Linguaxe sexista

Instrumentos de
socialización
diferencial
Políticas públicas de igualdade de oportunidades entre homes e mulleres e promoción profesional

Nomear en masculino non é neutral
O masculino non é o universal
lingüístico. Este uso histórico da
lingua invisibiliza e oculta as
mulleres, que somos a metade
das comunidade lingüísticas.

Cando nos expresamos a
través dunha lingua
mediante calquera das súas
posibilidades, sempre
estamos a reflectir as
relacións sociais de quen
estamos a utilizar a
devandita lingua.

Os usos lingüísticos androcéntricos
e sexistas proveñen das
prescricións culturais do sistema
de xénero, da transmisión de
estereotipos... non da estrutura da
lingua.
É competencia da comunidade de
falantes adecuar os usos
lingüísticos á realidade, que pide
un trato igualitario entre mulleres
e homes.

Por que a linguaxe normativa e sexista?
Quen comunica?
Como se comunica?
Para que se comunica?

A pegada da subordinación das
mulleres pode atoparse:
Nos conceptos
Nas estruturas
No uso

Sexismo social no discurso
Un texto manifesta sexismo
social cando nel se transmite
contido discriminatorio contra
as mulleres, é dicir, mantén
unha posición ideolóxica de
contido sexista; estariamos nun
caso parecido ao discurso
homófobo ou racista.

Sexismo lingüístico no discurso
Un texto manifesta sexismo
lingüístico cando é o uso da lingua o
que fai evidente a discriminación;
neste caso o que acontece é que se
utiliza a linguaxe ignorando a
presenza ou visibilidade das mulleres.
Sexismo linguístico ou gramatical.

Un exemplo:

Outro:

E outro máis:

E o último:
«Con tu colaboración
ayudas a que personas
con Síndrome de Down
puedan construir su
propio futuro en igualdad
de condiciones y
plenamente integrados en
la sociedad.»

Linguaxe inclusiva
Busca fórmulas que a nível
cognitivo evoquen unha imaxe
mental non discriminatoria.
Posúe um gran potencial, como
construtora de imaxinarios, de
contribuir ao avance dunha
sociedade igualitária.

Los niños juegan al fútbol

Lei Orgánica 3/2007 para a igualdade efectiva
entre mulleres e homes
Artigo14: Aos fins desta Lei, serán criterios
xerais de actuación dos Poderes Públicos: A
implantación dunha linguaxe non sexista no
ámbito administrativo e o seu fomento na
totalidade das relacións sociais, culturais e
artísticas.

I Plan de Igualdade entre mulleres e homes da
Universidade de Vigo 2012/14
Eixe 2. A cultura da igualdade na Universidade
de Vigo
Obxectivo operativo 2: Incorporar a perspectiva
de xénero na difusión e na comunicación

Accións concretas
Establecer criterios para a incorporación da perspectiva de xénero á
elaboración da nova regulamentación e á documentación de procedemento e
de difusión.
Difundir o Manual de linguaxe inclusiva no ámbito universitario .
Elaborar e difundir un protocolo sobre transmisión da imaxe das mulleres por
parte da universidade fundamentado no principio de igualdade.
Deseñar e implantar un procedemento de seguimento da incorporación da
perspectiva de xénero na comunicación interna e externa da Uvigo, con
prioridade nos actos públicos e campañas.

Accións concretas
Manter a revisión sistemática de toda a documentación institucional da Uvigo
para incorporar a perspectiva de xénero implicando ao servizo responsable
da normalización lingüística.
Manter unha estratexia de revisión da documentación impresa: tarxetas de
visita, sinaléptica, organigramas, denominación de postos, formularios,
impresos, fichas ou calquera outra.
Transmitir unha imaxe igualitaria, plural e non estereotipada de mulleres e
homes para facer visibles as mulleres e a súa contribución aos resultados e ao
éxito da organización.
Analizar a presenza da muller na imaxe corporativa e na imaxe que a
institución proxecta nos medios para valorar a neutralidade da imaxe que
proxecta a organización tano no ámbito interno como no externo.

Uviguala- Premio de compromiso coa
igualdade de xénero da Universidade de Vigo
O 1º Premio foi entregado o 08/03/2013 ao Servizo de Deportes
«(...) pola transmisión dunha imaxe igualitaria que rompe con
estereotipos de xénero na difusión e publicidade da súa oferta
de actividades. Polo emprego dunha linguaxe inclusiva e
transgresora que invita ás membras da comunidade
universitaria á súa Gala do Deporte e por ser un exemplo de
boas prácticas (...).»

