1. Швед улс

2. ШВЕДИЙН ВАНТ УЛС
KONUNGARIKET SVERIGE
Төрийн далбаа
Төрийн сүлд

3. Уриа: För Sverige i tiden
«Хэзээд Шведийн төлөө»
 Төрийн дууллын нэр:
Du gamla, Du fria
«Та эртнийх, та эрх чөлөөтэй»
Вангийн дуулал:
Kungssången «Вангийн дуу»


4. ШВЕД УЛСЫН ГАЗРЫН ЗУРАГ
газар нутаг (улаанаар дэвсгэрлэсэн)

6. Нийслэл хот Стокгольм

8. ШВЕД УЛС НЬ:
Швед, албан ѐсоор Шведийн Вант Улс (Швед хэл:
Konungariket Sverige) нь Умард Европт Скандинавынхойг
дээр орших нордикийн улс болно.

9. Нийслэл хот Стокгольм Швед улс нь Норвеги (баруун
зүгт), Финланд (зүүн хойд зүгт), Скагеррак, Каттегат
Өресундын хоолойнууд (баруун өмнө зүгт) болон
Балтын тэнгистэй хиллэнэ (зүүн зүгт). Далайгаар
Дани, Герман, Польш, Оросын Холбооны Улс, Литва,
Латви, Эстон улсуудтай хиллэх бөгөөд Дани улстай
(баруун өмнө зүгт) Өресундын гүүрээр холбогддог.
1995 онд Европын Холбоонд гишүүнээр элссэн.

10. 449,964 км² нутаг дэвсгэрийн хэмжээгээр Швед улс нь
Өрнөд Европт гурав дахь том улсад тооцогдоно.
Хотожсон бүсүүдээс бусад нутгууд нь хүн амын
нягтшил багатай. Хүн амын 84 хувь нь нийт газар
нутгийн 1.3 хувийг эзлэх хот суурин газарт амьдардаг.

11. Швед улс нь урт хугацааны турш төмөр, зэс, модны
гол экспортлогчдын нэг байсан. 1890-ээд оноос
эхлэн боловсролын болон аж үйлдвэрийн салбар
эрчимтэй хөгжин 20-р зуунд Швед улс нь эдийн
засаг, нийгмийн хамгааллын хувьд хүчирхэг улс
болон дэлхийн тавцанд гарч ирсэн бөгөөд өнөөдөр

12. НҮБ-ын хүний хөгжлийн индексээр топ орнуудын тоонд
байнга дээгүр бичигдэх түвшинд хүрсэн. Усны баялаг
нөөцтэй боловч нүүрс, газрын тосны нөөцөөр дутмаг.

13. ШВЕДИЙН ХӨГЖЛИЙН ЗАМНАЛ
Швед улс 10-аад сая хүнтэй, газар нутгаараа Монгол
улсаас гурав дахин жижиг. Нийслэл хот нь хүн
амаараа Улаанбаатар хоттой ойролцоо. Европын
Холбооны анхны гишүүн орны нэг.

14. Швед улс дэлхийн I, II дайнуудад шууд оролцолгүй,
төвийг
сахиж,
нэрвэгдэгсдэд
дүрвэгсдийг
хүмүүнлэгийн
голлон анхаарч байжээ.
хүлээж
тусламж
авч,
дайнд
үзүүлэхэд

15. ДЭЛХИЙН БОЛОН МОНГОЛЫН ТҮҮХЭНД НӨЛӨӨЛСӨН ҮЙЛ
ЯВДАЛ
300 жилийн өмнө Шведийн иргэн Ю.Ренатын үйлдсэн
Зүүнгарын газрын зураг. Энэ зургаар бол Монголын
ойрадуудын
эзэнт
Казахстаны
Балхаш
улсын
нуурт
баруун
хил
тулжээ.
одоогийн
Ойрадуудын
олзолсон хүмүүсийн дунд хэдэн швед хүн байсны нэг
нь Юхан Гюстав Ренат гэгч байв.

16. Шведийн армийн их бууны ангийн дэслэгч цолтой
Нидерландын жүүдүүдээс гаралтай Ю.Ренат 1709
онд орос, шведүүдийн хооронд болсон Умардын
дайны
нэг
хэсэг
болох
Полтавын
тулалдаанд
олзлогдсон 20 мянган шведийн нэг юм. И.Бухольц
Тобольскт
цөллөгт
байсан
түүний
инженерийн
мэдлэгийг нь ашиглахаар ангидаа элсүүлж Ямышт
авчирсан байжээ.

