Γλώσσα Δ΄. Επανάληψη 4ης Ενότητας ΄΄Eμένα με νοιάζει...΄΄

Γλώσσα Δ΄ Τάξης - Επανάληψη 4ης Ενότητας:
΄΄ Εμένα με νοιάζει…΄΄

Γελ αληέρσ άιιν... Έρσ αξξσζηήζεη! Οη άλζξσπνη δελ κε
πξνζέρνπλ θαζόινπ. Πεηάλε ζθνππίδηα παληνύ, αθήλνπλ ην λεξό λα ηξέρεη
από ηε βξύζε, θόβνπλ ηα δέληξα θαη δελ ππάξρεη νμπγόλν.
Μελ αλεζπρείο... Γηα λα θαηαιάβνπλ νη άλζξσπνη ην
ιάζνο ηνπο θαη λα ζε πξνζέρνπλ πην πνιύ εκείο ηα ζύλλεθα δελ ζα
βξέμνπκε λεξό γηα πνιύ θαηξό. Έηζη νη άλζξσπνη ζα θαηαιάβνπλ
πσο ζα αξξσζηήζνπλ θαη απηνί αλ δελ πξνζέρνπλ ην κέξνο πνπ
κεγαιώλνπλ.
Δηάβαζε ηε γξακκαηηθή ζνπ
Μεξηθά νπζηαζηηθά πνπ ηειεηώλνπλ ζε – νο θαη έρνπλ ηόλν ζηελ
πξόπαξαιήγνπζα όπσο ν άλζξσπνο ζηε γεληθή ηνπ εληθνύ θαη ζηε γεληθή
θαη αηηηαηηθή ηνπ πιεζπληηθνύ έρνπλ ηόλν ζηελ παξαιήγνπζα.
Ο άλ ζξσ πνο
Ο άλζξσπνο Σνπ αλζξώπνπ Σνλ άλζξσπν
Οη άλζξσπνη Σσλ αλζξώπσλ Σνπο αλζξώπνπο
eva - eduΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.1

(ζπλέρεηα)
Σα παηδηά ζε όιν ηνλ θόζκν είπαλ ζηηο κακάδεο θαη ηνπο κπακπάδεο ηνπο
πσο γηα λα βξέμεη μαλά πξέπεη όινη λα κελ πεηάλε ζθνππίδηα, λα κελ θαίλε
ηα δάζε θαη λα κελ αθήλνπλ πνιύ λεξό λα ηξέρεη. Σα ζύλλεθα ζηνλ
νπξαλό ήηαλ ραξνύκελα πνπ νη άλζξσπνη πξνζέρνπλ ηε γε θαη ηνπο
έδσζαλ γηα δώξν ηε βξνρή ηνπο. Σόηε νη άλζξσπνη έθαλαλ κηα κεγάιε
γηνξηή.
Ση είπαλ ηα παηδηά ζηε κακά θαη ην κπακπά ηνπο πσο πξέπεη λα
θάλνπλ γηα λα βξέμεη μαλά;
1) .................................................................................................
2) .................................................................................................
3) .................................................................................................
Μεξηθέο ιέμεηο γίλνληαη από θάπνηεο άιιεο ιέμεηο
Πξσηόηππε ιέμε Παξάγσγε ιέμε
Κίλδπλνο θηλδπλεύσ
΢θνύπα .................................

Αλδξέα πνηά πξόηαζε είλαη απιή;
Απιή είλαη ε πξόηαζε πνπ έρεη :
1) Μόλν έλα ξήκα Παίδσ.
2) Ρήκα θαη ππνθείκελν Η Υξηζηίλα παίδεη
3) Ρήκα, ππνθείκελν θαη αληηθείκελν Η Υξηζηίλα παίδεη
θνπηζό
4) Ρήκα, ππνθείκελν, θαηεγνξνύκελν Η Υξηζηίλα είλαη
ρακνγειαζηή
Αλδξέα πνηά πξόηαζε είλαη ζύλζεηε;
΢ύλζεηε είλαη ε πξόηαζε πνπ έρεη έλα ξήκα αιιά πνιιά
ππνθείκελα, αληηθείκελα ή θαηεγνξνύκελα πνπ βάδνπκε θόκκα ( , )
αλάκεζά ηνπο ή βάδνπκε ην θαη.
Η Υξηζηίλα θαη ε Όιγα παίδνπλ θξπθηό

΢ήκεξα ζα κάζνπκε λα γξάθνπκε κηα επηζηνιή
Όλνκα θαη επίζεην
.........................................................................................................
Οδόο..................................................................................................
..........................................................................................................
.................................Σόπνο θαη εκεξνκελία....................................
..........................................................................................................
Κπξία...............................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
Με αγάπε ...........................

Οη άλζξσπνη πνιιέο θνξέο πεηάλε κέζα ζηε ζάιαζζα ή ζηελ παξαιία
ζθνππίδηα όπσο ραξηηά, κπνπθάιηα, θαγεηά θαη παηρλίδηα. Όια απηά ηα
πξάγκαηα ηαμηδεύνπλ ζε άιιεο ζάιαζζεο κε ην λεξό θαη θάλνπλ βξόκηθν
θαη ην λεξό θαη ηηο παξαιίεο. Σα ςάξηα κπεξδεύνληαη θαη ηξώλε απηά ηα
πξάγκαηα γηαηί λνκίδνπλ πσο είλαη θαγεηό θαη κεηά πεζαίλνπλ.
Δελ πεηάκε πνηέ ζθνππίδηα ζηε ζάιαζζα θαη ζηελ παξαιία
Πνηνί πεηάλε ζθνππίδηα ζηε ζάιαζζα;
.........................................................................................................
Ση ζθνππίδηα πεηάλε;
................................................................................................................
........................................................................................................................
Ση ζα πάζνπλ ηα ςάξηα αλ θάλε ηα ζθνππίδηα;
...............................................................................................................

