1. การสอนคุณ ธรรมจริย ธรรม

2. เสนอโดย
• นางสาวชัชฎาภรณ์
พรมนอก
5638591
• นางสาวนิตินัย
ทองเหลือ 5638592

3. เนื้อหา
• นิยาม
• ทฤษฎี
• งานวิจัยในประเทศ
• งานวิจัยต่างประเทศ
• วิเคราะห์แนวทางการส่งเสริมคุณธรรมจริยธรรม

4. นิยาม
- คุณธรรม
- จริยธรรม
- ศีลธรรมคุณ
- ธรรมจริยธรรม
- พฤติกรรมจริยธรรม

5. นิยาม
• คุณธรรม (virtues)
หมายถึง คุณสมบัติที่สอดคล้องกับมาตรฐานทีถูกต้องและดีงาม
่
“ Webster Ninth New CollegiateDictionary (1991)

6. นิยาม
• จริยธรรม (Moral)
หมายถึง การประพฤติปฏิบัติของบุคคลหรือกลุ่มบุคคลที่
สอดคล้องกับกรอบหรือหลักประพฤติปฏิบัติอันถูกต้องดีงาม
และเป็นที่ยอมรับของสังคม
Fieser (2004)

7. นิยาม
• ศีลธรรม
มีความหมายเหมือนกับจริยธรรม
หมายถึง ธรรมที่เป็นข้อประพฤติปฏิบัติ
ความประพฤติหรือหน้าที่ที่ควรปฏิบัติในการครองชีวต
ิ
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน(2546)

8. นิยาม
• คุณธรรมจริยธรรม
หมายถึง การประพฤติปฏิบัติที่เป็นความดีงาม
และถูกต้องตามมาตรฐานอันเป็นที่ยอมรับของสังคม
หรือมีความหมายว่า คุณธรรมตามกรอบจริยธรรม
นงลักษณ์ และคณะ; 2551

9. นิยาม
• พฤติกรรมจริยธรรม
 เกี่ยวข้องกับหลักทางศาสนาเช่น รักษาศีล ทาน ทำาสมาธิ
 ค่านิยมต่างๆที่สังคมเห็นว่าเป็นสิ่งที่ดีงามและสำาคัญ เพื่อ
ให้เกิดความสงบสุขในสังคม เช่น พฤติกรรมสามัคคี,รับ
ผิดชอบ ,ซื่อสัตย์
 การกระทำาเพื่อส่วนรวมตามหลักการขั้นสูง เช่น การ
เคารพกฎหมาย ,เคารพสิทธิมนุษยชน
(Villegas de Posada,1994)

10. นิยาม
• พฤติกรรมจริยธรรม
 การกระทำาที่ต้องให้เกิดผลดีทั้งระยะสั้นและยาว ต่อ
ตนเอง ครอบครัว ชุมชน เช่น มีวนัยหรือการควบคุม
ิ
ตนเอง การเป็นสมาชิกที่ดีต่อองค์กร
 เกี่ยวข้องกับการให้รางวัลส่งเสริมผู้อื่น และลงโทษ อย่าง
ยุติธรรม เช่น พฤติกรรมการปกครอง พฤติกรรมการ
เลี้ยงดูบุตรหลานของผู้ปกครอง
(Villegas de Posada,1994)

11. ทฤษฎี
• ทฤษฎีพัฒนาการทางการรู้คิด ของ Jean Piaget,1932
• ทฤษฎีพัฒนาการของเหตุผลเชิงจริยธรรมของ Kohlberg,1976
• ทฤษฎีต้นไม้จริยธรรม ของ ดวงเดือน พันธุมนาวิน,2536

12. ทฤษฎีพัฒนาการทางการรู้คด ของ Jean Piaget
ิ

13. ทฤษฎีพัฒนาการของเหตุผลเชิงจริยธรรม Kohlberg

14. ทฤษ
รรม
ริยธ
้
ไมจ
ี
ฎต้น

15. ตัวอย่างงานวิจัยในประเทศ
• การปลูกฝังคุณธรรมในเด็กปฐมวัยผ่านกระบวนสร้างสรรค์ของ
แกนนำาโรงเรียนวิถพุทธ (ปี 2548)
ี
•
การสังเคราะห์งานวิจัยเกี่ยวกับคุณธรรมจริยธรรมใน
ประเทศไทยและต่างประเทศ (ปี 2551)

16. การปลูกฝังคุณธรรมในเด็กปฐมวัยผ่านกระบวนสร้างสรรค์
ของแกนนำาโรงเรียนวิถีพทธ (ปี 2548)
ุ
วัต ถุป ระสงค์
ตัว แปร/ประเด็
นที่ม ง ศึก ษา
ุ่
แหล่ง ข้อ มูล
เครื่อ งมือ
แนวทางการ
วิเ คราะห์
1.ศึกษาสภาพการจัด
กระบวนการ
สร้างสรรค์เพื่อปลูกฝัง
คุณธรรมในเด็ก
ปฐมวัย
สภาพการจัด
กระบวนการ
สร้างสรรค์เพื่อ
ปลูกฝังคุณธรรม
ในเด็กปฐมวัย
-รวบรวมเอกสาร/
หลักฐาน
แบบสอบถาม/สัม
ภาษณ์
-การสนทนากลุ่ม
-ใช้วิธีการวิเคราะห์เนื้อหา
-ใช้สถิติเชิงบรรยาย
2.สังเคราะห์รูปแบบ
รูปแบบและ
แนวทางของ
กระบวนการ
สร้างสรรค์เพื่อ
ปลูกฝังคุณธรรม
1.เอกสาร/หลั
กฐานที่เกี่ยว
กับการจัด
หลักสูตรและ
กิจกรรมต่างๆ
2.ผู้บริหาร
สถานศึกษา
และครูผู้สอน
ระดับปฐมวัย
-รวบรวมเอกสาร/
หลักฐาน
แบบสอบถาม/สัม
ภาษณ์
-ใช้วิธีการวิเคราะห์เนื้อหา
และแนวทางของ
กระบวนการ
สร้างสรรค์เพื่อปลูกฝัง
คุณธรรม

