5. 1ο Κεφάλαιο:
ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
Η Χαλκιδική είναι περιοχή της Μακεδονίας και γεωγραφικά αποτελεί την απόληξη της
Κεντρικής Μακεδονίας στο Αιγαίο πέλαγος, το οποίο εισχωρεί βαθιά μέσα σε αυτήν,
σχηματίζοντας τρεις επιμήκεις χερσονήσους, που δίνουν στην περιοχή το χαρακτηριστικό της
σχήμα («πόδια της Χαλκιδικής»).
Η Χαλκιδική είναι μια μεγάλη χερσόνησος, αφού περιβρέχεται από το Αιγαίο πέλαγος και
μόνο Β.ΒΔ. είναι ενωμένη με τον κορμό της Μακεδονίας διαμέσου της περιοχής
της Θεσσαλονίκης. Στο νότιο τμήμα της Χαλκιδικής, σχηματίζονται τρεις χαρακτηριστικές
επιμήκεις χερσόνησοι οι οποίες είναι από δυτικά προς ανατολικά: η χερσόνησος
της Κασσάνδρας, η χερσόνησος της Σιθωνίας και η χερσόνησος του Άθω.
Ο νομός Χαλκιδικής που αριθμεί 105.908 κατοίκους, αποτελεί τουριστικό προορισμό ξένων
αλλά και ελλήνων τουριστών. Διαθέτει πολλές ξενοδοχειακές μονάδες, πάνω από 50
οργανωμένα κάμπινγκ (ανάμεσά τους βρίσκεται και το κάμπινγκ του ΑΠΘ) αλλά και πολλές
παιδικές κατασκηνώσεις.
Οι λάτρεις του νομού συνηθίζουν να λένε πως όπου και αν έχουν ταξιδέψει στην Ελλάδα,
όποια διάσημη παραλία και αν επισκέφτηκαν: «σαν την Χαλκιδική …δεν έχει».
ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΝΟΜΟΥ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ
Πρωτεύουσα του Νομού Χαλκιδικής είναι ο Πολύγυρος. Βρίσκεται στο γεωγραφικό μέσο του
νομού και έχει 11.000 περίπου κατοίκους. Η χερσόνησος της Χαλκιδικής χωρίζεται διοικητικά
στον νομό Χαλκιδικής και στην αυτόνομη μοναστική πολιτεία του Αγίου Όρους. Το βόρειο
τμήμα της χερσονήσου ανήκει στο νομό Θεσσαλονίκης.
6. ΑΜΜΟΥΛΙΑΝΗ
Στον κόλπο του Αγίου Όρους Βρίσκεται και η Αμμουλιανή, το μοναδικό κατοικημένο νησί
του νομού. Έχει έκταση 4,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα, υπάγεται διοικητικά στο Δήμο
Αριστοτέλη και έχει περίπου 500 μόνιμους κατοίκους που ασχολούνται με τον τουρισμό και
την αλιεία.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Στην περιοχή της Μακεδονίας υπήρχαν αποικίες ελληνικών πόλεων της νότιας Ελλάδας, οι
οποίες σχημάτισαν ομοσπονδιακά κράτη. Σημαντικότερο ήταν το αποικιακό κράτος της
Χαλκιδικής που περιλάμβανε κυρίως αποικίες των Ευβοέων. Οι αποικίες αυτές είχαν
σχηματίσει μία ομοσπονδιακή ένωση, το Κοινό των Χαλκιδέων με έδρα την Όλυνθο. Στην
ένωση αυτή εντάχθηκαν και πόλεις εκτός Χαλκιδικής όπως οι Ευβοϊκές αποικίες της Πιερίας,
Πύδνα και Μεθώνη. Κατακτήθηκε από τον Φίλιππο Β' και ενσωματώθηκε στο Μακεδονικό
Βασίλειο.
ρα περιοχής: Χαλκιδική
2ο Κεφάλαιο:
ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ
Παραλία Αφύτου Παραλία Χανιώτη
Παραλία Νέας Ποτίδαιας Παραλία Καβουρότρυπες
Παραλία Τριστινίκα Παραλία Βουρβουρού
8. Παραλία Συκιάς Παραλία Σιθωνίας στην ανατολική ακτή
Παραλία Αμμουλιανής Παραλία Ιερισσού
3ο Κεφάλαιο:
ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ
Άγιο Όρος: το απέραντο Βυζαντινό μουσείο.
Πετράλωνα: το σπήλαιο του αρχανθρώπου. Η "ακρόπολη" της παλαιοανθρωπολογίας.
Αρχαία Όλυνθος: πόλη της κλασικής περιόδου με το πιο οργανωμένο πολεοδομικό
σύστημα.
Η γενέτειρα του Αριστοτέλη στα Στάγειρα
Η Μονή της Αγίας Αναστασίας
Οι νερόμυλοι της Γαλάτιστας
Οι Ανεμόμυλοι Συκιάς και Κασσανδρείας
Οι Μύλοι της Νικήτης, το λουτρό των Σταγίρων
Τα Δημαρχεία Αρναίας, Πολυγύρου και Κασσανδρείας.
Το άγαλμα του Αριστοτέλη
ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΠΕΤΡΑΛΩΝΩΝ
Το σπήλαιο των Πετραλώνων εντοπίστηκε το 1959 από τον Φίλιππο Χατζαρίδη, κάτοικο
της περιοχής που βρήκε στο εσωτερικό του πολλά απολιθωμένα οστά ζώων .Έχει
σχηματιστεί πριν από ένα και πλέον εκατομμύριο χρόνια, έχει έκταση περίπου 10.000 τ.μ.,
με μεγάλες αίθουσες γεμάτες από πολύχρωμους σταλαγμιτικούς σχηματισμούς. Το 1960
βρέθηκε ένα ανθρώπινο κρανίο. Πρόκειται για το αρχαιότερο ανθρώπινο λείψανο που έχει
9. βρεθεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα, το οποίο ανήκει σε πρώιμο μεταβατικό στάδιο ανάμεσα
στον Homo erectus και τον αρχαϊκό Homo sapiens (Ανατομικά Σύγχρονο Άνθρωπο).
Ανασκαφές που διενεργήθηκαν στο εσωτερικό του σπηλαίου, απέδωσαν πολυάριθμα
ευρήματα της Παλαιολιθικής Εποχής, τα οποία χρονολογούνται από το Μέσο
Πλειστόκαινο, περίπου πριν από 600.000 - 300.000 χρόνια. Πρόκειται δηλαδή, για μια από
τις αρχαιότερες αρχαιολογικές θέσεις της Ευρώπης. Το σπήλαιο χρησίμευε τότε ως
καταφύγιο ανθρώπων, αλλά και σαρκοβόρων ζώων εναλλάξ. Από τη δραστηριότητα των
παλαιολιθικών ανθρώπων του έχουν διασωθεί κυρίως οστά από τα διατροφικά τους
κατάλοιπα, τα οποία μαρτυρούν το πώς κυνηγούσαν, τις διατροφικές τους συνήθειες,
καθώς και τα λίθινα εργαλεία τους, μαρτυρίες της τεχνολογίας και του πολιτισμού τους.
Όταν οι άνθρωποι εγκατέλειπαν το σπήλαιο, αυτό χρησίμευε ως καταφύγιο των
σαρκοβόρων ζώων, τα οποία μετέφεραν μέσα σ’ αυτό τη λεία τους, αφήνοντας έτσι πολλά
αποφάγια, κυρίως οστά φυτοφάγων ζώων. Τα ίδια τα σαρκοβόρα, εξάλλου, πέθαιναν μέσα
στο σπήλαιο κι έτσι έχουν βρεθεί μεγάλες ποσότητες οστών, πολύτιμες πηγές πληροφοριών
για την πανίδα και το περιβάλλον εκείνων των περιόδων.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ-ΜΝΗΜΕΙΑ
Το ιερό του Άμμωνα Δία και το ιερό των Νυμφών και του Διόνυσου στην Καλλιθέα.
Τα ερείπια του κάστρου της Ποτίδαιας και η διώρυγα της Ποτίδαιας.
Λείψανα της οχύρωσης της αρχαίας Τορώνης και το κάστρο της Ληκύθου στην
Τορώνη.
Κατάλοιπα των μεταλλευτικών εκκαμινεύσεων στην Ολυμπιάδα.
Η ρωμαϊκή αγροικία στη Μ. Κύψα της Ν. Φώκαιας.
ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΒΑΣΙΛΙΚΕΣ
Της Νικήτης (Αγίου Γεωργίου, Ελιάς, Σωφρονίου, με το θαυμάσιο ψηφιδωτό δάπεδο
και μοναδικό μαρμαροθέτημα- όλες του 5ου αιώνα).
Του Αγίου Αθανασίου στην Τορώνη.
Το "Ζέπκο" της Ολυμπιάδας.
ΠΥΡΓΟΙ
Βυζαντινός Πύργος στου Ζωγράφου.
Πύργος του Αγίου Παύλου.
Πύργος Σταυρονικήτα στη Ν. Φώκαια .
Πύργος στα Μαριανά της Ολύνθου.
Πύργος της Κρούνας στην Ιερισσό.
Πύργος του Προσφορίου στην Ουρανούπολη.
Πύργος της Γαλάτιστας.
Πύργοι των Σταγείρων.
ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΜΕΤΟΧΙΩΝ
Εκκλησία και βοηθητικά κτίρια στου Ζωγράφου.
Μετόχι Αγίου Παντελεήμονος στα Φλογητά.
Μετόχι Τριπόταμου στο Ν. Μαρμαρά.
Μετόχια Κουτλουμουσίου και Ζωγράφου στον Άγιο Νικόλαο.
10. ΕΝΟΡΙΑΚΟΙ ΝΑΟΙ ΜΕ ΞΕΧΩΡΙΣΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ
Ο ναός του Αγ. Δημητρίου της Αθύτου.
Ο ναός του Αγ. Παντελεήμονος στην Καλλιθέα
Ο παλιός ενοριακός ναός του Πευκοχωρίου (19ος αι.).
Ο ναός της Κασσανδρείας με το παλαιοχριστιανικό υπέρυθρο, του Αγ. Αθανασίου της
Συκιάς (1861).
Οι ναοί της Γαλάτιστας .
Οι ναός της Βάβδου, όπου βρίσκεται μαρμάρινος άμβων.
Ο ναός των Σταγίρων.
Ο ναός του Αγ. Νικήτα της Νικήτης με τις θαυμάσιες εικόνες του Παραλή.