Estratexias
1) Neutralización ou xeneración
Substantivos
-Neutralización ou xeneralización
Exemplo: persoal, público, xente
-Substantivo abstracto
Exemplo: alumnado, candidatura,
profesorado
-Substantivo metonímico
Exemplo: claustro, reitoría, conserxería

Neutralización ou xeneracion (2)
Adxectivos e participios
-Introducir un substantivo neutro
Exemplo: persoas discapacitadas
-Preposición + substantivo
Exemplo: Persoas con
discapacidade
-Cambio na redacción
Exemplo: se lle ofrecerá a quen
asista/se ofrecerán

Neutralización ou xeneracion (3)
Pronome sexuado en masculino
“xenérico”
-Substituilo por formas non
marcadas
Exemplo: quen/as persoas
que/alguén/ninguén/todo o
mundo/calquera

Que é o xénero gramatical?

Especificación
-Mención explícita a ambos
sexos
Exemplo: Asociación de Pais e
Nais do Alumnado
-Uso de recursos gráficos
Exemplo: @, barra, (), *, x, æ

Neoloxismos
Feminino de profesións masculinizadas
Exemplo: médica, chanceleira, xuíza
Masculino de profesións feminizadas
Exemplo: matrón, azafato, amo de casa
Novos neutros
Exemplo: usuariado, funcionariado
Outros termos
Exemplo: membra, xefa, presidenta

Regra da inversión
Cambiar as palabras masculinas polas súas
correspondentes femininas ou viceversa; e ver que
frase resulta:
Se a nova frase NON resulta inadecuada ou
sorprendente, pode dicirse que non hai sexismo na
primeira.
Se a nova frase SI resulta inadecuada ou
sorprendente, pode dicirse que si hai sexismo na
primeira.

Fagamos a proba...
Refuxiados colombianos, desprazados e
comunidades aboríxenes sofren as
consecuencias da presenza de grupos
irrregulares no límite fronteirizo entre Ecuador e
Colombia, o que os obriga a abandonar os seus
territorios e peregrinar na búsqueda de terras
pacíficas onde volver a comezar.

Resulta adecuada?
Refuxiadas colombianas, desprazadas e
Colombia, o que as obriga a abandonar os seus

Por que non así?
Persoas refuxiadas e desprazadas de Colombia e
Colombia, o que as obriga a abandonar os seus

Sexismo discursivo
Duais aparentes
Baleiros léxicos
Uso asimétrico de masculino e
feminino
Asimetría nos tratamentos de
cortesía
Refráns e frases feitas

Duais aparentes
Palabras ou expresión
que posúen distinto
significado segundo se
empreguen en xénero
masculino ou femenino.

Pensa no significado destes termos:
Gobernante
Gobernanta
Fulano
Fulana
Verduleiro
Verduleira
Teñen o mesmo significado en
masculino e en feminino?

Un exemplo (ou non)

Ou si!
Carta urgente al impagable juez Del Olmo (Ely del Valle)
«Estimado juez Del Olmo: Espero que al recibo de la presente esté usted
bien de salud y con las neuronas en perfecto estado de alerta como es
habitual en Su Señoría…
… El motivo de esta misiva no es otro que el de solicitarle amparo judicial
ante una injusticia cometida en la persona de mi tía abuela Felicitas y que
me tiene un tanto preocupada. Paso a exponerle los hechos:
Esta mañana mi tía abuela Felicitas y servidora nos hemos cruzado en el
garaje con un sujeto bastante cafre que goza de una merecida
impopularidad entre la comunidad de vecinos. Animada por la última
sentencia de su cosecha, que le ha hecho comprender la utilidad de la
palabra como vehículo para limar asperezas, y echando mano a la riqueza
semántica de nuestra querida lengua castellana, mi querida tía abuela,
mujer locuaz donde las haya, le ha saludado con un jovial "que te den,
cabrito".