17. การปลูกฝังคุณธรรมในเด็กปฐมวัยผ่านกระบวน
สร้างสรรค์ของแกนนำาโรงเรียนวิถีพุทธ
•
ประกอบด้วย โรงเรียนอนุบาลหนูนอย โรงเรียนทอสี และ
้
โรงเรียนรุ่งอรุณ
• ซึ่งได้รับคัดเลือกจากกรมศาสนาและ กทม. เป็นกลุ่มโรงเรียน
ตัวอย่างในแง่ของการจัดการศึกษาที่สามารถบูรณาการหลักศีล
ธรรมและจริยธรรมผ่านกระบวนการสร้างสรรค์ต่างๆได้อย่างเข้า
กับธรรมชาติการเรียนรู้ในแต่ละวัยของผู้เรียน

18. โรงเรียนอนุบาลหนูนอย
้
การแบ่งการจัดการเรียนการสอนเป็น 3 ส่วน ดังนี้
ส่วนที่ 1 การจัดการศึกษาเพือพัฒนาเด็กสูมนุษย์ที่สมบูรณ์ เพือพัฒนาพฤติกรรม จิตใจและปัญญา
่
่
่
ผ่านการปฏิบัตจริงในชีวิตประจำาวันของเด็ก ทีหนูน้อย โดยการช่วยเหลือตนเอง การทำางานของ
ิ
่
ชีวตด้วยตนเอง เพือฝึกทักษะ พฤติกรรม ความเคยชินทีดี เหมาะสม กับวัยอนุบาลตามระดับ อายุ
ิ
่
่
ตลอดช่วงของวันตังแต่เช้ามาถึงโรงเรียนจนบ่ายกลับบ้าน ปรากฏชัดเจนอยู่ในตารางกิจวัตรประจำา
้
วันของห้องเรียน
ส่วนที่ 2 การจัดการศึกษาเพือพัฒนาแบบองค์รวมขององค์ประกอบของระบบชีวิต 4 ระบบ คือ
่
ธรรมชาติกับตัวเรา ธรรมชาติ กับสังคมไทย สังคมพุทธ สังคมโลก ธรรมกับ ธรรมชาติ และ
ธรรมชาติกับวิวัฒน์วิทยาการ
ส่วนที่ 3 การถ่ายทอดความรู้ทางวิชาการ และการพัฒนาทักษะความสามารถไปสูงสุดตามศักยภาพ
ของเด็กรายบุคคล ในรูปแบบการจัดกิจกรรม การเรียนการสอนแบบบูรณาการในและนอก
ห้องเรียน ตามแนวทฤษฎี โปรแกรมการเรียนรู้ นวัตกรรมทีเลือกให้ตอบสนองต่อความสามารถ
่
ปัญญา ด้านต่างๆ
http://www.siamsaamtri.ac.th/buddhist_programs.php

19. โรงเรียนอนุบาลหนูน้อย

20. โรงเรียนทอสี
การจัดการศึกษาในระดับปฐมวัยเป็นไปเพื่อให้บรรลุเป้าหมายของการศึกษาคือพัฒนา
ด้านวิชาชีวิตและวิชาการ
•โดยใช้บ ทเรีย นจากวิถ ีช ีว ิต ประจำา วัน การกิน อยู่ ดู ฟัง
•ให้รู้จัก “งาน” และ “หน้าที” ด้วยความเข้าใจ เห็นคุณค่า มีปัญญากำากับ
่
• เพือให้เข้าใจการทำางานด้วยตนเอง เคารพงาน เคารพหน้าที่ของตน
่
• เมือเรา “ฝึก” มนุษย์ให้มีพฤติกรรมคุ้นเคยที่ดีงามได้ ให้รู้คุณค่าการ “ฝืน” ทำาในสิ่งที่ดี
่
งาม ถูกต้อง แม้จะไม่ถูกใจ
•เป็นการสร้างวินัยที่เป็นพื้นฐานในการพัฒนาตนเองทั้งด้านชีวิตและการเรียนรู้ เป็นการ
สร้างคุณลักษณะของจิตใจทีมีความเข้มแข็ง “สุขง่าย ทุกข์ยาก” ให้เกิดขึ้นสามารถทำา
่
ควบคู่กันไปได้กับความรู้ทางด้านวิชาความรู้ทมความจำาเป็นกับเด็กตามวัย
ี่ ี

21. โรงเรียนทอสี
“ชีวิตคือการศึกษา การศึกษาคือชีวิต” เป็นแนวคิดที่นำามาใช้ในการจัดการเรียน
รู้ในระดับประถมโรงเรียนทอสี เพื่อแสดงให้เห็นความสำาคัญของการเชื่อมโยง
โลกรอบตัว และสรรพสิ่งต่างๆ เข้าด้วยกันอย่างไม่แยกส่วน เพื่อให้ผเรียนได้
ู้
เห็นความเชื่อมโยง ต่อเนื่อง ส่งผลต่อกันตามหลักเหตุและปัจจัย เป็นการเปิด
ประตูความรู้และความเข้าใจเรื่องราวภายนอก มิใช่มองมนุษย์แยกออกมาเป็นผู้
จัดการธรรมชาติอื่นๆ แต่มองให้เห็นความเป็นไปทั้งหมด
เป็นหนึ่งเดียวกัน ดังวลีที่ว่า
“เด็ด ดอกไม้ส ะเทือ น ถึง ดวงดาว”

22. โรงเรียนทอสี

23. โรงเรียนทอสี

24. งเรีย
โร
อรุณ
นรุ่ง

25. เรียน
โรง
อรุณ
รุ่ง

26. การสังเคราะห์งานวิจัยเกียวกับคุณธรรมจริยธรรมใน
่
ประเทศไทย
 วิธีการคัดเลือกงานวิจัย
1.เป็นรายงานองค์ความรู้เกี่ยวกับสาเหตุและผลจิตกับพฤติกรรมทาง
คุณธรรมจริยธรรมของมนุษย์ ตลอดจนการวิจัยเพื่อสร้างเครื่องมือวัดทาง
คุณธรรมจริยธรรม
2.เป็นรายงานการวิจัยแบบสำารวจกึ่งเปรียบเทียบ หรือการวิจัยเชิง
ทดลอง ที่ใช้เครื่องมือวัดมาตรฐานสูง มีกลุ่มตัวอย่างขนาดใหญ่
3. เป็นการวิจัยเชิงปริมาณที่มีมารฐานสูง ทำาให้ผลวิจัยที่น่าเชื่อถือ
สามารถนำาผลวิจัยโดยรวมนำาไปสู่การวางนโยบาย

