9789740335467

1. “สรางความคิดความเห็นใหกลมกลืนกับธรรมะไมใชอยูในโลก
จะเอาแตโลกอยางเดียว เราพึ่งไดแคไหน พอทุกขขึ้นมาจริง ๆ พึ่งไมได
ซักอยาง เปนเหตุใหกระทบกระเทือนจิตใจซํ้าซาก”
ขอความขางตนเปนสวนหนึ่งของคําเทศนาของหลวงพอรูปหนึ่ง
ที่ตรงใจผูเขียนมากระหวางที่ลงมือเขียนหนังสือเลมนี้ผูเขียนตั้งใจจะให
“กาวทุกวันดวยจิตวิทยาและธรรมะ”ซึ่งมีเนื้อหาทางจิตวิทยาในหัวขอ
ที่ไดเจาะจงเลือกเปนหนังสือเพื่อใหผูอานเกิดความเขาใจในตัวเองและ
ผูอื่น มีชีวิต มีทาทีที่ถูกตองเกิดความเขาใจในตัวเองในเรื่องตาง ๆ สง
ผลใหกาวหนาทุกวันในภาระ (งาน) ที่รับผิดชอบ และกาวหนายิ่งขึ้น
ทางจิตวิญญาณซึ่งชวยใหมีความสุขที่สงบ โลกและธรรมตางพึ่งพิงกัน
การจัดการไดเหมาะสมในทางโลกดวยวิถีทางจิตวิทยา จะเอื้อใหเกิด
ความกาวหนากาวไดไกลในวิถีของธรรมะ (การปฏิบัติธรรม) ดวย
บทนํา

2. 2 กาวทุกวันดวยจิตวิทยาและธรรมะ
องคสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจาไดเปรียบชีวิตคนเราวาเหมือน
เทียนไขที่จุดแลวสวาง เปลวไฟจะลุกกินไขเทียนและไสไปเรื่อย ๆ
เทียนไขสวางไดเพราะอาศัยปจจัยคือไขเทียนและไส ชีวิตคนเราก็
เหมือนกันเรามีชีวิตไดเพราะอาศัยปจจัยสี่แตก็ไมพอเพียงเพราะวาเรา
อยูในโลกของวัตถุนิยม โลกที่ไรพรมแดน โลกของเทคโนโลยีที่ขาวสาร
สื่อถึงกันอยางรวดเร็ว เราจึงตองอาศัยปจจัยอื่นที่เปนสากล ไดแก
ปจจัยความรูสึกมั่นคงในที่อยูอาศัย ปจจัยความรูสึกไดรับความรักหรือ
เปนสวนหนึ่งของกลุมปจจัยความรูสึกภาคภูมิใจปจจัยความตองการมี
อํานาจและปจจัยความตองการใชศักยภาพอยางสูงสุด(Selfactualization)
บางครั้งใชคําวา ความตองการตระหนักรูในตน
เทียนไขสวางไดเพราะอาศัยปจจัยที่ไมซับซอนมากเหมือน
การดํารงชีวิตมนุษย ชีวิตมนุษยที่หลงอยูในทุกขเพราะติด “กับดัก”
ปจจัยที่ทําใหชีวิตสวางไสว พระพุทธเจาบอกวา เราตองอาศัยปจจัย
ชีวิตจึงจะเดินอยูได ทรงสอนใหอาศัยปจจัยอยางพอประมาณ ใหตั้งอยู
ในทางสายกลางไมใหหยอนไป หรือตึงเกินไป ชีวิตเราที่ทุกขอยูทุกวันนี้
เพราะวาเราตั้งความคิด ความเชื่อ ความเห็นไวผิดวา ตองอาศัยปจจัย
เหลานี้มาก ๆ ชีวิตจึงจะสวางไสวโชติชวง บานที่อยูอาศัยตองไมนอยหนา
เพื่อนบานคนอื่นๆยิ่งใหญยิ่งดีตองมีคนมารักมานิยมชมชอบในตัวของ
เราเราตองมีตําแหนงหนาที่การงานที่ทําใหเกิดภาคภูมิใจหรือเราตองมี
อํานาจ มีขาวของสมบัติเยอะ ๆ ตามที่คนรวยเขามีกัน เพราะคนอื่น ๆ
จะไดยอมรับในตัวเรา และเราตองเปนคนเกง เกงมาก ๆ ดวย
ที่ตรงกันขามกับการตั้งความเห็นที่ผิดวาตองอาศัยปจจัยใหมาก
คือการตั้งความเห็นที่หยอนเกินไปวาชีวิตคนเราไมตองอาศัยปจจัยเหลา
นี้ก็ไดความเห็นเชนนี้อาจจะสวนกระแสของโลกที่ทําใหทุกขแตก็ไมใช