Γραµµατική ενότητας 4ης
« Εµένα µε νοιάζει »
Προπαροξύτονα αρσενικά ουσιαστικά:
Μερικά προπαροξύτονα αρσενικά ουσιαστικά (δηλαδή αυτά που τονίζονται στην προπαραλήγου-
σα) που τελειώνουν σε –ος, στη γενική του ενικού και στη γενική και αιτιατική πληθυντικού
κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα. Οι σύνθετες και πολυσύλλαβες λέξεις καθώς και τα κύ-
ρια ονόµατα δεν αλλάζουν τόνο σε καµιά πτώση.
Π.χ. ο άνθρωπος – του ανθρώπου , οι άνθρωποι – των ανθρώπων - τους ανθρώπους
ο κίνδυνος – του κινδύνου, οι κίνδυνοι - των κινδύνων - τους κινδύνους
αλλά : ο αυλόγυρος – του αυλόγυρου , οι αυλόγυροι – των αυλόγυρων – τους αυλόγυρους
ο Θόδωρος – του Θόδωρου
Παραγωγή λέξεων :
Πολλές από τις λέξεις που χρησιµοποιούµε, παράγονται, δηλαδή σχηµατίζονται από άλλες λέξεις.
Οι λέξεις που φτιάχνονται από άλλες λέγονται παράγωγες, ενώ οι λέξεις από τις οποίες βγήκαν
αυτές οι λέξεις λέγονται πρωτότυπες.
Π.χ. Πρωτότυπη κλειδί , παράγωγη κλειδώνω
Ουδέτερα ουσιαστικά σε –υ
Τα ουδέτερα ουσιαστικά που τελειώνουν σε –ι, αυτό το ι γράφεται µε γιώτα (ι). Υπάρχουν όµως
Και κάποιες εξαιρέσεις που γράφονται µε ύψιλον (υ)
βράδυ, δίχτυ, δάκρυ, δόρυ, οξύ, στάχυ
Πληθυντικός: βράδια, δίχτυα, δάκρυα, δόρατα, οξέα, στάχυα
Αδύνατοι τύποι προσωπικής αντωνυµίας
Πολύ συχνά χρησιµοποιούµε τους αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυµίας, του, τον, της,
την, τους, τις , τα ,αντί για τις λέξεις αυτού, αυτόν, αυτήν, αυτό, αυτούς, αυτές, αυτά.
Για να τα ξεχωρίζουµε από το οριστικό άρθρο πρέπει να θυµόµαστε ότι τα άρθρα µπαίνουν πριν
τα ουσιαστικά ή επίθετα, ενώ οι αντωνυµίες µπαίνουν πριν ή µετά το ρήµα, πάντα κοντά στο
ρήµα.
Π.χ. Κάλεσε τα παιδιά να έρθουν στο σπίτι µας. (άρθρο, δίπλα σε ουσιαστικό)
∆εν τα άκουσα όλα όσα είπε στο τηλέφωνο. (αντωνυµία, δίπλα σε ρήµα)
Απλές και σύνθετες προτάσεις.
Οι απλές προτάσεις µπορούν να έχουν :
µόνο ένα ρήµα ( π.χ. Έλα)
ένα ρήµα µε το υποκείµενο (π.χ. Εγώ φεύγω)
ρήµα, υποκείµενο και αντικείµενο (π.χ. Το σκυλί έφαγε το κόκαλο)
ρήµα, υποκείµενο, κατηγορούµενο (Ο καιρός είναι ωραίος)
Οι σύνθετες προτάσεις µπορεί να έχουν ένα ρήµα µε πολλά αντικείµενα, υποκείµενα ή κατηγορούµε-
Να που συνδέονται µεταξύ τους µε το «και»
Π.χ Ο Κώστας, ο Νίκος και η Έλενα έπαιξαν κυνηγητό, µπάλα και κουτσό.
Κορτσαλιουδάκη Κατερίνα
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.6

Εμένα με νοιάζει .....
Στάση βροχοσταλίδων
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
Τα προπαροξύτονα αρσενικά ουσιαστικά σε - ος σχηματίζουν την κλητική σε –ε .
Κατεβάζουν τον τόνο στη γενική του ενικού και στη γενική και αιτιατική του πληθυντικού
τα αρσενικά σε –ος που είναι λόγιες λέξεις , προέρχονται δηλαδή από τα παλιά χρόνια και
όσα φτιάχτηκαν ώστε να μοιάζουν με λόγιες λέξεις : π.χ. ο καλόγηρος - του καλογήρου , ο
υδράργυρος – του υδραργύρου .
Δεν κατεβάζουν τον τόνο στη γενική του ενικού και στη γενική και αιτιατική του
πληθυντικού τα αρσενικά σε –ος που δημιουργήθηκαν από το λαό τις τελευταίες
δεκαετίες ( λαϊκές λέξεις ) , οι οποίες είναι συνήθως σύνθετα ( με τον τόνο στο πρώτο
συνθετικό ) και μάλιστα πολυσύλλαβα ουσιαστικά : π.χ. ο καλόγερος – του καλόγερου , ο
μαντρότοιχος του μαντρότοιχου .
Συνήθως δεν κατεβάζουν τον τόνο τα κύρια ονόματα σε –ος , π.χ. ο Χαράλαμπος
Παπαδόπουλος – του Χαράλαμπου Παπαδόπουλου .
ΑΣΚΗΣΗ
Κλίνω τα ουσιαστικά σε ος : ο άνθρωπος , ο έμπορος , ο κίνδυνος , ο αυλόγυρος , ο
κατήφορος .
Στάση βροχοσταλίδων ( συνέχεια )
Η παραγωγή είναι η δημιουργία μιας λέξης από μια λέξη που υπάρχει ήδη . Συνήθως η
παραγωγή της νέας λέξης γίνεται με την προσθήκη μιας κατάληξης στο θέμα της παλιάς
λέξης .
Από κάποια ουσιαστικά και επίθετα παράγονται ρήματα , αν τους βάλουμε ορισμένες
καταλήξεις όπως – ίζω , - ώνω , - εύω , - αίνω , κτλ
φόβος + ίζω → φοβίζω
πράσινος + ίζω → πρασινίζω
Σχολική συντροφιά

κουμπί + ώνω → κουμπώνω
πρόεδρος + εύω → προεδρεύω
ανάσα + αίνω → ανασαίνω
τεμπέλης + ιάζω → τεμπελιάζω
ΑΣΚΗΣΗ
Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τα κατάλληλα ρήματ που
παράγονται από τις λέξεις που βρίσκονται στην παρένθεση .
α) Σιγά σιγά .................................................... ( καλύτερος ) ο καιρός ,
β) Κάθε φορά που ο πατέρας ....................................... ( ανηφόρα ) προς το σπίτι ,
...................................... ( ανάσα ) βαριά , γιατί ..................................... ( καπνός ) πολύ .
γ) Όλο κάτι .......................................... ( πάθος ) αυτός και .........................................
( νύστα ) συνέχεια .
δ) Η Δέσποινα .......................................... ( νοίκι ) το παλιό μας σπίτι .
ε) Όταν .................................................... ( νύχτα ) τα παιδιά μαζεύονται στα σπίτια τους .
στ) Όσο πάει όλο και ......................................... ( πλατύς ) , και .........................................
( βαθύς ) το άνοιγμα .
Χρησιμοποίησέ το ξανά ... και ξανά ... και ξανά
Αντωνυμίες λέγονται οι κλιτές λέξεις που χρησιμοποιούνται στη θέση ουσιαστικών ή
επιθέτων αντί γι‘ αυτά .
Οι αντωνυμίες είναι οχτώ ειδών : προσωπικές , κτητικές , αυτοπαθείς , οριστικές , δεικτικές ,
αναφορικές , ερωτηματικές , αόριστες .
Οι προσωπικές αντωνυμίες φανερώνουν τα τρία πρόσωπα του λόγου .Εκείνον που μιλάει
(πρώτο πρόσωπο εγώ ), εκείνον που του μιλάμε ( δεύτερο πρόσωπο εσύ ), και εκείνον ή
εκείνο που γι‘ αυτό γίνεται λόγος (τρίτο πρόσωπο αυτός )

Για να ξεχωρίσουμε τους αδύνατους τύπους των προσωπικών αντωνυμιών από τα
οριστικά άρθρα , θυμόμαστε ότι οι προσωπικές αντωνυμίες συνοδεύουν ρήματα , ενώ τα
άρθρα συνοδεύουν τα ουσιαστικά και τα επίθετα .
Π.χ. Δεν το πρόσεξα . ( προσωπική αντωνυμία )
Αγόρασα για το κορίτσι το ροζ μπλουζάκι . (οριστικό άρθρο )
Ποιος τις διάλεξε . ( προσωπική αντωνυμία )
Είδες τις καινούριες πετσέτες . ( οριστικό άρθρο )
Απλή λέγεται η πρόταση που έχει ένα ρήμα , ένα υποκείμενο και ένα μόνο αντικείμενο (
όταν υπάρχει ) ή ένα κατηγορούμενο ( όταν υπάρχει ) .
π.χ. Τα παιδιά τρέχουν . (υποκείμενο , ρήμα )
Ο Ορέστης παίζει πιάνο . ( υποκείμενο , ρήμα , αντικείμενο )
Οι καρέκλες είναι ξύλινες . ( υποκείμενο , ρήμα , κατηγορούμενο )
Σύνθετες λέγονται οι προτάσεις που έχουν δύο ή περισσότερα υποκείμενα , αντικείμενα
ή κατηγορούμενα .
π.χ. Η δόξα και τα πλούτη φθείρουν συνήθως τον άνθρωπο . ( 2 υποκείμενα )
Η Μαρία είναι έξυπνη , εργατική και ταλαντούχα . ( 3 κατηγορούμενα )
Η μητέρα αγόρασε ψωμί , φρούτα και κρέας . ( 3 αντικείμενα )
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να υπογραμμίσεις στις παρακάτω προτάσεις μόνο τους αδύνατους τύπους των
προσωπικών αντωνυμιών .
α) Του αρέσουν πολύ οι τηγανιτές πατάτες .
β) Ο άντρας της της χάρισε το δαχτυλίδι που ήθελε .
γ) Άκουσες πώς τον λένε τον οδοντίατρο ;
δ) Σας αρέσει το γλυκό ; Εγώ το έφτιαξα χθες .
ε) Της είπα τα νέα , αλλά μάλλον δεν της άρεσαν .
στ) Μην σπας τον κουβά , τον θέλω για να σφουγγαρίσω .
2. Να συμπληρώσεις μέσα στην παρένθεση Α για κάθε απλή πρόταση και Σ για κάθε
σύνθετη πρόταση .