27. การสังเคราะห์งานวิจัยเกียวกับคุณธรรมจริยธรรมใน
่
ประเทศไทย
• วิธีการสรุปและตีความผลงานการวิจัย
การสรุปองค์ความรู้จากการประมวลรายงานการวิจัย แบ่งเป็น 2 ส่วน
 เกี่ยวกับปัจจัยเชิงเหตุทางด้านจิตใจและสถานการณ์ของบุคคลที่
เกี่ยวข้องกับพฤติกรรมคุณธรรมจริยธรรมต่างๆ ตามกรอบแนวคิด
ทฤษฎีสัมพันธ์นิยม
 เกี่ยวกับผลของการมีพฤติกรรมที่เกี่ยวกับคุณธรรมจริยธรรมในปริมาณ
ต่างกัน อยู่ในรูปของผลทางด้านจิตใจ หรือพฤติกรรมอื่นๆ

28. การสังเคราะห์งานวิจัยเกียวกับคุณธรรมจริยธรรมใน
่
ประเทศไทย
•
พฤติกรรมวินัยในตนเอง (งานวิจัยศึกษาความสัมพันธ์เปรียบเทียบ)
ปัจจัยเชิงเหตุของพฤติกรรม
-
จากงานวิจัยของ ลักษณ์เสด็จ ทองคำา ปี46 ,
-
ทำาการศึกษา นักเรียนประถมศึกษา ปีที่ 6 พบว่า นักเรียนที่ได้รับการอบรม
ลำาไย สีหามาตย์ ปี45,จตุพร ศิลาเดช ปี 43
เลี้ยงดูแบบรักสนับสนุนและใช้เหตุผลมาก , แบบประชาธิปไตย เป็นผู้มี
พฤติกรรมมีวินัยในตนเองมากด้วย
-
ส่วนการเลี้ยงดูอบรมแบบเข้มงวดและ
แบบปล่อยปละละเลย ไม่มีความสัมพันธ์กบความมีวินัยในตนเอง
ั
ปัจจัยเชิงสาเหตุด้านโรงเรียน ในแง่ ความสัมพันธ์ระหว่างครูกบนักเรียนมี
ั
ความสัมพันธ์ทางบวกกับพฤติกรรมวินัยในตนเองมากด้วย

29. การสังเคราะห์งานวิจัยเกียวกับคุณธรรมจริยธรรมใน
่
ประเทศไทย
•
การพัฒนาพฤติกรรมวินัยในตนเอง และผลการวิจัย
- การฝึกอบรมพัฒนาให้เด็กก่อนวัยเรียน และนักเรียนประถม มีความเป็น
ระเบียบ มีวินัย และคุณธรรมอื่นๆ เช่น ความเอื้อเฟื้อ ซื่อสัตย์ รับผิดชอบ
เป็นต้น เป็นสิ่งที่นักวิจัยไทยสนใจในการทำาวิจัยอย่างมาก
- สรุปผลจากการวิจัยเชิงทดลอง 10 เรื่อง กึ่งทดลอง 8 เรื่อง มีวิธีการ
พัฒนาเด็ก 4 รูปแบบ ดังนี้ 1.การใช้ตัวแบบ พบว่า นักเรียนกลุ่มทดลองมี
เจตคติต่อความซื่อสัตย์ , พฤติกรรมวินัยในตนเอง มากกว่า กลุ่มควบคุม
(นักเรียนอนุบาล ,ป3, ป4)

30. การสังเคราะห์งานวิจัยเกียวกับคุณธรรมจริยธรรมใน
่
ประเทศไทย
•
การพัฒนาพฤติกรรมวินัยในตนเอง และผลการวิจัย
2. การใช้กระบวนการกลุ่ม พบว่านักเรียนที่เข้าร่วมกิจกรรมกลุ่มมี
พฤติกรรมวินัยในตนเอง มากกว่า
3. การใช้สถานการณ์จำาลอง โดยให้นักเรียนเข้าไปมีส่วนร่วมเพื่อฝึก
พฤติกรรมที่ต้องการ พบว่า กลุ่มตัวอย่าง นักเรียนอนุบาลและ ประถมปลาย
มีวินัยในตนเองสูงขึนหลังเข้ารับการฝึก
้
4. การพัฒนาจิตลักษณะของนักเรียน แสดงให้เห็นจากงานวิจัยว่า การ
พัฒนาจิตลักษณะยิงหลายตัว จะทำาให้พฤติกรรมพัฒนาด้วย
่

31. วิเคราะห์โครงการพัฒนาเด็กและเยาวชน
•
ในประเทศไทย หัวข้อวิจัยที่มีน้อย แต่มีความสำาคัญมาก เช่น
ลักษณะชาตินิยม การดำาเนินชีวตตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง
ิ
ความเป็นประชาธิปไตยในจิตใจและในครอบครัว โรงเรียน
หน่วยงาน
•
การศึกษาอิทธิพลของเพื่อนและการเป็นกัลยาณมิตรเพื่อสร้าง
ภูมิคุ้มกันกับเยาวชน และจริยธรรมที่เกียวข้องกับบุคคลในวัย
่
ชรา การทำาประโยชน์ต่อสังคมตลอดจนสาเหตุ และวิธีการที่
เหมาะสมในการผดุงเกียรติและศักดิ์ศรี