3. บทนํา 3
วาการมีความเห็นผิดตรงกันขามจะทําใหสุขได เทียนไขถาไมมีไขเทียน
อยางพอเพียงและไมมีไสที่ดีก็ดับได ชีวิตคนเราก็เหมือนกัน ถาหยอน
เกินไปโดยไมตองอาศัยปจจัยอะไรเลย เชน ไมตองมีบานของตนเอง
ไมตองใหคนมารัก ไมตองมีความภาคภูมิใจกับงาน ชีวิตของคนผูนั้นก็
อยูไมได เกิดความซึมเศรา มองโลกในแงราย หอเหี่ยวและคอย ๆ ดับ
ไปเหมือนเทียนไขเชนกัน
การเอาแตธรรมะอยางเดียวเมื่อยังมีอยูในโลกของฆราวาสก็
ไมใชสิ่งที่พระพุทธเจาทรงสนับสนุน ความจริงแลวความผิดอยูที่การ
ตีความของคนเราเอง เชน ฆราวาสไปนําเอาขอปฏิบัติของพระภิกษุ
มาใช เมื่อไดโอกาสไปเขาคอรสปฏิบัติภาวนา รูสึกอิ่มเอิบในความสุข
ที่ไดรับเหมือนเพิ่งไดกินอาหารที่แสนอรอยจนมีความสุขมาก ก็นํามา
ปฏิบัติตอที่บานหรือที่ทํางาน จนละเลยภาระหนาความรับผิดชอบของ
ฆราวาสบางคน ลูก ๆ พาลเกลียดพระภิกษุ เพราะเขาใจผิดตามประสา
เด็กวา พระทําใหมารดาของตนไมอยูบาน ไปอยูที่วัดเปนสวนใหญ หรือ
บางคนลูกศิษยพากันหนีไมอยากลงเรียนดวยเพราะทุกครั้งที่ยกตัวอยาง
หรือพูดถึงเนื้อหาจะขามไปเอาเรื่องของธรรมะมาพูดจนนักศึกษาสับสน
ในวิชาที่ลงเรียน
การปฏิบัติภาวนาเปนสิ่งที่พระพุทธเจาทรงสรรเสริญใหกระทํา
ทั้งบริษัทสี่ คือ ภิกษุ ภิกษุณี อุบาสกและอุบาสิกา การไมกลมกลืนของ
การนําธรรมะมาใชในชีวิตโลก ทําใหแทนที่จะพนทุกข ก็กลับไปสราง
ทุกขใหคนอื่นอีก ซึ่งก็จะยอนกลับมาทําใหเราไมพนทุกขซักที ทั้งที่
อุตสาหเขาหาธรรมะแลว
จากการเปนผูสอนวิชาจิตวิทยาการใหการปรึกษา ซึ่งแนนอนวา
ผูเขียนยอมนําทฤษฎีที่เจาตัวมีความเชื่อและศรัทธามาปฏิบัติใชกับ

4. 4 กาวทุกวันดวยจิตวิทยาและธรรมะ
ตนเองทุกครั้งที่อานตําราจิตวิทยาไมวาจะเปนจิตวิทยาแขนงใดผูเขียน
จะเชื่อมโยงตัวอยางหรือทฤษฎีเขากับตัวเองหรือครอบครัวมีหลายเรื่อง
ที่ทําใหรูสึกดีและเชนกัน มีหลายเรื่องที่ทําใหเจ็บปวด เพราะเรื่องของ
ตัวเองตรงกับที่ทฤษฎีกลาวมา จิตวิทยาตะวันตกสอนใหคนเรายอมรับ
อารมณที่ผานเขามาไมควรปฏิเสธและอธิบายกระบวนการของอารมณ
ลบ (เชน อารมณเสียใจมาก) วามีขั้นตอนอยางไร จึงจะลดลงหรือดับ
ไป ตามคําที่ใชกันในธรรมะการนําจิตวิทยาตะวันตกมาใชในโลก เปน
ประโยชนกับผูเขียนมาก เพราะเมื่อไดตกลงใจที่จะนําเอาธรรมมาใชใน
ชีวิตมากขึ้น ผูเขียนพบวาจิตวิทยาตะวันตกและจิตวิทยาตะวันออกมี
รอยตอเนื่องกันอยางพอดี และที่เขียนหนังสือเลมนี้ เพราะตองการ
ถายทอดสิ่งกลาวมาอาจเปนแนวทางที่เกิดประโยชนตอผูสนใจ ที่จะใช
หลักคิดสําคัญของตะวันออกคือหลักธรรมคําสอนของพระพุทธศาสนา
และศาสตรทางตะวันตกคือศาสตรทางจิตวิทยา ทานจะเชื่อในสิ่งที่
ผูเขียนพูด ถาทานไดวิเคราะหตนเองไปดวย เมื่ออานในแตละหัวขอ
รวมทั้งมีการกระทําการอานไดความรูเปนแคสุตมยปญญาปญญาที่เกิด
จากการไดอาน ไดฟง การวิเคราะหตามเปนจินตามยปญญา ปญญาที่
เกิดจากการไดไตรตรอง สําหรับการพิสูจนตามสมมุติฐานของคนอื่น
และการลงมือปฏิบัติจนไดผลกับตนเองเปนภาวนามยปญญา ปญญา
ที่เกิดจากการปฏิบัติ และเปนปญญาที่พระพุทธเจาทรงสรรเสริญมาก
เมื่อผูเขียนไดตกลงใจที่จะไปเขาหลักสูตรอบรมกรรมฐานอยาง
เปนทางการ เพราะจิตใจมีความพรอมที่จะเรียนรู ผูเขียนไดสอบถาม
เพื่อนที่เคยไปปฏิบัติกรรมฐานเธอนุงหมขาววันถือศีล ไปศาลเจาคอนขาง
ประจํา วาจะไปที่ไหนดีระหวางสถานปฏิบัติธรรม 2 แหงที่ไดเลือกไว