α) Πώς περάσατε στις διακοπές ; ( )
β) Ο Μηνάς και η Μαρίνα είναι ξαδέρφια . ( )
γ) Όλοι θέλουν να παίξουν αυτό το παιχνίδι . ( )
δ) Μου αρέσουν οι σοκολάτες , τα παγωτά και οι καραμέλες . ( )
ε) Αγόρασε από την αγορά μήλα , αχλάδια και πορτοκάλια . ( )
στ) Ο δάσκαλός μας είναι γέρος και άσχημος . ( )
ζ) Η Αλέκα κατάλαβε το λάθος της πολύ αργά . ( )
Σκουπίδια στη θάλασσα
Η λέξη περιβαλλοντικός , -ή , - ό προέρχεται από τη λέξη περιβάλλον και γράφεται με λλ .
Η λέξη θαλάσσιος , -α , -ο και η λέξη θάλασσα γράφονται με δύο σσ .
Η λέξη απειλούμαι και η λέξη απειλή γράφονται με ει .
Η παραγωγή και η σύνθεση είναι δύο τρόποι με τους οποίους σχηματίζονται πάρα πολλές
λέξεις .
Παραγωγή έχουμε όταν μια λέξη σχηματίζεται από μια άλλη λέξη , την πρωτότυπη . Η
καινούργια λέξη λέγεται παράγωγη .π. χ. πωλώ → πώληση , πωλητής , πωλητήριο
Σύνθεση έχουμε όταν μία λέξη σχηματίζεται από δύο άλλες λέξεις με ένωση . Η καινούργια
λέξη λέγεται σύνθετη , ενώ οι δυο άλλες από τις οποίες σχηματίζεται λέγονται συνθετικά .
π.χ. πάντα + πωλείο → παντοπωλείο
ΑΣΚΗΣΗ
Να γράψεις με μια σύνθετη λέξη πώς λέγεται το μέρος όπου πωλούνται
δίσκοι →……………….. άνθη →……………….
κρέας →……………….. βιβλία →………………..
αρώματα →……………….. ιχθύες →………………..
χαρτιά →……………….. άρτοι →………………..

1
Το σχολικό παρεάκι tosxolikopareaki.blogspot.g
ΕΕννόόττηητταα 44
ΕΕμμέένναα μμεε ννοοιιάάζζεειι ……
ΣΣττάάσσηη ββρροοχχοοσσττααλλίίδδωωνν
Γενική προσ διορι
στική
Ο πρόεδρος της κοινότητας εγκαινίασε την έκθεση φωτογραφίας.
Οι βιτρίνες των καταστημάτων είναι στολισμένες.
Οι παραπάνω λέξεις που είναι γραμμένες με έντονα μαύρα γράμματα είναι
ουσιαστικά σε πτώση γενική που χρησιμοποιούνται για να συμπληρώσουν και να
προσδιορίσουν άλλα ουσιαστικά μέσα στην πρόταση και συγκεκριμένα τα
ουσιαστικά που προηγούνται. Γι’ αυτόν το λόγο η γενική αυτή λέγεται γενική
προσδιοριστική.
Τα παιδιά μαθαίνουν να ανακυκλώνουν το χαρτί.
Τα παιδιά μαθαίνουν για την ανακύκλωση του χαρτιού.
Ασκήσεις
1. Να συμπληρώσεις τα παρακάτω κενά γράφοντας τα ουσιαστικά σε πτώση
γενική.
α) Δέσε τα κορδόνια των …………………………………… (παπούτσια) σου.
β) Οι ναυτικοί πάλεψαν με τα κύματα της …………………………………… (θάλασσα).
γ) Ομάδες …………………………………… (εθελοντές) έστησαν σκηνές για τους
πρόσφυγες.
δ) Η χορήγηση των …………………………………… (δάνεια) θα γίνει από την τράπεζα.
ε) Το καθάρισμα των …………………………………… (δρόμοι) θα γίνει από το
συνεργείο του …………………………………… (δήμος).

2
2. Να φτιάξεις φράσεις γράφοντας το δεύτερο ουσιαστικό σε πτώση γενική.
π.χ. Ο διάδρομος – το αεροδρόμιο ο διάδρομος του αεροδρομίου
α) το τσίμπημα – η μέλισσα …………………………………………………………………
β) τα εισιτήρια – οι επιβάτες …………………………………………………………………
γ) τα δέντρα – το δάσος …………………………………………………………………
ε) το άρωμα – το πεπόνι …………………………………………………………………
3. Να αντικαταστήσεις τις υπογραμμισμένες φράσεις χρησιμοποιώντας
γενική προσδιοριστική, όπως το παράδειγμα.
π.χ. Ο Δήμος εργάζεται σε υπουργείο.
Ο Δήμος είναι υπάλληλος υπουργείου.
α) Η Αγγελική διδάσκει χορό.
…………………………………………………………………………………………………………………………………
β) Επισκέφτηκες αυτούς που φρουρούν τα σύνορα.
…………………………………………………………………………………………………………………………………
γ) Του αρέσουν πολύ τα καλοκαιρινά φρούτα.
…………………………………………………………………………………………………………………………………
δ) Ενοχλούνται από τις μηχανές που κάνουν θόρυβο.
…………………………………………………………………………………………………………………………………

3
Αρσενικά προπα ροξύτονα σε –ος
Ο έμπορος ανέβασε την τιμή των προϊόντων.
Τα κέρδη του εμπόρου είναι πολλά.
Τα παιδιά ακούν τον αντίλαλο της φωνής τους.
Ενικός αριθμός
Ονομ. ο έμπορος ο αντίλαλος
Γεν. του εμπόρου τους αντίλαλου
Αιτ. τον έμπορο τον αντίλαλο
Κλητ. - έμπορε - αντίλαλε
Πληθυντικός αριθμός
Ονομ. οι έμποροι οι αντίλαλοι
Γεν. των εμπόρων των αντίλαλων
Αιτ. τους εμπόρους τους αντίλαλους
Κλητ. - έμποροι - αντίλαλοι
Τα προπαροξύτονα αρσενικά σε –ος (δηλαδή αυτά που τονίζονται στην
προπαραλήγουσα) κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα στη γενική ενικού και
στη γενική και αιτιατική πληθυντικού.
π.χ. ο έμπορος – του εμπόρου
οι έμποροι – των εμπόρων – τους εμπόρους
Προσοχή!!!
Δεν κατεβάζουν τον τόνο και τον διατηρούν στην παραλήγουσα τα
προπαροξύτονα αρσενικά σε –ος που είναι σύνθετες ή πολυσύλλαβες λέξεις καθώς
και τα κύρια ονόματα.
π.χ. ο αντίλαλος – του αντίλαλου
ο Αποστολόπουλος – του Αποστολόπουλου