32. วิเคราะห์โครงการพัฒนาเด็กและเยาวชน
• งานวิจัยเชิงสำารวจ มีมากในประเทศไทย แต่เชิงทดลองมีน้อย
อาจเนื่องจากผู้วจัยขาดความรู้ และทักษะ
ิ
• การจัดการเชิงรุก หรือ มาตรการป้องกันก่อนเกิดปัญหา
• งานวิจัยแบบระยะยาวไม่ค่อยมีในไทย
• ด้านทฤษฎีและการอบรม การจัดอบรม หรือหลักสูตรทีขาด
่
ความรู้ทางทฤษฎี ทำาให้ไม่เกิดผล
• ขาดความต่อเนื่องของการอบรม อาจเนื่องจากขาดบุคลากร
เงินทุนสนับสนุน

33. ลักษณะโครงการพัฒนาคุณธรรมที่จะประสบความ
สำาเร็จ
1. เป็นโครงการที่ใช้ทฤษฎีที่มีความน่าเชื่อถือ เป็นพื้นฐานของนโยบาย
2. เป็นโครงการที่ใช้องค์ความรู้จากหลายสาขาวิชามาร่วมกัน
3. โครงการที่ต้องมีการประเมินผล / พัฒนาโครงการ อย่างต่อเนื่อง และใช้
วิจัยขันสูง
้
4. โครงการควรมีการพัฒนาอย่างครบวงจร ไม่ใช่แค่ส่วนเดียว เช่น พัฒนา
เด็กแค่ที่โรงเรียน ส่วนที่บ้านยังมีต้นแบบที่เป็นแบบเดิม แบบนี้ก็ไม่ได้ผล
ต้องพัฒนาเหตุปัจจัยทุกด้านอย่างเป็นระบบ ครบวงจร
5. โครงการที่ได้รับการสนับสนุนต่อเนื่อง ระยะเวลายาวนาน ตลอดทั้งการ
พัฒนาบุคลากรด้วย
6. คุณภาพของนักพัฒนาในโครงการมีความเกี่ยวข้องโดยตรง พัฒนาตนเอง
หาองค์ความรู้ใหม่ๆ ตลอดเวลา ไม่หยุดนิ่ง

34. การสังเคราะห์งานวิจัยเกียวกับคุณธรรมจริยธรรมในต่าง
่
ประเทศ
อ้า งอิง
เจือจันทร์ จงสถิตอยู่, รุ่งเรือง สุขาภิรมย์ ศูนย์สง
่
เสริมและพัฒนาพลังแผ่นดินเชิงคุณธรรม
สำานักงานบริหารและพัฒนาองค์ความรู้ (องค์การ
มหาชน). รายงานการสัง เคราะห์ง านวิจ ัย
คุณ ลัก ษณะและกระบวนการ ปลูก ฝัง
คุณ ธรรม จริย ธรรม ของประเทศต่า งๆ ของ
ศูน ย์ค ณ ธรรม. กรุงเทพฯ : พริกหวานก
ุ
ราฟฟิค, 2550.

35. • The moral development of the child:
an integrated model
Ma HK (2013) The moral development of the child : an
integrated model. Front.Public Health 1:57.
doi:10.3389/fpubh.2013.00057
Department of Education Study, Centre for Child Development, Hong
Kong Baptist University, Kowloon Tong, Hong Kong, China

36. A summary of the stage
characteristics

37. ตารางแสดงพัฒ นาการทางจริย ธรรมตาม
ทฤษฎีข
ระดับ จริย ธรรม และอายุ อง Kohlbergลเชิง จริย ธรรม
ขัน การใช้เ หตุผ (1969)
้
ระดับ ที่1 ก่อ นกฎเกณฑ์ อายุ 2-10
ขวบ
ขันที่ 1 หลักการหลบหลีกการถูกลงโทษ
้
ขันที่ 2 หลักการแสวงหารางวัล
้
ระดับ ที่2 ตามกฎเกณฑ์ อายุ 10-16 ปี ขันที่ 3 หลักการทำาตามความเห็นชอบของผู้อน
้
ื่
ขันที่ 4 หลักการทำาตามหน้าทีและกฎข้อบังคับใน
้
่
สังคม
ระดับ ที่3 เหนือ กฎเกณฑ์ อายุ 16 ปี
ขึ้น ไป
ขันที่ 5 หลักการทำาตามคำามั่นสัญญา
้
ขันที่ 6 หลักการยึดอุดมคติสากล
้

38. ตารางแสดงหลัก ในการฝึก อบรมและให้ร างวัล เพื่อ พัฒ นาเหตุผ ลเชิง
จริย ธรรมในขัน ต่า งๆ(
้
ดวงเดือ น พัน ธุมผ ลเชิง ,2537) ด ของรางวัล
พัฒ นาการของหุ นาวัน
ชนิ
การฝึก อบรม
จริย ธรรม
1.หลัก การหลบหลัก การถูก ลงโทษ
(อายุ 2-7 ปี)
สัมผัสทางกายที่อ่อนโยน
ฝึกให้เชื่อฟัง
2.หลัก การแสวงหารางวัล
(อายุ7-10 ขวบ)
วัตถุสิ่งของ
ฝึกให้เชื่อฟัง
3.หลัก การทำา ตามความเห็น ชอบ
ของผู้อ ื่น
(อายุ 10-13 ปี)
กล่าวชมเชย และให้รางวัลที่
เป็นสัญลักษณ์
ฝึกให้รู้จักควบคุมตน
4.หลัก การทำา ตามหน้า ที่แ ละกฎข้อ
บัง คับ ในสัง คม (อายุ 13-16ปี)
เริ่มให้รางวัลตนเอง
ฝึกให้รู้จักควบคุมตน
5.หลัก การทำา ตามคำา มั่น สัญ ญา
(อายุ 16 ปีข ึ้น ไป)
ความภาคภูมิใจในตนเอง
ให้รางวัลตนเองได้
6.หลัก การยึด อุด มคติส ากล
(อายุ 16 ปีข ึ้น ไป)
ความภาคภูมิใจในตนเอง
ให้รางวัลตนเองได้

