ thống nội tiết gồm 4 khoản mục chiếm tỷ
lệ 8,89% và 8,48% giá trị sử dụng.
- Thuốc tim mạch, thuốc đường tiêu hóa đều gồm 4 khoản mục chiếm tỷ lệ
8,89% với giá trị sử dụng lần lượt là 2,49% và 3,74%.
- Còn lại là các nhóm thuốc dùng để chẩn đoán, thuốc giãn cơ, thuốc điều trị
bệnh mắt, tai mũi họng, hô hấp và dung dịch tiêm truyền.
Kết quả trên cho thấy thuốc kháng sinh, giảm đau và vitamin được sử dụng
nhiều tại bệnh viện, phù hợp với mô hình bệnh tật của bệnh viện năm 2015. Tuy
nhiên, việc sử dụng nhiều thuốc kháng sinh, giảm đau trong điều trị dễ dẫn đến
tình trạng phụ thuộc thuốc, kháng kháng sinh, lạm dụng kháng sinh, giảm đau nên
bệnh viện cần xem xét để giảm tỷ lệ này trong năm 2016, có biện pháp
40

51. để quản lý chặt chẽ việc sử dụng những thuốc này. Bên cạnh đó việc sử dụng
nhiều thuốc vitamin tổng hợp cũng cần Hội đồng thuốc và điều trị quan tâm để
tránh việc sử dụng vitamin như một thói quen của bác sỹ, làm giảm phần nào chi
phí trong điều trị cho bệnh nhân.
Bảng 3.15 Kháng sinh nhóm A được sử dụng tại bệnh viện
Phân nhóm
Số thuốc Thành tiền
TT Số lượng Tỷ lệ Giá trị Tỷ lệ
điều trị
khoản mục ( %) ( Tỷ VNĐ) (%)
1 β - lactam 13 86,66 3,38 94,68
2 Aminoglycosid 1 6,67 0,11 3,08
3 Macrolid 1 6,67 0,08 2,24
Tổng 15 100 3,57 100
Kết quả phân tích kháng sinh nhóm A cho thấy:
- Nhóm B- lactam chiếm chủ yếu về số khoản mục và giá trị sử dụng với 13
khoản mục chiếm tỷ lệ 86,66% và 94,68% giá trị sử dụng.
- Nhóm aminogycosid và macrolid gồm 1 khoản mục chiếm tỷ lệ 6,67% và lần
lượt chiếm 3,08%, 2,24% giá trị sử dụng.
Kết quả trên phản ánh rõ việc sử dụng kháng sinh tại bệnh viện hiện chỉ tập
trung vào một nhóm dễ dẫn đến tình trạng lạm dụng thuốc. Hội đồng thuốc cần
quản lý chặt chẽ việc sử dụng thuốc kháng sinh đặc biệt là những kháng sinh thế
hệ mới tại bệnh viện.
41

52. Bảng 3.16 Cơ cấu thuốc nhóm A theo nguồn gốc xuất xứ
Số thuốc Hoạt chất Thành tiền
Số Số
Giá trị sử
TT Nhóm thuốc lượng Tỷ lệ lượng Tỷ lệ Tỷ lệ
dụng (Tỷ
khoản (%) hoạt (%) (%)
VNĐ)
mục chất
1 Thuốc nội 23 51,11 22 51,16 3,69 46
2 Thuốc ngoại 22 48,89 21 48,84 4,33 54
Tổng 45 100 43 100 8,02 100
Kết quả phân tích cơ cấu thuốc nhóm A theo nguồn gốc xuất xứ cho thấy:
- Thuốc nội gồm 23 khoản mục, 22 hoạt chất chiếm tỷ lệ lần lượt là 51,11%,
51,16% và chiếm 46% tổng giá trị sử dụng.
- Thuốc ngoại gồm 22 khoản mục, 21 hoạt chất chiếm tỷ lệ lần lượt là 48,89%,
48,84% và chiếm 54% tổng giá trị sử dụng.
3.2.2 Phân tích danh mục thuốc sử dụng theo phương pháp VEN
Bảng 3.17 Kết quả phân tích VEN
Số thuốc Hoạt chất Thành tiền
Nhóm Số khoản Tỷ lệ Số hoạt Tỷ lệ Giá trị sử dụng Tỷ lệ
mục % chất % ( tỷ VNĐ) %
V 41 10,41 27 11,54 1,76 17,14
E 303 76,9 170 72,65 7,44 72,44
N 50 12,69 37 15,81 1,07 10,42
Tổng 394 100 234 100 10,27 100
42