4
Ασκήσεις
1. Να συμπληρώσεις τον παρακάτω πίνακα.
Ονομ. ο σύζυγος
Γεν.
Αιτ.
Κλητ.
Ονομ. οι λαχανόκηποι
Γεν.
Αιτ.
Κλητ.
2. Να σχηματίσεις φράσεις γράφοντας το δεύτερο ουσιαστικό στη γενική
ενικού ή πληθυντικού.
α) η τσάντα – ο δάσκαλος …………………………………………………………………………..
β) η θάλασσα – ο Ελλήσποντος …………………………………………………………………………..
γ) τα σπίτια – οι κάτοικοι …………………………………………………………………………..
3. Να γράψεις τα παρακάτω ουσιαστικά στην ίδια πτώση στον άλλο αριθμό.
α) τον πονόλαιμο ……………………………………………………………
β) ο άγγελος ……………………………………………………………
γ) οι χωματόδρομοι ……………………………………………………………
δ) πρόεδρε ……………………………………………………………
ε) τον ανήφορο ……………………………………………………………
στ) τους διαδρόμους ……………………………………………………………
ζ) των αστροναυτών ……………………………………………………………

5
ΣΣττάάσσηη ββρροοχχοοσσττααλλίίδδωωνν ((σσυυννέέχχεειιαα))
Ρήμα τα πα ρά γωγα α πό
ονόμα τα
Πολλές από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε στο λόγο μας παράγονται, δηλαδή
σχηματίζονται, από άλλες λέξεις. Έτσι, όταν μια λέξη γίνεται από μια άλλη,
έχουμε παραγωγή.
π.χ. βραβείο βραβεύω
πρωτότυπη λέξη παράγωγη λέξη
παραγωγή
Η πρώτη λέξη από τη οποία παράγεται μια άλλη νέα λέξη λέγεται
πρωτότυπη (π.χ. βραβείο) και η λέξη που παράγεται από την πρωτότυπη λέξη
λέγεται παράγωγη (π.χ. βραβεύω).
Ρήματα παράγονται από ονόματα (ουσιαστικά και επίθετα). Τα ρήματα που
παράγονται από ονόματα τελειώνουν σε :
-εύω π.χ. κλαδί – κλαδεύω
-ώνω π.χ. κρύος – κρυώνω
-ίζω π.χ. χτένα – χτενίζω
-ιάζω π.χ. γκρίνια – γκρινιάζω
-ύνω π.χ. οξύς – οξύνω
-άζω π.χ. πηγή – πηγάζω
Ασκήσεις
1. Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τα κατάλληλα
ρήματα που παράγονται από τις λέξεις που βρίσκονται στην παρένθεση.
α) Σιγά σιγά …………………………………………… (καλύτερος) ο καιρός.

6
β) Κάθε φορά που ο πατέρας …………………………………………… (ανηφόρα) προς το σπίτι
…………………………………… (ανάσα) βαριά, γιατί …………………………………………… (καπνός)
πολύ.
γ) Όλο κάτι …………………………………………… (πάθος) και …………………………………
(νύστα) συνέχεια.
δ) Η Δέσποινα …………………………………………… (νοίκι) το παλιό της σπίτι.
ε) Όταν …………………………………………… (νύχτα), τα παιδιά μαζεύονται στα σπίτια
τους.
στ) Όσο πάει όλο και …………………………………………… (πλατύς) και
…………………………………………… (βαθύς) το άνοιγμα.
2. Να σχηματίσεις ρήματα από τις παρακάτω λέξεις.
σημάδι …………………………………… ζύμη ……………………………………
ζωντανός …………………………………… χαμηλός ……………………………………
κόπος …………………………………… γυαλί ……………………………………
άγιος …………………………………… κίτρινος ……………………………………
ακριβός …………………………………… σκληρός ……………………………………
φωλιά …………………………………… άδειος ……………………………………
3. Να συμπληρώσεις τις οικογένειες των παρακάτω λέξεων.
Ρήμα Αυτός που το κάνει
α) καθαρός …………………………………… ……………………………………
β) σχόλιο …………………………………… ……………………………………
γ) καπνός …………………………………… ……………………………………
δ) εξουσία …………………………………… ……………………………………
ε) πάλη …………………………………… ……………………………………
στ) αγορά …………………………………… ……………………………………

7
Οι εξαιρέσεις τ ων ουδέτερων ουσιαστικών σε –ι
Τα ουδέτερα ουσιαστικά που τελειώνουν σε –ι γράφονται με ι.
Ε ξ α ι ρ ο ύ ν τ α ι το βράδυ, το οξύ, το δάκρυ, το στάχυ, το δόρυ, το δίχτυ και
κλίνονται ως εξής:
ονομαστική το βράδυ το δάκρυ το δόρυ το δίχτυ
γενική του βραδιού του δακρύου του δόρατος του διχτυού
αιτιατική το βράδυ το δάκρυ το δόρυ το δίχτυ
κλητική - βράδυ - δάκρυ - δόρυ - δίχτυ
ονομαστική τα βράδια τα δάκρυα τα δόρατα τα δίχτυα
γενική των βραδιών των δακρύων των δοράτων των διχτυών
αιτιατική τα βράδια τα δάκρυα τα δόρατα τα δίχτυα
κλητική - βράδια - δάκρυα - δόρατα - δίχτυα
ονομαστική το στάχυ το οξύ
γενική του σταχυού του οξέως
αιτιατική το στάχυ το οξύ
κλητική - στάχυ - οξύ
ονομαστική τα στάχυα τα οξέα
γενική των σταχυών των οξέων
αιτιατική τα στάχυα τα οξέα
κλητική - στάχυα - οξέα
Ασκήσεις
1. Να γράψεις τις προτάσεις στον άλλο αριθμό.
α) Το βράδυ με παίρνει δύσκολα ο ύπνος.
…………………………………………………………………………………………………………………………
β) Μάζευαν στα χωράφια τα στάχυα που άφηναν οι θεριστές.
…………………………………………………………………………………………………………………………
γ) Το οξύ είναι μια χημική ένωση που είναι πολύ καυστική.
…………………………………………………………………………………………………………………………

8
δ) Σκούπισε το δάκρυ του με ένα μαντίλι.
…………………………………………………………………………………………………………………………
ε) Το δόρυ είναι ένα μακρύ ξύλινο κοντάρι που στην αρχαιότητα το
χρησιμοποιούσαν για όπλο.
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
στ) Οι ψαράδες έριξαν ξανά τα δίχτυα τους.
…………………………………………………………………………………………………………………………

9
ΧΧρρηησσιιμμοοπποοίίηησσέέ ττοο ξξααννάά……
κκααιι ξξααννάά…… κκααιι ξξααννάά……
Οι προσωπικές α ντωνυμίες
Οι λέξεις που χρησιμοποιούνται στο λόγο αντί για ονόματα λέγονται
αντωνυμίες.
π.χ. Η Φωτεινή και η Ελευθερία είναι φίλες. – Αυτές είναι φίλες.
Φώναξε την Αθηνά. – Φώναξέ την.
Πήγαινε στον Αποστόλη το βιβλίο. – Πήγαινε του αυτό.
Οι αντωνυμίες που φανερώνουν τα τρία πρόσωπα του λόγου λέγονται
προσωπικές. Οι προσωπικές αντωνυμίες είναι οι εξής:
α) η αντωνυμία εγώ για το πρώτο πρόσωπο και των τριών γενών.
β) η αντωνυμία εσύ για το δεύτερο πρόσωπο και των τριών γενών.
γ) η αντωνυμία αυτός, αυτή, αυτό για το τρίτο πρόσωπο.
Κλίση προσωπικών αντωνυμιών
ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός
α΄ πρόσωπο β΄ πρόσωπο α΄ πρόσωπο β΄ πρόσωπο
δυνατοί αδύνατοι δυνατοί αδύνατοι δυνατοί αδύνατοι δυνατοί αδύνατοι
ονομ. εγώ - εσύ - εμείς - εσείς -
γεν. εμένα μου εσένα σου εμάς μας εσάς σας
αιτ. εμένα με εσένα σε εμάς μας εσάς σας
κλητ. - - - - - - εσείς -

