2. Бүгд Найрамдах Ардчилсан
Лаос Ард Улс
Тө рийн далбаа
Тө рийн сү лд

3. Лаос улсын далбаа:
 1975 онд батлагджээ. Дээд доод талдаа улаан, дундаа цэнхэр дэсгэр
өнгөтэй, голд нь дугуй цагаан дүрс байрлана. Улаан нь хувьсгалчдын
цусыг, цэнхэр нь баялагийг, цагаан нь Меконг хэмээх ариун мөрний
дээр манддаг шөний сарыг дүрсэлж буй юм.
 Лаосын сүлд нь Лаос орны хөгжил цэцэглэлт, байгалийг дүрслэн
харуулсан байдаг. Цагаан будааны тариалан дундуур заасан засмал
зам, механизмыг төлөөлсөн хурд гэхчилэн олон зүйл бий. Зүүн талын
улаан туузан дээр ТУСГААР ТОГТНОЛ, АРДЧИЛАЛ, нөгөө талд ЭВ
НЭГДЭЛ БА ХӨГЖИЛ ЦЭЦЭГЛЭЛ гэсэн үг бичигджээ. Харин дунд
нь Бүгд Найрамдах Ардчилсан Лаос Ард Улс гэсэн үг байрлажээ .

4. Товч түү хээс:
Лаосын анхны вант улс манай эриний өмнөх ҮШ зууны
үед үүсэн байгуулагдсан. Лаосын их хаан Фа Нгум 13
дугаар зуунд тархай бутархай олон аймгийг нэгтгэн Лан
Саны / сая зааны / Вант улсыг байгуулснаар өнөөгийн Лаос
улсын тулгар төрийн эх үндсийг тавьсан хэмээн үздэг.
1893 он буюу ХIХ зууны сүүлчээр Лаос орон Францын
ивээлд орж дагаар улс болж, 1945 онд богино хугацаанд
Японд эзлэгдэж байсан. 1954 оны Женевийн хэлэлцээрийн
дагуу Франц цэргээ гаргаж, Лаосын тусгаар тогтнолыг
хүлээн зөвшөөрсөн түүхтэй.

5. Лаос улс нь
Нийслэл: Вьентьян
Албан хэл: Лаос (Лао) хэл
Төр засаг: Социалист бүгд найрамдах засаг
Ерөнхийлөгч: Чоуммали Саяасоне
Ерөнхий сайд: Тонсин Таммавон
Нутаг дэвсгэр: 236,800 км2
Шашин шүтлэг: Буддист 60%, Уламжлалт
шүтлэгтэн 40%
Бичиг үсэгтэн: 57%

6. Ард тү мэн
68% - Лаос (Лао)
11% - Кхму
8% - Хмонг (Моон)
26% - бусад зуугаад үндэстэн, ястан

7. Газарзүйн байршил
Лаос Улс нь Зүүн-Өмнөд Азид
зүүнээрээ Вьетнам,
урдуураа Камбож,
баруун урдуураа Тайланд,
баруун хойноо Мьянмар,Хятад гэх 5 улсаар
хүрээлүүлж оршдог улс юм.

8. Төрийн тэргүүн-Ерөнхийлөгч
Ерөнхийлөгч, Дэд Ерөнхийлөгчийг Үндэсний Ассамблей 5
жилийн хугацаатайгаар сонгодог. Ерөнхийлөгч Чуммали
Саяасон 2006 оны 6 дугаар сарын 8-нд сонгогдсон.Засгийн
газрын тэргүүн: Ерөнхий сайд Буасон Буфаван /
2006.6.8/Ерөнхий сайдыг Ерөнхийлөгч нэр дэвшүүлж
Үндэсний Ассамблей 5 жилийн хугацаатайгаар томилдог.
Засгийн газрын гишүүдийг Ерөнхийлөгч томилж Үндэсний
Ассамблей баталдаг.

9. Тө р, засгийн зохион байгуулалт:
Парламентийн засаглалтай, улс төрийн нэг намын
тогтолцоотой. улс төрийн хувьд босоо удирдлагын
хатуу зарчим баримталдаг.

10. Хууль тогтоох дээд байгууллага:
Үндэсний Ассамблей -115 гишүүнтэй, гишүүдийг 5
жилийн хугацаатай сонгодог. 115 гишүүний 113 нь Лаосын
Ардын Хувьсгалт Намын гишүүн, 2 гишүүн бие даагч.