ΞΩΚΛΗΣΙΑ
Ο μικρός βυζαντινός ναός πάνω από το ιερό του Διονύσου στην Καλλιθέα, το ξωκλήσι
της Παναγίας Φανερωμένης με τοιχογραφίες του 16ου αι.
στη Ν. Σκιώνη, ο κοιμητηριακός ναός της Νικήτης του 16ου αι., από τον οποίο σώζεται
το κεντρικό κλίτος με τοιχογραφίες της ίδιας εποχής, το προσκύνημα της Παναγίας στη
Μ. Παναγία (1863) με ενδιαφέρον ξυλόγλυπτο τέμπλο, του Αγίου Νικολάου στο
"Σελιό" του Πολυγύρου.
4ο Κεφάλαιο
ΓΑΛΑΤΙΣΤΑ
Η Γαλάτιστα είναι κωμόπολη και έδρα της Δημοτικής Ενότητας Ανθεμούντα του Δήμου
Πολυγύρου, στην Περιφερειακή Ενότητα Χαλκιδικής. Βρίσκεται χτισμένη στα βορειοδυτικά
11. όρια της Περιφερειακής Ενότητας Χαλκιδικής στα όρια με την Περιφερειακή Ενότητα
Θεσσαλονίκης και απέχει 28 χιλιόμετρα από τον Πολύγυρο. Είναι τοποθετημένη στις νότιες
πλαγιές τους όρους Προφήτη Ηλία, παρακλαδιού του Χορτιάτη, σε στρατηγική θέση που
συνδέει τις πόλεις τις Κεντρικής Μακεδονίας με την ορεινή Χαλκιδική. Κάτω από την
κωμόπολη είναι απλωμένη η κοιλάδα του Ανθεμούντα με τον ομώνυμο ποταμό, που καταλήγει
στον Θερμαϊκό Κόλπο.
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Η Γαλάτιστα είναι σχετικά μια κωμόπολη με μεγάλο αριθμών κατοίκων. Σύμφωνα με την
τελευταία απογραφή του 2011 ο πληθυσμός της αντιστοιχεί σε 2.537 κατοίκους.
ΤΟΠΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Η Γαλάτιστα αποτελεί μια περιοχή με έντονη κτηνοτροφική δραστηριότητα και μεγάλο ζωϊκό
κεφάλαιο. Στην περιοχή υπάρχουν ορνιθοτροφεία με σημαντική παραγωγή
και βιομηχανικές μονάδες τυποποίησης-συσκευασίας γάλακτος, γαλακτοκομικών προϊόντων
και κρέατος. Τα κυριότερα αγροτικά προϊόντα που παράγονται
είναι δημητριακά, καλαμπόκι, βαμβάκι και ζωοτροφικά φυτά. Κάποιοι κάτοικοι ασχολούνται
επίσης με την μελισσοκομία.
ΟΝΟΜΑΣΙΑ
Η επικρατέστερη εκδοχή για την προέλευση του ονόματος της κωμόπολης περιέχεται σε
αναφορά του Επισκόπου Αρδαμερίου Ιωακείμ το 1918, ότι η ονομασία της κωμόπολης
προέρχεται από το Πύργο της Γαλάτιστας, ο οποίος χτίστηκε από τους Ενετούς σε στρατηγική
θέση ώστε να ελέγχεται η περιοχή τον 14ο-15ο αιώνα. Η τοπική παράδοση ιστορεί πολλούς
μύθους πάνω στην προέλευση του ονόματος του πύργου, που περιλαμβάνει ιστορικά ή μυθικά
πρόσωπα της Ελληνικής Μυθολογίας μέχρι τους βυζαντινούς χρόνους.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Η πρώτη επίσημα αναφορά στη “Γαλάτιστα”έγινε το 897 μ.Χ. σε έγγραφο του αρχείου της
Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους. Η ημερομηνία αυτή μπορεί να θεωρηθεί και
ως αυτή της ίδρυσης του χωριού. Στις αρχές του 1821
Ο Ιγνάτιος ο οποίος ήταν δεσπότης της Γαλάτιστας ,κηρύττει την επανάσταση κατά των
Τούρκων. Στη συνέχεια στις 28 Ιουνίου του 1821 η Γαλάτιστα λεηλατείται, καταστρέφεται και
παραδίδεται στις φλόγες από τους Τούρκους ως αντίποινα για την επανάσταση του
Ανθεμούντα. Τέλος στις 1903 – 1908 η Γαλάτιστα συμμετέχει ενεργά στο Μακεδονικό Αγώνα
και το 1936 το χωριό μετονομάζεται οριστικά σε “Γαλάτιστα”.
12. ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ
Στις 6 Ιανουαρίου κάθε χρόνου, την ημέρα των Θεοφανίων, διοργανώνεται η γιορτή της
Καμήλας, ένα έθιμο με ιστορικές αναφορές, που αφορά την απαγωγή μιας Χριστιανής
κοπέλας από Τούρκο επίτροπο και το τέχνασμα για την αρπάξει ο αγαπητικός της
χρησιμοποιώντας ένα ομοίωμα καμήλας για να μπει στο σπίτι του Τούρκου .
Στις 7 Ιανουαρίου, του Αϊ Γταννιού, αναβιώνει το έθιμο του Γάμου της Μανιώς, δηλαδή
της κοπέλας που απελευθερώθηκε, στην οποία αναπαριστάται ο παραδοσιακός γάμος της,
με παραδοσιακή μουσική, όπου κύριαρχα μουσικά όργανα είναι οι ζουρνάδες και τα
νταούλια.
Στις 17 Αυγούστου ένα άλλο παραδοσιακό έθιμο, είναι το κουρμπάνι που γίνεται κάθε
χρόνο στην εορτή του Αγίου Αγαπίου.Η τοπική κοινότητα διοργανώνει παραδοσιακό
πανηγύρι και προσφέρει ψητό κρέας στους επισκέπτες και τους κατοίκους του χωριού.
Στις 26 Ιουλίου γίνονται διάφορες εκδηλώσεις για την εορτή της Αγίας Παρασκευής.
1η Ιουλίου εορτή των Αγίων Αναργύρων
στις 23 Απριλίου,κινητή γιορτή του Αγίου Γεωργίου .
ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
Τα μακεδονίτικα αρχοντικά με τα σαχνισιά, οι επιβλητικές εκκλησίες, οι πολλές κρήνες
που ορίζουν κάθε χώρο συνάντησης τα οποία μαρτυρούν το ιστορικό παρελθόν της
περιοχής.
Ο μεσαιωνικός Πύργος της Γαλάτιστας είναι επισκέψιμος σε σχέση με τους υπόλοιπους
αρχαιολογικούς χώρους κοντά στην κωμόπολη που στερούνται κατάλληλης υποδομής.
Οι εκκλησίες της πόλης που ανακατασκευάστηκαν μετά την καταστροφή της πόλης το
1821, περιέχουν λείψανα αρχαιότερων περιόδων και αγιογραφήθηκαν από τοπικούς
αγιογράφους. Μεταξύ αυτών, ο ναός του Αγίου Γεωργίου,ο Άγιος Δημήτριος, οι εκκλησίες
της Παναγίας και του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και η Αγία Παρασκευή του Αγίου
Νικολάου. στην περιοχή υπάρχουν πολυάριθμα εξωκκλήσια.
Οι Μουσειακοί Χώροι. Ο Πύργος της Γαλάτιστας με τους δύο νερόμυλους.
Το Αρχοντικό του Λειβαδιώτη της Γαλάτιστας με κατώγι με κελάρια και αποστακτήριο
Το Εργαστήρι Μουσικών Οργάνων.
Τέλος η Μονή της Αγίας Αναστασίας Φαρμακολύτριας. Βρίσκεται χτισμένος στους
νότιους πρόποδες του όρους Ομβριανού, κλάδου του Χορτιάτη. Είναι Σταυροπηγιακή
Μονή και χτίστηκε προς τιμή της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας που μαρτύρησε
το 304 μ.Χ. κατά τους διωγμούς τουΔιοκλητιανού. Η γυναίκα του αυτοκράτορα Λέοντα
ΣΤ' του Σοφού Θεοφανώ ίδρυσε πρώτη την μονή το 888 μ.Χ. Αργότερα, την μονή
επανίδρυσε ο άγιος Θεωνάς το 1522 όταν ήταν εγκαταλελειμμένη και ερειπωμένη. Η ακμή
του μοναστηριού παρουσιάζεται κατά την περίοδο της οθωμανικής κατάκτησης όπου η
μονή αναπτύσσεται πνευματικά και οικονομικά, καθώς εμφανίζει στην κατοχή της
αγροτικές εκτάσεις στην βόρεια Ελλάδα, την Βλαχία και την Ρωσία. Η μονή
καταστρέφεται το 1789. Συμμετέχει στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 και στέλνει
ιδιόκτητα εμπορικά πλοία στην ναυμαχία του Κορωναίου Κόλπου. Καταστρέφεται μαζί με
τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής κατά την καταστολή της επανάστασης στις 12 Ιουνίου.
Ανοικοδομείται το 1832 για να φτάσει στις αρχές του 20ου αιώνα να έχει 20 μοναχούς. Στα
νεώτερα χρόνια, μεταξύ 1921-1971 λειτούργησε Εκκλησιαστική Σχολή. Σήμερα η μονή
έχει 2 με 3 μοναχούς.
13. ΒΡΑΣΤΑΜΑ
Τα Βράσταμα είναι ημιορεινό χωριό και αποτελεί Δημοτικό διαμέρισμα του δήμου
Πολυγύρου, βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Χολομώντα και απέχει από
τον Πολύγυρο 11 χιλιόμετρα.
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Τα Βράσταμα στις αρχές του 19ου αιώνα ο πληθυσμός της αντιστοιχούσε σε 674 κατοίκους.
Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, τώρα στα Βράσταμα ο πληθυσμός αντιστοιχεί σε 793
κατοίκους.
ΤΟΠΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Κύριες ασχολίες των κατοίκων είναι η ελαιοκομία , η μελισσοκομία, η κτηνοτροφία και η
υλοτομία. Στα Βράσταμα παράγονται λάδι, σιτηρά, μέλι και ξυλοκάρβουνα. Επίσης,
παρασκευάζεται ένα ποτό, είδος τσίπουρου που το λένε κούμαρο. Ενεργός είναι πολιτιστικός
σύλλογος, όπως επίσης και σύλλογος γυναικών , με το όνομα «Τα Γεννήματα». Όλο το χρόνο
στον οικισμό γίνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως η γιορτή του ρακιού, αλλά και τα
πανηγύρια προς τιμήν των αγίων στους οποίους είναι αφιερωμένοι οι ναοί του οικισμού.