17. Марко Поло Хубилай хааны дэргэд 17 жил байсан гэдэг
бол Ю.Ренат ойрадуудын дунд мөн л яг 17 жил байж
Цэвээнравдан, Галданцэрэн хоѐр их хааны нүүр
үзжээ. Тэрбээр бусад швед нөхдийн хамтаар галт
зэвсэг үйлдэх, их буу цутгах үйлдвэр байгуулахаас
гадна уурхай нээх, малтах ажилд мөн зүтгэж байсан
гэнэ.

18. Хоѐр хааны үед Зүүнгарын хаант улс Манж Чин улсын
түрэмгийллийг амжилттай сөрөн зогссон нэг гол
хүчин зүйл нь галт зэвсэг байсан бөгөөд үүнд
Ю.Ренат тэргүүтэй швед “ах нар”-ын хүчин туслалцаа
мундахгүй их байжээ.

19. ШВЕДИЙН ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ӨВӨРМӨЦ ШИНЖ

20. Шведийн үндсэн хууль нь:
1974 оны Удирдлагын хэлбэрийн тухай акт,
1810 оны Хаан ширээ залгамжлах тухай акт,
1949оны хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай акт
1991оны үг хэлэх эрх чөлөөний тухай тулгуур хууль
гэсэн 4-н эрх зүйн актаас бүрдэнэ. Эдгээр актуудаас
үлэмж ач холбогдолтой нь 1974оны
хэлбэрийн тухай акт юм.
Удирдлагын

21. 1974 ОНЫ УДИРДЛАГЫН ХЭЛБЭРИЙН ТУХАЙ АКТ
Энэ акт нь удирдлагы хэлбэр, хүний эрх, эрх чөлөө болон
төрийн байгууламжийн асуудал зэрэг нийгмийн хамгийн
чухал харилцааг зохицуулдаг.

22. 1974 оны Удирдлагын хэлбэрийн тухай акт нь 13 бүлэг, 172
зүйлээс бүрддэг.

Төрийн байгууламжийн үндэс
1.
Үндсэн эрх, эрх чөлөө
2.
Рикстаг
3.
Рикстагийн үйл ажиллагаа
4.
Төрийн тэргүүн
5.
Засгийн газар
6.
Засгийн гаррын үйл ажиллагаа
7.
Хууль болон хууль тогтоомж
8.
Санхүүгийн эрх мэдэл
9.
Гадаад харилцаа

23. 10. Шүүн таслах ажиллагаа ба шүүхийн удирдлага
11. Хяналтын эрх мэдэл
12. Дайн ба дайны аюул занал
13. Шилжилтийн заалтууд эдгээр болно.

24. ШВЕДИЙН ХААНТ ЗАСАГ ТҮҮНИЙ ОНЦЛОГ
Швед улсад парламентын /үндсэн хуульт/ хаант засгийн
удирдлагын хэлбэрийг тогтоожээ.
Төрийн эрх мэдлийн дээд байгууллагууд:

Хаан

Парламент буюу рикстаг

Засгийн газар юм.

25. Шведийн удирдлагын хэлбэр нь сулхан хаан хүчтэй
парламент
буюу
Рикстаг,
маш
хүчтэй
Засгийн
газартай байдагт оршино. Шведийн өнөөгийн хаан нь
1973-оноос Бернадотын удам угсааны 14-дэх Карл
Густав юм.
Урьд нь Шведийн хаан ширээг зөвхөн
цусан төрлөөрөө хаантай хамгийн ойрын эрэгтэйчүүд
залгамжилдаг
байсан
бол
харин
1979
эмэгтэйчүүд бас залгамжлах эрхтэй болсон.
оноос

26. Түүнчлэн хаан нь төрийн зохих байгууллагын
зөвшөөрөлгүйгээр гэрлэхийг хориглоно. Хэрэв хаан
нь 6 сарын турш эрүүл мэндийн байдал эсхүл бусад
шалтгаанаар өөрийн үүргээ гүйцэтгээгүй бол түүний
бүрэн эрхийг парламент дуусгавар болгож өгдөг.
Шведийн хааны цорын ганц бодит бүрэн эрх нь төрийн
ѐслолын үүрэг гүйцэтгэх явдал юм.

27. ШВЕДИЙН ПАРЛАМЕНТ –РИКСТАГИЙН ЗОХИОН
БАЙГУУЛАЛТ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ОНЦЛОГ
1974оны Удирдлагын хэлбэрийн тухай актын дагуу
Шведийн
хууль
тогтоох
ба
төлөөллийн
дээд
байгууллага нь 1танхим 349 депутатаас бүрддэг
парламент болох Рикстаг юм. Рикстагийг 18 нас
хүрсэн иргэд шууд сонгодог.

