Εργασία μαθήτριας της Α τάξης στο μάθημα των Νέων Ελληνικών

1. Το δημοτικό τραγούδι
Εργασία μαθήτριας της Α΄ τάξης (Α3)
1ο Γ/Σ Πυλαίας
2017-2018

2. Οι δημιουργοί του δημοτικού τραγουδιού
• Δεν είναι δημιούργημα ενός ατόμου.
• Είναι ανώνυμη δημιουργία, προϊόν
προφορικής παράδοσης.
• Έχει συλλογικό χαρακτήρα και είναι κοινό
δημιούργημα και κτήμα, πνευματικό εργαλείο
και τρόπος έκφρασης του λαού.

3. Οι δημιουργοί του δημοτικού τραγουδιού
• Ένας αυτοσχέδιος λαϊκός δημιουργός, με στιχουργική επιδεξιότητα και
αναπτυγμένο μουσικό αίσθημα, δημιουργεί από εσωτερική παρόρμηση
κάποιους στίχους, προσαρμοσμένους σε μελωδία γνωστή ή που δημιουργεί ο
ίδιος.
• Στη συνέχεια επαναλαμβάνει το τραγούδι άλλος, προσαρμόζοντάς το στα δικά
του συναισθήματα. Έτσι τροποποιημένο το παραλαμβάνει τρίτος κ.ο.κ. Με τον
καιρό το όνομα του αρχικού δημιουργού ξεχνιέται και το τραγούδι
μετουσιώνεται σε πνευματικό προϊόν της κοινότητας.

4. Οι δημιουργοί του δημοτικού τραγουδιού
• Κάθε νέο τραγούδι είναι συνήθως ανασύνθεση γνωστών παραδοσιακών
στοιχείων, τα οποία ο ανώνυμος δημιουργός διασκευάζει και εμπλουτίζει.
• Περνώντας από γενιά σε γενιά διαμορφώνεται, τροποποιείται ή προσαρμόζεται,
σύμφωνα με τα τοπικά χαρακτηριστικά και τις ιστορικές συνθήκες.

5. Παραλλαγές δημοτικού τραγουδιού
• Η ομήγυρη και η κοινωνική πραγματικότητα αναπλάθει και αναπροσαρμόζει
την παράδοση. Έτσι τα τραγούδια υφίστανται πολλές αλλοιώσεις και γι’ αυτό
σώζονται διάφορες τοπικές παραλλαγές.
• Η μελωδία συνήθως παραμένει αμετάβλητη, παρά την αλλοίωση των στίχων.

6. Παραλλαγές δημοτικού τραγουδιού
• Η σύνθεση νέων μελωδιών δεν είναι εύκολη και συχνά χρησιμοποιούνται παλιές,
γνωστές μελωδίες σε νέα τραγούδια.
• Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι όλες οι μελωδίες των δημοτικών τραγουδιών
διατηρήθηκαν αμετάβλητες στο πέρασμα των αιώνων, ούτε ότι όλες έχουν αρχαία
προέλευση.
• Όσo περισσότερες παραλλαγές παρατηρούνται, τόσο περισσότερο καταξιωμένο είναι
το τραγούδι.

7. Παραλογές δημοτικού τραγουδιού
• Αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία δημοτικών
τραγουδιών.
• Έχουν όμως όλα τα γνωρίσματα που διακρίνουν
γενικά τη δημοτική ποίηση.
• Ως ιδιαίτερη κατηγορία δημοτικών τραγουδιών,
παρουσιάζουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