ΟΝΟΜΑΣΙΑ
Σύμφωνα με την ιστορία, είναι άγνωστη η προέλευση του ονόματος του χωριού. Δεν υπάρχουν
στοιχεία τα οποία δείχνουν από πού ακριβώς πήρε το ονομά της το χωριό Βράσταμα αλλά
λέγετε ότι η ονομασία της ίσως και να προέρχεται από ένα άλλο χωριό του 19ου αιώνα.
14. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Τα Βράσταμα ή Βραστά, είναι από τους παλαιότερους οικισμούς της Χαλκιδικής. Οι
κάτοικοι των Βραστάμων συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821. Τα Πλανά είναι γνωστά
από τα αρχαία χρόνια και τα μνημονεύει ο Ξενοφών στο έργο του "Κύρου Ανάβασις", με
το όνομα 'Ασσα. Εκεί, σύμφωνα με το συγγραφέα πέρασαν και τα περσικά στρατεύματα 8
μήνες.
ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ
Παρόλο που τα Βάστανα δεν αποτελεί πολλά μνημεία και αξιοθέατα, ξεχωρίζει για την
πληθώρα των πανηγυριών του. Κάποια από τα έθιμα είναι:
Η γιορτή της Αγίας Παρασκευής ,που γιορτάζεται στις 26 Ιουλίου κάθε χρονιάς.
Στο χωριό συνηθίζεται να διαχειρίζονται τα πανηγύρια, οι ονομαζόμενοι "κονομάδες " .
23 Απριλίου η γιορτή του Αγίου Γεωργίου
24 Ιουνίου η γιορτήτου Αγίου Ιωάννη Προδρόμου
29 Ιουνίου η γιορτή τωνΑγίων Αποστόλων
1 Ιουλίου η γιορτή των Αγίων Αναργύρων
5 Ιουλίου η γιορτή του Αγίου Αθανασίου Αθωνίτη
7 Ιουλίου η γιορτή της Αγίας Κυριακής
15 Αυγούστου η γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου
20 Αυγούστου η γιορτή της Αγίας Φωτίδας
23 Αυγούστου η γιορτή της Εννιάμερας Παναγίας
31 Αυγούστουη γιορτή της Κατάθεσις Τιμίας Ζώνης Θεοτόκου
8 Σεπτεμβρίου η γιορτή της Γέννησης της Θεοτόκου
15 Οκτωβρίου η γιορτή του Άγιου Ευθύμιου
ΜΝΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
Ο κεντρικός ναός ο οποίος είναι αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, που είναι
συμπολιούχος με τον Άγιο Γεώργιο. Ο ναός ανακαινίστηκε το 1814, καθώς είχε καεί από
τους Τούρκους. Στο λόφο όπου βρίσκεται υπήρχε αρχαίος ναός.
Στη θέση Μικρόκαμπος βρίσκεται η σπηλιά του Οσίου Ευθυμίου. Η μνήμη του τιμάται
στις 14 Οκτωβρίου.
Τα αιωνόβια δέντρα στον περίβολο της Παναγίας και των Αγίων Αναργύρων.
Τέλος, υπάρχουν οι ναοί της Αγίας Κυριακής.
15. ΣΤΑΓΕΙΡΑ
Τα Στάγειρα είναι η γενέτειρα του Αριστοτέλη και η είσοδος του Δήμου Σταγείρων - Ακάνθου.
Βρίσκονται στους πρόποδες του όρους Στρατονικού με υψόμετρο 500 περίπου μέτρα, στη
βορειοανατολική πλευρά της Χαλκιδικής.
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Τα Στάγειρα είναι ένα μικρό χώριο και ο πληθυσμός της αντιστοιχεί σε 300 κατοίκους. Οι
κάτοικοι του χωριού, αν και λίγοι, θεωρούνται αρκετά φιλόξενοι και ευγενικοί.
ΤΟΠΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Στα Στάγειρα οι κάτοικοι δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη ασχολία. Οι περισσότεροι κάτοικοι
ασχολούνται με τα νοικοκυριά τους και την γη τους. Προμηθεύουν προϊόντα που οι ίδιοι
παράγουν (ντομάτες, πατάτες) και στη συνέχεια τα πουλάνε στην αγορά.
ΟΝΟΜΑΣΙΑ
Τα Στάγειρα οφείλουν την ονομασία τους στα αρχαία Στάγειρα, γενέτειρα του Αριστοτέλη,
αποικία που ίδρυσαν οι Ανδριώτες στα μέσα του 7ου αι. π.Χ.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Το παλιό όνομα του χωριού ήταν Καζαντζή Μαχαλάς και αποτελούσε ένα από τα χωριά των
Μαντεμοχωρίων. Οι κάτοικοι εργάζονταν στα γειτονικά μεταλλεία κατά τους βυζαντινούς
χρόνους και αυτό συνεχίστηκε κατά την Τουρκοκρατία. Από τα Στάγειρα ήταν ο Διδάσκαλος
του Γένους Αθανάσιος Σταγειρίτης, Λογιώτατος Σταγειρίτης, σφοδρός αντίπαλος
16. του Αδαμάντιου Κοραή και ο Δημήτριος Σταγειρίτης, οπλαρχηγός της επανάστασης του
1821 και πληρεξούσιος Μακεδονίας στις εθνοσυνελεύσεις Γ΄ Επιδαύρου και Δ΄ Άργους .
Επίσης ο Ελευθέριος Μιχαήλ ήταν αγωνιστής του 1821 από την εγκαταλελειμμένη σήμερα,
γειτονική Χωρούδα.
ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
Το πάρκο στο οποίο βρίσκεται ο ανδριάντας του Αριστοτέλη. Το άλσος προϋπήρχε και
η υπέροχη τοποθεσία επιλέχθηκε το 1956 για να φιλοξενήσει το επιβλητικό άγαλμα
του Αριστοτέλη, έργο του γλύπτη Νικόλα, ώστε να τιμηθεί ο μεγάλος φιλόσοφος ο
οποίος γεννήθηκε στα Αρχαία Στάγειρα.
Τα όργανα στο πάρκο του Αριστοτέλη. Τοποθετήθηκαν το 2003 από τη Δημοτική
Επιχείρηση Σταγείρων-Ακάνθου και σήμερα το διαχειρίζεται η Δημοτική Ανώνυμη
Επιχείρηση του Δήμου Αριστοτέλη. Πρόκειται για πειραματικά όργανα που
λειτουργούν βάσει των φυσικών νόμων οι οποίοι αναφέρονταιστο έργο του «Τα
Φυσικά».
Το συγκρότημα των Σιδηροκαυσίων που κτίστηκε στην πρώιμη τουρκοκρατία. Τα
Σιδηροκαύσια ήταν η έδρα του μεταλλείου και σημαντικό διοικητικό κέντρο της
περιοχής, με δικό του νομισματοκοπείο.
Το κονάκι του Μαδέμ Αγά, από την εποχή των Σιδηροκαυσίων.
Υπέργεια μνημεία, όπως πύργοι ,δημόσια λουτρά.
Τον κεντρικό ναό της Θεοτόκου. Ο οποίος είναι μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας, που
κτίστηκε το 1814 με την βοήθεια της μονής Χελανδαρίου του Αγίου Όρους και είναι
ένας από τους ελάχιστους στην Ελλάδα σε σταυροειδή ρυθμό.
ΑΡΝΑΙΑ
Η Αρναία είναι κωμόπολη και ήταν πρωτεύουσα του ομώνυμου Δήμου της Χαλκιδικής έως το
2010. Από το 2010 έως σήμερα ανήκει στο δήμο Αριστοτέλη με έδρα την Ιερισσό. Είναι ένα
από τα γραφικότερα χωριά της Βόρειας Χαλκιδικής και έδρα της Ιεράς Μητροπόλεως
Ιερισσού, Αγίου Όρους και Αδραμερίου, κτισμένη σε υψόμετρο 600 μέτρων, στους πρόποδες
του Χολομώντα.
17. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011,ο πληθυσμός της Αρναίας αντιστοιχεί σε 3000
κατοίκους.
ΤΟΠΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Μεγάλο ποσοστό των κατοίκων της απασχολούνται επαγγελματικά με τη μελισσοκομία και η
μέλισσα είναι πολύ στενά συνδεδεμένη με τη ζωή τους.
ΟΝΟΜΑΣΙΑ
Η ονομασία της Αρναίας προέρχεται από τη συγχώνευση των ονομασιών δυο αρχαίων πόλεων
που υπήρχαν στην περιοχή, των Αρνών και της Αυγαίας. Tη συγχώνευση αυτή έκανε το 1928 η
Επιτροπή Μετονομασίας που μετονόμασε την κωμόπολη των Μαδεμοχωρίων Λιαριγκόβη σε
Αρναία με τη χρησιμοποίηση του Αρν- από την πόλη Αρναί και του -αια από την πόλη
Αυγαία.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Η Αρναία αναφέρεται στο Θουκυδίδη με την ονομασία Άρνη και από εκεί πέρασε
ο Βρασίδας, στη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Για λόγους που δε γνωρίζουμε, η
αρχαία εκείνη πόλη καταστράφηκε. Στους επόμενους αιώνες στη θέση εκείνη δημιουργήθηκαν
οικισμοί. Στα κατάστιχα του οθωμανικού κράτους μέχρι και το 1478 καταχωρείται ως
καλλιεργήσιμη γη του Παλαιοχωρίου . Δεν είχε κατοίκους . Η φορολογική πρόσοδός της
ανήκε στις προσόδους του Παλαιοχωρίου. Μεταξύ του 1478 με 1519 εξελίχθηκε σε χωριό
χριστιανικό.
ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ
Τα έθιμα της είναι:
Ο Μελώματος του Χριστού, το οποίο είναι και το πιο παλιό, λαμβάνει χώρα το βράδυ
της παραμονής των Χριστουγέννων και όλες οι οικογένειες της Αρναίας
συγκεντρώνονται γύρω από το χριστουγεννιάτικο τραπέζι για την κοπή του
χριστόψωμου.
Την Κυριακή της Τυρινής, τις απόκριες, γίνεται παρέλαση μεταμφιεσμένων στην
πλατεία της πόλης.
Το πρωί της Κυριακής του Πάσχα , αναβιώνει στην πόλη το έθιμο «Πασχαλινό κιόσκι».
Οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία και μοιράζουν στους
18. διερχόμενους κόκκινα αυγά, τσουρέκια και πίτες και εύχονται «Χριστός Ανέστη» και
«Χρόνια Πολλά».
