Tugas Bahasa Jawa

1. Kenya Naura Syifa Santoso
XI MIPA 5/12
SMA NEGERI 1 PASURUAN
TEMBANG
MACAPAT
i
SMA NEGERI 1 PASURUAN

2. Daftar Isi
Judul.................................................i
Daftar Isi..........................................ii
1.Pangerten Tembang
Macapat..........................................1
2.Filosofi Tembang
Macapat..........................................2
3.Jinise Tembang
Macapat..........................................2
4.Ancase Tembang
Macapat.......................................13
5. Pangerten guru gatra, guru
lagu, guru
wilangan......................................14
6.Unsur
Kebasaan.....................................16
ii
SMA NEGERI 1 PASURUAN

3. Tembang
Macapat
Tembang macapat yaiku karya sastra
Jawa kang awujud tembang utawa
geguritan tradhisional Jawa. Meh padha
karo tembang Jawa ing budaya Jawa, uga
ana karya sastra sing padha ing tlatah
liyane kayata Bali, Sasa, Sundha lan
Madura.
Tembang macapat di lagukake sarta
kaiket ing struktur tartamtu yaiku guru
gatra, guru lagu, lan guru wilangan.
1
SMA NEGERI 1 PASURUAN

4. 1
Maskumambang
Isine yaiku anae sperma teko bapak nang
ovum nang saluran reproduksine ibu.
Ing fase iki, para leluhur ngelakoni adat
lan ritual supaya bayi sing lahir iso sehat
lan nggowo berkah ing keluwarga lan
wong tuwa.
2
Filosofi lan Jinise
Tembang Macapat
Jinise tembang macapat iku ana 11 macem.
Tembang macapat nduweni urutan kang
nggambarake lelakone manungsa, wiwit isih ana ing
kandungan nganti seda.
SMA NEGERI 1 PASURUAN

5. 2
Mijil
Isine yaiku njelasake proses kelahirane
manungsa ing dunya. Lahire manungsa
iki diiringi karo senyum wong tuwa lan
tangisan pertama anake. Lahire
manungsa iki sekaligus lahire 4 nafsu
manungsa. Nafsu ikilah sing nggawe si
anak mberangkang, tengkurep, mlaku,
mblayu, lan liyane.
3
SMA NEGERI 1 PASURUAN

6. 3
Sinom
Sinom berarti godong sing isih enom.
Sinom berarti isih enom (masih muda).
Tembang iki nggambarake masa muda,
masa sing Indah, lan masa sing penuh
harapan lan angan-angan. Tembang iki
berisi nasihat, rasa persahabatan, lan
keramahtamahan.
4
SMA NEGERI 1 PASURUAN

7. 4
Kinanthi
Nggambarake pembentukan jati diri
manungsa wong tuwa pada mulai mikir
gawe maringi pendidikan nang anake
supaya anak-anake iso nggapai cita-
citane. Anak mbutuhake tuntunan gawe
mlaku ing dalan sing bener. Tembang
Kinanthi iki gawe nyampekno suatu cerito
sing isine nasihat sing apik serta kasih
sayang.
5
SMA NEGERI 1 PASURUAN

8. 5
Asmaradana
Tembang Asmaradana asale teko kata
asmara "asmara" lan dahana "api" sing
nduweni arti "api asmara" utawa "cinta
kasih". Tembang iki ngisahno perjalanan
urip manungsa sing ana ing tahap
memadu cinta kasih karo pasangan uripe.
Tembang Asmaradana iki nggambarake
perasaan ati sing bungah utawa rasa pilu
lan sedih amarga di rundung cinta.
6
SMA NEGERI 1 PASURUAN

9. 6
Gambuh
Gambuh iki nduweni makna jumbung
utawa bebarengan. Gambuh nduweni arti
cocok utawa jodoh. Tembang iki
nyeritakake wong sing mari ketemu
pasangan uripe. Gambuh digawe
nyampekno cerita lan nasihat keuripan,
kaya rasa persaudaraan, toleransi, lan
kebersamaan.
7
SMA NEGERI 1 PASURUAN

10. 7
Dhandhanggula
Kata Dhandhanggula asale teko kata
"dhandhang" berharap utawa ngarepno,
tapi ono pisan sing ngarani dhandhang
iki teko kata "gegadhangan" sing artine
"cita-cita", "angan-angan", utawa
"harapan". Kata gula nggambarake rasa
sing legi, indah, utawa bahagia. Hidup iku
sing cukup wae, ora usah mewah.
Manungsa kudu nggoleki kemapanan
sosial kanggo menuhi sandang, pangan
lan papane.
8
SMA NEGERI 1 PASURUAN

11. 8
Durma
Durma nggambarake manungsa sing
wani ngadepi kahuripan. Ngadepi
kahuripan kudu nduweni watak kuat lan
percaya diri. Tembang Durma isine
nasihat supaya ati-ati ing meniti
kahuripan.
9
SMA NEGERI 1 PASURUAN