39. เกาหลี
การสอนคุณธรรมจริยธรรมใช้หลักการแนวคิดของขงจื้อผสมผสานกับแนวคิดสมัยใหม่
แล้วสร้างเป็นหลักสูตร ตั้งแต่ระดับอนุบาลจนถึงระดับมหาวิทยาลัย ดังนี้
1)ระดับอนุบาล – ประถมศึกษาปีที่ 3 ปลูกฝังคุณลักษณะความเป็นระเบียบในสังคม กฎ
จราจรและจิตสำานึกในการอยูร่วมกันในสังคม
่
2)ระดับประถมศึกษาปีที่ 4 ถึง ประถมศึกษาตอนต้น ปลูกฝังสิทธิและหน้าทีของตนใน
่
ระบอบประชาธิปไตย เคารพกฎหมายของบ้านเมือง การตัดสินใจด้วยตนเองอย่างมีเหตุผล
3)ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย ถึงอุดมศึกษา ปลูกฝังสิทธิและหน้าทีการเป็นพลเมืองโลก
่
สันติภาพ ความเข้าใจคุณลักษณะอันเป็นสากลและความเข้าใจอันดีต่อวัฒนธรรมของชาติ
อื่นๆ
โดยโรงเรียนต้องปลูกฝังคุณลักษณะอันพึงประสงค์เข้าไปในทุกรายวิชา นอกจากนี้
โรงเรียนยังต้องปลูกจิตสำานึกในเรื่องเมตตาธรรม และมนุษยธรรมในกระแสโลกาภิวัฒน์

40. ไต้หวัน
• บทเรีย นจากไต้ห วัน
• ผู้นำาองค์กรเป็นแบบอย่างทั้งด้านการปฏิบัติส่วนตัวและเป็นผู้นำา
ทำากิจกรรมต่างๆ ที่เป็นประโยชน์ในวงกว้าง
• เผยแพร่ธรรมะด้วยสื่อต่างๆ และหลายรูปแบบอย่างมีคุณภาพ
เหมาะสมกับวัย โดยเฉพาะสำาหรับเด็กและเยาวชน
• ระบบสื่อสารมวลชน สามารถจัดตั้งสถานีโทรทัศน์เป็นของ
ตนเองทำาให้สามารถผลิตรายการธรรมะเผยแพร่สู่ประชาชนได้
ในวงกว้างและตลอดเวลา
• เผยแพร่ธรรมะผ่านกิจกรรมต่างๆ ทั้งด้านการบริการสังคม การ
ช่วยเหลือผู้อนด้วยเมตตา
ื่

41. เวียดนาม

42. บทเรีย นจากเวีด นาม
• ชาวเวียดนามสามารถรักษาคุณลักษณะเด่นโดยเฉพาะอย่างยิ่ง
ความรักชาติ ความกตัญญูกตเวที ตามหลักคำาสอนของลัทธิ
ขงจื้อ ด้านความเสียสละยิ่งสตรีเวียดนามจะเสียสละให้กับ
ครอบครัวเป็นอันดับแรก เป็นสิ่งที่ปลูกฝังในความคิดของสตรี
เวียดนามแทบทุกคน
บทเรียนสำาคัญๆจากการศึกษาได้แก่
 ผู้นำาประเทศในอตีดเป็นต้นแบบของความรักชาติ ความขยัน
อดทน ความเสียสละ ได้
• ถ่ายทอดอุดมการณ์และตอกยำ้าคุณลักษณะเด่นนี้ไว้ตลอดเวลา
สถาบันครอบครัว สถาบันการศึกษา รวมทั้งรัฐบาลและ
สื่อมวลชนมีส่วนร่วมอย่างยิ่งในการช่วยถ่ายทอดด้วย

43. ได้ม ก ารปฏิร ูป การศึก ษาโดยเน้น การสร้า ง
ี
คุณ ลัก ษณะของผู้เ รีย นที่พ ง ประสงค์
ึ

คุณลักษณะสำาหรับการเตรียมคนทีมทักษะต่างๆสามารถทำางานในเศรษฐกิจสมัยใหม่
่ ี
ได้ในขณะเดียวกันยังให้สามารถรักษาเอกลักษณ์และวัฒนธรรมของประเทศ และ
รักษาคุณธรรมจริยธรรมของสังคม
•
ในการปฏิรูปการศึกษาของระดับ ชั้น ประถมศึก ษาทางภาคกลางของเวีย ดนาม
มีการกำาหนดให้เด็กทำาการบ้าน 5 ข้อ เพือให้เด็กได้ซมซับการปลูกฝังคุณงามความดี
่
ึ
ผ่านการเรียนการสอน ดังนี้
1. วันนี้หนูทำาความดีอะไรบ้าง เด็กต้องทำาความดีทุกวัน ให้เด็กจดความดีที่ทำาไว้ช่วง 6
ปีที่เรียน
2. วันนี้หนูช่วยคุณพ่อคุณแม่ทำางานอะไรบ้าง เป็นการสร้างความอบอุ่นในครอบครัวมาก
ขึ้น
3. วันนี้ในชุมชนของหนูมเหตุการณ์ใดเกิดขึ้นบ้าง เด็กต้อง ออกไปตระเวนยังบ้านเรือน
ี
ใกล้เคียงเพื่อบันทึกเรื่องราว ทำาให้เด็กเกิดความผูกพันกับชุมชน
4. ให้รายงานข่าวหนึ่งข่าวเกี่ยวกับประเทศเวียดนาม เป็นการช่วยสร้างความรักชาติทาง
อ้อม
5. ให้รายงานข่าวหนึ่งข่าวเกี่ยวกับสถานการณ์โลก ทำาให้รจักสังคมโลก
ู้

44. ศรีลังกา
 การจัดโรงเรียนพุทธศาสนาวันอาทิตย์ประสบ
ผลสำาเร็จดี เพราะความร่วมมืออันดีระหว่าง
• บ้าน โรงเรียน วัด ชุมชนและรัฐ กล่าวคือ ครอบครัวนิยมส่งลูก
หลานเข้าเรียนพาลูกมาส่งที่โรงเรียนและบางครอบครัวอยู่ปฏิบัติ
ธรรมในวัดและรอรับลูกกลับบ้าน โรงเรียนตั้งอยู่ในวัด พระภิกษุ
หรือภิกษุณในวัดจะนำาอาราธนาศีลก่อนเข้าเรียน ครูที่สอนส่วน
ี
ใหญ่เป็นอาสาสมัครที่สอนอยู่ในโรงเรียนปกติมาสอนให้ฟรี
ชุมชนเป็นผู้สนับสนุนกิจกรรมต่างๆ ส่วนรัฐรับผิดชอบการจัดทำา
หลักสูตรและผลิตตำารา แจกตำาราฟรี ดูแลเรื่องมาตรฐานการ
ศึกษา