Το πρωί της Δευτέρας του Πάσχα αναβιώνει στην Αρναία ένα παλαιότατο έθιμο με την
ονομασία «Καντάρι». Πρόκειται για μία μεγάλη ζυγαριά, το καντάρι, το οποίο κρεμούν
οι κάτοικοι στον αιωνόβιο πλάτανο στην κεντρική πλατεία του χωριού. Στη ζυγαριά
αυτή ζυγίζουν τον κόσμο, κυρίως αυτούς που έχουν αυξημένο βάρος.
Η Κούτσμανους. Το έθιμο αυτό πανηγυρίζεται την 3η ημέρα του Πάσχα και Έφιπποι
από την κεντρική πλατεία της Αρναίας, ντυμένοι με την παραδοσιακή αρνιώτικη στολή
και οπλισμένοι και κατευθύνονται στο ύψωμα του προφήτη Ηλία. Εκεί τελείται η Θεία
Λειτουργία και έπειτα γίνεται η λιτανεία των ιερών εικόνων από τους καβαλάρηδες.
Αμέσως μετά ξεκινά ο παραδοσιακός χορός «κούτσμανους».
Το έθιμο «Σουσσαρίτσα» είναι διαγωνισμός για παιδιά, αλλά και για ενήλικες.
Διοργανώνεται την ημέρα αυτή στο άλσος της Αγίας Παρασκευής Αρναίας. Οι
διαγωνιζόμενοι, αφού χωριστούν σε αντίπαλες ομάδες, κάνουν ρίψεις κόκκινων αυγών
στο χορτάρι. Νικητής αναδεικνύεται αυτός που θα πετάξει το αυγό όσο πιο μακριά
γίνεται χωρίς αυτό να σπάσει.
Αξιοσημείωτο είναι το έθιμο των «Χελιδονισμάτων», το οποίο εκτυλίσσεται την 1η
Μαρτίου κάθε χρόνου. Η 1η Μαρτίου θεωρείται γιορτή της άνοιξης και πιστεύεται ότι
την ημέρα αυτή έρχονται τα χελιδόνια ως προάγγελοι της άνοιξης. Τα
«Χελιδονίσματα» είναι, λοιπόν, το καλωσόρισμα της άνοιξης. Στο δρώμενο αυτό
πρωτοστατούν, μαθητές των σχολείων του χωριού, τα οποία ντυμένα με τοπικές
παραδοσιακές φορεσιές βγαίνουν στους δρόμους του χωριού και τραγουδούν το
παραδοσιακό τραγούδι της χελιδόνας. Κρατούν ένα ξύλινο κουτί, ανοιχτό από
μπροστά. Μέσα από το κουτί είναι περασμένο ένα ξύλο με το ομοίωμα μιας χελιδόνας
κολλημένο επάνω του. Στο ξύλο τυλίγουν ένα σκοινί, το οποίο τραβούσαν και τύλιγε
πάνω κάτω το χελιδόνι. Τα παιδιά συνήθιζαν να έχουν μαζί τους δύο κουμπαράδες και
2-3 καλάθια, στα οποία συγκέντρωναν τα χρήματα και τα κεράσματα που τους έδινε ο
κόσμος της Αρναίας.
ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
Tο Αρχοντικό της Αρναίας. Πρόκειται για ένα μεγάλο διώροφο κτίσμα των αρχών του
19ου αιώνα. Είναι μοναδικό στο είδος του σε όλη την Χαλκιδική. Η κάτοψή του έχει
σχήμα Π, τα ανοίγματα στο ισόγειο είναι ελάχιστα και οι ξυλοκατασκευές του
ανωγείου είναι δουλεμένες με πολύ καλαισθησία. Πιθανώς πρόκειται για ένα έργο
μαστόρων που ήρθαν από την Ηπειρο. Σήμερα στεγάζει το Ιστορικό & Λαογραφικό
Μουσείο Αρναίας.
Στο κέντρο της κωμόπολης βρίσκεται το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο. Αυτό
στεγάζεται σε αρχοντικό του 18ου αιώνα, με 2 ορόφους. Στο ισόγειο του μουσείου ο
επισκέπτης μπορεί να δει αντιπροσωπευτικά δείγματα της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς
της Αρναίας, παραδοσιακά μουσικά όργανα, είδη μελισσοκομίας και αγροτικά
εργαλεία. Στον επάνω όροφο υπάρχουν τα εργαλεία παρασκευής και σερβιρίσματος
καφέ και σε άλλους χώρους εργαλεία ύφανσης, μαγειρικά σκεύη και άλλα είδη
καθημερινής χρήσης.
Το Παλιό Σχολείο. Κτίσθηκε το 1872 δίπλα στην κεντρική εκκλησία του Αγίου
Στεφάνου και είναι το πιο καλοκτισμένο διδακτήριο του 19ου αιώνα στη Χαλκιδική.
Σήμερα το κτίριο στεγάζει το Δημαρχείο.
19. Το Καμπαναριό του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Στεφάνου, το οποίο προβάλλει
πάνω από την Αρναία και μπορεί να ειπωθεί ότι είναι το «σύμβολο» της. Τέλος, είναι
ορατό από κάθε σημείο του χωριού.
Η Ιερά Μητρόπολη Αρναίας, νεόδμητο μεγαλοπρεπές κτίριο που πλουτίζει την
ταυτότητατης Αρναίας μαζί με τα άλλα παλαιά και νέα στοιχεία.
Το Άλσος της Αγίας Παρασκευής: Bρίσκεται 500 μ. βόρεια από την κεντρική πλατεία
της Αρναίας και είναι ένας χώρος αναψυχής βαθύσκιος και δροσερός.
Tο εξωκκλήσι της Αγίας Παρασκευής .Είναι κτισμένο στις αρχές του περασμένου
αιώνα και εορτάζεται στις 26 Ιουλίου.
ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ
Ο Ταξιάρχης είναι μεγάλος οικισμός που είναι κτισμένος πάνω στο όρος Χολομώντας, σε
δασώδη περιοχή. Αποτελεί Δημοτικό διαμέρισμα του δήμου Πολυγύρου στο νομό Χαλκιδικής
και απέχει 25 χιλιόμετρα από το Πολύγυρο.
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011, ο πληθυσμός ανέρχεται στους 1.078
κατοίκους.
ΤΟΠΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Οι κάτοικοί του ασχολούνται με την υλοτομία, την παραγωγή καυσόξυλων, διάφορες
γεωργικές καλλιέργειες και την κτηνοτροφία. Ονομαστοί επίσης είναι οι κτίστες, οι πετράδες,
και οι τεχνίτες του Ταξιάρχη που δουλεύουν σε ολόκληρη την Χαλκιδική. Αρκετές γυναίκες
ασχολούνται με την υφαντουργία, το πλέξιμο και το κέντημα, ενώ σημαντικό μέρος του
20. εισοδήματος προέρχεται από την καλλιέργεια του ελάτου για χριστουγεννιάτικα δέντρα. Τέλος,
ολοένα και περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνται με τον αγροτουρισμό.
ΥΠΟΔΟΜΗ
Ο Ταξιάρχης παρουσιάζει τουριστικό ενδιαφέρον χειμώνα-καλοκαίρι. Υπάρχει και συνεχώς
αναπτύσσεται η υποδομή για την φιλοξενία των επισκεπτών σε παραδοσιακά σπίτια και
ξενώνες, με όλες τις ανέσεις. Η σήμανση παλιών μονοπατιών, η χάραξη περιηγητικών-
περιπατητικών διαδρομών για πεζοπορία, η ιππασία, οι διαδρομές ποδηλάτου, οι βιότοποι, οι
περιοχές ελεγχόμενου κυνηγιού και εκτροφής θηραμάτων, η αναρρίχηση και η ορειβασία
καθώς επίσης και οι φημισμένες ταβέρνες της περιοχής, προσελκύουν ολοένα και περισσότερο
το ενδιαφέρον ξένων επισκεπτών.
ΟΝΟΜΑΣΙΑ
Η παλαιότερη ονομασία του ήταν Λόκοβη και επίσημα ονομάσθηκε Ταξιάρχης το 1928 από
τον προστάτη Άγιο του χωριού, Αρχάγγελο Μιχαήλ.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Δεν είναι γνωστό πότε ιδρύθηκε το χωριό. Η περιοχή που είναι το χωριό ήταν μετόχι της Ιεράς
Μονής Δοχειαρίου και οι κάτοικοι ήταν εργάτες της. Επίσης, μαρτυρείται ότι οι κάτοικοι του
Ταξιάρχη προέρχονταν από την Πιερία, από την περιοχή του Ολύμπου, όπου υπήρχε χωριό με
το όνομα "Λούκοβη" ή Λόκοβη. Το χωριό αυτό υπάρχει και σήμερα με την ονομασία
Πέτρα και εξαιτίας κάποιας επιδημίας εγκαταλείφθηκε τότε. Οι κάτοικοί του κατέφυγαν στο
Χολομώντα και έχτισαν τον Ταξιάρχη.
ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ
Η θρησκευτική αλλά και η κοινωνική ζωή του χωριού βρίσκουν την έκφρασή τους σε μια
σειρά από γιορτές, πανηγύρια, έθιμα, και τελετές. Τα πανηγύρια που κάθε χρόνο γίνονται στον
Ταξιάρχη είναι τα εξής:
Στις 9 Μαΐου εορτάζεται ο Άγιος Χριστόφορος
Στις 20 Μαΐου - Άγιος Νικόλαος
Στις 20 Ιουλίου - Προφήτης Ηλίας
Στις 26 Ιουλίου - Αγία Παρασκευή
Στις 27 Ιουλίου - Άγιος Παντελεήμων
Στις 6 Σεπτεμβρίου - Αρχαγγελλούδι (μικρή γιορτή των Αρχαγγέλων που συνδυάζεται
με τριήμερο εκδηλώσεων μεταξύ των οποίων και η Γιορτή του Μανιταριού)
Στις 8 Νοεμβρίου - Γιορτή των Αρχαγγέλων (Τοπική Αργία)
ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
Όσον αφορά τα αξιοθέατα το χωριό έχει ταβέρνες, πετρόχτιστη πλατεία, παραδοσιακά
ξωκλήσια, παραδοσιακά σπίτια, ξενώνες, Δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο, όπως επίσης και
ενεργό πολιτιστικό σύλλογο. Επίσης η ορεινή διάβαση του Χολομώντα δίνει την δυνατότητα
στον επισκέπτη να απολαύσει το πυκνό δάσος, γεμάτο βαλανιδιές, οξιές, καστανιές,
πουρνάρια, πεύκα, έλατα, και ποικιλία από δέντρα, θάμνους, αγριολούλουδα και αρωματικά
φυτά, ενώ η θέα που προσφέρεται από κάποιες περιοχές είναι μοναδική. Ενδεικτικά
21. αναφέρονται η Μπάρα, η Απολυμένη Πέτρα, του Πασά το πηγάδι, η Σχισμένη Πέτρα, η
τοποθεσία Άγιος και η άγρια περιοχή του Αρκουδόλακκα.