53. Phân tích VEN theo giá trị sử dụng
10% 17%
V
E
N
73%
Hình 3.4 Kết quả phân tích VEN theo giá trị sử dụng
Kết quả phân tích VEN cho thấy:
- Nhóm V gồm 41 khoản mục, 27 hoạt chất chiếm tỷ lệ lần lượt là 10,41%,
11,54% và chiếm 17,14% tổng giá trị sử dụng.
- Nhóm E chiếm tỷ lệ cao nhất gồm 303 khoản mục, 170 hoạt chất chiếm tỷ lệ lần
lượt là 76,9%, 72,65% và chiếm 72,44% tổng giá trị sử dụng.
- Nhóm N gồm 50 khoản mục, 37 hoạt chất chiếm tỷ lệ lần lượt là 12,69%,
15,81% và chiếm 10,42% tổng giá trị sử dụng.
Như vậy để bệnh viện quản lý tốt công tác sử dụng thuốc thì các thuốc
nhóm E phải được Hội đồng thuốc và điều trị đặc biệt quan tâm trong xây dựng
danh mục thuốc năm 2016 vì nhóm E chiếm phần lớn chi phí sử dụng thuốc đồng
thời cần xem xét giảm tỷ lệ nhóm N xuống dưới 10%.
43

54. 3.2.3 Phân tích danh mục thuốc sử dụng theo phương pháp ma ABC/VEN
Bảng 3.18 Kết quả phân tích ma trận ABC/VEN
Số thuốc Hoạt chất Thành tiền
Nhóm Số lượng Tỷ lệ Số lượng Tỷ lệ Giá trị sử dụng Tỷ lệ
khoản mục (%) hoạt chất (%) (Tỷ VNĐ) (%)
V 7 1,78 7 2,99 1,42 13,83
A E 35 8,89 29 12,39 5,78 56,28
N 3 0,76 3 1,28 0,83 8,08
V 12 3,05 10 4,27 0,26 2,53
B E 58 14,72 53 22,65 1,24 12,07
N 8 2,03 8 3,42 0,17 1,66
V 22 5,58 10 4,27 0,08 0,78
C E 210 53,3 88 37,61 0,43 4,19
N 39 9,89 26 11,11 0,06 0,58
Tổng 394 100 234 100 10,27 100
Kết quả phân tích ma trận ABC/VEN cho thấy :
* Về số lượng khoản mục, hoạt chất:
- Nhóm A: nhóm AE chiếm tỷ lệ cao nhất với 35 khoản mục và 29 hoạt chất
chiếm tỷ lệ lần lượt là 8,89%, 12,39%.
- Nhóm B: nhóm BE chiếm tỷ lệ cao nhất với 58 khoản mục và 53 hoạt chất
chiếm tỷ lệ lần lượt là 14,72%, 22,65%.
- Nhóm C: : nhóm CE chiếm tỷ lệ cao nhất với 210 khoản mục và 88 hoạt chất
chiếm tỷ lệ lần lượt là 53,3%, 37,61%.
*Về giá trị sử dụng:
- Nhóm A: nhóm AE chiếm tỷ lệ sử dụng cao nhất là 56,28%.
- Nhóm B: nhóm BE chiếm tỷ lệ sử dụng cao nhất là 12,07%.
44

55. - Nhóm C: nhóm CE chiếm tỷ lệ sử dụng cao nhất là 4,19%.
Phân tích các thuốc trong nhóm AN để tìm hiểu rõ hơn về nhóm thuốc
này.
Bảng 3.19 Các thuốc trong nhóm AN
Đơn
Giá trị sử Số đơn
Nước sản
Tên thuốc Tên hoạt chất dụng (Tỷ vị sử
vị xuất
VNĐ) dụng
Calciliffe Calci D, vitamin D3 Lọ 0,64 91559 VN
Agi-neurin Vitamin B1, B6, B12 Viên 0,1 173460 VN
Ibatonic Sắt+ vitamin Viên 0,08 43081 VN
Kết quả phân tích các thuốc trong nhóm AN cho thấy :
Nhóm thuốc AN gồm 3 thuốc thuộc 1 nhóm duy nhất là nhóm khoáng chất và
vitamin. Trong đó, thuốc calciliffe chiếm tỷ lệ cao nhất vềgiá trị sử dụng là
78,05%, sau đó đến agi- neurin, ibatonic chiếm lần lượt với tỷ lệ là 12,2% và
9,75% tổng giá trị tiền sử dụng của nhóm thuốc AN.
45