5. บทนํา 5
แลวในใจ เธอแนะนําวาดีทั้ง 2 ที่ พรอมใหขอเสนอแนะซึ่งทําใหผูเขียน
ตัดสินใจเลือกไปที่กรุงเทพฯ แทนการไปยังสถานที่หนึ่ง ซึ่งอยูไกลไป
อีก จากประสบการณ 10 วันของการปฏิบัติภาวนาอยางเขมขน ผูเขียน
คอนขางประหลาดใจตนเองที่มีความกาวหนามากเพราะสามารถทําได
คอนขางดี ตั้งแตวันแรกที่อาจารยสอนใหใชจิตดูลมหายใจเขาออกตรง
รูจมูก ตลอด 3 วันเปนการฝกปฏิบัติสมถะภาวนา เฝาดูสัมผัสของ
ลมหายใจเทานั้น ถาจิตเผลอไปคิดเรื่องอื่น เมื่อรูตัวก็ใหดึงกลับมาอยู
กับลมหายใจ เมื่อเริ่มวันที่ 4 จนถึงวันที่ 10 เปนการฝกปฏิบัติวิปสสนา
รับรูเวทนาตามรางกาย ผูเขียนพบวาเวทนาที่รับรูตามกายมีกระแส
เหมือนคลื่นไหลลื่นตลอดกาย แทบไมไดติดขัดเลย เกิดขึ้นตั้งแตเริ่ม
ปฏิบัติวันที่ 4 แตก็ไมไดเลาใหผูใดฟง ในหลักสูตรนี้จะเขมงวดมาก
หามไมใหมีการสื่อสารทั้งภาษาพูดและภาษาทาทาง ไมมีการยิ้ม หรือ
สบตาทักทาย พูดงาย ๆ คือ ใหทําตนเหมือนอยูคนเดียว อนุญาตให
พูดกันไดเฉพาะวันสุดทาย การไปอวดอางประสบการณกับคนที่เพิ่งจะ
พูดกันไดเพียงวันเดียวก็กระไรอยู และปกติก็ไมใชนิสัยของผูเขียนที่จะ
โออวด เพื่อนสนิทจะรูนิสัยนี้ดีและผูเขียนไมกลาที่จะบอกกับอาจารย
ดวยเพราะเกรงวาจะเปนการแสดงตัวอะไรเนี่ยเพียงวันแรกก็สามารถ
รับรูสึกถึงกระแสสั่นสะเทือนไดทั่วรางกาย
จากประสบการณที่ผูเขียนสามารถปฏิบัติไดดี คิดวาตนเอง
กาวหนามาก ตลอด 10 วันของการปฏิบัติภาวนา วันละประมาณ
10 ชั่วโมง ผูเขียนจึงตั้งขอสันนิษฐานวา การมีความเขาใจในจิตวิทยา
ตะวันตกและนํามาประยุกตใชกับตนเองในชีวิตประจําวัน มีผลให
อารมณที่เกี่ยวกับโทสะ ราคะ โลภะ โมหะ ไมออกมาอาละวาดระหวาง

6. 6 กาวทุกวันดวยจิตวิทยาและธรรมะ
ที่นั่งสมาธิอารมณเหลานั้นไดรับการจัดการทางจิตวิทยาและมีชองทาง
ใหระบายออกอยางเหมาะสม ไมเชนนั้นแลว ผูเขียนคงจะไมกาวหนา
อยางรวดเร็วในการปฏิบัติเพียงครั้งแรก
ผูเขียนขอเชิญชวนผูอานมากาวไปดวยกันเพื่อทบทวนการรูจัก
ตนเอง การเขาใจผูอื่น การปรับปรุงตนโดยใชจิตวิทยาและธรรมะ โดย
การนําเสนอจิตวิทยาในรูปของคําศัพท ที่คัดเลือกจากแนวคิดตาง ๆ
รวมถึงเรื่องเลา และหลักคิดทางธรรมะควบคูไปดวยกัน
กาวทันจิตวิทยา กาวใกลธรรม กลาที่จะกาว กาวไดไกล
ดวงมณี จงรักษ

7. “ดูบานนั้นซิ ลูกแตละคนเรียนสูง ๆ กันทั้งนั้น ไมหยิ่งดวยนะ
มีนํ้าใจ และใจบุญกันทั้งบาน”
“พอเปนผอ.โรงเรียนดวยนะแตลูกไปกันคนละทิศละทางรูสึก
วาจะติดยาคนหนึ่ง”
ครอบครัวมีบทบาทตอพัฒนาการของเด็กที่จะเติบโตเปนวัยรุน
เปนผูใหญ ที่เปนทั้งคนดีและคนเกง พอแมควรเลี้ยงอบรมดูลูกอยางไร
นักจิตวิทยาแบงการอบรมเลี้ยงดูของพอแมออกเปน2มิติใหญ
คือมิติยอมรับ/ตอบสนองกลับ (Parental aceptance/responsive)
และมิติเรียกรอง/ควบคุม (Parental demandingness/control)
1.1 ทฤษฎีการอบรมเลี้ยงดู
(Parenting Theory)
บทที่ 1
ทฤษฎีทางจิตวิทยา

8. 8 กาวทุกวันดวยจิตวิทยาและธรรมะ
มิติการยอมรับ/การตอบสนองกลับ หมายถึง การใหการ
สนับสนุน การใหกําลังใจ การแสดงออกซึ่งความรัก พอแมที่จัดวาอยู
ในมิตินี้ จะมีพฤติกรรมดังตอไปนี้ ยิ้มใหลูกบอยมีการชมเชย ใหกําลังใจ
สนับสนุน แสดงความอบอุนอยางมากแมในยามที่ดูวากลาวเมื่อลูก
ทําความผิดสําหรับพอแมที่มีการยอมรับ/การตอบสนองกลับตํ่ามักเปน
พอแมที่ไวตอการวิจารณลูก ดูถูกดูแคลน ลงโทษและเพิกเฉยไมสนใจ
ไมรูจักสื่อสารใหลูกรับรูวา ลูกเปนเด็กที่พอแมรัก หรือรูสึกวามีคุณคา
ผลการวิจัยพบวาการยอมรับ/ตอบสนองกลับตอลูกสูงมีความ
สัมพันธกับผลในทางบวกหลายประการเชนลูกมีการผูกพันทางอารมณ
แบบมั่นคง มีพฤติกรรมเอื้อเฟอชวยเหลือ มีสัมพันธภาพที่ดีกับเพื่อนฝูง
มีความภาคภูมิใจสูง รวมทั้งมีคุณธรรมที่เขมแข็ง ลูกมีความตองการ
ตอบแทนพอแมที่แสดงการยอมรับและตอบสนองกลับตอความตองการ
ของตนเอง ดังนั้นจึงมีแรงจูงใจทําใหสิ่งที่พอแมคาดหวังและพยายาม
เรียนรูในสิ่งที่พอแมสั่งสอนในทางกลับกันหากมิติทางดานนี้ตํ่าพอหรือ
แมหรือทั้งสองคนแสดงใหลูกรับรูวาเขาไมมีคุณคาที่จะไดรับความสนใจ
หรือความรักลูกมีแนวโนมที่จะมีความรูสึกซึมเศรามีปญหาการปรับตัว
มีความสัมพันธที่ไมดีกับเพื่อนฝูงและลูกจะไมพัฒนาตนใหงอกงามเมื่อ
เขาถูกปฏิเสธบอย ๆ หรือไมไดรับความสนใจ
มิติการเรียกรอง/การควบคุม หมายถึง การกําหนดกฎเกณฑ
รวมทั้งการสั่งสอนดูแลพฤติกรรม พอแมที่เรียกรองและควบคุมลูกเปน
ผูที่กําหนดปริมาณความมีอิสระในการแสดงออก โดยเรียกรองสิ่งที่
พอแมตองการใหลูกทําและมักตรวจตราดูวา ลูกไดทําตามกฎที่วางไว
หรือไมพอแมที่มีมิตินี้ตํ่าเปนผูที่วางกฎเกณฑนอยกวาไมคอยเรียกรอง