28. Парламет
нь
пропорцианал
4жилийн
хугацаагаар
системээр
сонгогдоно.
Пропорцианал сонгууль орон нутгийн
нэг мандаттай тойргуудаар явагддаг.

29. .
Нийт 39 тойрог байдаг бөгөөд тэдгээр нь нутаг
дэвсгэрийн хувьд мужуудтай дүйцдэг Өөрөөр хэлбэл
муж
бүр
өөрсдийн
депутатуудыг
пропорцианал
системээр сонгоно. Орон нутгийн тойргуудад 310
мандат оногдож харин 39мандат нөөцөд үлддэг.

30. Сонгуулийн дүнгээр муж бүрээс 12хувийн саналаас
багагүй санал авсан намуудын хооронд мандатыг
хуваарилдаг. Шведэд энэ системийн дагуу Рикстагийн
суудлын төлөө социал демократ, барууны 3 нам
болон комминист нам зэрэг 5 нам өрсөлддөг.
Шведийн ажилчны социал демократ нам нь тухайн
улсад хамгийн нөлөө бүхий нам юм.

31. ШВЕДИЙН ПАРЛАМЕНТАТ ЁСНЫ ОНЦЛОГ

Рекстагийн депутатууд нь орлогчтой байдаг.

Тальманы албан тушаал байдагт оршино.

Намын нэрсийн жагсаалтаар депутат болж чадаагүй
зарим нэр дэвшигч нь депутатын орлогч болдог. Тэд
депутатуудын ажилд тусладаг ба хэрэв парламентын
суудал ямар нэг шалтгаанаар суларвал орлогч нь
шинэ сонгууль болох хүртэл депутат болдог.

32. 
Тальман нь Рикстагийн бүрэн эрхийн бүхий л
хугацаанд түүний депутатуудын олонхиос сонгогддог
парламентын дарга юм.

Рикстагийн тальманы онцлог шинж нь тэрээр спипкр
буюу хурлын даргаас илүү эрх мэдэлтэй байдагт
оршино. Парламентын дарга болохын хувьд тальман
нь үнэн хэрэгтээ парламентийн бүгд найрамдах
улсын ерөнхийлөгчийн үүрэг гүйцэтгэдэг.

33. Тухайлбал
тальман
дэвшигчийг

нь
парламентад
ерөнхий
сайдад
танилцуулна.
Энэ
нэр
нь
шведийн хаан бусад хаадыг бодвол маш сулхан
бөгөөд
томилгооны
ямар
ч
эрхгүй
байдагтай
холбоотой.

Тальманаас гадна Рисктаг 3 дэд тальманыг сонгодог.

34. ШВЕДИЙН ЗАСГИЙН ГАЗАР
Шведийн төрийн тогтолцооны онцлог шинэ нь хүчтэй
засгийн газартай байдагт оршино. Уг засгийн газар нь
уламжлалт бүрэн эрхээс гадна төрийн тэргүүнд
байдаг
зарим
бүрэн
эрхийг
эдэлдэг.
1974оны
Удирдлагын хэлбэрийн тухай актын дагуу засгийн
газар төрийг удирдана.

35. Шведийн засгийн газар нь:

Гадаад
дотоод
бодлогынхоо
үндсэн
чигийг
тодорхойлдог

Төсвийн төслийг Рикстагт танилцуулдаг

Төсвийг захиран зарцуулдаг

Шүүгчдийг томилдог

Цэргийн эрхтнүүдийг томилдог.

Тус
улсаас
гадаад
төлөөлөгчдийг томилдог.
улсад
суух
дипломат

36. 
хурлаар санал болгосон нэр дэвшигчдээс Шведийн
сүмийн хамба нарыг томилдог.

Төрийн өөр бусад томилгоонуудыг гүйцэтгэдэг.

Парламентийг тараах эрхтэй.

Бусад бүрэн эрх

37. Парламентаас сонгогддог ерөнхий сайд нь засгийн
газрыг удирддаг ба тухайн улсын улс төрийн жинхэнэ
лидер болдог. Засгийн газар нь түүнд итгэл үл
үзүүлэх
тухай
саналаа
илэрхийлэх
эрхтэй
парламентын өмнө хариуцлага хүлээдэг. Итгэл үл
хүлээлгэх
саналаа
парламент
илэрхийлсэн
бол
засгийн газар нэг бол огцордог, нэг бол тухайн
парламентыг тарааж ээлжит бус сонгууль явуулдаг.

38. Шинэ парламент нь урьдийн тараагдсан парламентын
үлдсэн хугацаанд сонгогддог. Шведийн улс төрийн
практикт засгийн газарт итгэл үл хүлээлгэх саналыг
парламент хэзээ ч гаргахгүй байх харин засгийн
газрын хувьд парламентыг хэзээч тараахгүй байх
уламжлал нэгэнт тогтсон.