8. Παραλογές δημοτικού τραγουδιού
• α) είναι συνήθως πολύστιχα ποιήματα με αφηγηματικό και επικολυρικό
χαρακτήρα. Πλησιάζουν κάπως και συγγενεύουν με τα ακριτικά τραγούδια.
• β) ως αφηγηματικά τραγούδια αναπτύσσουν ένα μύθο (=μια υπόθεση, μια
ιστορία) που εξελίσσεται σταδιακά και έχει όλα τα γνωρίσματα και τα στοιχεία
της αφηγηματικής ποιητικής γραφής: αρχή και δέση του μύθου, σταδιακή
εξέλιξη και κορύφωση και, τέλος, λύση
• γ) αντλούν το περιεχόμενό τους από αρχαίους ελληνικούς μύθους, από
νεότερες παραδόσεις, από διάφορα δραματικού χαρακτήρα κοινωνικά
περιστατικά, από την ιστορική μνήμη, ή έχουν υπόθεση εντελώς πλαστή

9. Παραλογές δημοτικού τραγουδιού
• δ) παρουσιάζουν έντονα παραμυθιακά και εξωλογικά στοιχεία, δηλαδή
στοιχεία που η λογική μας δεν τα δέχεται ως πραγματικά και φυσικά
• ε) παρουσιάζουν το χαρακτηριστικό της αφηγηματικής πυκνότητας στην
πλοκή του μύθου, με αποτέλεσμα να διακρίνονται από έναν γρήγορο και γοργό
ρυθμό στην όλη ροή και εξέλιξη του μύθου
• στ) διαφέρουν ριζικά από άλλα αφηγηματικά τραγούδια, γιατί η υπόθεσή τους
παρουσιάζει στοιχεία έντονης δραματικότητας.

10. Παραλογές δημοτικού τραγουδιού
• Του Νεκρού Αδερφού.
• Της Μάνας Φόνισσας.
• Του Γιοφυριού της Άρτας.
• Της Κακιάς Πεθεράς.

11. Δημοτικά τραγούδια με ιστορικό χαρακτήρα
Ιστορικά τραγούδια θεωρούνται όσα έχουν ως
θέμα γεγονότα, όπως κατορθώματα ιστορικών
προσώπων, μάχες, πολεμικές συγκρούσεις,
ναυμαχίες, πολιορκίες και αλώσεις πόλεων,
επιδρομές ληστών και πειρατών, θανατηφόρες
επιδημίες, σεισμούς, αιχμαλωσίες, αρπαγές
παιδιών και πειρατών κ.α. Ελάχιστα είναι αυτά
που εξιστορούν ευχάριστα περιστατικά.

12. Δημοτικά τραγούδια με ιστορικό χαρακτήρα
Διακρίνονται σε:
• Ακριτικά. αναφέρονται στα κατορθώματα των Ακριτών, των φρουρών των ανατολικών συνόρων
της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Είναι τα παλαιότερα ελληνικά δημοτικά τραγούδια που σώζονται
και συγγενεύουν με το έμμετρο αφήγημα του 12ου αι. «Έπος του Διγενή Ακρίτα».
• Κλέφτικα. δημιουργήθηκαν κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, και πιο συγκεκριμένα µετά
τον 16ο αι. όπου η επαναστατική δράση των κλεφτών και των αρματολών αρχίζει να γίνεται όλο
και πιο έντονη. Εκφράζουν την αγωνία του σκλαβωμένου ελληνισμού, την πικρία και τη
θλίψη των σκλαβωμένων, αλλά παράλληλα και τη περήφανη στάση που κρατούν και την
αντίστασή τους στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
• Σατιρικά. Τα έλεγε ο λαός κατά τους κομματικούς αγώνες από τη βυζαντινή ακόμα εποχή.

13. Το δημοτικό τραγούδι σήμερα
• Τα δημοτικά τραγούδια διασώθηκαν με την προφορική παράδοση και τη
δισκογραφία.
• Ζυμώθηκαν με την ελληνική ιστορία, ιδιαίτερα κατά τη μακρά περίοδο της
Τουρκοκρατίας και την επανάσταση του 1821. Αποτέλεσαν έτσι πολύτιμο
συστατικό της ιστορικής πορείας του λαού μας, κρατώντας ζωντανή την εθνική
του μνήμη και την εθνική του συνείδηση.
• Η εμμονή στην παράδοση αποτέλεσε άμυνα στον κατακτητή. Έτσι διατηρήθηκε
η γλώσσα, τα έθιμα, η πίστη κλπ.
• Αυτή αντιστάθηκε και στην εισβολή της δυτικοευρωπαϊκής μουσικής μετά την
απελευθέρωση.