9. บทที่ 1 ทฤษฎีทางจิตวิทยา 9
สิ่งที่ตองทําหรือไมตองทําจากลูกมากเทาใด ยินยอมใหลูกมีอิสระทําใน
สิ่งที่ลูกมีความสนใจและตัดสินใจดวยตนเอง
นักจิตวิทยาสตรี Diana Baumrind ไดจัดรูปแบบการอบรม
เลี้ยงดูของพอแมตามมิติการยอมรับ/การตอบสนองกลับ และมิติเรียกรอง/
ควบคุม ระดับสูงและตํ่าได 3 แบบ จากการศึกษากลุมตัวอยางที่เปน
เด็กกอนเขาเรียนและผูปกครองเด็ก สถานรับฝากดูเด็กและที่บาน เธอ
ไดสัมภาษณพอแมรวมทั้งสังเกตปฏิสัมพันธที่มีกับลูก ขอมูลที่นํามา
สรุปผลการศึกษาคือ การวิเคราะหพฤติกรรมที่ไดจากการสังเกตเด็กใน
ดานการมีสังคม การพึ่งตนเอง ความสัมฤทธิ์ในงาน ภาวะอารมณและ
การควบคุมตนเอง และพบวาพอแมจะใชรูปแบบการอบรมเลี้ยงดูแบบ
ใดแบบหนึ่ง จากผลการสรุปที่ได 3 แบบ คือ 1. การอบรมเลี้ยงดูแบบ
แสดงอํานาจ (Authoritarian parenting) 2. การอบรมเลี้ยงดูแบบ
แสดงกฎเกณฑ (Authoritative parenting) 3. การอบรมเลี้ยงดูแบบ
ปลอยตามใจ (Permissive parenting) กลุมตัวอยางของ Baumrind
ไมพบพอแมที่มีการอบรมเลี้ยงดูแบบไมยุงเกี่ยว(Uninvolvedparenting)
การอบรมเลี้ยงดูแบบแสดงอํานาจ เปนการเลี้ยงดูที่เขมงวด มี
กฎมากมายใหปฏิบัติตองเชื่อฟงอยางเขมงวดโดยนอยครั้งที่จะอธิบาย
เหตุผล ที่ตองทําตามกฎเกณฑที่วางไวและชอบใชวิธีการลงโทษ หรือ
ยุทธวิธีการบังคับ เชน ถอดถอนความรัก หรือใชอํานาจใหปฏิบัติตาม
พอแมแสดงอํานาจจะไมมีความไวรับรูมุมมองที่ลูกรูสึกวาขัดแยง และ
คาดหวังวาลูกตองยอมรับโลกของพอแมอยางเปนกฎและตองเคารพ
คําสั่ง

10. 10 กาวทุกวันดวยจิตวิทยาและธรรมะ
เด็กที่ไดรับการอบรมเลี้ยงดูแบบแสดงอํานาจมีคุณสมบัติของ
การเปนเด็กเจาอารมณ ดูเหมือนจะไมคอยมีความสุข หงุดหงิดงาย
ไมเปนมิตร ดูเหมือนไมมีเปาหมายและเมื่ออยูดวยไมรูสึกเพลิดเพลิน
การติดตามเด็กกลุมนี้ในชวงอายุ 8-9 ป พบวามีทักษะทางสังคมและมี
การรูคิดในระดับปานกลาง ถึงคอนขางตํ่ากวาปานกลาง
การอบรมเลี้ยงดูแบบแสดงกฎเกณฑ เปนการเลี้ยงดูที่ควบคุม
แตยืดหยุน โดยที่พอแมใหเหตุผลตอสิ่งที่พอแมเรียกรองคาดหวังจาก
ลูก พอแมรูจักใชเหตุผลอธิบายตอกฎเกณฑที่กําหนดกับลูก เพื่อใหลูก
คลอยตามและทําตามกฎที่กําหนดไว มีความไวตอการรับรูทัศนคติที่
แตกตางของลูก และยอมรับไดมากกวาพอแมประเภทแรก นอกจากนี้
ยังใหลูกมีสวนรวมในการตัดสินใจ เปนพอแมที่ใหความอบอุน ยอมรับ
ลูก โดยควบคุมใหคําแนะนําอยางใชเหตุผล
เด็กที่ไดรับการอบรมเลี้ยงดูแบบแสดงกฎเกณฑมีพัฒนาการ
คอนขางดี ราเริง มีความรับผิดชอบทางสังคม พึ่งตนเอง มุงสัมฤทธิ์และ
ใหความรวมมือกับเพื่อนและผูใหญในชวงอายุ 8-9 ปพบวาเด็กกลุมนี้
ยังมีความสามารถทางการคิด แรงจูงใจมุงสัมฤทธิ์ และทักษะทางสังคม
ในระดับสูง ซึ่งคุณลักษณะนี้ยังคงปรากฏเมื่อเด็กเขาสูวัยรุน และเปน
วัยรุนที่หางไกลจากยาเสพติด หรือพฤติกรรมที่เปนปญหา
การอบรมเลี้ยงดูแบบปลอยตามใจ เปนการเลี้ยงดูที่แสดง
การยอมรับ แตพอแมไมคอยมีกฎกับลูก หรือคาดหวังอะไรกับลูกมาก
ปลอยใหลูกแสดงความรูสึกและสัญชาตญาณ ไมควบคุมดูแลการเลน
การเรียน หรือการทํากิจกรรมของลูก แทบจะไมแสดงการควบคุมที่เอา
จริงกับพฤติกรรมตาง ๆ เด็กกลุมนี้มักทําอะไรตามอําเภอใจ ไมควบคุม