39. ШВЕДИЙН ШҮҮХИЙН ТОГТОЛЦОО
Шведийн
шүүхийн
Захиргааны
тогтолцоог
Дээд
шүүх
болон
дээд шүүх тэргүүлдэг. Хуулийн төсөлд
үндсэн хуулийн урьдчилсан хяналтыг хэрэгжүүлэх
зэргээр үндсэн хуулийн шүүхийн зарим үүргийг
гүйцэтгэдэг хууль тогтоох зөвлөлийг дээд шүүхүүдийн
шүүгч нараас бүрдүүлдэг.

40. Сүүлийн хэдэн жил дайн самуунаас дүрвэсэн иракчууд,
орчин цагийн далайн дээрэмчид болох сомаличууд
хэдэн арван мянгаараа ирж байгаа аж.

41. ЭДИЙН ЗАСАГ НИЙГМИЙН ХАМГААЛАЛ
Эдийн засгын хувьд дэлхийд маш дээгүүрт ордог нийгмийн
халамж хүн амьдрах нөхцөл бүрдсэн зэргээрээ ч их өндөр
үзүүлэлттэй улс юм байна. Дэд бүтэц зам харилцаа бол
мэдээж маш сайн дээр нь хууль гэдэг зүйл яг л
зорилгийнхоо дагуу хэрэгждэг , мэдээж тэр нь ч хөгжлийнх
нь гол түлхүүр юм. Нэг сонин зүйл бол татвар. Швед
дэлхийн хамгийн өндөр татвартай орны нэг, дундаж
орлоготой иргэн сард цалингийнхаа 60% -ыг татварт
төлнө.

42. Бизнесийн байгууллагууд ч ялгаагүй, ашгаасаа 60
хувийг татварт. Гэхдээ үүнийхээ төлөө нийгмийн
халамж, төрийн үйлчилгээг хангалттай авдаг. Бага
татвар төлсөн нь их мөнгө буцааж авдаг ихийг төлсөн
нь багыг авдаг гэж байгаа сонин , нийгмийнхээ баян
ядуу давхаргын зөрүүг багасгах нэг арга ч байж магад
.

43. Эрчим хүчнийхээ бараг 90%-ийг усан болон атомын
цахилгаан станцаар хангадаг. Экспортод чиглэсэн аж
үйлдвэрийн орон гэж хэлж болно. Volvo, Ericson гэх
мэт
алдартай
үйлдвэрүүд
Шведийнх.
Харин
дундажаас дээш буюу жилийн орлого нь 350 мянган
кроноос дээш орлоготой иргэд 50%-ын татвар төлнө. .

44. Шведийн амьдрах орчны асуудал
Швед маш тайван газар Швед гэр бүлүүд ч гэсэн амар
тайван сайхан амьдралтай өглөө нь хүүхдүүдээ
цэцэрлэгт нь хүргэж өгөөд ажилдаа явна орой нь
ажлаа тараад хүүхдүүдээ аваад гэртээ харьна орой
хоолоо хамт идээд сайхан амарна санаа зовох
зүйлүүд бага эдийн засаг нь сайн болхоор ажлаа
хийгээд цалингаараа хангалттай сайхан амьдарч
болно эрсдэл багатай , европын бусад орныг бодвол
илүү гэр бүлсэг хүмүүс.

45. НОБЕЛИЙН ШАГНАЛ
Шагнал олгодог салбарууд:

Физик

Хими

Биологи

Анагаах ухаан

Уран зохиол

Энх тайван

Эдийн засаг

46. 
Физик, хими, эдийн засгийн салбарын шагналыг:
Шведийн шинжлэх ухааны академи

Биологи-анагаах ухааны салбарын шагналыг
Каролинскагийн институт

Энх тайвны салбарын шагналыг: Норвегийн парламент,

Уран зохиолын шагналыг Шведийн академи тус тус
шалгаруулдаг.

47. Нобелийн шагналыг түүний нас барсан өдөр болох 12
сарын 10-нд гардуулдаг бөгөөд энх тайвны салбарын
шагналаас бусад 5 шагналыг Шведийн нийслэл
Стокхольмхотын концертын танхимд, энх тайвны
шагналыг Норвегийн нийслэл Осло хотын захиргааны
байранд гардуулдаг байна. Нобелийн шагналтнууд
дурсгалын лекц унших заншил тогтсон байдаг.

49. Л.Мөнхбайгаль PA11D021
Чимэдбямба
Батцэцэг.