45. อินเดีย
• บทเรีย นจากอิน เดีย
 การปลูกฝังคุณธรรมจริยธรรมของอินเดียเป็นแบบไม่เป็น
ทางการ แต่ได้ผล
 สำาหรับสถานศึกษาไม่สามารถสอนหลักศาสนาใดให้ลกซึ้ง
ึ
เป็นการเฉพาะได้ เพราะขัดกับรัฐธรรมนูญ
 มีช่องสถานีโทรทัศน์ที่ออกอากาศรายการทางศาสนา ใช้
สื่อมวลชนช่วยเผยแพร่คุณธรรมจริยธรรมแก่ประชาชน

46. ในประทศอินเดีย มีการสัมภาษณ์การใช้เหตุผลเชิง
จริยธรรมในเด็กอายุ 5 ถึง 13 ปี จากครอบครัวฐานะต่าง
กัน จำานวน 167 คน พบว่า เด็กทีมอายุมากขึ้น
่ ี
มักเป็นผู้ทมลักษณะ 1.ความเอาใจใส่ในความต้องการผู้
ี่ ี
อื่น 2. การให้ได้ประโยชน์ทงฝ่ายตนและฝ่ายอื่นพร้อม
ั้
กัน 3.การยอมรับในจิตใจเกี่ยวกับปทัสถานและค่านิยม
นอกจากนีเด็กอินเดียจากครอบครัวฐานะสูง มีเหตุผลเชิง
้
จริยธรรมสูงมากกว่าผู้ทมาจากครอบครัวฐานะตำ่าอย่าง
ี่
ชัดเจนด้วย (Chadha & Misra,2004 )

47. ฟินแลนด์
 เด็กในประเทศฟินแลนด์เข้าโรงเรียนช้า
คือ ประมาณอายุ 6 ขวบ โดยครอบครัว
มีบทบาทอย่างมากต่อการหล่อหลอมเด็ก
ตั้งแต่เกิดและในระยะที่เด็กยังเล็กอยู่
 การสอนคุณธรรมจริยธรรมในวิชาศาสนา
หรือวิชาปรัชญาชีวิต เริ่มตั้งแต่ในระดับ
การศึกษาพื้นฐานจนถึงมัธยมศึกษาตอน
ปลาย

48. สวิตเซอร์แลนด์
 ชาวสวิสเชื่อว่าเด็ก คือ อนาคตของชาติ ก่อนตั้งครรภ์ต้องเตรียม
ตัวให้พร้อม โดยเฉพาะต้องมีฐานะมั่นคงจึงจะแต่งงานและมีบุตร
 ชาวสวิส เชื่อ ว่า พ่อ แม่ม ีส ่ว นสำา คัญ ที่ส ุด ในการอบรมเลี้ย ง
ลูก ดัง นั้น เมื่อ มีบ ุต ร ฝ่า ยหญิง จึง ลาออกจากงานเพื่อ ทำา
หน้า ที่แ ม่บ ้า นเต็ม เวลา ซึ่ง ถือ ว่า เป็น การเสีย สละอย่า ง
มาก แม่จ ะทำา หน้า ที่เ ป็น ครูข องลูก ปลูก ฝัง คุณ ธรรม
จริย ธรรมให้เ กิด กับ ลูก ด้ว ยวิถ ีช ีว ิต ความเป็น อยู่ป ระจำา

49. เยอรมัน

50.  แม่มีบทบาทสำาคัญยิ่งในการหล่อหลอมเด็กให้มีคุณลักษณะที่พึงประสงค์ รัฐ
ส่งเสริมให้พ่อแม่มีความสามารถในการอบรมเลี้ยงดูเด็ก
 เยอรมันมีระบบการศึกษาเป็นรากฐานสำาคัญที่หล่อหลอมคนให้มีคุณภาพดี
อย่างต่อเนื่อง
 การปลุกฝังคุณธรรมจริยธรรมโดยใช้การศึกษาตั้งแต่อนุบาลและ
กระบวนการจัดการศึกษาที่เน้นวิชาการกับการทำางานและชีวิตจริง คือ
- ความรับผิดชอบต่อตนเอง
- ความรับผิดชอบต่อประเทศชาติ
 เด็กๆได้รับการอบรมสั่งสอนในเรื่องของการรักษาสิ่งแวดล้อม ตั้งแต่เด็ก เช่น
การแยกขยะ การเก็บสิ่งของ การจัดระเบียบต่างๆ เป็นการปลูกฝังให้เด็กตั้ง
แต่เล็กๆ เมื่อเด็กโตขึนก็จำาไปปฏิบัติ สิ่งนี้จะกลายเป็นอุปนิสัยประจำาตัว
้

51. แคนาดา
 การกำาหนดวิสัยทัศน์ของประเทศที่ระบุว่า “Canada for All” หรือแคนาดา
คือสถานที่สำาหรับทุกคนไม่แบ่งแยก
 มีการกำาหนดวางแผนและดำาเนินการอย่างเป็นระบบ ต่อเนื่อง มีระบบการ
ควบคุมและกำากับการดำาเนินการที่มีประสิทธิภาพ
 สิ่งที่รัฐบาลแคนาดาให้ความสำาคัญ ในการทำาให้ประเทศชาติมีการพัฒนา
ก้าวหน้า มีความมั่นคง
รัฐบาลให้ความสำาคัญอยู่ 3 เรื่อง คือ เยาวชน สถาบันครอบครัว และการศึกษา
 การพัฒนาเยาวชนของชาติ ไม่ได้อาศัยองค์กรใดองค์กรหนึ่งเป็นหลักแต่
เพียงองค์กรเดียว

