Speech on Enhancing Financial Access for Startups by an Economist Byambaa

1. ENTREPRENEURSHIP SUMMIT
2014 оны 11-р сарын 10
Л.Бямбаа
MONGOLIAN
2014
ГАРААНЫ КОМПАНИУДЫН
САНХҮҮЖИЛТИЙН МЕХАНИЗМЫГ
БОЛОВСРОНГУЙ БОЛГОХ НЬ

2. Агуулга
1. Гарааны компаниудын санхүүжилтийн
загвар олон улсад
2. Санхүүгийн зах зээл, санхүүжилт
Монголд
3. Гарааны компаниуд санхүүжилт хэрхэн
татах вэ?

3. Санхүүгийн зах зээл
Санхүүгийн зах
Мөнгөний зах
Хөрөнгийн
зах
Таваарын зах
Компани, аж
ахуйн нэгж
Засгийн
газар
Хөрөнгө
оруулагчид:
банк,
Санхүүжилт даатгал, сан
Хөрөнгө
оруулалт
Forex зах
Дериватив зах
Үл хөдлөх
хөрөнгийн зах

4. Санхүүжилтийн хэрэгсэл
САНХҮҮЖИЛТ: ӨР ТӨЛБӨР
Богино
хугацаат
Банкны зээл
Зээлийн шугам
ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ:
ӨӨРИЙН ХӨРӨНГӨ
Энгийн
хувьцаа
Давуу эрхийн
хувьцаа
Хөрвөх бонд
Дунд хугацаат
Бонд
Зээл
САНХҮҮЖИЛТИЙН ХЭРЭГСЭЛ

5. Санхүүжилтийн загвар олон улсад
30000
25000
20000
15000
10000
5000
0
-5000
Хөгжлийн үе шат дахь компанийн тоо
0 5 10 15 20 25
Дундаж орлого, сая T
Ажиллаж байгаа жил
Гэр бүл
Angel
Crowd
Venture PE funds IPO

6. Хөрөнгө оруулалтын сангийн төрөл
Хөрөнгө
оруулалтын сан
Хувийн хөрөнгө
оруулалтын сан
Венчур сан
Хедж сан
Иргэд, компанийн
орлого
Мэргэжлийн
хөрөнгө оруулагч
Төсөв
ЖДҮ дэмжих төсөл
Мэргэжлийн
хөрөнгө оруулагч
Ашигт малтмалын
орлого
Хувьцаа, багцын
хөрөнгө оруулалт
ЖДҮ-ийг томруулах,
үйл ажиллагааг нь
тэлэх, ХХК
Гарааны
компаниуд
Эрсдэл өндөр,
Эрсдэл тараан
байршуулах
Сан Санг бүрдүүлэх
орлого
Сангийн
зориулалт
Сангийн хугацаа
Богино, дунд
Дунд
Дунд
Богино, дунд
Хувийн
тэтгэврийн сан
Ажилтан, ажил
олгогчийн шимтгэл
Тэтгэврийн
хуримтлал Удаан

7. Компанийн хувьцаа эзэмшигчийн бүтэц
50 50
Үүсгэн байгуулагч Найз
37.5
37.5
5
20
Үүсгэн байгуулагч Найз Ах Опшин
19.5
19.5
13.5 2.6
44.9
Үүсгэн байгуулагч Найз
Ах Опшин
Венчур сан
17.6
17.6
2.4
12.4
20
30
Үүсгэн байгуулагч Найз
Ах Опшин
Венчур сан Олон нийт

8. Кэйс: Twitter
 2006 онд үүсгэн байгуулагдсан Jack
Do r s e y, E v a n Wi l l i ams , B i z
Stone, Noah Glass
 Анх US 57 сая долларын санхүүжилт
авсан
 2009 онд Institutional Venture
Partners and Benchmark Capital,
Union Square Ventures, Spark Capital
and Insight Venture Partners,
 2010 оны 8-р сард Digital Sky
Technologies тэргүүтэй хөрөнгө
оруулагч нараас US 800 сая
долларын санхүүжилт босгосон нь
түүхэнд хамгийн томд тооцогддог.
 2010 оны сүүлчээр US 200 сая
долларын санхүүжилт татсан,
тухайн үед компанийн үнэлгээ US
3.7 тэрбум доллар орчим байсан.
 2011 оны 3 дугаар сард, 35,000
хувьцааг тус бүрийг US 34.50
доллараар зарсан Sharespost,
улмаар компанийн үнэлгээ US 7.8
тэрбум хүрсэн.
 2011 оны 12-р сард, Саудын ханхүү
Alwaleed bin Talal US 300 сая
долларын хөрөнгө оруулалт хийсэн,
тухайн үед үнэлгээ US 8.4 тэрбум
доллар болжээ.
 2013 онд IPO хийхээ зарласан,
хувьцааны үнэ 23-25 ам.доллар
 Нийт зах зээлийн үнэлгээ 25 тэрбум
доллар
 218 сая идэвхит хэрэглэгч