56. Chương 4. BÀN LUẬN
4.1 Về cơ cấu số lượng và giá trị sử dụng của danh mục thuốc sử dụng
tại Bệnh viện Quân Y 7B năm 2015 theo một số chỉ tiêu
4.1.1 Cơ cấu thuốc theo nhóm tác dụng dược lý
Danh mục thuốc sử dụng tại Bệnh viện Quân Y 7B năm 2015 có 394
khoản mục, 234 hoạt chất, tổng kinh phí sử dụng là 10,2 tỷ đồng phân loại thành
21 nhóm theo tác dụng điều trị. Kết quả này hoàn toàn phù hợp với mô hình bệnh
tật của bệnh viện. Bệnh viện Quân y 7B là bệnh viện hạng II với đối tượng phục
vụ chủ yếu là các bệnh nhân thuộc nhóm bệnh nhiễm khuẩn, hô hấp, huyết áp,
tim mạch, tiểu đường và đa chấn thương.
Trong danh mục thuốc đã sử dụng chiếm tỷ lệ cao nhất về số lượng và giá
trị tiêu thụ là nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn chiếm tỷ lệsố
lượng - giá trị sử dụng là 21,32% - 39,28%.
So với kết quả của một số bệnh viện: Kết quả này cao hơn hẳn bệnh viện
354 năm 2010 [28], bệnh viện quận 5 thành phố Hồ Chí Minh [11] và bệnh viện
đa khoa huyện Nga Sơn năm 2014 [26] về cả số lượng và giá trị sử dụng với tỷ lệ
số lượng- giá trị sử dụng của ba bệnh viện này lần lượt là 19,83%- 19,12%; 15,73
- 8,64%; 11,62- 35,16%. Tại hai bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Cạn năm 2014 [13]
thì tỷ lệ sử dụng thấp hơn nhưng giá trị sử dụng lại cao hơn với tỷ lệ số lượng- giá
trị sử dụng là 16,1- 51,4%. Tuy nhiên, so với kết quả của bệnh viện đa khoa Bà
Rịa - Vũng Tàu năm 2014 [14] lại cho kết quả khá tương đồng với bệnh viện
Quân y 7B về giá trị cũng như số lượng sử dụng của nhóm thuốc điều trị ký sinh
trùng, chống nhiễm khuẩn với tỷ lệ 21,32% - 38,75%.
46

57. So với mô hình khám chữa bệnh của bệnh viện cũng như phác đồ điều trị
mà Hội đồng thuốc và điều trị đã thông qua thì đây là kết quả tương đối hợp lý.
Kết quả phân tích cho thấy trong nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm
khuẩn thì thuốc kháng sinh được sử dụng chủ yếu thuộc nhóm β - lactam với tỷ lệ
số lượng - giá trị sử dụng của nhóm này là 86,66% - 94,68%. Trong khi đó tại
bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Kạn năm 2014 [13] tỷ lệ này chỉ chiếm 31,5% -
58,3% về số lượng- giá trị sử dụng.
Nguyên nhân của việc kháng sinh, đặc biệt là nhóm β - lactam được sử
dụng nhiều tại bệnh viện có thể được lý giải do các nguyên nhân sau: bệnh nhân
nội trú đa phần là bị tai nạn gãy tay, chân thường phải sử dụng kháng sinh trước,
trong và sau khi mổ; kháng sinhnhóm β - lactam cho hiệu quả điều trị cao, ít gây
tác dụng phụ, bệnh nhân ít bị dị ứng với nhóm thuốc này, số lượng mặt thuốc
phong phú. Ngoài ra, bệnh nhân đến khám ngoại trú chiếm một lượng lớn là các
bệnh về đường hô hấp, nhiễm khuẩn nên tỷ lệ sử dụng kháng sinh của bệnh viện
khá cao.
Tuy nhiên, liệu việc sử dụng kháng sinh có bị lạm dụng hay không là câu
hỏi mà Hội đồng thuốc và điều trị tại bệnh viện cần quan tâm. Với việc ưu tiên sử
dụng kháng sinh thế hệ mới, kê đơn theo thói quen, trình độ của bác sỹ thì việc
kháng sinh bị lạm dụng là có thể xảy ra.
Kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, tỷ lệ sử dụng thuốc kháng sinh tại
bệnh viện Quân Y 7B còn cao hơn bệnh viện quân Trung ương 108 năm 2010 là
6% [21], 38 bệnh viện đa khoa năm 2009 là 6,68% [16],bệnh viện Quân Y 110
năm 2013 là 11% [25]. Nguyên nhân được chỉ ra ở đây là gì cũng là điều cần
được bàn tới và có hướng khắc phục để giảm tỷ lệ sử dụng kháng sinh. Gần như
việc kê kháng sinh phụ thuộc hoàn toàn vào quyết định của bác sỹ mà không có
một sự quản lý nào cụ thể của Hội đồng thuốc và điều trị. Các thuốc kháng sinh
47