11. БНАЛАУ-ын Засгийн газар, НҮБ-ын Хөгжлийн
Хөтөлбөртэй хамтран Лаост хандивлагчдын дугуй
ширээний 9 дүгээр уулзалтыг 2007 онд зохион байгуулж
БНАЛАУ-ын нийгэм-эдийн засгийг 2006-2010 онд
хөгжүүлэх
5
жилийн
төлөвлөгөөний
төслийг
танилцуулсан нь гадаадын зээл тусламжийн хэмжээг
өмнө хэмжээнээс бууруулахгүй байхад зохих үр дүнгээ
өгсөн. Урд нь нийгэм-эдийн засгийн жил жилийн
төлөвлөгөөг танилцуулж, хандив авдаг байсан.

12. Эдийн засаг
Хүн ам: 5,9 сая
Нягт сийрэг: 26.7 хүн/км2
Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн: 6,341 тэрбум $
Нэг хүнд ноогдох ДНБ: 984$
Хүний хөгжлийн индекс: 0,497
Мөнгөний нэгж: Лао Кип (LAK)
ОТББИ: 3,46

13. Эдийн засгийн үзүүлэлт
Лаосын эдийн засаг жилд дунджаар 7% өссөөр хориод
жилийг үдлээ. 2008-2010 оны саяхны гурван жилд 7.8%,
7.6%, 7.7%-иар өссөн.2012 онд худалдан авах чадвараар
тэгшитгэсэн үнийн ДНБ нь $17.4 тэрбум байж хүн нэг бүрт
$2,659 ноогджээ. Энэ нь зэргэлдээ хэдэн улс, дэлхийн
дунджаас доогуур үзүүлэлт юм.
1976 оноос социалист эдийн засгийн журманд орсон бол
1986 онд төрийн оролцоог танаж, хувийн хэвшлийг
зөвшөөрчээ. Зарим хөрш шигээ зах зээлийн журамд аажим
нэвтэрч байгаа. Авто замын сүлжээ сийрэг, төмөр
зам байдаггүй нь зах зээлийн өсөлтийг аажууруулж,
гадаадын хөрөнгө оруулалт харин өсөлтийг хөгжөөдөг.

14. Хүн ам
Лаос улс 2011 оны 7-р сард 6.5 сая хүнтэй байсан. Хүн амын
нягтшил - 23.4/км².Ард иргэд нь тариачин аж байдлаа дагаад ч
тэр үү таруу суурьшдаг. Олонх нь Меконг болон түүний цутгал
голуудын хөндийд амьдардаг. Нийслэл Вьентьян 569 мянган
хүнтэй. Вьентьянаас гаднаПаксе, Саваннакхет гэх бум давсан
хүнтэй 2 хот бий.
Лаос бол олон үндэстэн, ястны улс. Тиймээс монгол хэлнээ Лаос
хүн - Лаосчууд, Лаосын хүн - Лаосынхан гэж нэр томьёогоор
ялган ойлгох хэрэг гарахыг ч үгүйсгэхгүй. 82 ялгагдах хэл
бүхий 160 угсаатан ястан байгааг нь 2005 онд 49 болгон багцлан
бүртгэжээ. Олонх буюу 54.6% нь Лаос үндэстэн Тэдний төрөлх
Лаос хэл нь улсын албан ёсны хэлээр батлагдсан байдаг. Лаос
хэл бол хэл шинжлэлийн төрөл гарлын ангиллаар Тай-Кадай
язгуурын Тай салбарт харьяалагдах хэл юм.

15. Эдийн засгийн бүтэц:
XАА: 43.4%,
Аж үйлдвэр: 30.6%
Үйлчилгээ: 26%

16. Гадаадын хө рө нгө оруулалт:
 2005 онд 1.7, 2006 онд 2.69, 2007 онд 1.14 тэрбум ам.долларын
гадаадын хөрөнгө оруулалт хийгдсэн.. Гадаадын шууд хөрөнгө
оруулалтын нийт хэмжээ 2000 онд ДНБ-ий 19.7 хувийг эзэлж байсан
бол 2005 онд 26.6 хувь болжээ. Гадаадын хөрөнгө оруулалтын дийлэнх
нь усан цахилгаан станц, жижиг дунд үйлдвэр, үйлчилгээний салбарт
чиглэгдэж байна. Томоохон хөрөнгө оруулагчид Тайланд, Австрали,
Франц, Хятад, Вьетнам, Малайз, Канад, Өмнөд Солонгос. АСЕАН–ы
гишүүн болсноор зах зээлд нь хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр нэвтрэх эрх
эдлэх зэргийг харгалзан хөрөнгө оруулагчдын сонирхол нэмэгдэж
байгаа.