10
ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός
γ΄ πρόσωπο γ΄ πρόσωπο
δυνατοί αδύνατοι δυνατοί αδύνατοι
ονομ. αυτός αυτή αυτό τος τη το αυτοί αυτές αυτά τοι τες τα
γεν. αυτού αυτής αυτού του της του αυτών αυτών αυτών τους τους τους
αιτ. αυτόν αυτή(ν) αυτό τον τη(ν) το αυτούς αυτές αυτά τους τις
τες
τα
κλητ. - - - - - - - - - - - -
Οι προσωπικές αντωνυμίες σχηματίζουν δύο τύπους: τους δυνατούς
και τους αδύνατους.
Οι δυνατοί τύποι έχουν δύο ή τρεις συλλαβές και συνηθίζονται
όταν βρίσκονται μόνοι τους στο λόγο ή όταν θέλουμε να τονίσουμε
κάτι ή να ξεχωρίσουμε κάτι από κάτι άλλο.
π.χ. Ποιον θέλεις; - Εσένα,
Να φύγει αυτός, όχι εγώ.
Οι αδύνατοι τύποι είναι μονοσύλλαβοι, δεν τονίζονται και χρησιμοποιούνται
όταν δε θέλουμε να τονίσουμε κάτι ή να ξεχωρίσουμε κάτι από κάτι άλλο.
π.χ. Με πήρε τηλέφωνο.
Του είπα ότι πήρες.
Σου τηλεφώνησε;
Ο αδύνατος τύπος τις μπαίνει πριν από το ρήμα, ενώ ο αδύνατος τύπος τες
μπαίνει μετά το ρήμα.
π.χ. Τις βλέπω να έρχονται.
Φώναξέ τες να έρθουν.

11
),
Διάκριση α δύναμων τύπων προσωπικών α
ντωνυμιών
κα ι οριστικού ά
ρθρου
Τον είδα χθες μαζί με τον αδερφό του.
Να το βάλεις κάτω από το τραπέζι.
Στις παραπάνω προτάσεις οι λέξεις τον και το που βρίσκονται πριν από τα
ουσιαστικά αδερφό και τραπέζι είναι άρθρα. Οι ίδιες λέξεις που βρίσκονται μέσα
στην πρόταση είναι κι αυτές άρθρα;
Όχι, οι λέξεις τον και το που βρίσκονται πριν από τα ρήματα είδα και βάλεις
δεν είναι άρθρα αλλά αντωνυμίες.
Συγκεκριμένα, οι λέξεις το, του, τον, τη(ν), της, τις, τους, τα μπορεί να
είναι οριστικά άρθρα αλλά και αδύνατοι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών.
Για να τα ξεχωρίσουμε, αρκεί να θυμόμαστε ότι τα άρθρα μπαίνουν μπροστά από
ονόματα (ουσιαστικά και επίθετα), ενώ οι αντωνυμίες μπαίνουν μπροστά ή
ύστερα από ρήματα.
Τον (=αυτόν) είδα χτες μαζί με τον αδερφό του.
Να το (=αυτό) βάλεις κάτω από το τραπέζι.
Τα άρθρα μπαίνουν μπροστά από ονόματα (ουσιαστικά και
επίθετα ενώ οι αν τ ωνυ μίες μπαίνουν μπροστά ή ύστερα από
ρήματα.
Πολλές φορές χρησιμοποιούμε τους αδύνατους τύπους των προσωπικών
αντωνυμιών για να μην επαναλαμβάνουμε ένα όνομα που έχουμε επι ή έχουμε
γράψει προηγουμένως.
π.χ. Το απόγευμα συνάντησα τους φίλους του αδερφού μου.
Όταν έρθουν στην πόλη μας θα τους καλέσω στο πάρτι μου.

12
Ασκήσεις
1. Να ξαναγράψεις τις προτάσεις αντικαθιστώντας όσα ουσιαστικά μπορείς
μα τους αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας όπως το
παράδειγμα.
π.χ. Έκαναν δώρο του Τάκη ένα βιβλίο.
Του έκαναν δώρο ένα βιβλίο.
α) Θα βαφτίσουν τον μπέμπη το άλλο Σάββατο.
…………………………………………………………………………………………………………………………
β) Ακούμπησε τη φωτογραφική μηχανή πάνω στο τραπέζι.
…………………………………………………………………………………………………………………………
γ) Πήρες τηλέφωνο τους γονείς σου;
…………………………………………………………………………………………………………………………
δ) Φώναξε τα παιδιά να έρθουν να φάνε.
…………………………………………………………………………………………………………………………
2. Να βρεις σε ποια λέξη αναφέρονται οι λέξεις που είναι γραμμένες με
έντονα γράμματα και να την κυκλώσεις.
α) Χάλασε το αυτοκίνητο και θα το πάω αύριο στο συνεργείο.
β) Όταν τηλεφωνήσεις στην Αναστασία, πες της να έρθει αύριο.
γ) Έβαλε τα παιχνίδια στην ντουλάπα για να τα κρύψει από τον αδερφό του.
δ) Η μητέρα έπλυνε τις κουρτίνες του σαλονιού, αλλά δεν τις σιδέρωσε ακόμα.
ε) Ενημέρωσα το Μάκη για την εκδρομή. Του είπα να είναι εδώ στις 8.οο.
στ) Η Λίζα δεν έχει αποφασίσει ακόμη. Ας την αφήσουμε να σκεφτεί.
3. Να γράψεις μέσα στην παρένθεση αν οι λέξεις με έντονα γράμματα είναι
άρθρα ή αντωνυμίες.
α) Αυτή τη φορά θα τη μαλώσω. (……………………..………./………………..……………)
β) Τις διάβασες όλες τις σελίδες; (……………………..………./………………..……………)
γ) Τους γονείς σου να τους αγαπάς και να τους προσέχεις.
(……………………..………./………………..……………/………………..……………)
δ) Η δασκάλα τους μίλησε για την ανακύκλωση. (……………………..………./
………………..……………)
ε) Δεν τον νοιάζει για τους άλλους, κοιτάζει μόνο τον εαυτό του.
(……………………..………./………………..……………/………………..……………)
στ) Της Κικής της αρέσει αυτό το τραγούδι. (……………………..………./
………………..……………/………………..……………)

13
Απλές και Σύνθετες προτά σεις
Τα παιδιά παίζουν κρυφτό. (απλή πρόταση)
Η Ελένη είναι ευγενική. (απλή πρόταση)
Οι δύο παραπάνω προτάσεις λέγονται απλές. Απλή είναι η πρόταση που έχει:
• μόνο ένα ρήμα
π.χ. Παίζουν.
Είναι.
• ένα ρήμα και το υποκείμενό του
π.χ. Τα παιδιά παίζουν.
• ένα ρήμα, το υποκείμενό του και το αντικείμενό του
π.χ. Τα παιδιά παίζουν κρυφτό.
• ένα ρήμα, το υποκείμενό του και το κατηγορούμενο
π.χ. Η Ελένη είναι ευγενική.
Τα παιδιά και οι φίλοι τους παίζουν κρυφτό.
Τα παιδιά παίζουν κρυφτό και κυνηγητό.
Η Ελένη είναι ευγενική και χαμογελαστή.
Οι παραπάνω προτάσεις λέγονται σύνθετες. Σύνθετη είναι η πρόταση που
έχει:
• ένα ρήμα και περισσότερα από ένα υποκείμενα
π.χ. Τα παιδιά και οι φίλοι τους παίζουν κρυφτό.
• ένα ρήμα και περισσότερα από ένα αντικείμενα
π.χ. Τα παιδιά παίζουν κρυφτό και κυνηγητό.
• ένα ρήμα και περισσότερα από ένα κατηγορούμενα
π.χ. Η Ελένη είναι ευγενική και χαμογελαστή.
Στις σύνθετες προτάσεις τα υποκείμενα, τα αντικείμενα ή τα κατηγορούμενα
που είναι περισσότερα από ένα χωρίζονται μεταξύ τους με κόμμα ή συνδέονται
με το σύνδεσμο και.