58. thường sử dụng là thuốc ngoại nên chi phí cao, giá thành của kháng sinh sản xuất
trong nước bệnh viện sử dụng trong năm 2015 cũng không có sự chênh lệch về
giá nhiều so với thuốc nhập khẩu. Bệnh nhân nằm điều trị nội trú gần như đều sử
dụng kháng sinh, không chỉ một mà thườngphối hợphai hay nhiều kháng sinh
trong phác đồ điều trị. Kháng sinh thế hệ mới được lựa chọn nhiều cho bệnh nhân
đa chấn thương là mặt bệnh chiếm tỷ lệ cao thứ hai trong mô hình bệnh tật của
bệnh viện. Tựu lại của những nguyên nhân trên dẫn đến tình trạng thuốc kháng
sinh chiếm tỷ lệ lớn về số lượng và giá trị tiêu thụ tại bệnh viện trong năm 2015.
Những vấn đề này cần được Hội đồng thuốc và điều trị quan tâm khắc phục để
giảm tỷ lệ sử dụng kháng sinh, tránh việc sử dụng kháng sinh khi không thực sự
cần thiết, giảm tỷ lệ kháng thuốc cho cộng đồng và người bệnh.
Bên cạnh nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn thì các
nhóm thuốc tim mạch, dung dịch điều chỉnh nước điện giải, cân bằng acid- base,
dung dịch tiêm truyền, hocmon và các thuốc tác động vào hệ thống nội tiết, nhóm
khoáng chất và vitamin cũng chiếm một tỷ lệ lớn về số lượng và giá trị sử dụng.
Nhóm thuốc tim mạch chiếm tỷ lệ số lượng - giá trị sử dụng là 8,08% -
2,91% . Kết quả này thấp hơn bệnh viện đa khoa Bà Rịa - Vũng Tàu năm 2014
[14] (16,05%- 12,62%), bệnh viện quận 5 thành phố Hồ Chí Minh năm 2014
[11] (10,28%- 33,89%), bệnh viện đa khoa huyện Nga Sơn năm 2014 [26]
(10,09%- 5,43%). Giá trị sử dụng cũng thấp hơn bệnh viện Quân Y 110năm 2013
(16,6%) [25].
Nhóm dung dịch điều chỉnh nước điện giải, cân bằng acid- base, dung dịch
tiêm truyền chiếm tỷ lệ số lượng- giá trị sử dụng là 7,61- 2,57%. Về số lượng sử
dụng thì tỷ lệ này cao hơn bệnh viện đa khoa huyện Nga Sơn năm 2014 [26] với
tỷ lệ 5,2% nhưng lại thấp hơn nhiều bệnh viện này về kinh phí sử dụng
48

59. 11,18% vì thuốc tại nhóm này bệnh viện Quân Y 7B sử dụng là các thuốc sản
xuất trong nước có giá thành rẻ. Kết quả này cũng khá tương đồng với các bệnh
viện đa khoa tỉnh Bắc Kạn năm 2014 [13], bệnh viện đa khoa Bà Rịa - Vũng Tàu
năm 2014 [14] với tỷ lệ sử dụng lần lượt là 7,3%, 7,7%.
Nhóm hocmon và các thuốc tác động vào hệ thống nội tiết sử dụng tại bệnh
viện Quân y 7B năm 2015 là 4,31% về số lượng. Tỷ lệ về số lượng sử dụng cao
hơn gần gấp 3 lần bệnh viện quận 5 Hồ Chí Minh [11] là 1,61% nhưng thấp hơn
bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Kạn năm 2014 [13], bệnh viện đa khoa Bà Rịa Vũng
Tàu năm 2014 [14] gần 1,5 lần với tỷ lệ là 6,8% ở cả hai bệnh viện. Về giá trị sử
dụng tại bệnh viện gần bằng với bệnh viện đa khoa Bà Rịa Vũng Tàu năm 2014
[14] với tỷ lệ lần lượt là 8,41- 8,22%, gấp đôi bệnh viện Quân Y 110năm 2013
[25].
So với mô hình bệnh tật thì kết quả này phù hợp về số lượng sử dụng. Tuy
nhiên việc so sánh giữa các bệnh viện cho thấy Hội đồng thuốc và điều trị bệnh
viện cần có sự cân đối giữa số lượng và kinh phí sử dụng cho phù hợp để việc sử
dụng kinh phí mua sắm, dự trữ thuốc men đạt hiệu quả cao hơn.
Nhóm khoáng chất và vitamin chiếm tỷ lệ số lượng - giá trị sử dụng là
5,84% - 9,65%, cao hơn bệnh viện đa khoa Bà Rịa - Vũng Tàu năm 2014 [14]
gấp 1,7 lần về số lượng sử dụng và 5 lần về giá trị sử dụng với tỷ lệ lần lượt là
3,45 - 1,97%;cao hơn 2 lần bệnh viện 354 năm 2010 [27] và bệnh viện Quân Y
110 năm 2013 [25] về giá trị sử dụng; cao gấp 12 lần bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc
Cạn năm 2014 [13]về kinh phí sử dụng cho nhóm này.
Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy nhóm này chỉ chiếm 1/20 số lượng
khoản mục nhưng lại chiếm tới gần 1/10 tổng kinh phí sử dụng thuốc của bệnh
viện trong năm 2015. Vì đây là nhóm thuốc thực sự không cần thiết nhưng lại
49