Como una hidra, oiga. De poco me ha servido explicarle que la
buena de la tía abuela lo decía en el sentido de alabar sus
grandes dotes como trepador de riscos, y que en estas épocas
de recortes a espuertas, desear a alguien que le den algo es la
expresión de un deseo de buena voluntad. El sujeto, entre
espumarajos, nos ha soltado unos cuantos vocablos, que no sé
si eran insultos o piropos porque no ha especificado a cuál de
sus múltiples acepciones se refería, y ha enfilado hacia la
comisaría más cercana haciendo oídos sordos a mis
razonamientos, que no son otros que los suyos de usted, y a
los de la tía abuela, que le despedía señalando hacia arriba
con el dedo corazón de su mano derecha con la evidente
intención de saber hacia donde soplaba el viento.

Como tengo la esperanza de que la denuncia que sin duda
está intentando colocar esa hiena -en el sentido de que es un
hombre de sonrisa fácil- llegue en algún momento a sus
manos, le ruego, por favor, que intente mediar en este asunto
explicándole al asno -expresado con la intención de destacar
que es hombre tozudo, a la par que trabajador- de mi vecino
lo de que las palabras no siempre significan lo que significan, y
le muestre de primera mano esa magnífica sentencia suya en
la que determina que llamar zorra a una mujer es asumible
siempre y cuando se diga en su acepción de mujer astuta.

Sé que es usted un porcino -dicho con el ánimo de remarcar
que todo en su señoría son recursos aprovechables- y que
como tal, pondrá todo lo que esté de su mano para que mi
vecino y otros carroñeros como él -dicho en el sentido de que
son personas que se comen los filetes una vez muerta la vaca -
entren por el aro y comprendan que basta un poco de buena
voluntad, como la de mi tía abuela Felicitas, para transformar
las agrias discusiones a gritos en educados intercambios de
descripciones, tal y como determina usted en su sentencia,
convirtiendo así del mundo un lugar mucho más agradable.
Sin más, y agradeciéndole de antemano su atención, se
despide atentamente, una víbora (evidentemente, en el
sentido de ponerme a sus pies y a los de su señora).»

Baleiros léxicos
Prodúcese cando non existe un vocábulo feminino
equivalente, en canto ao significado, á forma
masculina, ou á inversa, non existe un termo
masculino cuxa significación sexa equivalente en
feminino.
Exemplos:
“Hombría”
Cabaleirosidade
Primeira dama
“Maruja”
Solteiro de ouro

Uso asimétrico de masculinos e
femininos
Usos que rebelan unha
consideración diferente do
suxeito feminino e masculino
Exemplos:
«Os europeos» pero as «mulleres
europeas»
«Os escritores» versus as
«mulleres escritoras»

Asimetría nos tratamentos
Exemplos:
-Señorita
-Uso do nome de pía no
canto dos apelidos
-Referencia a unha muller
polo apelido do seu marido
-Anteposición do artigo «a»
en contextos que non son
de proximidade.

Refráns e frases feitas
Exemplos:
“ A muller e a sardiña están ben na cociña”;
“Home casado, nin muller é”; “A muller e a
galiña, tórcelle o pescozo verás como queda
mansiña”; “Á muller festeira créballe a perna”;
“Dor de muller morta dura ata a porta” etc.

Nas definicións, acepcións e
exemplos dos dicionarios
Home/muller
Masculino/Feminino
Pene/Vaxina
Etc.

Presentación das mulleres como subsidiarias
dos homes ou como un colectivo a parte
Exemplos:
No atentado houbo 8 vítimas, entre elas
mulleres e nenos
Asistiu o Decano da Facultade de Ciencias do
Mar, acompañado da Decana da Facultade de
Bioloxía

Alusión a cualidades relacionadas coa
estética
Exemplos:
A raíña Dona Sofía e Carla
Bruni, que vestía uns
pantalóns elásticos, (...)
Foto da portada da visita do presidente
Nicolas Sarkozy e Carla Bruni (2009)

Algunhas fórmulas
Nomear correctamente a mulleres e homes
Crear referentes femininos
Romper estereotipos
Non usar diminutivos para referir as mulleres ou a
ámbitos e obxectos asociados a elas
Non empregar o xénero feminino para descualificar
Utilizar xenéricos ou colectivos
Empregar o feminino plural ou individualizar (cada
muller)

Manual de linguaxe inclusiva no ámbito universitario
Dispoñible en:
http://www.uvigo.es/uvigo_gl/administracion/igualdad
e/linguaxe/

Linguaxe sexista

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Linguaxe sexista

Similar to Linguaxe sexista (20)

More from marcendon

More from marcendon (20)

Linguaxe sexista