52. ญี่ปุ่น

53. ตาราง แสดงคุณ ลัก ษณะเด่น ด้า นคุณ ธรรมจริย ธรรมของ
ž ³Á«
¦ ž
ž ¨´
ž ¬ž³
» ž
คนในประเทศต่า งๆ
Áµ ¨
„® ¸
„ „¤ ° „ „»Á„ „„ „ „ „ ¤ ® n „Ä° „„ („ „ ) ¦ „ µ „ ¤ „´„µ Ä° µ à „„ „„ ¨ „ „ „ „
¥ Å n ° n„ µµ ¦ ´
´ ¥ o ¤ Î
n
„µ ·(¦ ´ ¼¨ ¦ ´ „ „ ¦) „ s¼´ ¦«¹¬µ ª · ¥ ¦¡ „ ª» o´ o  ³„ „ ® o É
®n µ
Á
r
´
„
¸ Á
­¦¼ ® µ É
¸
·´ µ¸
·
° ¥ „ ¤ „ (¨ µ „ „¦„ Î „ „µ „ªÁ„¨ ªµ ¦n ¤ *
µ „Â È
n Áo „ ³° ¥ n µ ¦³„ „ ¦¡ ¹„ °  ³„ ¤ ª¤ ° )
°
µ·
É´
º
Åo „
„ ª´
®
„·„° „ „ ¦³® „ „ „ ® „ ¤ ° n „o Á „¦ „„ „ „„È„ „ „ªÁ„ É„ „ „µ ¤ „„· µ ¹Á° „ µ ¼
¦„„ „ „
´
¥ „¥ «¹¬µ µ ªµ ¦ ¼„ ° ¤ „¦n ´ ¦³Á¥ Á „ ª ° „ ° „º ª µ „¦Á° ¤ „­ Î „ ¦ É Á ­ „
´ ´
o
°
„ Ä
¸
´
´
„´
º ¸
„ º ª¨
Áµ Ä„ „„ ¤„ „ „¨ Ä „¨ „ · µ Á É„ „„„ „
„¦¡ „ » n ªµ ÁÈ „ µ® µ ¦„„„º ° ­»¹ ³„ ³
„µ
„
o o o
° o o
„
Á¥ „ ¤
ª¸ µ
„
„ „ „ „¦ „ „ „´s¼ ¦¡ Ä° µ à ɭ „ ¦ „ ¦«¹¬ Án¦ ¥
¥° „ ´
´
„µ „ „ Á
·
„µ „ ª» ° ´ r´
­„º ¥ „µ „ µ¨ Á¸
µ „
«¦ ¨ „
¸ µ
„
´
° n „ ¤ „´s¼ ¦¡ Ä° µ ĺ„ ¦ „ „ „ n „° „¨ ° ɤ ª„ ° Á¥
°„o „ „ Á
°
„µ „ ª» É ¦„´ ·„° „ „ Á  ³„ „ „¸ ¡ ¡ ¸
­ °
„
°
¼ ¸ ·
o
º
„
° „„
· Á¥
¸
„ „„® ÄÁ„ ¼„„ „ ¸ ® ¥ „¤ ¥Â ¤ ªÁ n Ä
´ ¦ ´ n ¥ o ´¥¥ · ° µÉ° „„ µ ¦ „³ ª„ ¦ „„
¥ „ ¥ ¦ ¸ ¼„ ³¦ „„ ¤ ¤ ° ªÁ „¨ ­ ³„ „ ´
° ³ „ ¦ o  ¨ nÅ µ
¦ „ ´ °„´
¦„
o
„
¸n „
¥
µµ
¦„
«µ µ ¨ „ „ Á ÉÄÄ ³„¤ „ „ „ „Ä° n Ĥ„¸ Á¥ Å „¥ „ ¤ „ ¦„® ·­ µ
­„  ³ª´„ ¦¦¤„º „„ „ µ „ µ ¦¦¤ „· „° „¥ Å Á ¥ „ „¤ · ¤ ªµ ¦»Â ° „
°
n
»Î
¸
n „ ¸ n
­ª„„ ¦r¨ „
· Á° Â „ r
„ „ Á µ É­ „ ­ »¦„ ¤ „ „ ° „ ¤° µ„­n „ ª„ „ªÁ„ª„´
¦„nª¨ „º ´ r„· „ªµ ¦ ´ · „ „ªµ Á ÄÄÁ „ ° „ ° ¤ · ¥
°
° ¥
„
„È ´
´ ¸
¢„ ¨ „
· „ r
„ ­ „ ­ » · ¤ „´
° ¥ ¦„ ¸
É ´ r„ ª · ¥
º
Á° ¦¤
¥ „
´
¤ ³Á¥ ª„ „ªµ ¦ „ „ ° „„„ „„ » ¦„ É„ „¦„nª¨ „¦³® „
¦ „ „ · ¥ ¤ ´ · „ ¦¼ ® o ­ „ · „º ¦„ „ Á µ
¸ ¸ ´
„
o´ µ É
¸
°
°
¥
´
 „„
„µµ
¤ „ ¥ È„ ¨ „ o ¦´­ „ ° ´ n¤µ „®¦ · É„rn ¦ ´ µ n
Á¥ Á ¤ ¤ Ä ¤ È ´
³¸ª„ „ »„ · Á „ ° „„ „¥„ ¦  o„ ° ¤Ä ¼ „ ¦ µ
¸„„ ¸ ¸ „ „ ·
¦ · ´ „„
Á
®
„
ÊÅ· Ĥ ÄÁ Á ¬¦ o „ ° „
¨
„„ o » ¦ „ ¡ ¥
¤ „ „¸ º „
ª
¥ »
„ „ r
· ¸ „
ª„ ¨
¤ „ „º­ „ Á ¦¡ Ä„ ¤ „ „„ ¦¡ „ ° É
ª· ¥ É ´ r
¸ ´ ° ¥„µ „ ªµ  „ n Á
µ „µ „ „
º
„ *
„
É
¸ *
n
»
„ „ Á µ „ „ „ n „o „ ¤ „ É­ „ ­ » ¦„ „ £´ „¦³® „­ n ¥ ³Á¥ „Î „„„ „ ¦³¨ „» „ ­³° µ „È
¦„nª¨ ¦ ´ ·„° ° ° „ ° ¤ n „ „º ´ r„ · „ ¦„ „ ¸ ¥ ÄÄ
°
„
°
° ¥
„
´ „¦µ ¨ ° ¸ µ µ ÁÈ ¤ „ „ »
„
„¸ ¹
„
„Á „
¦³Á¥  „ ³Á° „n „  ³„ ¤ „ „ ° „„ „„ µ µ „ ° ¦° ¦ „
„ „ ¥ ¥ ¦ É ­ ª„ ª ¨ ªµ ¦ ´ · „ Ä® o „Î „„ ¦³„ o
¸
º
´
„
µÉ
¸
º
° „§ *
´ ¬*
„
„ „ Á µ ¦ ³Á ¥ ¦ „¬µ ªµ ­ ³° µ ° ­¦³Â ¥ ¦¼ Á„„ ¦„ „ ¥
¦„nª¨ ¤ „¸ ´ „ ¤
°
¸
„
„ · ¦³® „ „n„¦ ´
´ oµ · „µ „ £´
(*) ผู้วิจัยไม่ได้ระบุไว้โดยตรง แต่ปรากฏในกระบวนการปลูก
ฝัง