60. chiếm một tỷ lệ sử dụng và chi phí quá cao. Việc sử dụng thuốc bổ góp phần bổ
sung vitmin và khoáng chất cho bệnh nhân, hỗ trợ nâng cao sức đề kháng, hệ
miễn dịch cho bệnh nhân trong quá trình điều trị, giúp quá trình điều trị đạt hiệu
quả cao hơn. Tuy nhiên, việc sử dụng vitamin nhiều như vậy, đặc biệt vitamin
dạng phối hợp có thực sự cần thiết bởi sử dụng thêm vitamin cho bệnh nhân tức
là tăng thêm chi phí cho điều trị chưa kể đến việc lạm dụng, sử dụng không đúng,
quá liều sẽ gây ra những tác dụng phụ không mong muốn.Chính vì vậy,Hội đồng
thuốc và điều trị tại bệnh viện cần có sự điều chỉnh cho hợp lý trong vấn đề sử
dụng cũng như phân bổ kinh phí chocác thuốc nhóm khoáng chất và vitamin.
Kết quả phân tích nhóm thuốc theo tác dụng dược lý cho thấy trong năm
2015 bệnh viện Quân Y 7B đã sử dụng thuốc còn chưa phù hợp ở nhiều nhóm về
cả số lượng sử dụng lẫn chi phí sử dụng.
Trong năm 2016 bệnh việncần có giải pháp khắc phục để điều chỉnh trong
xây dựng danh mục thuốc nhằm giảm tỷ lệ sử dụng thuốc kháng sinh, thuốc
vitamin, tăng tỷ lệ sử dụng thuốc sản xuất trong nước. Từ đó, hạn chế tình trạng
lạm dụng thuốc kháng sinh, vitamin, thuốc ngoại giúp giảm chi phí trong điều trị.
Bên cạnh đó Hội đồng thuốc và điều trị tại bệnh viện cần có biện pháp trong quản
lý sử dụng thuốc hợp lý hơn, điều chỉnh lại số lượng cũng như giá trị sử dụng các
nhóm thuốc cho cân đối, phù hợp với mô hình bệnh tật của bệnh viện trong đó
đặc biệt quan tâm tới nhóm thuốc ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn, nhóm
vitamin và khoáng chất.
4.1.2 Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc xuất xứ
Tỷ lệ sử dụng thuốc nội - thuốc ngoại gần tương đương nhau là 47,97% -
52,03%, không có sự chênh lệch đáng kể. So với tỷ lệ trung bình sử dụng thuốc
50

61. nội - thuốc ngoại trong ba năm 2010-2011-2012 tại bệnh viện Quân Y 7B là
69,9% - 30,4% [19]. Như vậy, sau 3 năm tỷ lệ sử dụng thuốc ngoại tại bệnh viện
Quân Y 7B đã tăng thêm 22% trong khi tỷ lệ sử dụng thuốc nội lại giảm đi.
Kết quả này cao hơn nhiều bệnh viện như: bệnh viện quận 5 Thành phố Hồ
Chí Minh năm 2014 [11] tỷ lệ sử dụng thuốc ngoại về số lượng- giá trị sử dụng là
11,29 - 15,06%, bệnh viện đa khoa huyện Nga Sơn năm 2014 [26] là 52,29 -
44,24%.
Điều này cho thấy bệnh viện đang đi ngược lại với tiêu chí của Bộ Y tế [6]
khi chưa kiểm soát và ưu tiên sử dụng thuốc nội đồng nghĩa với kết quả kiểm soát
chi phí và sử dụng thuốc của bệnh viện năm 2015 là chưa tốt. Bởi kinh phí dùng
cho thuốc ngoại tại bệnh viện năm 2015 chiếm ½ ngân sách cho toàn bộ kinh phí
mua sắm thuốc, nhưng số lượng thuốc ngoại chỉ bằng ½ thuốc nội. Điều này dễ
gây ra tình trạng thiếu hụt nguồn ngân sách cho bệnh viện trong công tác mua
sắm, dự trữ thuốc men.
Đây là căn cứ để điều chỉnh danh mục thuốc năm 2016 phù hợp hơn về cơ
cấu thuốc nội, ngoại. Cần giảm tỷ lệ sử dụng thuốc ngoại xuống dưới 50%, tăng
tỷ lệ sử dụng thuốc nội lên trên 50%. Cân đối lại kinh phí giữa hai nhóm để đảm
bảo quỹ vốn cho bệnh viện.
Trong nhóm thuốc ngoại được sử dụng thì kháng sinh đường uống và
đường tiêm, thuốc giảm đau, kháng viêm chiếm phần lớn về số lượng và giá trị
tiền sử dụng. Nguyên nhân chủ yếu do tâm lý chuộng thuốc ngoại đem lại hiệu
quả điều trị cao hơn thuốc nội của y bác sỹ; mẫu mã, bao bì, marketing, quảng
cáo cũng là những yếu tố tác động đáng kể đến tâm lý trong việc sử dụng thuốc
ngoại. Điều này vô hình chung dẫn đến việc tăng chi phí tiền thuốc cho bệnh
nhân mà hiệu quả điều trị có cao hơn so với việc sử dụng thuốc nội tương đương
51