11. บทที่ 1 ทฤษฎีทางจิตวิทยา 11
ความตองการกาวราว โดยเฉพาะถาเปนเด็กผูชาย มีแนวโนมเอาตนเอง
เปนหลักและเจากี้เจาการขาดการควบคุมตนเองมีความเปนอิสระและ
แรงจูงใจใฝสัมฤทธิ์คอนขางตํ่า
การอบรมเลี้ยงดูแบบไมยุงเกี่ยว เปนการเลี้ยงดูที่พอแมแสดง
ความหละหลวมกับลูกมาก ไมมีการเรียกรองอะไร พอแมที่เลี้ยงดูลูก
แบบนี้ มักเปนพอแมที่ปฏิเสธ ไมยอมรับในตัวลูก หรือไมก็เปนพอแม
ที่จมอยูกับความเครียดหรือปญหาของตนอยางมาก จนไมมีเวลาใหกับ
การเลี้ยงดู เด็กไดรับการเลี้ยงดูแบบไมยุงเกี่ยว เมื่อมีอายุ 3 ขวบ เด็ก
จะแสดงความกาวราวคอนขางสูง และมักระเบิดอารมณ เมื่อเขาเรียน
มักจะมีผลการเรียนที่ไมดี แสดงพฤติกรรมที่เปนปญหา เมื่อเติบโตเปน
วัยรุนบอยครั้งมีบุคลิกภาพมุงรายเปนศัตรูเห็นแกตัวมีลักษณะตอตาน
ขาดเปาหมายระยะยาวที่มีความหมายมีแนวโนมแสดงพฤติกรรมที่เปน
ปญหาเชน เกเร เสพยา มีเพศสัมพันธ หนีเรียน และทําผิดทางกฎหมาย
เด็กกลุมนี้ถูกทอดทิ้ง เสมือนกับไดยินพอแมกลาววา “ฉันไมสนใจใน
ตัวแก ไมสนใจวาแกจะทําอะไร” การรับรูในทํานองนี้ สรางความรูสึก
โกรธ และพรอมจะตอบโตกลับกับสิ่งแวดลอม หรือตัวแทนของอํานาจ
ที่ปฏิบัติกับเด็กอยางเหินหาง

12. 12 กาวทุกวันดวยจิตวิทยาและธรรมะ
การยอมรับ/การตอบสนอง
สูง
สูง
ตํ่า
ตํ่า
แบบแสดงกฎเกณฑ
เรียกรองอยางมีเหตุผล
บังคับอยางสมํ่าเสมอ ไว
ตอความรูสึกและใหการ
ยอมรับ
แบบปลอยตามใจมี
กฎขอเรียกรองนอย ให
อิสระมากเกินไป ตามใจ
เกินเหตุ
แบบแสดงอํานาจตั้ง
กฎและขอเรียกรอง
มากมายไมคอยอธิบายมี
ความไวตอความตองการ
และความคิดกอน
แบบไมยุงเกี่ยว มีกฎ
ขอเรียกรองนอย ไมสนใจ
และไมมีความไวตอความ
ตองการของเด็ก
สรุปรูปแบบการอบรมเลี้ยงดูทั้ง 4 แบบใน 2 มิติ (Maccoby
& Martin, 1983) ดังนี้
เรียกรอง/ควบคุม

13. บทที่ 1 ทฤษฎีทางจิตวิทยา 13
สําหรับผลการอบรมเลี้ยงดู สรุปเปนแผนผังดังนี้คือ (Baumrind,
1977, 1997)
ผลลัพธ
รูปแบบการเลี้ยงดู วัยเด็ก วัยรุน
ความสามารถทาง
สังคมและการรูคิด
สูง
ความสามารถทาง
สังคมและการรูคิด
ปานกลาง
ความสามารถทาง
สังคม และการรูคิด
ตํ่า
ความภาคภูมิใจสูง
ทักษะทางสังคมดี
ศีลธรรมเขมแข็ง
เอื้อเฟอเห็นใจ แรง
จูงใจใฝสัมฤทธิ์ทาง
การศึกษาสูง
การศึกษา ทักษะทาง
สังคมปานกลาง ยอม
ทําตามสังคม
การศึกษาตํ่า ใชสาร
เสพติดมากกวาวัยรุน
ที่เลี้ยงดูแบบอื่น ๆ
การแสดงกฎเกณฑ
การแสดงอํานาจ
การปลอยตามใจ

