3. 311/07/14
Για την υλοποίηση του
προγράμματος:
Χωριστήκαμε σε ομάδες, εργαστήκαμε
διερευνητικά και συνεργατικά και
πραγματοποιήσαμε έρευνα σε ποικίλες πηγές.
Περιηγηθήκαμε σε έγκυρες ιστοσελίδες, για να
συγκεντρώσουμε πληροφορίες, κείμενα και κάθε
είδους διαλεκτικό και ιδιωματικό υλικό.
Αξιοποιήσαμε κυρίως τις σχετικές μελέτες της
«Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα».
4. 411/07/14
Επισκεφθήκαμε το Σύλλογο Γυναικών
Πυλαίας, «Καπουτζήδα», όπου
αναζητήσαμε πληροφορίες για το
τοπικό γλωσσικό ιδίωμα και ήρθαμε σε
επαφή με το λαϊκό πολιτισμό της
περιοχής μας.
5. 511/07/14
Στο Σπουδαστήριο Γλωσσολογίας της
Φιλοσοφικής σχολής του Α.Π.Θ
συλλέξαμε κείμενα, πληροφορίες και
βιβλιογραφία για τα Ποντιακά, τα
Τσακώνικα, τα Κατωιταλικά, τα
Κυπριακά, τα Κρητικά και τα Βόρεια
ιδιώματα.
6. 611/07/14
Γράψαμε επιστολές και επικοινωνήσαμε
μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου
με το Πρότυπο Πειραματικό Γ.Ε.Λ.
Ρεθύμνου ζητώντας τη συνδρομή τους
στην απόδοση κειμένων στο κρητικό
ιδίωμα, όπως και με τον Οργανισμό για
τη Διάδοση της Ελληνικής Γλώσσας.
7. 711/07/14
Πραγματοποιήσαμε ημερήσια εκδρομή με
πρώτο σταθμό το Βελβεντό. Εκεί με ξεναγό
μας τον υπεύθυνο του Κέντρου
Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της περιοχής
επισκεφθήκαμε το λαογραφικό μουσείο,
περπατήσαμε στα στενά σοκάκια του χωριού
με τα νεοκλασικά αρχοντικά και τις
μεταβυζαντινές εκκλησίες, απολαύσαμε
παραδοσιακά γλυκίσματα.
8. 811/07/14
Δεύτερος σταθμός, η Κοζάνη και ο πολιτιστικός
σύλλογος «Λάκκος του Μάγγανη», όπου γνωρίσαμε
τη φιλόξενη διάθεση των ανθρώπων αλλά και τη
γλωσσική πολυφωνία του τόπου ακούγοντας από
φυσικούς ομιλητές τις ντοπιολαλιές του νομού:
Βλάχικα, Αρμένικα, Σλαβομακεδονικά, Καππαδοκικά,
Κουβουκλιώτικα, Ποντιακά, Κοζανίτικα. Έτσι
διαπιστώσαμε βιωματικά τη διαφορά που υπάρχει
ανάμεσα σε ιδιώματα, διαλέκτους και ξένες
γλώσσες, καθώς και τη σημασία της γλωσσικής
ποικιλομορφίας. Όσα είδαμε και ακούσαμε τα
βιντεοσκοπήσαμε.
9. 911/07/14
Έτσι, ανακαλύψαμε την πολυμορφία της ενιαίας
Ελληνικής Γλώσσας και τον ανεξάντλητο πλούτο της.
Συνειδητοποιήσαμε ότι η γλώσσα είναι συνυφασμένη
με την ιστορία και τον πολιτισμό, εκφράζει τις αξίες,
το ήθος, τον τρόπο με τον οποίο οι κάτοικοι μιας
περιοχής βιώνουν τον κόσμο και κατανοήσαμε την
ανάγκη διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς και
της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας κάθε τόπου.
Τέλος, γράψαμε εισηγήσεις, πειραματιστήκαμε με την
τεχνολογία και δημιουργήσαμε βίντεο.
11. 1111/07/14
Από το μερτικόν της Κύπρου…
Ποίηση του Κώστα Μόντη
Ελάχιστοι μας διαβάζουν
ελάχιστοι ξέρουν τη γλώσσα μας,
μένουμε αδικαίωτοι κι αχειροκρότητοι
σ’ αυτή τη μακρινή γωνιά,
όμως αντισταθμίζει που γράφουμε Ελληνικά.
Όσα νερά κι αν έχει,
αν ήταν να φοούμαστιν,
Αν ήταν να προσέχουμεν να μεν βρεχούμαστιν
Ίντα ’μ’ που βρέχει;
Βασίλη Μιχαηλίδη, 1960, «Η 9η Ιουλίου 1821 εν Λευκωσία Κύπρου»,
Η Ρωμιοσύνη έν’ φυλή συνόκαιρη του κόσμου,
κανένας δεν εβρέθηκεν γαι να την ηξηλείψει,
κανένας, γιατί σκέπει την ’που τ’ άψη ο Θεός μου.
Η Ρωμιοσύνη έν’ να χαθεί, όντας ο κόσμος λείψει!
12. 1211/07/14
Στα Γκρεκάνικα…
Άντρα μου πάει…
Telo na mbriakeftò na mi' ppensefso
na klafso ce na jelaso telo arte vrài;
ma mali rràggia evò e' nna kantalis
sto fengo e' nna fonaso: o andra mu pai!
o andra mu pai! o andra mu pai!
E antròpi ste' mas pane, ste' ttaràssune!
N'arti kalì 'us torùme ettù s'ena chrono!
è' tui e zoì-mma? è' tui e zoì, Kristè-mu?
Mas pa' 'cì sti Germania klèonta ma pono,
klèonta ma pono, klèonta ma pono!