62. cùng loại không thì chưa có một sự khẳng định chắn chắn nào. Chính vì điều này
cũng đã tạo ra tâm lý ảo cho người bệnh rằng “sử dụng thuốc kháng sinh, giảm
đau ngoại thì tốt hơn thuốc Việt Nam”. Đây lại là một rào cản rất lớn cho ngành
Dược Việt Nam phát triển.
Tuy nhiên việc thuốc ngoại được sử dụng nhiều tại bệnh viện cũng phần
nào do các thuốc nội chưa đáp ứng được nhu cầu điều trị của bệnh viện. Theo báo
cáo của Cục quản lý Dược hiện trong nước chỉ tập trung vào sản xuất một số
nhóm thuốc với các dạng bào chế đơn giản mà chưa thể sản xuất được các thuốc
chuyên khoa sâu [23] như nhóm thuốc gây mê, nhóm thuốc hocmon và tác động
vào hệ thống nội tiết, các thuốc dùng trong chẩn đoán nên bệnh viện sử dụng
thuốc ngoại cho các nhóm này.
4.1.3 Cơ cấu thuốc đơn, đa thành phần
Tỷ lệ sử dụng thuốc đơn thành phần về số lượng - giá trị sử dụng
là89,59% - 88,02%. Tỷ lệ sử dụng này cao hơn nhiều bệnh viện khác cả về số
lượng lẫn giá trịsử dụng như bệnh viện Trung ương Quân đội 108 năm 2010 [21]
(79,15% - 82,36%), bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Kạn năm 2014 [13](87,8% -
78,8%), bệnh viện đa khoa Bà Rịa - Vũng Tàu năm 2014 [14] (84,44% -
77,1%).
Kết quả này cho thấy bệnh viện ưu tiên sử dụng thuốc đơn thành phần phù
hợp với yêu cầu của Bộ Y tế [5]. Thuốc đa thành phần chủ yếu là các thuốc thuộc
nhóm vitamin, chống nhiễm khuẩn và nhóm thuốc tim mạch chiếm tỷ lệ nhỏ
10,41%. Các thuốc dạng phối hợp và các hoạt chất trong dạng phối hợp đều nằm
trong danh mục thuốc chủ yếu do Bộ Y tế ban hành.
52

63. 4.1.4 Cơ cấu thuốc theo tên INN, biệt dược
Tỷ lệ sử dụng thuốc INN - thuốc biệt dược là 40,23% - 59,77% có sự
chệnh lệch đáng kể. Kinh phí sử dụng thuốc biệt dược là 76,44% cao hơn gấp 3
lần so với thuốc INN.
So với một số bệnh viện, kết quả về kinh phí sử dụng cho thuốc biệt dược
tại bệnh viện quân Y 7B cũng cao hơn bệnh viện 354 Hà Nội năm 2010 [28]
(46,4%) 1,3 lần, bệnh viện đa khoa Bà Rịa - Vũng Tàu năm 2014[14] (26,46%) 3
lần, bệnh viện quận 5 thành phố Hồ Chí Minh năm 2014 [11] (21,33%) 3,5 lần,
bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Kạn năm 2014 [13] (4,5%) 17 lần.
Như vậy, tại bệnh viện Quân Y 7B, chi phí thuốc sử dụng cho thuốc biệt
dược rất lớn, cao hơn rất nhiều so với các bệnh viện cùng tuyến lẫn tuyến trên,
cần phải có sự điều chỉnh giảm xuống dưới 50%. Nguyên nhân chủ yếu của việc
sử dụng thuốc biệt dược nhiều như vậy tại bệnh viện chủ yếu là do tâm lý chủ
quan của bác sỹ, việc lơ là trong quản lý, giám sát của Hội đồng thuốc và điều trị.
Việc sử dụng thuốc biệt dược trong điều trị sẽ làm tăng chi phí tiền thuốc, tăng
gánh nặng kinh tế cho bệnh nhân, chiếm dụng nguồn ngân sách của bệnh viện.
Trong khi đó, nếu cùng một loại thuốc, công dụng, đường dùng thì thuốc INN
hay thuốc biệt dược đều cho hiệu quả tương đương sinh học mà giá thành thuốc
INN rẻ hơn nhiều.Điều này chỉ ra rằng Hội đồng thuốc và điều trị tại bệnh viện
chưa có sự quản lý, giám sát chặt chẽ trong việc kiểm soát chi phí và sử dụng
thuốc biệt dược, thuốc INN.
Kết quả này sẽ là cơ sở để Hội đồng thuốc và điều trị tại Bệnh viện cần có
sự điều chỉnh trong việc xây dựng danh mục thuốc cho Bệnh viện trong năm 2016
được tốt hơn, phù hợp với yêu cầu đề ra của Bộ Y tế theo TT 21/2013/TT-BYT
[7].
53