9. Монголын санхүүгийн салбарын байдал
Дан ганц зээл дээр суурилах
нь чөдөр болж байна
Хөгжлийн үе шат дахь компанийн тоо
Холдинг
компани
300
ЖДҮ,
40000
ХК болох ёстой
ХК,
ТОП 20
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
-2000
0 5 10 15 20 25
Дундаж орлого, сая T
Ажиллаж байгаа жил
100%
80%
60%
40%
20%
0%
Монголын санхүүгийн
захад зөвхөн банк л ажиллаж байна
Канад Чили Өмнөд
Солонгос
АНУ Монгол
Даатгал Банк Тэтгэвэр ХОС
28
1
-
21
2008 2009 2010 2011
Банкнаас ААН-д олгосон зээлийн
хэмжээ, их наяд төгрөг
1.6 1.7 1.9
3.1
3.8
2008 2009 2010 2011 2012
Хөрөнгийн биржээр боссон нийт
хөрөнгийн хэмжээ 75 тэрбум
төгрөг

10. Санхүүжилтийн боломж Монголд
 Инновацийн тухай
хууль
 Хөрөнгө оруулалтын
сангийн тухай хууль
 Хувийн ХОС
 Хязгаарлагдмал
зохицуулалттай
 Олон нийтээс мөнгө
татахгүй, зөвхөн өөрийн
хөрөнгөөр хөрөнгө
оруулна
 Хөрөнгө оруулалтын
актив хязгааргүй
 Хамтын ХОС
• Хязгаарлагдмал
• Хэмжээ бага
Гэр бүл,
найз
нөхөд
• Зардал өндөртэй
• Барьцаа шаардлага өндөр
Банкны
зээл
• Гадаад сангууд
• Дотоод сангууд
Хөрөнгө
оруулалт
• Бодлогын дэмжлэг
• ЖДҮ дэмжих сан
Төр засаг

11. Санхүүжилт хэрхэн татах
 Та бизнестээ итгэлтэй
бол хөрөнгө оруулагч
хэзээд олдоно
 Өрсөлдөх орчин:
 М о н г о л о о р
х я з гаарла гда х г ү й ,
үүнтэй адил хөрөнгө
о р у у л а л т
санхүүжилтийн олон
улсын түвшинд харах
хэрэгтэй
 Бизнесийн модель:
г о л д а в у у т а л
(харилцагчийн тоо, цаг
хэмнэх, ашиг орлого
нэмэгдүүлэх гэх мэт)
 Бизнес төлөвлөгөө
 Тооцоо, үндэслэл
 Бизнес, санхүүгийн
зөвлөх, түнш
 Бизнесийн үнэлгээ
 Үнэлж болох юу байна
вэ?

12. Хөрөнгө оруулагч яагаад танд хөрөнгө
оруулах ёстой вэ?
 Хөрөнгө оруулагч
мөнгө өгнө, та
эргүүлээд юу өгөх вэ?
 Хөрөнгө оруулагч
Таны юуг худалдаж
авч байгаа вэ?
 Өгөөж
 Хамгийн багадаа хэд
байх вэ?
 Заавал өндөр байх уу?
 Өсөлт, стратеги
 Стратеги, хэрэгжүүлэх
тактик
 Эрсдэл
 Эрсдэл, бууруулах арга
 Гарах стратеги
 Хэрхэн, хэзээ

13. Хөрөнгө оруулалтын хэлцлийн хэлбэр,
төрөл
Хувилбар 1 Хувьцаа
солилцох
 Хувьцааг шинэ бизнесийн
хувьцаагаар солих
Хувилбар 2 Хувьцаа,
зээл хосолсон
 Шинэ бизнес дээр бага
зэргийн хувь өгөөд удаан
хугацааны зээл авах
 Хувьцаанд хөрвөх зээл
Хувилбар 3 Опшин
 Нөхцөл хангасан
тохиолдолд хувьцааг
үнэгүй, эсвэл тогтсон
үнээр худалдаж авах
Хувилбар 4 Давуу
эрхийн хувьцаа
 Хөрөнгө оруулагчид
давуу эрхийн хувьцаа
зарах
Хувилбар 5 Шууд
хөрөнгө оруулалт
 Хамтран хөрөнгө оруулах
Хувилбар 6 Зээл
 Цэвэр зээл

14. Бизнес үнэлгээний арга, аргачлал
 Хөрөнгөд суурилсан
 Дансны үнэ
 Хөрөнгийн цэвэр үнэ цэнэ
 Орлуулах үнэ
 Худалдан борлогдох үнэ
 Орлогод суурилсан
 Ашгийн үржүүлэгчийн арга
(P/E)
 Хорогдуулсан цэвэр мөнгөн
урсгалын арга (DCF)
 Нөхцөл байдал, хүндрэл
 Татварын болон жинхэн
тайлан давхар хөтөлдөг
 Нягтлан бодох бүртгэлээс
бусад зорилгоор тайлан
бараг гаргаддаггүй
 Зах з э элийн талаар
мэдээлэл хомс
 Оюуны өмчийн бүртгэл,
хамгаалалт сул
 Хийгдэж буй үнэлгээнүүд
 Үнэлгээний үр дүн маш
ялгаатай гардаг
 Үнэлгээнд ач холбогдол
өгдөггүй
14

15. Анхаарах зүйлс
Анхаарах
 Монголчууд эрсдэл авах
чадвар өндөр
 Бизнесийн боломж
өндөр, нээлттэй
 Монголын зах зээлээр
хязгаарлагдах
шаардлагагүй
 Жижиг компаниар
үлдэх, эсвэл том
компанийн жижиг
хувьтай үлдэх
Болгоомжлох
 Техник ур чадвараас
гадна борлуулалт,
маркетинг, бизнесийн
мэдлэг чухал
 Санхүүгээ сайн
төлөвлөх, мэдэхгүй бол
мэддэг хүнээс нь асуу