17. Зээл, тусламж:
1 жилд дунджаар 390 сая ам. доллар. Гол
хандивлагчид нь Япон, Франц , БНСУ. Францын
тал Лаост бүх салбарт шууд болон шууд бус
замаар хөрөнгө оруулалт хийх, тусламж үзүүлэх
талаар идэвхтэй ажиллаж байна. Япон улс жил бүр
100 гаруй сая ам. долларын зээл тусламж үзүүлдэг.

18. Гадаад худалдаа:
Лаосын гадаад худалдаа эрчимтэй өргөжиж,
экспортын дүн 2006-2008 онд 29%-иар өсч, 2.77
тэрбум ам.долларт хүрсэн ба импортын дүн 2,84
тэрбум ам.доллар болжээ.

19. Худалдааны гол түншүүд:
Тайланд,Вьетнам ,Хятад,Малайз. Гадаад худалдааны
эргэлтийн 60 хувь нь Тайландад,25 хувь Вьетнамд, 10
орчим хувь нь Хятадад,үлдсэн хувь нь бусад орнуудад
ноогддог. Экспорт/2008/:1.163 тэрбум ам.
доллар.Цахилгаан эрчим хүч, кофе, модон болон гар
урлалын бүтээгдэхүүн,оёмол, нэхмэл бүтээгдэхүүн,
алт, зэс болон эрдэс түүхий эд, цай, каучук, хүнсний
ногоо, жимс, ургамлын тос, цагаан будаа, эрдэнэ шиш
болон төрөл бүрийн буурцагт ургамал.

20. Олон улсын зангилаа асуудлаарх байр суурь:
БНАЛАУ-ын
гадаад бодлогын тэргүүлэх зорилт нь
Стратегийн анд нөхөд социалист орнуудтай бүх талын
харилцаа, хамтын ажиллагааг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэх,
АСЕАН-ы гишүүн бусад оронтой хоёр талын харилцаа
хөгжүүлж, олон талт хамтын ажиллагаанд идэвхтэй
татагдан оролцох явдал юм. БНАЛАУ 1997 онд АСЕАН-д
бүрэн эрхт гишүүнээр элсэн, 2005 онд АСЕАН-ыг
амжилттай даргалсан.

21. Хөдөө аж ахуй
Улс орны эдийн засагт аж үйлдвэр, үйлчилгээнээс
илүүгээр хөдөө аж ахуй (ХАА) голлодог. Одоо ч
гэсэн ажиллах хүчний ихэнх, ДНБ-ийн хагас нь ХААд ноогдоно. Цагаан будааг нутгийн урд ба баруун
хэсгийн нам дор газар, голын хөндийгөөр,
эрдэнэ шишийг уулархаг нутгаар голлон тариалдаг.
Уур амьсгал нь таардаг, дулаан их шаарддаг хөвөн,
тамхи, чихрийн нишингэ, кофе, каучук тариалдаг.
МАА-д зүтгэх хүч болгох буйвал үхэр, мөн гахай,
шувуу өсгөнө. Бас гол мөрнөөс загас барьж
ашигладаг.

22. Газар тариалан

23. Аж ү йлдвэр
 Лаосын аж үйлдвэрүүд нь байгалийн нөөцөө түшиглэн халуун орны
үнэт ой, усны эрчим хүч, эрдсийн ашигт малтмал бүхий нутагт
байршдаг. Гар аргаар мод боловсруулах үйлдвэр, хүнсний үйлдвэр
голлон хөгжсөн. Тэдгээрийн олонх нь Вьентьян хот, түүний ойролцоо
байршдаг. Мөн төмөрлөгийн жижиг үйлдвэр,
дулааны цахилгаан станцууд баригдсан. Меконг мөрний цутгал Нгум
гол дээр Энэтхэг-Хятадын хойгт томд орох усан цахилгаан станц (100
мян.кВ) байгуулсан. Уул уурхайн үйлдвэрээс цагаан тугалганы
баяжмал үйлдвэрлэн экспортлоно.