5ο Κεφάλαιο
ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ
Η Χερσόνησος της Κασσάνδρα είναι το δυτικότερο άκρο της Χαλκιδικής και στην ουσία είναι
νησί που χωρίζεται από τη στεριά με τη διώρυγα της Ποτίδαιας , μήκους 1250 μέτρων και
πλάτους 40 μέτρων. Η διώρυγα ενώνει τον Τορωναίο με τον Θερμαϊκό κόλπο και διευκολύνει
τη ναυσιπλοΐα. Δεν είναι γνωστό το πότε ακριβώς ανοίχτηκε. Πιθανότατα υπήρχε πριν από τον
1ο αιώνα μ.Χ αλλά πήρε την τελική της μορφή πολύ πρόσφατα, μόλις μεταξύ 1935 και 1937.
Το αρχαίο όνομα της Κασσάνδρας ήταν Φλέγρα, δηλαδή τόπος φωτιάς. Η μυθολογία θέλει την
Κασσάνδρα να είναι η πατρίδα των Γιγάντων και ο τόπος όπου έγιναν πολλές γιγαντομαχίες
προκειμένου να διωχθούν οι Θεοί από τον Όλυμπο.
ΝΕΑ ΜΟΥΔΑΝΙΑ
Τα Ν. Μουδανιά (Δήμος με 4.500 κατοίκους) είναι μία σύγχρονη αναβαθμισμένη κωμόπολη,
με αξιοποιημένη παραλία, καθαρή θάλασσα, ανεπτυγμένη αλιεία καθώς η ιχθυόσκαλα της,
μία από τις μεγαλύτερες της Μεσογείου, διακινεί τόνους γαύρου, εντός και εκτός Ελλάδας.
22. Αποτελεί εμπορικό λιμάνι που συνέχεια επεκτείνετε και εκσυγχρονίζεται. Ανεπτυγμένη επίσης
είναι η γεωργία, η ελαφρά βιομηχανία (κατασκευή σύγχρονων γεωργικών μηχανημάτων),
μονάδα επεξεργασίας, και συσκευασίας ξηρών καρπών, μονάδα επεξεργασίας, τυποποίησης και
εμπορίας κρεάτων, μονάδα ελαιουργίας και τυποποίησης βρώσιμης ελιάς (στην Ένωση
Γεωργικών Συν/σμών).
ΚΑΣΣΑΝΔΡΕΙΑ
Η Κασσανδρεία, η έδρα του Δήμου Κασσάνδρας είναι μια πόλη 3.500 κατοίκων που τη θερινή
περίοδο με τους οικισμούς γίνεται μια μεγαλούπολη 25.000 κατοίκων. Πήρε το όνομα της
από το βασιλιά Κάσσανδρο της Μακεδονίας, αλλά και από την ομώνυμη πόλη της αρχαιότητας
που βρίσκεται χτισμένη στον ισθμό της Κασσάνδρας. Μετά το ολοκαύτωμα της Κασσάνδρας,
το 1821, συγκέντρωσε πολλούς κατοίκους και σήμερα έχει αναπτυχθεί πνευματικό, εμπορικό
και διοικητικό κέντρο της περιοχής και παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην περιοχή. Ξεχωρίζει
για το Δημοτικό Ωδείο, τη Φιλαρμονική του Δήμου, τα χορευτικά συγκροτήματα, αλλά και για
το ΦΕΣΤΙΒΑΛ της Σίβηρης, που οργανώνει κάθε χρόνο το Συμβούλιο της Περιοχής στο
ανοιχτό θέατρο της Σίβηρης.
Στο δήμο περιλαμβάνονται τα δημοτικά διαμερίσματα : Κασσάνδρειας, Αφύτου, Καλάνδρας,
Καλλιθέας, Κασσανδρινού, Κρυοπηγής, Νέας Φώκαιας και Φούρκας.
ΝΕΑ ΦΩΚΑΙΑ
Ένα χωριό περίπου 1.500 μόνιμων κατοίκων που την καλοκαιρινή περίοδο φθάνουν τους
10.000 που εκτός από ακρογιαλιές διαθέτει και τους αρχαιολογικούς θησαυρούς.
Χαρακτηριστικός είναι ο Βυζαντινός Πύργος, που χτίστηκε το 1407 για την ασφάλεια της
μονής, και το αγίασμα του Αποστόλου Παύλου, ένας λαξευτός διάδρομος μέσα σε βράχο, που
καταλήγει σε υπόγειο θάλαμο. Τοπική γιορτή Πανήγυρις στις 29 Ιουνίου των Αποστόλων
Πέτρου και Παύλου. Φημισμένα τοπικά προϊόντα: Ψάρια, κηπευτικά, μέλι.
Όμως τα γραφικά τουριστικά χωριά του «ποδιού» με τις όμορφες παραλίες δεν τελειώνουν
εδώ. Τα Νέα Φλογητά, η Καλλιθέα, η Χανίωτη, η Νέα Σκίωνη, η Κρυοπηγή , η Άφυτος, η
Φούρκα είναι κάποια από αυτά.
ΠΟΛΥΧΡΟΝΟ
Στο Πολύχρονο μπορεί να θαυμάσει κανείς πετρόχτιστα σπίτια, την εκκλησία του Αγ.
Αθανασίου, που χτίστηκε το 1912μ.Χ, την πλατεία Του Χριστού, με την εκκλησία η Γέννηση
Του Χριστού, η οποία χρονολογείται από το 1863μ.μΧ., το υπαίθριο ελαιοτριβείο με το
πιεστήριο και το διαμορφωμένο παλιό πηγάδι.
η λίμνη Μαυρόμπαρα, μόλις 3χλμ. από το Πολύχρονο προς το βουνό είναι η μοναδική λίμνη
της περιοχής. Στον υδροβιότοπο αυτό αναπτύσσεται ένα ξεχωριστό είδος χελώνας, γνωστό
ιδιαίτερα στο εξωτερικό ως χελώνα της Μαυρόμπαρας Χαλκιδικής.
ΠΕΥΚΟΧΩΡΙ
Το Πευκοχώρι περιβάλλεται από δάσος πεύκων, όπως υποδηλώνει και η ονομασία του. Είναι ένα
χωριό 1.655 κατοίκων αλλά το καλοκαίρι ο πληθυσμός του ξεπερνά τις 30.000. Διαθέτει μαγευτική
φυσική ομορφιά και θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί οικολογικός παράδεισος. Έχει ήπιο
κλίμα, καταπληκτικές παραλίες και ξεχωριστό πνεύμα φιλοξενίας των κατοίκων, ενώ δε
λείπουν και οι σύγχρονες τουριστικές εγκαταστάσεις .
23. 6ο Κεφάλαιο
ΣΙΘΩΝΙΑ
Η Σιθωνία είναι η μεσαία χερσόνησος του νομού Χαλκιδικής που περιβάλλεται από τον κόλπο
του Αγίου Όρους στα ανατολικά και από τον ο κόλπο της Κασσάνδρας στα δυτικά.
Η Σιθωνία πήρε το όνομά της από τον Σίθωνα, βασιλιά της Μακεδονίας, γιο του Ποσειδώνα
και της Όσσας. Η μυθολογία λέει ότι ο Σίθωνας ήταν πατέρας της πανέμορφης Παλλήνης, την
οποία διεκδικούσαν επώνυμοι μνηστήρες από όλο τον κόσμο. Όποιος διεκδικούσε την
Παλλήνη για νύφη, όμως, έπρεπε να μονομαχήσει με τον πατέρα της κι επειδή όλοι οι
μνηστήρες έχαναν στη μονομαχία, η Παλλήνη δεν παντρευόταν ποτέ.
Όταν ο Σίθωνας γέρασε, έβαζε τους μνηστήρες να μονομαχούν μεταξύ τους. Σε μία τέτοια
μονομαχία, αντίπαλοι ήταν ο Κλείτος και ο Δρύαντας. Η καρδιά της Παλλήνης χτυπούσε για
τον Κλείτο και έτρεμε μήπως ο καλός της σκοτωθεί. Εκμυστηρεύτηκε τότε την αγωνία της σε
ένα γέροντα τροφό, ο οποίος αφού την καθησύχασε, δωροδόκησε τον ηνίοχο του Δρύαντα για
να χαλάσει το άρμα του αφέντη του, έτσι ώστε ο Κλείτος να νικήσει στη μονομαχία.
Ο Σίθωνας, όμως, επειδή κατάλαβε τι συνέβη, αποφάσισε να κάψει την κόρη του. Μία “θεϊκή”
βροχή, ωστόσο, έσβησε τη φωτιά την κατάλληλη στιγμή και η Παλλήνη σώθηκε. Ο Σίθωνας,
καταλαβαίνοντας το σημάδι των Θεών, αναγνώρισε το λάθος του και πάντρεψε τους δύο
νέους.
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Η Σιθωνία χαρακτηρίζεται από τις καταπράσινες διαδρομές , τα πευκόφυτα μονοπάτια με τα
κοσμοπολίτικα beach bars αλλά και τις ερημικές παραλίες. Διατηρεί την γοητεία της
απομόνωσης , προσφέρει τις υπέροχες παραλίες της και κινείται σε χαλαρούς ρυθμούς , χωρίς
βέβαια να της λείπουν τα ωραία beach bars.
ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΣΙΘΩΝΙΑΣ
ΚΑΒΟΥΡΟΤΡΥΠΕΣ
Η πιο ωραία παραλία της Χαλκιδικής και μία από τις ωραιότερες του κόσμου, κάθε καλοκαίρι
ξένες εφημερίδες και περιοδικά γράφουν γι’ αυτή. Είναι εκείνη με τις σκαλιστές γοργόνες, δεν
μπορεί να μην την έχετε ακουστά! Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της Σιθωνίας, κάτω από
το κατάφυτο όρος Ντραγουδέλι, με θέα τον πάντα συννεφιασμένο Άθωνα και τα μοναστήρια
του Αγίου Όρους. Το μέρος είναι μαγικό, ολόλευκα βράχια και πεντακάθαρα πράσινα νερά. Τα
πεύκα βουτάνε στη θάλασσα και το τοπίο γίνεται παραδεισένιο. Οι εραστές της παραλίας,
ενίοτε γυμνιστές, στήνουν τις σκηνές τους ήδη από τις αρχές Μαΐου σε ελεύθερο camping, για
να απολαύσουν όσο περισσότερο γίνεται τις ομορφιές της.