14. Το δημοτικό τραγούδι σήμερα
Σήμερα, η σχετική αδιαφορία για τη μουσική μας κληρονομιά
οφείλεται
• στις τάσεις «εκδυτικισμού» ήδη από τον 19ο αιώνα,
• τη μαζική αστικοποίηση αγροτικών πληθυσμών κλπ.

15. Το δημοτικό τραγούδι σήμερα
Με τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, των ΜΜΕ, της μουσικής «βιομηχανίας» και
την παγκοσμιοποίηση, το δημοτικό τραγούδι βρίσκεται σε κάμψη και πολλοί το
αντιμετωπίζουν σαν «μουσειακό» και «νεκρό» είδος.
Η παραδοσιακή μας μουσική υποτιμάται και περιφρονείται από προκατάληψη και άγνοια
και αποκαλείται απαξιωτικά «έθνικ», «τούρκικη», «βλάχικη», «βαλκανική» κ.ο.κ.
Στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση είναι ο «φτωχός συγγενής» και τη θυμούνται μόνο στις
επετείους.

16. Το δημοτικό τραγούδι σήμερα
• Σε πολλές περιοχές (Κρήτη, Μακεδονία, Ήπειρος κ.α.) η δημοτική μουσική συνεχίζεται
και αναπλάθεται.
• Τα τελευταία χρόνια πολλοί νέοι ενδιαφέρονται για την παράδοση, μαθαίνουν
παραδοσιακά όργανα και η παραδοσιακή μουσική διδάσκεται σε ωδεία, μουσικά
σχολεία και Πανεπιστήμια. Επίσης πολλοί είναι οι καλλιτέχνες και οι πολιτιστικοί
σύλλογοι που αγαπούν, σέβονται και υπηρετούν την παράδοση.

17. Το δημοτικό τραγούδι σήμερα
• Οι παραδοσιακοί, αυτοδίδακτοι «δημοτικοί» τραγουδιστές
και οργανοπαίχτες εμπόδισαν την εξαφάνιση του δημοτικού
τραγουδιού, που δεν σταμάτησε να δημιουργείται. Έχουμε
τραγούδια για τους βασιλιάδες, για τον πόλεμο του 1897,
για τους μακεδονομάχους, για τους βαλκανικούς πολέμους,
για τη Μικρασιατική καταστροφή, για τον πόλεμο του
1940, για την εθνική αντίσταση, μοιρολόγια κλπ.
• Το δημοτικό τραγούδι ενέπνευσε μεγάλους συνθέτες, όπως
τον θεμελιωτή της εθνικής μουσικής σχολής Μανώλη
Καλομοίρη (1883-1962).

18. Το δημοτικό τραγούδι σήμερα
Το δημοτικό τραγούδι δεν θα πάψει να υφίσταται, όσο οι Έλληνες θα συνεχίζουν
• να νοσταλγούν,
• να γιορτάζουν,
• να παντρεύονται,
• να γλεντούν (σε πανηγύρια και όχι μόνο) ή και
• να μοιρολογούν.

19. Στην κοινωνία της παγκοσμιοποίησης
είναι επιτακτική ανάγκη
να γνωρίσουμε και να διατηρήσουμε την παράδοσή μας.

20. Βιβλιογραφικές πηγές
• https://www.slideshare.net/todion1970/ss-66134979
• http://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=News&file=article&id=392
9
• https://paramythades.org/tag/%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%BB
%CE%BF%CE%B3%CE%AD%CF%82/
• https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%84%
CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%84%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BF%
CF%8D%CE%B4%CE%B9
• https://anthobeio.wordpress.com/