14. 14 กาวทุกวันดวยจิตวิทยาและธรรมะ
การอบรมเลี้ยงดูแบบแสดงอํานาจ เปนรูปแบบที่พอแมสวนมาก
เขาใจผิดวา จะสามารถควบคุมพฤติกรรมของลูกได การบังคับและ
กฎเกณฑที่เครงครัดมักลมเหลวตอการเลี้ยงดูบุตรใหเปนดั่งใจ เพราะ
อํานาจไมสามารถเอาชนะควบคุมจิตใจได
นิทานชาดกเรื่องหนึ่งเลาวา มีหญิงสาวคนหนึ่งเติบโตดวยการ
เลี้ยงดูของผูหญิงลวน ๆ บิดามารดาที่เปนเศรษฐีเลี้ยงดูอยางเขมงวด
เพราะกลัววาบุตรเมื่อเติบโตเปนสาวอาจชิงสุกกอนหามหรือไปชอบพอ
กับผูชายที่ชาติตระกูลไมเทาเทียมและอาจไปชอบพอกับคนรับใชที่เปน
บุรุษ ดังนั้น บานของเศรษฐีจึงมีแตบริวารที่เปนสตรีเมื่อนางเติบโตเปน
สาว เศรษฐีจึงใหแตงงานกับลูกชายของเพื่อน ที่รํ่ารวยเหมือนกับตน
นางไมไดมีความรักใครเพราะไมไดมีปฏิสัมพันธกันมากอนเลย ฝายสามี
ของนาง เมื่อไดนางเปนภรรยา ก็มีความรูสึกหึงหวงนาง ไมอยากใหนาง
ไดมีโอกาสพบปะกับบุรุษ เพราะนางอาจปนใจไปใหชายอื่นได เขาจึง
เลี้ยงดูนางเหมือนที่บิดาของนางกระทํา คือใหอยูคฤหาสนเจ็ดชั้น มี
ประตูเขาออกเจ็ดทาง และยามที่รักษาประตูลวนเปนสตรี แตในที่สุด
นางไมอาจทนตอสภาพที่ไดรับ และไดลอบหนีออกจากคฤหาสนดวย
ความรวมมือของบริวารนั้นเอง
ในทางพระพุทธศาสนา การเลี้ยงดูที่ดีของพอแม คือการทํา
หนาที่เปนปรโตโฆสะกับลูก ปรโตโฆสะ หมายถึงการบอกสิ่งที่ดี ไดแก
การบอกใหลูกหลีกเลี่ยงจากอบายมุข ชี้ใหลูกเห็นวาเพื่อนที่ดีคือเพื่อน
อยางไร ทําตัวเปนเยี่ยงอยางที่ดีกับลูก พอแมพึงเปนกัลยาณมิตรของ
ลูกดวย
ปญหาที่พบมากในสังคมปจจุบันสวนหนึ่งเปนผลจากการอบรม
เลี้ยงดูที่พอแมแสดงอํานาจ ปลอยตามใจ ไมยุงเกี่ยว ถาเราเปนพอแม

15. บทที่ 1 ทฤษฎีทางจิตวิทยา 15
เราคงตองการใหลูกเปนคนเกง และเปนคนดี ถาเรารูตัว และปรับการ
เลี้ยงดูแบบพอดีคือแสดงกฎเกณฑที่มีความรักความเขาใจเหตุผลและ
ความยืดหยุนประคับประคอง เราไดลูกที่เปนคนเกงและดีแนนอน อยา
ปลอยใหยีนเปนตัวกําหนดความเกงของลูก และอยาใหเปนเพียงหนาที่
ของครูหรือพระที่สอนใหลูกเปนคนดี คําดามักกลาวหาพอแมไมใชครู
หรือพระมันทําใหลูกผูถูกดาเจ็บใจบางรายบันดาลโทสะทํารายรางกาย
ถึงเสียชีวิต นี่แสดงวา แมลูกจะไมดี แตก็ยังรูจักเจ็บใจ ถาใครมาวา
กลาวพอแมของตนใหอภัยตนเองถาเราบังเอิญไมไดเลี้ยงลูกแบบพอดี
และใหอภัยลูก ถาไมไดดั่งใจเรา ปรับตนเองตอนนี้ก็ยังดีกวาไมปรับเลย
สําหรับผูที่เปนลูกอยานอยใจหรือโทษพอแมถาเราไมไดเกงหรือดีมาก
มาลมกระดาน เริ่มตนใหมเปนคนดี คนเกงตามวิถีเรา สําหรับ
คนที่ไมมีลูก หรือไมไดแตงงาน สามารถนํารูปแบบการอบรมเลี้ยงดู
ไปประยุกตใชในที่ทํางานกับลูกนอง คนงานและลูกศิษยลูกหาได
กาวทุกวันใหถูก จะดีไหม

16. 16 กาวทุกวันดวยจิตวิทยาและธรรมะ
1.2 ทฤษฎีสามเหลี่ยมของความรัก
(A Triangular Theory of Love)
“รัก เอย จริงหรือที่วาหวาน หรือทรมานใจคน
ความรัก รอยเลหกล รักเอยลวงลอใจคน
หลอกจนตายใจ รักนี่ มีสุขทุกขเคลาไป
ใครหยั่งถึงเจาได คงไมชํ้า ฤดี.................
ขืนหาม ความรักคงไมได
กลัว หมองไหม ใจสิ้นสุขเอย”
“เมื่อความรักรองเรียก เธอจงตามมันไป
แมวาทางของมันนั้น จะขรุขระและชันเพียงไร