-Tata, jatì e' nna pai? Pemma, jatì
-Jatì tui ene e zoì, mara pedìa:
O ttechùddhi polemà ce tronni
na lipariasi 'us patrunu mu ti fatìa,
mu ti fatìa, mu ti fatìa!
-Stekuo ti banda ce stekuo itto sono,
steo ettù ma 'sà ce ste penseo sto treno,
penseo sto skotinò ci ti miniera
pu polemònta ecì peseni o jeno,
peseni o jeno, peseni o jeno!
Θέλω να μεθύσω για να μη σκέφτομαι
να κλάψω και να γελάσω θέλω τούτο το
βράδυ
με πολλή οργή να τραγουδήσω
στο φεγγάρι να φωνάξω: ο άντρας μου πάει
ο άντρας μου πάει, ο άντρας μου πάει
Οι άντρες μας πάνε, φεύγουν
αν πάνε όλα καλά, θα ιδωθούμε σ' ένα
χρόνο
Αυτή είναι η ζωή μας, Χριστέ μου
πάνε στη Γερμανία με κλάμα και πόνο
με κλάμα και πόνο, με κλάμα και πόνο
Μπαμπά γιατί πρέπει να πας; Πες μου γιατί;
Γιατί έτσι είναι η ζωή, καημένα παιδάκια
ο φτωχός δουλεύει και ιδρώνει
για να παχύνει τα αφεντικά με τη δουλειά
του
με τη δουλειά του, με τη δουλειά του
Ακούω την μπάντα, ακούω τη μουσική
είμαι εδώ μαζί σας μα σκέφτομαι και το
τρένο
σκέφτομαι το σκοτεινό ορυχείο
όπου δουλεύοντας εκεί πεθαίνει ο κόσμος
πεθαίνει ο κόσμος, πεθαίνει ο κόσμος
13. 1311/07/14
Στα Γκρεκάνικα...
Mia fforà ena papa si’ aklisìa ìpe: “Cino ka èchi
dio màtia na doki ena stus attechùs. Sin aklisìa
ìone i jineka-tu ce to ìkuse. Tin addi mera pirte
enan attechòs so spiti tu papa. I jineka tu èdike
ena mati tu papa. To samba o papa plitìsti ce
aròtise to mati katarò. “Enan attechòs jàvike ce
tu èdika to mati – ipe e jineka-tu. ‘En ìpe ìtu sin
aklisìa?” O papa ìpe: “ Na ìse vloimmèni! Ivò ‘en
to ipa ja emà, ja tus tsènu to ìpa!”
14. 1411/07/14
Στο κρητικό ιδίωμα…
Μια βολά ένας παπάς μια Κυριακή είπε:
«Απού ‘χει δυο ποκάμισα, να δώσει το ένα στσι φτωχούς». Εκειά
στην εκκλησία ήτονε κι η παπαδιά και τ’ άκουσε. Την επαύριο επήγε
ένας φτωχός στο κονάκι του παπά να ζηθιανέψει. Η παπαδια
έβγαλε κι έδωκε του διακονιάρη ένα ποκάμισο του παπά.
-Το Σάββατο ο παπάς επλύθηκε κι εζήτηξε τση γυναίκας του το
καθαρό ντου ποκάμισο.
-Ένας διακονιάρης επέρασε κι έδωκά ντου το ποκάμισό σου, είπε η
γυναίκα ντου. Ετσά δεν το ’πες οψές στην εκκλησία;
Ίντα λες μωρέ εβλοημένη, είπε ο παπάς, θαρρείς πως το’ πα για
μας; Για τσι ξένους το ‘πα.
(βολά=φορά, οψές=χθες, κονάκι=σπίτι, δικονιάρης=επαίτης,
εκειά=εκεί ετσά=έτσι)
15. 1511/07/14
Στην ποντιακή διάλεκτο
Μίαν ένας ποπάς κάποιον Κερεκήν είπεν:
«Δύο καμίσα που εχ, να δι τ’ έναν τοι φτωχούς!»
Σιν εγκλεσίαν έτον και η ποπαδία και άκσεν ατό.
Τ’ άλλον την ημέραν επήεν ένας εφτωχός σι παπά το
σπίτι και γυρεύ. Η ποπαδία έβγαλεν κι έδεκεν άτον το
καμίσ τη ποπά.
Το Σάββατον ελούστεν ο ποπάς κι αράεψεν το
πλυμένον το καμίσ.
- Ένας εφτωχός επέρασεν και έδεκα τον το καμίσ, είπεν
η γαρή ατ’. Αέτσ’ κ’ είπε’ς στην εγκλεσία;
- Εβλογημέντζα, είπεν κι ο ποπάς, εγώ για εμάς ’κ’ είπα
ατο; για την χώραν είπα ’το.
16. 1611/07/14
Απόδοση…
Μια φορά ένας παπάς μια Κυριακή είπε:
“Όποιος έχει δύο πουκάμισα να δώσει το ένα στους φτωχούς”
Στην εκκλησία ήταν η παπαδιά και το άκουσε αυτό. Την άλλη μέρα
πήγε ένας φτωχός στο σπίτι του παπά να ζητιανέψει. Η παπαδιά
έβγαλε και έδωσε στον ζητιάνο ένα πουκάμισο του παπά.
Το Σάββατο ο παπάς πλύθηκε και ζήτησε το καθαρό του
πουκάμισο.
- Ένας φτωχός πέρασε και του έδωσα το πουκάμισο, είπε η γυναίκα
του. Έτσι δεν είπες στην εκκλησία;
- Ευλογημένη, είπε ο παπάς, εγώ δεν το είπα για εμάς, για τους
ξένους το είπα.