14
Ασκήσεις
1. Να συμπληρώσεις στην παρένθεση Α αν είναι απλή πρόταση και Σ αν
είναι σύνθετη.
α) Πώς πέρασες τις διακοπές; (………)
β) Ο Μηνάς και η Μαρίνα είναι ξαδέρφια. (………)
γ) Όλοι θέλουν να παίξουν αυτό το παιχνίδι. (………)
δ) Μου αρέσουν οι σοκολάτες, τα παγωτά και οι καραμέλες. (………)
ε) Αγόρασε από τη λαϊκή μήλα, αχλάδια και πορτοκάλια. (………)
στ) Η μητέρα μου είναι νέα και όμορφη. (………)

15
ΣΣκκοουυππίίδδιιαα σσττηη θθάάλλαασσσσαα
Π α ρα γωγή κα ι σύνθεση λέξεων
Η παραγωγή και η σύνθεση λέξεων είναι δύο τρόποι με τους οποίους
σχηματίζονται πάρα πολλές λέξεις.
Παραγωγή έχουμε όταν μια λέξη σχηματίζεται από μια άλλη λέξη, την
πρωτότυπη. Η καινούρια λέξη λέγεται παράγωγη.
π.χ. Πωλώ πώληση, πωλητής, πωλητήριο
πρωτότυπη λέξη παράγωγες λέξεις
Σύνθεση έχουμε όταν μια λέξη σχηματίζεται από δύο άλλες λέξεις με ένωση.
Η καινούρια λέξη λέγεται σύνθετη, ενώ οι άλλες δύο από τις οποίες σχηματίζεται
λέγονται συνθετικά.
π.χ. πάντα + -πωλείο παντοπωλείο
πρώτο συνθετικό δεύτερο συνθετικό σύνθετη λέξη

16
Τι να προσέξω στην ορθογραφία!!!
Πολλές λέξεις, όταν ενώνονται, παίρνουν ανάμεσά τους ένα
φωνήεν, το ο, το οποίο μπαίνει στη θέση της κατάληξης
της πρώτης λέξης.
π.χ. μπαλκόνι + πόρτα = μπαλκονόπορτα
Σύνθεση με αχώριστα μόρια
Τα αχώριστα μόρια είναι μονοσύλλαβες ή δισύλλαβες λέξεις που δε
χρησιμοποιούνται ποτέ μόνες τους στο λόγο, αλλά τις βρίσκουμε μόνο ως πρώτα
συνθετικά στις λέξεις.
Τα πιο συνηθισμένα αχώριστα μόρια είναι τα εξής: το στερητικό α- (αν-), το
ξε- και το ανα-.
• Το α- (αν- μπροστά από φωνήεν) σημαίνει στέρηση.
π.χ. άκακος, ανήσυχος
• Το ξε- (ξ- μπροστά από φωνήεν) σημαίνει έξω, πολύ, εντελώς ή στέρηση.
π.χ. ξεπορτίζω, ξεμακραίνω, ξεπουλώ, ξαρματώνω
• Το ανά- συνήθως σημαίνει επάνω ή πάλι.
π.χ. αναπηδώ, αναγέννηση
Εκτός από τα παραπάνω, υπάρχουν και διάφορα αχώριστα μόρια λόγια. Αυτά
ήταν αρχαίες προθέσεις και άλλες άκλιτες λέξεις, που στη σημερινή γλώσσα
χρησιμοποιούνται μόνο ως πρώτα συνθετικά. Τα κυριότερα λόγια αχώριστα μόρια
είναι τα εξής:
• δια- π.χ. διαλύω, διαβαίνω
• δυσ- π.χ. δύσκολος, δυσκίνητος
• ημι- π.χ. ημίθεος, ημικύκλιο
• ομο- π.χ. ομόφωνος, ομόθρησκος
• τηλε- π.χ. τηλεόραση, τηλεθεατής
• υπο- π.χ. υπόγειο, υπόστεγο
Το στερητικό α- γίνεται αν- όταν ενώνεται με λέξη που αρχίζει
από φωνήεν. Ενώ το ξε- γίνεται ξ- όταν ενώνεται με λέξη που
αρχίζει από φωνήεν.

46
Ασκήσεις
1. Να ξαναγράψεις με μια σύνθετη λέξη πώς λέγεται τι μέρος που
πωλούνται;
α) δίσκοι …………………………………………………………
β) άνθη …………………………………………………………
γ) κρέας …………………………………………………………
δ) βιβλία …………………………………………………………
ε) ψάρια (=ιχθύες) …………………………………………………………
στ) χαρτιά
2. Να βρεις πώς λέγεται αυτός που ασχολείται :
Οι λέξεις που έχουν β’ συνθετικό το –λόγος σημαίνουν
αυτόν που ασχολείται με αυτό που δηλώνει το α’ συνθετικό.
π.χ. καρδιολόγος = αυτός που ασχολείται με την καρδιά
α) με τους πνεύμονες …………………………………………………………
β) με τα οικονομικά …………………………………………………………
γ) με τα φυτά …………………………………………………………
δ) με τη βυζαντινή εποχή …………………………………………………………
ε) με τα αρχαία ευρήματα …………………………………………………………
3. Να σχηματίσεις σύνθετες λέξεις όπως στο παράδειγμα.
χόρτα …………………………………………………………
άνθρωπος …………………………………………………………
σάρκες …………………………………………………………
φυτά -φάγος …………………………………………………………
τυρί (τρώω) …………………………………………………………
κρέας …………………………………………………………
οικόπεδα …………………………………………………………
μυρμήγκια …………………………………………………………
4. Να σχηματίσεις λέξεις με πρώτο συνθετικό το μόριο α-.
α) α + δυνατός …………………………………………………………
β) α + γελαστός …………………………………………………………
γ) α + πιστός …………………………………………………………
δ) α + ήσυχος …………………………………………………………

47
5. Να σχηματίσεις τα αντίθετα των παρακάτω ρημάτων με πρώτο
συνθετικό το μόριο ξε-.
α) σκονίζω …………………………………………………………
β) τρυπώνω …………………………………………………………
γ) στρώνω …………………………………………………………
δ) γράφω …………………………………………………………
6. Να συμπληρώσεις τα παρακάτω κενά με ρήματα και να σχηματίσεις
συνθέτες λέξεις όπως το παράδειγμα.
π.χ. ανά + τρέχω ανατρέχω
α) ανά + …………………… …………………………………………….
β) ανά + …………………… …………………………………………….
γ) ανά + …………………… …………………………………………….
δ) ανά + …………………… …………………………………………….