17. บทที่ 1 ทฤษฎีทางจิตวิทยา 17
และเมื่อปกของมัน โอบรอบกายเธอ จงยอมทน
แมวาหนามแหลมอันซอนอยูในปกนั้น จะเสียดแทงเธอ
และเมื่อมันพูดกับเธอ จงเชื่อตาม
แมวาเสียงของมันจะทําลายความฝนของเธอ
ดังลมเหนือพัดกระหนํ่าสวนดอกไมใหแหลกลาญไป
ฉะนั้น”
เนื้อหาแรกเปนเพลง สําหรับเนื้อหาสวนที่สอง เปนทอนหนึ่ง
ของปรัชญาชีวิต ในเรื่องความรักโดยคาลิล ยิบราน ในสวนของเพลง
นี้มีคนโพสตในเว็บวา “สมัยชั้น ป.7 รุนสุดทายรองเพลงนี้เพราะไป
หลงรักเด็กรุนนองนารักชะมัดพอเราจะจบ เธอใหรูปมาดวย นั่งดูรูป
รองเพลงนี้บนรถสามลอถีบที่เขาจอดรอรับคนหนาสถานีรถไฟ และได
ไปรองเพลงนี้อีกครั้ง ตอนจะจบ ปวช. แตตอนนั้น รองไป นํ้าตาไหล
ไป อกหักอยางแรง นี้ก็กะจะรองเพลงนี้ในงานแตงหลานละ” อานแลว
พอจะบอกไดหรือไมวา เนื้อหาของความรักตาง ๆ ขางตน เปนความรัก
แบบใด มาไลเรียงทําความรูจักกับความรักประเภทตาง ๆ กัน
รักตัณหา (Passionate love) เปนความรักที่มีความตองการ
ความรูสึกอยางเขมขน ที่จะเขาใกลชิดสัมผัสทางกายในสมองเฝาคิดถึง
จินตนาการไปตาง ๆ ในคนที่รักในสัมพันธภาพมีความปรารถนาที่จะ
เขาใกล ปรารถนาที่จะรูเรื่องของคนที่รัก รางกายรูสึกถูกกระตุนเรา
ทางเพศ มีพฤติกรรมเขาหาชวยเหลือ
รักโรแมนติก(Romanticlove)เปนความรักคลายรักแรกพบ
รูสึกวาความรักนั้นปนความรักที่แท กลาเผชิญอุปสรรคทั้งหมด รับรูวา

18. 18 กาวทุกวันดวยจิตวิทยาและธรรมะ
ความรักของตนเกือบสมบูรณคิดวาตนและคนรักตางมีสารในรางกายที่
ดึงดูดระหวางกัน เผลอ ๆ คิดวาสัมพันธภาพของตนดีกวาผูอื่น
รักแบบเพื่อน (Companionate love)เปนความรักผูกพันที่
ใหความสําคัญกับการเอาใจใส ความไววางใจ ความอดทนตอจุดออน
ของแตละฝายอารมณรักใหความรูสึกอบอุนมากกวาเสนหาทางเพศมัก
เปนความรักที่คอย ๆ พัฒนาจากสัมพันธภาพแบบเพื่อน
คุณRobertSternbergเสนอวาความรักไมวาจะเปนแบบไหน
จะตองมีสวนขององคประกอบ 3 อยางที่เกิดขึ้นกับทั้งสองฝาย ไดแก
ความสนิทสนมใกลชิด (Intimacy) ความรูสึกเสนหาทางเพศ
(Passion) และการตกลงใจผูกมัด (Commitment)
ความสนิทสนมใกลชิด เปนความรูสึกใกลชิด เชื่อมโยง
ตอกัน แตละฝายตางมีความเขาใจอีกฝายหนึ่งแบบลึกซึ้ง ตางหวงใยใน
สวัสดิภาพและความสุขตอกัน แสดงความเอาใจใสแตละฝายเปดเผย
ตนเอง แลกเปลี่ยนความคิด ความรูสึกและปญหาของตน
ความรูสึกเสนหาทางเพศเปนความรูสึกดึงดูดใจแบบโรแมนติก
รางกายรูสึกกระตุนเราเมื่อเขาใกลหัวใจเตนแรงหรือขนลุกอยากสัมผัส
ถูกเนื้อตองตัว ความตองการทางเพศถูกเรา
การตกลงใจผูกมัดเปนการตัดสินใจที่จะมีสัมพันธภาพกับคนที่
ตนรักเพียงผูเดียวทั้งในปจจุบันและในระยะยาว ดังนั้นมีการตัดสินใจที่
จะแตงงานอยูรวมกัน
ทั้งนี้ องคประกอบทั้ง 3 อยางจะมีมากนอยตางกัน ในความรัก
ประเภทตาง ๆ ลองมาตรวจสอบกันดูหนอย คิดวาถูกไหม
ความรักแบบหวือหวา (Infatuated love) หรือ Puppy
love มีแตความรูสึกเสนหาทางเพศ สวนความสนิทสนมใกลชิดและ

19. บทที่ 1 ทฤษฎีทางจิตวิทยา 19
การตกลงใจผูกมัดเปนศูนย ตัวอยางเชน เด็กและวัยรุนที่หลงรักดารา
นักรองที่ตนชื่นชม
รักวางเปลา(Emptylove)มีการตกลงใจผูกมัดแตปราศจาก
ความสนิทสนมใกลชิด ความรูสึกเสนหาทางเพศเชนคูที่ตองอยูดวยกัน
ตามประเพณี นาน ๆ ไปไมไดมีอะไรตอกันทางเพศ และทั้งสองฝายไมมี
การแลกเปลี่ยนความคิดความรูสึกที่แทจริง
รักโรแมนติกมีความสนิทสนมใกลชิดความรูสึกเสนหาทางเพศ
แตปราศจากการตกลงใจผูกมัด เพราะวาไมไดแตงงานดวยกัน
รักแบบเพื่อน มีความสนิทสนมใกลชิด การตกลงใจผูกมัด
แตความรูสึกเสนหาทางเพศอาจเหลือศูนยเชนคูรักที่แตงงานกันมานาน
รักลวงตา (Fatuous love) มีความรูสึกเสนหาทางเพศ การ
ตกลงใจผูกมัด แตไมมีความสนิทสนมใกลชิด เชน คูที่แตงงานกันอยาง
จําใจ ฝายชายอาจมีเพศสัมพันธกับฝายหญิง แตทั้งคูไมสามารถพูดคุย
ถึงความคิด ความตองการของตนอยางแทจริง
นอกจากนี้ องคประกอบทั้ง 3 มีระดับสูงตํ่าที่แตกตางกัน
ตามเวลา นั่นคือ ความรูสึกเสนหาทางเพศ จะเกิดอยางรวดเร็วและ
คอยจางลง ขณะที่ความสนิทสนมใกลชิดคอย ๆ เกิดอยางชา ๆ และ
เพิ่มดีกรีมากขึ้นเมื่อเวลาผานไป สําหรับการตกลงใจผูกมัดมีปริมาณ
เทาเดิมและระยะยาว อาจลดลงในคูที่ความรักลมเหลว ความรักที่ทั้ง
คูอยูกันแกเฒาอยางมีความสุข คือความรักแบบเพื่อนหรือรักแท หรือ
ความรักที่พอแมมีตอลูก
ความรูสึกเสนหาทางเพศ เปนองคประกอบของความรักที่มี
อิทธิพลรุนแรงมาก ในสมัยพุทธกาล นางสิริมานองสาวหมอชีวกเปน
ชาวนครที่มีรูปรางงดงามและกริยาออนชอย นางเปนผูที่ชอบนิมนต