64. 4.1.5 Cơ cấu thuốc theo đường dùng
Thuốc đường uống chiếm tỷ lệ số lượng - giá trị sử dụng là 61,93% -
68,94%. Trong khi thuốc đường tiêm chiếm tỷ lệ số lượng - giá trị sử dụng là
25,89% - 27,17%, còn lại là các đường dùng khác như thuốc dạng xịt, bôi ngoài
da, thuốc nhỏ mắt, mũi, thuốc dạng đặt … chiếm tỷ lệ nhỏ 12,18% về số lượng.
So với kết quả của bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Kạn năm 2014 [13]thì tỷ lệ số
lượng- giá trị đường uống là 42,2- 5,5%, đường tiêm là 49- 92,4%, bệnh viện đa
khoa tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu năm 2014 [14] tỷ lệ số lượng- giá trị sử dụng đường
uống là 60,8- 44,12%, đường tiêm là 29,65- 46,34%.
Ta thấy, kết quả của mỗi bệnh viện đều có sự khác biệt rõ rệt về đường
dùng. Nếu bệnh viện 7B chiếm phần lớn là thuốc dùng đường uống thì tại bệnh
viện đa khoa tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu năm 2014 nhóm thuốc đường uống và tiêm
được sử dụng cân bằng nhau, còn tại bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Kạn năm 2014
thì nhóm thuốc đường tiêm chiếm gần như tuyệt đối về kinh phí sử dụng.
Tuy nhiên, kết quả này hoàn toàn phù hợp với mô hình khám chữa bệnh
của bệnh viện cũng như tiêu chí mà Hội đồng thuốc và điều trị tại bệnh viện đã đề
ra và đạt yêu cầu của Bộ Y tế “khuyến khích sử dụng thuốc dạng uống” [5]. Ưu
điểm của thuốc đường uống là tiện lợi, dễ sử dụng, dễ bảo quản, dễ mang theo
bên người, được đóng gói và phân thành từng liều rất dễ dàng cho bệnh nhân sử
dụng mà hiệu quả điều trị cao. Trong khi đó thuốc đường tiêm bệnh nhân không
thể tự sử dụng mà cần có sự hỗ trợ của nhân viên y tế cùng các dụng cụ thích hợp,
dễ gây tác dụng phụ, gây đau khi tiêm, nhiễm trùng nơi tiêm, chỉ ưu tiên sử dụng
cho bệnh nhân bị hôn mê, cấp cứu, khi thuốc đường uống không phát huy hiệu
quả. Vì vậy việc sử dụng thuốc đường uống được khuyến khích hơn thuốc đường
tiêm tại bệnh viện.
54

65. 4.1.6 Cơ cấu thuốc gây nghiện, hướng tâm thần và tiền chất, thuốc hạn chế
sử dụng
Trong danh mục thuốc sử dụng tại bệnh viện Quân y 7B thì thuốc gây
nghiện, hướng tâm thần và tiền chất sử dụng làm thuốc chiếm tỷ lệ số lượng - giá
trị sử dụng là 3,81% - 1,36%. Còn thuốc hạn chế sử dụng chiếm tỷ lệ só lượng -
gia strị sử dụng là 1,78% - 3,02%. Đây là những tỷ lệ rất nhỏ, cho thấy việc sử
dụng và dùng thuốc gây nghiện, hướng tâm thần và tiền chất dùng làm thuốc
cũng như thuốc hạn chế sử dụng đã được Hội đồng thuốc và điều trị quản lý,
giám sát chặt chẽ, sử dụng hợp lý, đúng mục đích điều trị.
4.2 Về phân tích danh mục thuốc sử dụng tại Bệnh viện Quân y 7B năm
2015 theo phương pháp ABC, VEN
4.2.1 Phương pháp phân tích ABC
Phương pháp phân tích ABC đóng góp phần quan trọng trong việc xây
dựng danh mục thuốc tại các bệnh viện, giúp Hội đồng thuốc và điều trị đánh giá
về việc sử dụng kinh phí trong việc mua sắm thuốc men. Theo kết quả phân tích
ABC cho ta các giá trị cụ thể sau: Thuốc nhóm A chiếm tỷ lệ số lượng - giá trị sử
dụng là 11,42% - 78,09%, kết quả này gần bằng với bệnh viện Trung ương Quân
đội 108 năm 2010 [21] (12,95% - 79,87%), thuốc nhóm B chiếm tỷ lệ số lượng -
giá trị sử dụng là 19,8% - 16,26%, còn thuốc nhóm C chiếm tỷ lệ số lượng - giá
trị sử dụng là 68,78% - 5,56 %. Như vậy thuốc nhóm A là nhóm chiếm số lượng
nhỏ nhưng lại tiêu tốn một khoản kinh phí lớn giá trị sử dụng, ngược lại thuốc
nhóm A là thuốc nhóm C chiếm một số lượng lớn nhưng giá trị sử dụng thấp hơn
thuốc nhóm A 13 lần.
55