Τα ουδέτερα ουσιαστικά που τελειώνουν σε –ι
γράφονται με γιώτα (ι) όπως :το παιδ-ί , το χέρ-ι.
Εξαιρούνται όμως :
το δάκρ-υ  τα δάκρυα
το στάχ-υ  τα στάχυα
το δίχτ-υ τα δίχτυα
το βράδ-υ  τα βράδια
το οξύ , το δόρυ , το άστυ .e-selides

ΘΕΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ: «Τι μπορώ να κάνω για να
προστατέψω το περιβάλλον»
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ
1η
παράγραφος
Ποια είναι τα σημαντικότερα
προβλήματα που
αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας;
ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΦΡΑΣΕΙΣ
1η
Γη, κινδυνεύω, άνθρωπος, αιτία, ατμοσφαιρική
ρύπανση, φαινόμενο του θερμοκηπίου, ακραία καιρικά
φαινόμενα, κλιματικές αλλαγές, ρύπανση του νερού,
έλλειψη νερού, καυσαέρια αυτοκινήτων, απόβλητα
εργοστασίων, ηχορύπανση, πυρκαγιές ,δάση
,αποψίλωση, πετρελαιοκηλίδες, είδη ζώων υπό
εξαφάνιση κ.α.
2η
προστατεύω, φροντίζω, διατηρώ καθαρή, μαζεύω
σκουπίδια, δεν πετώ, αναδάσωση, προσέχω ,φωτιά,
φυτεύω, αποφεύγω αυτοκίνητο, περπατώ,
,χρησιμοποιώ ποδήλατο, μέσα μαζικής μεταφοράς,
ανακυκλώνω, αγαπώ, σέβομαι τα ζώα, βιολογικά
λιπάσματα και φάρμακα κ.α.
3η
εξοικονομώ, δε σπαταλώ, κλείνω διακόπτες, κλείνω
βρύση, εναλλακτικές μορφές ενέργειας, συσκευές και
λάμπες χαμηλής κατανάλωσης, επαναχρησιμοποιώ,
μειώνω την κατανάλωση, μπλε κάδοι, πλαστικές
σακούλες, πάνινες τσάντες, πλύσιμο ρούχων σε
χαμηλές θερμοκρασίες κ.α.
4η
άνθρωποι, υπεύθυνοι, βοηθάει ο καθένας, κράτη,
κυβερνήσεις, λαοί, καλύτερη ζωή, οικολογική
συνείδηση, δεν αδιαφορώ, προσπαθώ, κ.α.
2η
Τι μπορούμε να κάνουμε για την
προστασία της θάλασσας; Για
την προστασία των δασών; Του
περιβάλλοντος γενικότερα;
3η
Τι μπορούμε να κάνουμε για
την εξοικονόμηση ηλεκτρικής
ενέργειας και νερού στο σπίτι
μας;
4η
Ποιο είναι το συμπέρασμα;
Ποιος μπορεί τελικά να
βοηθήσει στην αντιμετώπιση
των περιβαλλοντικών
προβλημάτων;
Αραμπατζίδου Χριστίνα-Λυδία

1.Να κλίνεις τα ουσιαστικά ο θόρυβος, ο έμπορος, ο ανήφορος
Ονομαστική
Γενική
Αιτιατική
Κλητική
2. Να μετατρέψεις τις ονοματικές φράσεις σε ρηματικές και το αντίθετο.
Ονοματικές προτάσεις Ρηματικές προτάσεις
Καταστροφή των καλλιεργειών  Καταστρέφονται οι καλλιέργειες
Απαγόρευση του καπνίσματος  …………………………………………………
Ενημέρωση των πολιτών  …………………………………………………
Λύση του προβλήματος  …………………………………………………
Αντιμετώπιση των καταστροφών  …………………………………………………..
………………………………………..............  Απομακρύνονται οι κάτοικοι
………………………………………………..  Διορθώνονται τα λάθη
………………………………………………....  Διακόπτεται η συνεδρίαση
…………………………………………………  Χρησιμοποιούνται μηχανήματα
Κώστας Παπαϊωάννου
Ονομαστική
Γενική
Αιτιατική
Κλητική

Γξαίγνπ Επαγγειία Δ΄ Δεκνηηθνύ Ελόηεηα 4
ylikogiadaskalous.blogspot.gr
Ενότητα 4: Εργασίες στο μάθημα της γλώσσας
 Παιδιά, αλλάξεηε ηοςρ ηίηλοςρ ηων παπακάηω άπθπων
μιαρ εθημεπίδαρ, έηζι ώζηε να πεπιλαμβάνοςν μόνο
οςζιαζηικά:
«Είναι απαραίηηηο να ανακσκλώνοσμε ηα απορρίμμαηά μας.»
«Μόνο αν τρηζιμοποιούμε εναλλακηικές μορθές ενέργειας, είναι δσναηό να
λσθεί ηο ενεργειακό πρόβλημα.»
«Είναι αναγκαίο να ζσμμεηέτοσμε όλοι ζε προγράμμαηα προζηαζίας ηοσ
περιβάλλονηος!»
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………….
 Σημειώνω με (Υ) ηα ςποκείμενα, με (Α) ηα ανηικείμενα και με
(Κ) ηα καηηγοπούμενα πος ςπάπσοςν ζηιρ παπακάηω πποηάζειρ.
Σηο ηέλορ κάθε ππόηαζηρ γπάθω αν είναι απλή ή ζύνθεηη:
Τα ρεκηθά απόβιεηα κνιύλνπλ αλεμέιεγθηα ηα πνηάκηα, ηηο ιίκλεο θαη
ηηο ζάιαζζεο.
Ο ήιηνο, ν άλεκνο, ην λεξό θαη ην ππέδαθνο παξέρνπλ ελαιιαθηηθέο
κνξθέο ελέξγεηαο.
Τν θαηλόκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ, ε όμηλε βξνρή, ε αηκνζθαηξηθή ξύπαλζε
θαη ε ηξύπα ηνπ όδνληνο είλαη νη κεγάιεο πιεγέο ηνπ πιαλήηε καο.
 Άπθπο ή ανηωνςμία; Υπογπαμμίζηε με κόκκινο και με μπλε
σπώμα ανηίζηοισα:
Παιηόηεξα νη άλζξωπνη ρξεζηκνπνηνύζαλ πνιιέο θνξέο ηα αληηθείκελα
θαη ηα πεηνύζαλ κόλν εθόζνλ είραλ θζαξεί.
Τν πεξηβάιινλ είλαη ην ζπίηη καο γη’ απηό είλαη απαξαίηεην λα ην
ζεβόκαζηε, λα ην πξνζηαηεύνπκε θαη λα ην δηαηεξνύκε θαζαξό.
Η κεηέξα κνπ ρξεζηκνπνηεί αιόγηζηα ην ραξηί θνπδίλαο. Θα ηελ πείζω
λα ην αληηθαηαζηήζεη κε πεηζέηεο, πνπ κπνξεί λα ηηο ρξεζηκνπνηήζεη
μαλά θαη μαλά.

Γραίγου Ευαγγελία Δ΄Δημοτικού Ενότητα 4
Σελίδα 1
ΕΝΟΤΗΤΑ 4
Λενιλξγικέπ αζκήζειπ
 Δώζε ημοξ μνηζμμύξ ηςκ παναθάης ιέλεςκ ή
θνάζεςκ:
λεισρδοία:……………………………………………………………………………………………..
δεμδούλλιξ:………………………………………………………………………………………….
μιαπ ςοήζηπ:………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………….
ςειοξπξίηηξπ, -η, -ξ:……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………….
αςοηζιμξπξίηηξπ-η,-ξ ………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
βιόηξπξπ:……………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………….
άμεζα μέηοα:………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
 Βνείηε όζμ ημ δοκαηό πενηζζόηενα πανάγςγα ηεξ
πνςηόηοπεξ ιέλεξ «πμηώ». Πνμζμπή ζηεκ μνζμγναθία!
Πξιώ:………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
 Από νήμα πανάγς μοζηαζηηθό θαη ακηίζηνμθα:
βεληιώμξμαι:…………………………… διαηήοηζη:…………………………………
ποξζηαηεύτ:…………………………. ενξικξμόμηζη:………………………….
αμακρκλώμτ:………………………… μείτζη:……………………………………..