12. 9
Pangkur
Pangkur iso di padano karo kata mungkur
sing artine "undur diri". Tembang iki
nggambarake manungsa sing wis tuwa
lan wis mulai akeh kemunduran ing fisike.
Awake wis mulai lemah lan ora sekuat
kaya pas usia enom. Tembang pangkur
sering digawe wong jawa gawe nasihati
sing di sampekno karo kasih sayang.
10
SMA NEGERI 1 PASURUAN

13. 10
Megatruh
Megatruh asale saka kata megat "pisah"
lan ruh "nyawa". Dadi, Megatruh iso di
artino "pisahe ruh teko awak manungsa".
Makna sing terkandung yaiku saat
manungsa ngalami kematian.
Tembang iki isine nasihat supaya saben
wong nyiapno diri menuju alam baka sing
kekal lan abadi. Tembang iki digawe
nggambarake rasa penyesalan, duka cita,
utawa kesedihan.
11
SMA NEGERI 1 PASURUAN

14. 11
Pucung
Kata pucung utawa pocung ditafsirno
minangka wong sing seda sing wis ana
ing alam kubur. Tembang iki diibaratno
tahapan terakhir ing kahuripan
manungsa, yaiku ing alam baka.
Tembang iki nyeritakno hal-hal sing lucu
utawi berisi bedek-bedekan gawe
ngehibur ati. Tembang iki isine tentang
nasihat bijak gawe nyelarasno kahuripan
antara manungsa, alam, lingkungan, lan
Tuhan sing Maha Pencipta.
12
SMA NEGERI 1 PASURUAN

15. Ancase Tembang
Macapat
Tembang macapat nduweni nilai
luhur lan nilai budaya. Tembang macapat
iki ancase nuntun perjalanan e manungsa
saka cilik kanthi seda supaya nduweni
kahuripan sing bener lan tentrem.
13
SMA NEGERI 1 PASURUAN

16. Pangerten
Guru Gatra, Guru Wilangan, lan Guru Lagu
14
• Guru Gatra
Guru Gatra yaiku cacahing larik utawa baris saben
bait.
Tuladha: Macapat Asmaradana nduweni 7 guru
gatra.
• Guru Wilangan
Guru Wilangan yaiku cacahing wanda ing saben
sagatra.
Tuladha: Guru Wilangan Asmaradana yaiku
8,8,8,8,7,8,8
• Guru Lagu
Guru Lagu yaiku tibaning swara ing saben
pungkasaning gatra.
Tuladha: Guru Lagu Asmaradana yaiku
a, i , e, a, a, u, a
SMA NEGERI 1 PASURUAN

17. Paugerane
Tembang Macapat
15
SMA NEGERI 1 PASURUAN

18. Tembung Kawi
• Tembung-tembung sing asale
saka Basa Jawa Tengahan/Jawa
Kuno.
• Tembung iki biasane di gunakake
kanggo omongan sabendina, mula
saiki wis arang keprungu.
Tuladha:
° Tembung bathara ateges: dewa
° Tembung gangga ateges: kali,
banyu
° Tembung jalu ateges: lanang
1
16
Unsur Kebasaan
Tembang Macapat
SMA NEGERI 1 PASURUAN

19. Dasanama
• Asale saka tembung "dasan"
ateges sepuluh, "nama" ateges
jeneng utawa aran.
• Dasanama: jeneng e wong utawa
aran siji nduweni jeneng utawa
aran nganti sepuluh (utawa luwih)
kang padha utawa meh padha
tegese.
Tuladha:
° Panggonan padha tegese karo:
gwan, unggwan, don, laya
° Gedhe padha tegese karo: agung,
gora, dhakah, raya, sigrong, murda
° Galak padha tegese karo: rota,
lodra, krura, pragalba, darna,
wiroda
17
2
SMA NEGERI 1 PASURUAN

20. Tembung Garba
• Tembung kang kedadeyan saka
gandhenge tembung loro utawa
luwih.
Tuladha:
°Aneng: Ana+Ing
°Araneki: Aran+Iki
°Jiwangga: Jiwa+Angga
18
3
SMA NEGERI 1 PASURUAN

21. 4
Sandi Asma
• Sandi asma: jenenge pengarang,
pangripta, utawa pujangga kang
diwedharake kang satemene kang
di pilah-pilah adhapur wanda-
wanda utawa aksara-aksara.
Tuladha:
Sandi Asma: Niswatun Jamilah
19
SMA NEGERI 1 PASURUAN

22. 5
Sandi Karsa
• Sandi karsa: ukara kang
diwedharake kang satemene kang
dipilah-pilah adhapur huruf. Sandi
iki digawe medharake cipta,
gagasan ,utawa kekarepan.
Tuladha:
Sandi Asma: Pendidikan
Pepinginan kang samya kae
Esthining tyas maujud
Naning mulya
Dina dina kepungkur
Iku dadi tandhasaneki
Dina kang bakal teka
Ing pangangkah tumus
Kita bangsa Indonesia
Anemahi jaman
Nyrambahi Nuwsantara
20
SMA NEGERI 1 PASURUAN

23. Matur Nuwun
21
SMA NEGERI 1 PASURUAN