54. ตาราง แสดงคุณ ลัก ษณะเด่น ร่ว ม /เฉพาะด้า นคุณ ธรรมของคนใน
ประเทศต่า งๆ
คุณ ลัก ษณะ
ความขยัน อดทน
รักการศึกษา ขยันหาความรู้
กตัญญู
ความรักชาติ
อ่อนน้อม
ประหยัด
ซื่อตรง ซื่อสัตย์
มีวินัย เคร่งในระเบียบ
รู้จักหน้าที่ รับผิดชอบในงาน
จิตสำานึกเรื่องเวลาสูง/ตรงต่อเวลา
(**)
คน/ประเทศ
เอเชีย
ยุโ รป-อเมริก าเหนือ -แปซิฟ ิค ใต้
คนเกาหลี ไต้หวัน เวียดนาม
คนเยอรมัน แคนาดา นิวซีแลนด์
อินเดีย
คนเกาหลี ไต้หวัน เวียดนาม
คนแคนาดา นิวซีแลนด์ เยอรมัน
อินเดีย
คนเกาหลี เวียดนาม ศรีลงกา
ั
ญี่ปุ่น**
คนเกาหลีและเวียดนาม ญี่ปุ่น**
คนแคนาดา
คนไต้หวันและศรีลังกา ญี่ปุ่น**
คนไต้หวันและอินเดีย ญี่ปุ่น**
คนเยอรมัน สวิส อังกฤษ**
คนศรีลังกา และ ไต้หวัน ญี่ปุ่น**
คนสวิส เยอรมัน นิวซีแลนด์
คนเกาหลีและไต้หวัน ญี่ปุ่น**
คนสวิส เยอรมัน ฟินแลนด์ แคนาดา
นิวซีแลนด์ อังกฤษ**
คนเกาหลีและอินเดีย ญี่ปุ่น**
คนสวิส เยอรมัน
คนไต้หวัน ญี่ปุ่น**
คนสวิส เยอรมัน ฟินแลนด์ แคนาดา
อังฤษ**
คนไต้หวัน
คนไต้หวัน
คนอินเดีย
คนเกาหลี
คนแคนาดา นิวซีแลนด์
ตื่นตัวทางการนเมือง
กล้าให้ กล้าบริจาค
เชื่อในโชคชะตา มุงทำากรรมดี
่
ละอายต่อการกระทำาผิด
ยอมรับความแตกต่าง/ความหลาก
หลาย
เคารพคุณค่าความเป็นคน/ให้
คนไต้หวัน
จากงานศึกษาอืเ่นทีนมนุษย์นำาเสนอศูนย์คุณธรรมฯโดยตรง
่ไม่ได้
เกียรติ พื่อ
รักการผจญภัย
ใส่ใจในรายละเอียด
คนญี่ปุ่น**
ทำางานเป็นทีม
คนญี่ปุ่น**
คนแคนาดา นิวซีแลนด์
คนอังกฤษ**
คนสวิส

55. บรรณนานุกรม
เจือจันทร์ จงสถิตอยู่, รุ่งเรือง สุขาภิรมย์ ศูนย์สงเสริมและพัฒนาพลังแผ่นดินเชิงคุณธรรม สำานักงาน
่
บริหารและพัฒนาองค์ความรู้ (องค์การมหาชน). รายงานการสัง เคราะห์ง านวิจ ัย คุณ ลัก ษณะ
และกระบวนการ ปลูก ฝัง คุณ ธรรม จริย ธรรม ของประเทศต่า งๆ ของศูน ย์ค ุณ ธรรม .
กรุงเทพฯ : พริกหวานกราฟฟิค, 2550.
นงลักษณ์ วิรัชชัย และคณะ. (2551).การสำารวจและสังเคราะห์ตัวบ่งชี้คุณธรรมจริยธรรม: รายงาน
วิจยเรื่องที่ 1ใน4 ของชุดโครงการวิจย เรื่องการพัฒนาตัวบ่งชี้คุณธรรมจริยธรรมการพัฒนาและ
ั
ั
พัฒนาการ, (น.3-9).
ดุจเดือน พันธุมนาวิน.(2551). การสังเคราะห์งานวิจัยเกียวกับคุณธรรมจริยธรรมในประเทศไทย
่
และต่างประเทศ,กรุงเทพ: ศุนย์คุณธรรม
อดิศร จันทรสุข.(2548).รายงานการวิจัย การปลูกฝังคุณธรรมในเด็กปฐมวัยผ่านกระบวน
สร้างสรรค์ของแกนนำาโรงเรียนวิถพุทธ : โครงการวิจยภายใต้ทนสนับสนุนจากศูนย์สงเสริมและ
ี
ั
ุ
่
พัฒนาพลังแผ่นดินเชิงคุณธรรม
Ma HK (2013) The moral development of the child : an
integrated model. Front.Public Health 1:57.
doi:10.3389/fpubh.2013.00057