24. ΤΡΑΝΗ ΑΜΜΟΥΔΑ
«Χοντρή άμμο» την αποκαλούν οι Χαλκιδικιώτες και είναι ίσως η μεγαλύτερη παραλία του
νομού. Το ατού της είναι πράγματι η χοντρή λευκή άμμος, εκείνη που δεν κολλάει ακόμα κι αν
ξαπλώσεις. Είναι τεράστια, με άπειρο χώρο για παιχνίδια.
Ένας λοφίσκος τη χωρίζει σε δύο κόλπους, ο ένας μικρότερος, με λιγότερο κόσμο πάντα, αλλά
εξίσου όμορφο τοπίο, ο άλλος μεγαλύτερος, μοιάζει απέραντος με beach bars, γήπεδα beach-
volley, αλλαξιέρες και ντουζ καθ’όλο το μήκος της ακτής. Η παραλία είναι κατάλληλη για
οικογένειες με μικρά παιδιά, μπορούν να παίζουν εκεί μέχρι το βράδυ.
7ο Κεφάλαιο :
ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΤΟΥ ΆΘΩ
Ο Άθως ,σήμερα και Άθωνας, είναι ορεινή χερσόνησος της Χαλκιδικής, η ανατολικότερη από
τις τρεις και απλώνεται μεταξύ των κόλπων του Στρυμονικού, και συγκεκριμένα από τον
κόλπο της Ιερισσού (ανατολικά), και του Σιγγιτικού κόλπου (δυτικά).
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ
Η χερσόνησος του Άθω είναι η ανατολικότερη και τραχύτερη των τριών επιμέρους
παράλληλων χερσονήσων (Κασσάνδρας ή Παλλήνης, Λόγκου ή Σιθωνίας -κεντρική, και Άθω
ή Αγίου Όρους) που απαρτίζουν την χερσόνησο της Χαλκιδικής. Η χερσόνησος αυτή
καλύπτεται από το όρος Άθω, που κορυφώνεται σε μια μαρμάρινη πυραμίδα ύψους 2033μ., εξ
ου και το όνομά της. Καταλήγει στο Ακρωτήριο Νυμφαίο ή Ακρόθωον. Στερείται ποταμών
και λιμνών. Συνδέεται με τη Χαλκιδική με το στενό ισθμό του Ξέρξη, χαμηλή λωρίδα γης,
μήκους 2 χλμ.Μεταξύ της χερσονήσου του Άθω και της Σιθωνίας ή Λόγκου σχηματίζεται ο
Σιγγιτικός ή κόλπος Αγίου Όρους, ενώ Βορειοανατολικά ο κόλπoς της Ιερισσού.
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Κατά την απογραφή του πληθυσμού της Ελλάδας το 2011, στο Άγιο Όρος απογράφηκαν 2.262
άτομα, ενώ μόνιμοι κάτοικοι δήλωσαν οι 1.961.
ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ
Επίσκεψη στο Άγιο Όρος επιτρέπεται, σύμφωνα με το Τυπικό της μοναστικής πολιτείας, μόνο
στους άντρες. Οι επισκέπτες οφείλουν, λίγες μέρες πριν από την επίσκεψη τους να
τηλεφωνήσουν στα γραφεία του Άγιου Όρους, στη Θεσσαλονίκη για να κλείσουν θέση και να
πάρουν έναν κωδικό αριθμό. Ο αριθμός αυτός είναι απαραίτητος μιας και είναι περιορισμένος
25. ο αριθμός των επισκεπτών (120) που επιτρέπονται ανά ημέρα.Οι επισκέπτες μπορούν να πάνε
οδικώς ή με ΚΤΕΛ. Τα μόνα αυτοκίνητα που επιτρέπονται στο Άγιον Όρος ,είναι αυτά των
Μονών και των εργατών που δουλεύουν σ’ αυτές. Έτσι οι επισκέπτες θα πρέπει να αφήσουν τα
αυτοκίνητά τους στην πόλη. Πριν αναχωρήσουν οι επισκέπτες για το Άγιον Όρος πρέπει
οπωσδήποτε να προμηθευτούν τα Διαμονητήριά τους. Αυτό γίνεται στην Ουρανούπολη ,στα
εκεί γραφεία του Αγίου Όρους.
8ο Κεφάλαιο:
ΆΓΙΟΝ ΌΡΟΣ
Το Άγιον Όρος αποτελεί αυτοδιοίκητο τμήμα του Ελληνικού Κράτους, που βρίσκεται στη
χερσόνησο του Άθω της Χαλκιδικής στη Μακεδονία. Περιλαμβάνει είκοσι Ιερές Μονές και
άλλα μοναστικά ιδρύματα και ανεπίσημα χαρακτηρίζεται ως «Αυτόνομη Μοναστική
Πολιτεία». Από το 1988 συγκαταλέγεται στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας
Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Ιστορική αναδρομή για το Άγιον Όρος
Αρχικά ,το Άγιον Όρος ιδρύθηκε το 963 από τον Αθανάσιο Αθωνίτη.Σύμφωνα με την
ελληνική μυθολογία, το όρος Άθως συνδέεται με τη γιγαντομαχία μεταξύ των Γιγάντων και
των ολύμπιων θεών, ηγέτης των πρώτων ήταν ο Άθως. Ο Άθως πέταξε έναν τεράστιο βράχο
εναντίον του Ποσειδώνα από τη Θράκη, αλλά αστόχησε και ο βράχος έπεσε στη θάλασσα,
δημιουργώντας το όρος, στο οποίο δόθηκε το όνομά του. Ο θεός Απόλλωνας ερωτεύτηκε
τη Δάφνη, κόρη του βασιλιά της Αρκαδίας. Η Δάφνη, προκειμένου να κρατηθεί αγνή, βρήκε
καταφύγιο στον κύριο λιμένα του Άθωνα, δίνοντας έτσι το όνομά της σε αυτόν. Από αυτόν το
μύθο φαίνεται ότι από τους αρχαίους χρόνους η περιοχή συνδέθηκε με τον αγώνα κατά της
σάρκας.Οι αρχαίοι γεωγράφοι αναφέρουν δέκα πόλεις στη χερσόνησο: Δίον, Θύσσος,
Κλεωναί, Ακρόθωοι, Χαράδρια, Παλαιώριον, Σάνη, Ολόφυξος, Απολλωνία, Ουρανούπολις.
Κατά τον 5ο π.Χ. αι. σώζονται διάφορα προελληνικά φύλα στην περιοχή. Κατά τη διάρκεια
των ιστορικών χρόνων ο Άθως αναφέρεται για πρώτη φορά σχετικά με την περσική αποστολή
εναντίον της Ελλάδας υπό την ηγεσία του Μαρδόνιου το 493 π.Χ.. Πλέοντας γύρω από τη
χερσόνησο, ο περσικός στόλος συνάντησε κακοκαιρία και υπέστη φοβερή καταστροφή.
Κατ´αυτό τον τρόπο η αποπειραθείσα εισβολή ματαιώθηκε. Δέκα έτη αργότερα
ο Ξέρξης επανέλαβε την αποστολή, αλλά προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος νέας
καταστροφής έσκαψε ένα κανάλι στο στενό λαιμό της χερσονήσου: η διώρυγα ανοίχθηκε στο
26. βόρρειο μέρος της χερσονήσου. Επίσης ο κόλπος του Αγίου Όρους συνδέεται και με την
απώλεια του στόλου του Σπαρτιάτη Επικλέους στα 411 π.Χ..
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΑΘΩΝΙΤΗΣ
Περίπου το 960 μια εκτεταμένη μεταρρύθμιση εισήχθη από τον Πόντιο μοναχό Αθανάσιο τον
Τραπεζούντιο, που αργότερα έγινε γνωστός ως Όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης. Με συντρόφους
του από τη Μικρά Ασία και με τη βοήθεια του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά, του οποίου
ήταν φίλος και εξομολογητής, ίδρυσε τη Μονή Μεγίστης Λαύρας, όπου επέτυχε να φθάσει τη
μοναστική ζωή σε υψηλό βαθμό τελειότητας. Η μεταρρύθμιση που απέληξε στο μοναστικό
τυπικό του Αγίου Αθανασίου έγινε αποδεκτή ως πρότυπο. Οι οπαδοί του αυστηρού
μοναστικού βίου με επικεφαλής τον Παύλο τον Ξηροποταμίτη αντέδρασαν στις καινοτομίες
του Αθανασίου και ζήτησαν παρέμβαση του αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή.Τη σύγκρουση
των δύο αντιθέτων ρευμάτων ρύθμισε ο πρώτος Καταστατικός Χάρτης του Αγίου Όρους, που
συνέταξε ο Αθανάσιος και επικύρωσε με την υπογραφή του ο Τσιμισκής. Είναι ο λεγόμενος
«Τράγος» (δηλαδή περγαμηνή από δέρμα τράγου), που φυλάσσεται στις Καρυές και αποτελεί
το σημαντικότερο κειμήλιο της Αθωνικής Πολιτείας. Με τη βοήθεια της αυτοκρατορικής
αρχής του Ιωάννη Τσιμισκή (969 -976) οι αντιθέσεις μεταξύ των μοναχών τέθηκαν κατά μέρος
και η κοινοβιακή ή κοινοτική ζωή διαδόθηκε στους ερημίτες που ζούσαν διασκορπισμένοι στις
κοιλάδες και τα δάση.Ο Αθανάσιος έγινε γενικός αββάς ή Πρώτος των πενήντα οκτώ
μοναστικών κοινοτήτων του Όρους και δίκαια χαρακτηρίστηκε ως ο κύριος ιδρυτής του
"κοινοβιακού μοναχισμού" του Αγίου Όρους. Από αυτήν την περίοδο χρονολογούνται οι
Μονές των Ιβήρων, Βατοπεδίου, Εσφιγμένου και Ζυγού.
ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΟΝΟΜΑΤΟΣ
Την πρώτη ονομασία και μετονομασία τη συναντούμε στον βίο των μαρτύρων της
Τιβεριούπολις του Θεοφύλακτου Αχρίδος. Κατά το θεωρούμενο πρώτο Τυπικό που επικύρωσε
ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Τσιμισκής, ο Άθως καλείται απλώς «Όρος» που ίσως αυτή να ήταν η
συνήθης τότε ονομασία του χώρου.Η επικράτηση όμως του ονόματος «Άγιον Όρος» φαίνεται
να έγινε κατά το πρώτο μισό του 12ου αιώνα, συγκεκριμένα σε χρυσόβουλο έγγραφο του
Αυτοκράτορα Αλέξιου Α' Κομνηνού προς την Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας το 1144, η οποία
αναγνωρίζεται οριστικά και επίσημα και επιβάλλεται το νέο όνομα όπως αναγράφεται σ΄ αυτό:
«Εφεξής το όνομα του Άθω καλείσθαι Άγιον Όρος παρά πάντων». Σε μεταγενέστερα
αυτοκρατορικά και άλλα έγγραφα αναφέρεται ως «Το Αγιώνυμον Όρος του Άθω».
ΆΒΑΤΟ ΌΡΟΣ
Σύμφωνα με το άρθρο 186 του Κ.Χ.Α.Ο. "η εις την χερσόνησον του Αγίου Όρους είσοδος των
θηλέων κατά τα ανέκαθεν κρατούντα απαγορεύεται". Η απαγόρευση αυτή κυρώνεται και
ποινικά με τη διάταξη του άρθρου 43β του Ν.Δ. της 10ης Σεπτεμβρίου 1926 "περί κυρώσεως
του Καταστατικού Χάρτου του Αγίου Όρους", το οποίο προστέθηκε και προβλέπει ότι "η
παράβασις του άρθρου 186 του Καταστατικού Χάρτου επισύρει την ποινήν φυλακίσεως δύο
μηνών μέχρις ενός έτους". Ο περιορισμός αυτός έχει την πνευματική του βάση στην παρθενία
των μοναχών και την αφιέρωση του Όρους στη Θεοτόκο. Ονομάζεται άβατον και ισχύει από
την αρχή της σύστασης της ιδιόρρυθμης πολιτείας, αν και κατά το παρελθόν σε στιγμές
ανάγκης έχει καμφθεί.
27. 9ο Κεφάλαιο:
ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Η πολιτική διοίκηση του Αγίου Όρους ανήκει στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Εξωτερικών,
και ασκείται μέσω της Διοίκησης του Αγίου Όρους, η οποία αποτελεί αυτοτελή δημόσια
αρχή.Στη Διοίκηση του Αγίου Όρους ανήκουν η από διοικητικής πλευράς εποπτεία ως προς
την ακριβή τήρηση των αγιορειτικών καθεστώτων και η διαφύλαξη της δημόσιας τάξης και
ασφάλειας. Η Διοίκηση του Αγίου Όρους απαρτίζεται από το Διοικητή του Αγίου Όρους τον
Αναπληρωτή Διοικητή και το λοιπό προσωπικό της, μόνιμο ή με σύμβαση ιδιωτικού δικαίου
αορίστου χρόνου, και εδρεύει στις Καρυές.
ΜΟΝΑΣΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ
Τα Μοναστικά ιδρύματα του Αγίου Όρους διακρίνονται σε έξι τάξεις: τις Ιερές Μονές,
τις Σκήτες, τα Κελλιά, τις Καλύβες, τα Καθίσματα και τα Ησυχαστήρια.
ΙΕΡΑ ΕΠΙΣΤΑΣΙΑ
Οι είκοσι Ιερές Μονές διαιρούνται σε πέντε τετράδες, καθεμιά από τις οποίες ασκεί ανά
πενταετία για ένα έτος (από 1 Ιουνίου έως 31 Μαΐου του επομένου) την Ιερά Επιστασία. Οι
μονές κάθε τετράδας αποστέλλουν κατ' έτος από ένα πρόσωπο με τα προσόντα που
καθορίζονται και για τους αντιπροσώπους των μονών στην Ιερά Κοινότητα. Οι τετράδες είναι
οι εξής:
Α΄ Τετράδα Β΄ Τετράδα Γ΄ Τετράδα Δ΄ Τετράδα Ε΄ Τετράδα
Μεγίστης Λαύρας Βατοπεδίου Ιβήρων Χιλανδαρίου Διονυσίου
Δοχειαρίου Κουτλουμουσίου Παντοκράτορος Ξηροποτάμου Ζωγράφου
Ξενοφώντος Καρακάλλου Φιλοθέου Αγίου Παύλου Αγίου Παντελεήμονος
Εσφιγμένου Σταυρονικήτα Σίμωνος Πέτρας Γρηγορίου Κωνσταμονίτου
10ο Κεφάλαιο:
ΙΕΡΕΣ ΜΟΝΕΣ
Το Άγιο Όρος συνίσταται από είκοσι Ιερές Μονές. Σύμφωνα με την ιεραρχική τάξη οι Ιερές
Μονές του Αγίου Όρους, καλούμενες και Αθωνικές, οι οποίες είναι αυτοδιοίκητες και
διοικούνται σύμφωνα με τον εσωτερικό τους κανονισμό, τον οποίο ψηφίζουν οι ίδιες και
εγκρίνει η Ιερά Κοινότητα.
ΣΚΗΤΕΣ
Με το όνομα Σκήτη εννοείται μοναστικό ίδρυμα που υπάγεται σε Κυρίαρχη Μονή
ή Μοναστήρι.Οι Σκήτες είναι μικρές μονές που διακρίνονται σε "κοινόβιες" και "ιδιόρρυθμες".
28. Πρόκειται για οργανωμένες κοινότητες που συγκροτούνται από πολλές μοναστικές καλύβες.
Στο μέσον της κάθε Σκήτης βρίσκεται το λεγόμενο "Κυριακό" που είναι ο κοινός ναός για
όλους και γύρω απ΄ αυτόν είναι κτισμένες οι καλύβες.
Τη διοίκηση στη Σκήτη ασκεί ο επονομαζόμενος "Δικαίος", που εκλέγεται κάθε χρόνο
συνήθως στις 8 Μαΐου από τους "γέροντες" της Σκήτης με τη βοήθεια 2 ή 4 συμβούλων εκ
των οποίων οι μισοί προέρχονται από την ίδια τη Σκήτη και οι άλλοι μισοί από την Κυρίαρχη
Μονή στην οποία υπάγεται η Σκήτη.
Οι εγκατεστημένοι σ΄ αυτές μοναχοί καλούμενοι ως σκήτες ασχολούνται επίσης με γεωργικές
και κτηνοτροφικές εργασίες καθώς επίσης και με την αγιογραφία, ξυλογλυπτική, μουσικήκ.ά.
Στην Ελλάδα σημαντικότερες τέτοιες Σκήτες είναι οι Αθωνικές.Οι δώδεκα
Ιερές Σκήτες υπάγονται στη δικαιοδοσία ορισμένης Ιεράς Μονής
ΚΕΛΙΑ
Τα Κελιά είναι ευρύχωρα οικοδομήματα σαν αγροτικές κατοικίες, έχουν ενσωματωμένο ναό
και παραχωρούνται από την κυρίαρχη μονή σε ομάδα τριών προσώπων κατά το σύστημα της
διαδοχής. Πάνω από εννιά οι μοναχοί των κελλιών δεν μπορούν να αυξηθούν. Επικεφαλής
είναι ο Γέροντας και οι άλλοι είναι οι υποτακτικοί του.
ΚΑΘΙΣΜΑΤΑ
Τα μοναστικά καθίσματα του Αγίου Όρους αποτελούν και αυτά μοναστικά ιδρύματα όπως οι
καλύβες που υπάγονται σε κυρίαρχη Μονή ή Μοναστήρι.Αυτά είναι μικρά κτίσματα ,περίπου
σαν τις καλύβες ,που συνηθέστερα βρίσκονται πολύ κοντά και γύρω από το Μοναστήρι που
υπάγονται.Αυτά στερούνται εδαφικής έκτασης και παραχωρούνται σε διαμονή μοναχών «κατά
μόνας» περισσότερο με προσωρινό χαρακτήρα.Οι μοναχοί αυτών των ιδρυμάτων λαμβάνουν
τρόφιμα από τη κυρίαρχη Μονή αντί καταβολής μικρού χρηματικού ποσού.
ΚΑΛΥΒΕΣ
Η μοναστική καλύβα αποτελεί μοναστικό ίδρυμα που ανήκει σε κυρίαρχη Μονή ή
Μοναστήρι.Οι μοναστικές καλύβες είναι και αυτές οικοδομήματα μικρότερα σε μέγεθος των
κελιών που επίσης φέρουν ενσωματωμένο ναϊδριο ,στα οποία όμως δεν έχει παραχωρηθεί από
την κυρίαρχη Μονή εδαφική έκταση ,σε αντίθεση με τα κελιά.Οι μοναχοί σ΄αυτά τα μοναστικά
ιδρύματα ζουν κατά ολιγάριθμες ομάδες ,όπως και στα κελιά ασχολούμενοι κυρίως με
διάφορες τέχνες και εργόχειρα.Είναι δυνατόν πολλές καλώβες μαζί να δίνουν την εντύπωση
του μικρού οικισμού πλην όμως δεν διατηρούν καμία μεταξώ τους οργάνωση ή σχέση.Οι
μοναστικές καλύβες του Αγίου Όρους βρίσκονται στη ΝΔ άκρη της Αθωνικής χερσονήσου
στις περιοχές : Αγία Άννα ,Κατουνάκια και Άγιο Βασίλειο.
ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΑ
Με την ονομασία Ησυχαστήριο ή ασκητήριο ή ασκηταριό χαρακτηρίζεται γενικά μοναστικό
ίδρυμα που υπάγεται σε κυρίαρχη Μονή ή Μοναστήρι.Τα ησυχαστήρια εμφανίζονται
συνηθέστερα ως καλύβες ή διαρρυθμισμένες κάπως σπηλιές στις οποίες εγκαθίστανται
μοναχοί που επιθυμούν αυστηρότερη άσκηση ,τελείως ανεμπόδιστα και μακριά από
οποιαδήποτε κοσμική πρόκληση.Οι ενασκούμενοι πατέρες ή ασκητές διάγουν αυστηρότατο
βίο ενδιαιτώμενοι με λίγο παξιμάδι που τους στέλνουν τα μοναστήρια ή με λίγο νερό της
βροχής.Τα ησυχαστηρία συνήθως απατώνται στους πλέον επικίνδυνους ,ερημικούς και
απόκρημνους τόπους δίνοντας πολλές φορές το δικαίωμα να χαρακτηρίζονται «αετοφωλιές».Η
29. συγκοινωνία με αυτά γίνεται από δύσβατα στενά μονοπάτια ,επικίνδυνες λαξευτές βαθμίδες
και όχι σπάνια με σχοινιά και αλυσίδες.Τα ησυχαστήρια του Αγίου Όρους απατώνται ως
οικισμοί που βρίσκονται στο δρόμο μετά τη Σκήτη της Αγίας Άννας προς τη Μονή της
Μεγίστης Λαύρας πάνω σε απόκρημνη περιοχή.