20. 20 กาวทุกวันดวยจิตวิทยาและธรรมะ
ภิกษุสงฆและถวายทานจํานวนมาก ภิกษุที่ไปรับนิมนตที่บานนางเมื่อ
กลับมาถึงที่พัก จะสาธยายคุณงามความดีและรูปรางงดงามของนางให
บรรดาภิกษุรูปอื่นฟงภิกษุรูปหนึ่งพอฟงก็เกิดความอยากที่จะเห็นตัวจริง
จึงบอกวา ตนจะไปรับภักษาที่บานนาง บังเอิญวันที่ภิกษุหนุมรูปนี้ไป
บานนาง พรอมภิกษุรูปอื่นนั้น นางสิริมาไดลมปวยนอนซม ไมสามารถ
ลุกมานิมนตภิกษุสงฆได นางจึงใหสาวใชมาถวายทานแทน เมื่อเหลา
ภิกษุฉันอาหารเสร็จนางใหสาวใชพยุงนางเพื่อไหวพระภิกษุทันทีที่เห็น
นางภิกษุหนุมคิดในใจวาขนาดปวยยังงามเลยถานางสบายดีไมรูจะงาม
อีกกี่เทา เมื่อกลับมาถึงที่พัก ภิกษุหนุมเฝาคิดถึงนาง ขนาดฉันอาหาร
ไมลง เพื่อนภิกษุมาออนวอนก็ไมยอมฉัน ในวันตอมานางสิริมาไดเสีย
ชีวิตจากการปวย พระพุทธเจาทรงทราบและทรงสั่งไมใหเผานางกอน
ใหเอาศพไปเก็บรอที่ปาชา ในสองสามวันศพยังไมมีอะไรเปลี่ยนแปลง
มากนัก พอเขาวันที่สี่ ศพก็เริ่มอืด สงกลิ่นเหม็นเนา พระพุทธองครับสั่ง
ใหพระภิกษุทั้งหมดเตรียมตัวไปที่ปาชาเมื่อเพื่อนภิกษุมาชวนภิกษุหนุม
มีเรี่ยวแรงลุกจากเตียงไปปาชาดวย ไดมีประกาศใหมารับรางนางสิริมา
ที่สงกลิ่นเหม็นไปทั่ว แตไมปรากฏวามีผูใดมารับศพไป พระพุทธองค
ทรงตรัสใหคติวา นางสิริมาเคยเปนที่รักใครของใคร ๆ มากอน มาบัดนี้
ใหนางเปลาโดยไมเสียอะไร ก็ไมมีใครอยากได สังขารเปนอยางนี้ ยอม
มีความสิ้นเสื่อมกันทุกคน
รักแมนี้ไมมีวันหมด ขาวคุณแมดูแลบุตรชายซึ่งพิการมาเปน
เวลา 20 ป นางใชเงินสงเคราะหเดือนละ 340 หยวนและปฏิเสธ
เงินบริจาคจํานวน 100,000 หยวนจากนักธุรกิจ ภาพที่นางจังในสภาพ
คนชราอายุ 96 ป ปอนขาวและเช็ดตัวลูกชายอายุ 59 ป ใหความรูสึก
ตื้นตัน และนํ้าตาซึมอีก

21. บทที่ 1 ทฤษฎีทางจิตวิทยา 21
คนที่ไมสมหวังในรัก บางคนยอมสละชีวิตและอธิษฐานใหตน
ไดสมหวังในรักในชาติหนา คนที่สมหวังแลวบางคูก็หวังวาชาติตอไป
จะไดเปนเนื้อคูกันอีก ในพระไตรปฎกแนะไววา สามีภรรยาที่จะเจอกัน
อีกในชาติหนานั้น ตองมีองคประกอบ 4 อยางเสมอกัน คือ ศรัทธา ศีล
ทาน และปญญา ใครที่รักหลงเขาขางเดียว ปรารถนาความรักที่สมหวัง
ในชาติหนา ขอแนะใหนําเอาองคประกอบทั้ง 4 ขอนี้ไปไตรตรอง สอง
กลองขยายใหเห็นกันชัด ๆ เราศรัทธาวา ทําดีไดดี ทําชั่วไดชั่ว คนที่เรา
รักเชื่อวาทําชั่วก็ไดดี เรามีศีลครบ แตเขามีศีลขาด ๆ วิ่น ๆ เราทําบุญ
เปนประจํา เขาทําเฉพาะเทศกาล เราบริจาคโลหิต เขาบริจาคของไมใช
แลว เราดูขาว เขาดูเกมส เออนะ ! แลวแบบนี้จะไดเจอกันชาติหนา ปะ
วันนี้ กาวดวยการเพิ่มองคประกอบของความรัก
กาวพรอมกับคนที่เรารักดวยศรัทธา ศีล ทาน และ
ปญญาที่เสมอกัน
กาวดวยความรักผูอื่น แตไมลืม
รักนี้ ที่ไมมีวันหมดของบิดามารดา