66. Thuốc nhóm A gồm những thuốc chiếm tỷ lệ cao về chi phí, số lượng sử
dụng lớn sẽ là cơ sởquan trọng để Hội đồng thuốc và điều trị xem xét, lựa chọn
thuốc đạt hiệu quả cao mà tiết kiệm được chi phí.
Thuốc nhóm A gồm 45 khoản mục chia thành 11 nhóm theo tác dụng dược lý
trong đó nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn có 15 khoản mục
chiếm tỷ lệ 33,33%. Kết quả này cao hơn bệnh viện Trung ương Quân đội 108
năm 2010 [21] (25,16%), bệnh viện đa khoa huyện Nga Sơn năm 2014 [26]
(17,5%), bệnh viện đa khoa Bà Rịa Vũng Tàu năm 2014 [14] (30,9%). Nhóm
thuốc giảm đau, hạ sốt, chống viêm, thuốc điều trị gout và các bệnh xương khớp
có 9 khoản mục chiếm tỷ lệ 20% cao gấp 4 lần bệnh viện đa khoa huyện Nga Sơn
năm 2104 [26] ( 5%), gấp 3 lần bệnh viện đa khoa Bà Rịa Vũng Tàu năm
2014[14] (5,6%). Nhóm thuốc tim mạch, tiêu hóa, hocmon và các thuốc tác động
vào hệ nội tiết mỗi nhóm có 4 khoản mục chiếm tỷ lệ 8,89%.
Kết quả trên cho thấy Hội đồng thuốc và điều trị đã có sự phân bổ hợp lý
ngân sách cho các nhóm phù hợp với qui mô, mô hình bệnh tật của bệnh viện.
Riêng nhóm thuốc giảm đau, hạ sốt, chống viêm, thuốc kháng sinh cần
xem xét lại đã phù hợp chưa vì kết quả cao hơn rất nhiều một số bệnh viện. Đối
chiếu với mô hình bệnh tật của bệnh viện Quân Y 7B năm 2015, nhóm bệnh
nhiễm khuẩn xếp cao thứ nhất, nhóm chấn thương xếp vị trí thứ hai thì kết quả
này phần nào phản ánh được vì sao hai nhóm thuốc này đượcc sử dụng nhiều.
Tuy nhiên, cũng cần có sự phân tích sâu, tìm hiểu xem liệu việc sử dụng hai
nhóm trên có bị lạm dụng không, việc sử dụng đã được kiểm soát chặt chẽ hay
chưa, kê thuốc giảm đau dựa trên tiêu chí nào, có được Hội đồng thuốc và điều trị
đưa ra hay không để có thể kiểm soát về tần suất, số lượng, liều lượng kê đơn cho
bệnh nhân; trên cơ sở đó mới đánh giá được việc sử dụng có thực sựphù hợp hay
không, hay việc sử dụng nhiều là do bác sỹ kê nhiều nhằm có sự cân chỉnh
56

67. cho đúng vì hiện tỷ lệ sử dụng hai nhóm này cao hơn rất nhiều so với mặt bằng
chung của các viện cùng tuyến.
Việc sử dụng các thuốc nhóm A, cụ thể là thuốc kháng sinh, giảm đau cần
được quản lý chặt chẽ, lựa chọn mua sắm hợp lý, ưu tiên sử dụng thuốc nội là
điều mà Hội đồng thuốc và điều trị cần làm trong xây dựng danh mục thuốc năm
2016 để việc sử dụng thuốc nhóm A được hiệu quả vì đây là nhóm chỉ chiếm một
số lượng thuốc rất ít nhưng lại chiếm gần như toàn bộ kinh phí sử dụngthuốc cho
cả bệnh viện trong năm.
4.2.2 Phương pháp phân tích VEN
Nhược điểm của phương pháp phân tích VEN là việc phân loại, xếp nhóm
V, E, N phụ thuộc chủ yếu vào Hội đồng thuốc và điều trị chứ chưa có một căn
cứ cụ thể, rõ ràng để phân loại chính xác các nhóm V, E, N. Tuy vậy việc đánh
giá, nhận định chính xác, phù hợp của Hội đồng thuốc trong việc phân loại các
nhóm V, E, N sẽ mang lại kết quả phân tích và đánh giá đúng. Ngược lại sẽ dẫn
đến nguy cơ cung ứng thuốc bị gián đoạn hoặc không kịp thời. Từ kết quả phân
tích VEN sử dụng thuốc năm 2015 cho thấy:
+ Thuốc nhóm V chiếm 17,14% giá trị sử dụng thuốc với tỷ lệ này là
không cao.
+ Thuốc nhóm E chiếm 72,44% giá trị sử dụng thuốc là khá cao.
+ Thuốc nhóm N chiếm 10,42 % giá trị sử dụng thuốc.Kết quả này so với
bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Kạn năm 2014 [13]cao hơn 7 lần (1,5%).
Trong đóthuốc nhóm N gồm có 50 khoản mục chia thành 8 nhóm theo tác dụng
dược lý thì chiếm hết 15 khoản mục là thuốc bổ, còn lại là các thuốc khác. Nhóm
này cần được Hội đồng thuốc và điều trị cân nhắc để giảm chi phí hoặc loại bỏ
những thuốc không cần thiết.
57