24. Газар нутаг:
236 800 х.д.км. Далайд гарцгүй. Нийт газар нутгийн
гуравны хоёр нь уулархаг. Зүүн-Өмнөд Азийг усаараа
ундаалдаг Меконг мөрөн Лаосын нутгаар 1835 км газраар
урсаж өнгөрдөг. Нийт нутаг дэвсгэрийн 47 хувь буюу 11
сая га талбайг ой мод эзэлдэг бөгөөд түүний 3 сая га–д
улаан, хар, ягаан царс, суман полисандр зэрэг сайн анарын
болон үйлдвэрлэлийн үнэт мод ургадаг. Эмийн төрөл
бүрийн ургамал ихтэйн дээр заан, бар, баавгай, эрээн
гөрөөс зэрэг халуун орны зэрэг ан амьтан элбэг.

25. Экспортын гол нэрийн бараа нь цахилгаан эрчим хүч,
кофе, модон болон гар урлалын бүтээгдэхүүн, оёмол,
нэхмэл бүтээгдэхүүн, алт, зэс болон эрдэс түүхий эд,
цай, каучук, жимс, ургамлын тос, цагаан будаа, эрдэнэ
шиш болон төрөл бүрийн буурцагт ургамал, импортын
бараа нь машин тоног төхөөрөмж, шатлах тослох
материал, өргөн хэрэглээний бүх төрлийн бараа байдаг.

26. Аялал жуулчлал:
 Аялал
жуулчлалд онцгойлон анхаардаг. Лаос улс аялал
жуулчлалыг хөгжүүлэх ихээхэн ирээдүйтэй орон. Гадаад
жуулчдын үздэг сонирхдог зүйл нь ердөө л үзэсгэлэн сайхан
байгалийн эрүүл орчин дахь эгэл жирийн тариачны ахуй
амьдрал, ёс заншил, урлаг соёлын арга хэмжээ юм. М өн лао
хүмүүсийн даруухан найрсаг зочломтгой зан, нийгмийн тогтсон
дэг журам, аюулгүй амгалан тайван байдал жуулчдыг ихээр
татдаг байна. 2006 онд 1.2 сая гадаадын жуулчин х үлээн авсан.
2008 онд 1.8 сая жуулчин ирж, 250 сая ам.долларын орлого олжээ.
Нийт жуулчдын дийлэнх нь хөрш зэргэлдээ орнуудынх байсан
бүтцэд сүүлийн жилүүдэд өөрчлөлт гарч Япон, Өмнөд Солонгос,
Америк, Европын зэрэг орнуудын жуулчдын тоо жилээс жилд
нэмэгдэж байна. Өнөөгийн байдлаар жуулчдад үзүүлэх 370 орчим
байгууламж ажилладаг

27. БНАЛАУ, АНУ-ын харилцаа хэвийн болж, дайны
үеэр сураггүй алга болсон америк цэргүүдийн
шарилыг эрэх, эх оронд нь буцаах, дэлбэрээгүй
бөмбөгийн эрэл хайгуул хийх, хүн сургах зэрэг
чиглэлээр хамтран ажилладаг. 2004 оны 11 дүгээр
сараас эхлэн АНУ-тай худалдааны хэвийн
харилцааны дэглэмд шилжиж торго, хөвөн
даавуун эдлэл, кофе зэрэг бүтээгдэхүүн АНУ-д
нийлүүлэхэд 45 хүртэл хувийн гаалийн татвар
төлдөг байсныг тэглэж, цөөн нэрийн барааг 2
хувийн гаалийн татвартайгаар АНУ-д нийлүүлж
байна.

28. Аж үйлдвэр
Лаосын аж үйлдвэрүүд нь байгалийн нөөцөө
түшиглэн халуун орны үнэт ой, усны эрчим хүч,
эрдсийн ашигт малтмал бүхий нутагт байршдаг. Гар
аргаар мод боловсруулах үйлдвэр, хүнсний үйлдвэр
голлон хөгжсөн. Тэдгээрийн олонх нь Вьентьян хот,
түүний ойролцоо байршдаг. Мөн төмөрлөгийн жижиг
үйлдвэр, дулааны цахилгаан станцууд баригдсан.
Меконгмөрний цутгал Нгум гол дээр ЭнэтхэгХятадын хойгт томд орох усан цахилгаан станц
байгуулсан. Уул уурхайн үйлдвэрээс цагаан тугалганы
баяжмал үйлдвэрлэн экспортлоно.

29. Орон нутаг
1. Аттапы
2. Бокео
3. Боликхамсай
4. Чампасак
5. Хуапхан
6. Кхаммуан
7. Луангнамтха
8. Луангпхабанг
9. Удомсай
10. Пхонгсали
11. Сайнябули
12. Салаван
13. Саваннакхет
14. Секонг
15. Вьентьян
16. Вьентьян
17.Сиенгкхуанг