11ο Κεφάλαιο:
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ
Η Μονή της Μεγίστης Λαύρας είναι η πρώτη στην ιεραρχία των αγιορείτικων μονών και η
μεγαλύτερη σε έκταση. Άλλες ονομασίες με τις οποίες φέρεται σε παλαιότερα έγγραφα είναι
«Λαύρα των Μελανών», «Λαύρα του κυρού Αθανασίου», «Λαύρα του αγίου Αθανασίου»,
«Μεγάλη Λαύρα», ή και απλώς «Λαύρα» που σημαίνει τύπος μοναστηριού με χαλαρή
κοινοβιακή ζωή. Βρίσκεται λίγο βορειότερα του νοτιοανατολικού άκρου της χερσονήσου του
Άθω, πάνω σ΄ ένα πλάτωμα βράχου. Γενικά ο δρόμος αυτός είναι δύσκολος. Χωμάτινος, με
πολλές και απότομες στροφές, στενός και από κάτω γκρεμός και η θάλασσα.Γι’ αυτό άλλωστε
στην είσοδο της μονής δημιουργήθηκε πρόσφατα ελικοδρόμιο, εξ ανάγκης. Το μοναστήρι είναι
πολύ μεγάλο, με οχυρωματικούς πύργους με προβολικούς οχετούς, τις «ζεματίστρες» στις
εισόδους της μονής από όπου έριχναν καυτό λάδι για να αντιμετωπίζουν τις επιδρομές των
πειρατών, κατά ιδία αρχιτεκτονική εφαρμογή των κάστρων. Ακόμα, έξω βρισκόταν ένας
νερόμυλος, καλλιέργειες (λαχανικά) και το νεκροταφείο, ενώ ψηλά στο βουνό το ασκηταριό
του Αγ. Αθανασίου.
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΒΑΤΟΠΕΔΙΟΥ
Η Ιερά Μονή Βατοπεδίου είναι η 2η στην ιεραρχία των Αγιορείτικων μονών. Βρίσκεται στη
μέση της βορειανατολικής πλευράς της χερσονήσου. Το καθολικό της είναι αφιερωμένο στον
Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Σύμφωνα με την αγιορειτική πατριογραφία, που παραδίδεται σε
χειρόγραφα τα παλαιότερα των οποίων χρονολογούνται στον 15ο αιώνα, στο σημείο όπου
σήμερα βρίσκεται η μονή χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Μ. Κωνσταντίνο μοναστήρι τον 4ο
αιώνα μ.Χ., το οποίο καταστράφηκε από τον αυτοκράτορα Ιουλιανό τον Παραβάτη. Σύμφωνα
πάντα με την ίδια παράδοση, ανοικοδομήθηκε από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο τον Μέγα, από
ευγνωμοσύνη για τη θαυματουργή διάσωση του γιου του Αρκάδιου ο οποίος, αφού έπεσε από
το καράβι του στο αρχιπέλαγος, βγήκε στη στεριά γερός χάρη στις μεσιτείες της Θεοτόκου η
οποία τον μετέφερε δίπλα σε μια βάτο. Από την παράδοση αυτή ετυμολογείται και η γραφή
του ονόματος της μονής «Βατοπαίδιον».
30. ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΙΒΗΡΩΝ
Η Ιερά Μονή Ιβήρων είναι 3η στην τάξη των Αγιορείτικων Μονών, ελληνική, κοινοβιακή και
γιορτάζει στην Κοίμηση της Παναγίας. Βρίσκεται στην βορειοανατολική πλευρά της αθωνικής
χερσονήσου επάνω σε μικρό όρμο. Ιδρύθηκε τον 8ο αιώνα ως μονή του Κλήμεντος. Το 980 ο
εξ Ιβηρίας (σημερινής Γεωργίας), επιφανέστατος στη βασιλική αυλή της Ιβηρίας, μοναχός
Ιωάννης Τουρνίκιος με ομάδα Γεωργιανών -Ιβήρων- μοναχών, προερχόμενη από τη Μεγίστη
Λαύρα την επέκτειναν και τη διαμόρφωσαν σε λαύρα. Μετά το 1010 έλαβε τη σημερινή της
ονομασία προς τιμήν των κτητόρων της. Κατά το 10ο και 11ο αιώνα προσαρτήθηκαν σ' αυτήν
πολλά μονύδρια, όπως του Kολοβού, του Προφήτου Ηλία, του Σισίκου και άλλες.
Καταστράφηκε πολλές φορές από πειρατές, κυρίως από Φράγκους το 1259. Κατά τις αρχές
του δέκατου πέμπτου αιώνα η μονή Ιβήρων βρέθηκε σε πλήρες οικονομικό αδιέξοδο.
Ανέκαμψε όμως πολύ γρήγορα και στο τέλος του ίδιου του αιώνα βρέθηκε με πολύ
περισσότερους έλληνες μοναχούς έτσι ώστε και κατέστει αυτή Ελληνική. Στην συνέχεια μετά
από ενισχύσεις Γεωργιανών και Ρουμάνων ηγεμόνων, αλλά και Οικουμενικών Πατριαρχών
περνώντας νέα περίοδο ακμής κατά τον 18ο αιώνα ήταν ήδη πλουσιώτατη. Γρήγορα όμως
ανακαινίσθηκε. Η μονή Ιβήρων προσέφερε πολλά στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του
1821.
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΙΛΙΑΝΔΑΡΙΟΥ
Η Μονή Χιλανδαρίου είναι ένα σερβικό μοναστήρι που βρίσκεται στο βορειοανατολική
πλευρά του Αγίου Όρους και είναι 4ο στην ιεραρχία των Αγιορείτικων Μονών. Έχει εξωτερικά
εμφάνιση μεσαιωνικού κάστρου, καθώς είναι οχυρωμένη με τείχη που έχουν ύψος 30 μέτρων,
μήκος 140 μέτρων και περιβάλλουν μια περιοχή πλάτους 75 μέτρων. Το μοναστήρι πήρε αυτή
την μορφή, εξαιτίας των συχνών πειρατικών επιδρομών κατά το παρελθόν. Θεωρείται για τους
Σέρβους το σημαντικότερο κέντρο του σερβικού πολιτισμού αφού η συμβολή του είναι
31. τεράστια στην διαμόρφωση της παιδείας και της πνευματικότητας των Σέρβων μέσα στην
ιστορία. Διατηρεί μια εξαιρετικά πλούσια συλλογή από πρωτότυπα παλαιά χειρόγραφα,
εικόνες, τοιχογραφίες, έτσι ώστε σήμερα να θεωρείται από τους πιο σημαντικούς θησαυρούς
του Σερβικού μεσαιωνικού πολιτισμού γενικότερα. Βρίσκεται στη λίστα της παγκόσμιας
κληρονομιάς της UNESCO από το 1988, μαζί με άλλες 19 Μονές του Αγίου Όρους. Tο όνομα
της προήλθε κατά πάσα πιθανότατα από τον Έλληνα αγιορείτη μοναχό Γεώργιο Χιλανδάριο,
ιδρυτή και κτήτορα της προγενέστερης μονής.
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ
Η Μονή Διονυσίου είναι 5η στην ιεραρχία των Αγιορείτικων Μονών. Βρίσκεται στη
νοτιοδυτική πλευρά της χερσονήσου μεταξύ των μονών Γρηγορίου και Αγίου Παύλου. Είναι
κτισμένη σε απόκρημνο παραθαλάσσιο βράχο ύψους 80 μέτρα από την επιφάνεια της
θάλασσας, δίπλα στο λεγόμενο «αεροπόταμο», (μεγάλη κατεβασιά), σε μορφή πυργωτού
κάστρου. Ιδρύθηκε μετά τα μέσα του 14ου αιώνα από τον όσιο Διονύσιο, από την Κορησό
Καστοριάς. Την ουσιαστική βοήθεια για την αποπεράτωσή της έδωσε ο Αυτοκράτορας της
Τραπεζούντας, Αλέξιος Γ' Μέγας Κομνηνός. Μετά την άλωση (1453) ευεργέτησαν τη μονή
πολλοί ηγεμόνες της Μολδοβλαχίας. Tο Kαθολικό της μονής Διονυσίου, τιμώμενο στο όνομα
του Γενεσίου του Προδρόμου, οικοδομήθηκε λίγο πριν από τα μέσα του 16ου αιώνα (1537 -
1547) επί ηγουμενίας Mατθαίου. H μονή Διονυσίου έχει δεκατέσσερα παρεκκλήσια. Στο
Καθολικό της μονής και αριστερά της λιτής βρίσκεται το θολωτό παρεκκλήσιο της Παναγίας
του Aκαθίστου, με τοιχογραφίες του ζωγράφου Mακαρίου του 1615, όπου φυλάσσεται η
ομώνυμη εικόνα της Παναγίας, έργο του Eυαγγελιστή Λουκά, φτιαγμένη από κηρομαστίχα.
Αυτές επιζωγραφήθηκαν το 1890 από τον Mιχαήλ Kαισαρέα. Στον περίβολο της μονής
βρίσκονται επτά παρεκκλήσια του Aγίου Nήφωνα, του Aγίου Γεωργίου, των Aρχαγγέλων,
του Aγίου Iωάννου του Θεολόγου, με τοιχογραφίες στο νάρθηκα του 1608 των μοναχών
Δανιήλ και Μερκουρίου. Επίσης τα παρεκκλήσια του Aγίου Nικολάου και του Aγίου Iωάννου
του Xρυσοστόμου με τοιχογραφίες του 1795. Τέλος, έξω από τη μονή Διονυσίου βρίσκονται
έξι παρεκκλήσια μεταξύ των οποίων, των δώδεκα Aποστόλων και το παρεκκλήσι των Aγίων
Πάντων με τοιχογραφίες του 1627 από τον μοναχό Mερκούριο. Στο Κοιμητήριο της μονής
βρίσκεται ο τάφος του Αγίου Νήφωνα, μοναχού της μονής, Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης και
αργότερα Πατριάρχη Κωνσταντινούπολης.