Γραίγου Ευαγγελία Δ΄Δημοτικού Ενότητα 4
Σελίδα 2
Άζκηζη ξοθξγοαθίαπ
 Σηηξ παναθάης πνμηάζεηξ θνύβμκηαη πμιιά
μνζμγναθηθά ιάζε! Τη ιέηε, παηδηά,
μπμνείηε κα ηα ακαθαιύρεηε θαη κα ηα
δημνζώζεηε; Γηα θάζε ιάζμξ πμο ζα βνείηε θενδίδεηε 1
βαζμό!
 Τξ πεοιβάλξμ κρμδιμεύη άμεζα από ηη μόλημζη ηηπ
αημόζθαιοαπ.
 Η όνημη βοξςή απειλή μα καηαζηοέσει ηα δάζξι.
 Ο Διξμύζιξπ Σξλτμόπ είμαι ξ εθμικόπ μαπ πιξιηήπ. Τξ πιξ
γμτζηό ηξρ πξιήμα είμαι ξ «Ύμμξπ ζηημ Ελεθθεοία».
 Ο παηέοαπ ηξρ Γιώογξρ είμαι επιπλξπιόπ. Είμαι πξλλξί
καλόπ μάζηξοαπ κι έηζι η δξρλειά δεμ ηξρ λύπη πξηέ. Σρςμά
είμαι αμαγκαζμέμξπ μα δξρλεύει και ηα βοάδρα για μα
ηελειόζει ηηπ παοαγγελίεπ ηξρ.
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………

ΓΡΑΙΓΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ Δ’ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 4
Teachers aid Σελίδα 1
 Παηδηά, ζ’ αοηήκ ηεκ εκόηεηα αζπμιεζήθαμε με ηα
ποξπαοξνύτξμα αοσεμικά σε –ξπ. Γηα κα δμύμε ιμηπόκ ηη
μάζαμε! Σομπιενώζηε ηα θεκά με ηηξ ιέλεηξ ηεξ
πανέκζεζεξ ζημ ζςζηό ηύπμ, πνμζέπμκηαξ ηδηαίηενα ημκ
ημκηζμό:
(μ άγγειμξ, μ άκζνςπμξ, μ θάημηθμξ, μ έμπμνμξ, μ δηάδνμμμξ,
μ ιαπακόθεπμξ)
Η απενηζθερία μνηζμέκςκ ……………………………. θαη ημ πάζμξ ημοξ γηα
ημ πνήμα έθενε ημκ πιακήηε μαξ ζημ πείιμξ ηεξ θαηαζηνμθήξ!
Τα κέα θμνμιμγηθά μέηνα δεκ εοκμμύκ θαζόιμο ημοξ………………………
Γίκαη ηόζμ ηζηγθμύκεξ πμο «δε δίκεη ημο……………………… κενό!»
Τε κύπηα πμο γεκκήζεθε μ Φνηζηόξ πιεμμύνηζακ ημκ μονακό μη
γιοθέξ θςκέξ ηςκ…………………………
Φνεηάδεηαη κα εκεμενώζμομε ημοξ ……………………………. γηα ημ
πνόβιεμα ιεηροδνίαξ πμο ακηημεηςπίδεη μ Δήμμξ μαξ.
Η ηάλε μαξ βνίζθεηαη ζημ ηέιμξ ημο ………………………………………
Οη ……………………….. ηςκ πςνηώκ είκαη πμιύ ηοπενμί, γηαηί έπμοκ
ζοκήζςξ ημοξ δηθμύξ ημοξ …………………………………,όπμο θαιιηενγμύκ
ιαπακηθά , απαιιαγμέκα από θοημθάνμαθα!
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 4ηπ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

 Σεμεηώκς με (Υ) ηα οπμθείμεκα, με (Α) ηα ακηηθείμεκα θαη
με (Κ) ηα θαηεγμνμύμεκα πμο οπάνπμοκ ζηηξ παναθάης
πνμηάζεηξ. Σημ ηέιμξ θάζε πνόηαζεξ γνάθς ακ είκαη απλή
ή σύμθετη:
Τα πεμηθά απόβιεηα μμιύκμοκ ακελέιεγθηα ηα πμηάμηα, ηηξ
ιίμκεξ θαη ηηξ ζάιαζζεξ.
Ο ήιημξ, μ άκεμμξ, ημ κενό θαη ημ οπέδαθμξ πανέπμοκ
εκαιιαθηηθέξ μμνθέξ εκένγεηαξ.
Τμ θαηκόμεκμ ημο ζενμμθεπίμο, ε όληκε βνμπή, ε αημμζθαηνηθή
νύπακζε θαη ε ηνύπα ημο όδμκημξ είκαη μη μεγάιεξ πιεγέξ ημο
πιακήηε μαξ.
 Άοθοξ ή αμτωμρμία; Υπμγναμμίζηε με θόθθηκμ θαη με μπιε
πνώμα ακηίζημηπα:
Παιηόηενα μη άκζνςπμη πνεζημμπμημύζακ πμιιέξ θμνέξ ηα
ακηηθείμεκα θαη ηα πεημύζακ μόκμ εθόζμκ είπακ θζανεί.
Τμ πενηβάιιμκ είκαη ημ ζπίηη μαξ γη’ αοηό είκαη απαναίηεημ κα ημ
ζεβόμαζηε, κα ημ πνμζηαηεύμομε θαη κα ημ δηαηενμύμε θαζανό.
Η μεηένα μμο πνεζημμπμηεί αιόγηζηα ημ πανηί θμοδίκαξ. Θα ηεκ
πείζς κα ημ ακηηθαηαζηήζεη με πεηζέηεξ, πμο μπμνεί κα ηηξ
πνεζημμπμηήζεη λακά θαη λακά.

 Βνείηε όζμ ημ δοκαηό πενηζζόηενα πανάγςγα ηεξ
πνςηόηοπεξ ιέλεξ «πξιώ». Πνμζμπή ζηεκ μνζμγναθία!
Πμηώ:………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
 Από νήμα παοάγω μοζηαζηηθό θαη ακηίζηνμθα:
βειηηώκμμαη:…………………………… δηαηήνεζε:…………………………………
πνμζηαηεύς:…………………………. ελμηθμκόμεζε:………………………….
ακαθοθιώκς:………………………… μείςζε:……………………………………..
ελαζθαιίδς:…………………………. νύπακζε:…………………………………….
 Ξακαγνάρηε ηηξ παναθάης πνμηάζεηξ ακηηθαζηζηώκηαξ ηα
νήμαηα με ηα παοάγωγά ημοξ ξρσιαστικά:
Γίκαη απαναίηεημ κα πνμζηαηεύζμομε ηα δώα πμο απεηιμύκηαη με
ελαθάκηζε.
…………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………….
Γηα κα μεηςζμύκ ηα απμννίμμαηα είκαη ακαγθαίμ κα ηα
ακαθοθιώκμομε.
…………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………..

Άσκηση ξοθξγοαυίαπ
 Σηηξ παναθάης πνμηάζεηξ θνύβμκηαη πμιιά ξοθξγοαυικά
λάθη! Τη ιέηε, παηδηά, μπμνείηε κα ηα ακαθαιύρεηε θαη κα ηα
δημνζώζεηε;
 Τμ πενηβάιμκ θοκδηκεύε άμεζα από ηε μόιεκζε ηεξ
αημόζθαηναξ.
 Ο Δημκύζημξ Σμιςμόξ είκαη μ εζκηθόξ μαξ πημηηήξ. Τμ πημ
γκςζηό ημο πμηήμα είκαη μ «Ύμκμξ ζηεκ Γιεοζενία».
 Ο παηέναξ ημο Γηώνγμο είκαη επηπιμπηόξ. Γίκαη πμιιμί
θαιόξ μάζημναξ θη έηζη ε δμοιεηά δεκ ημο ιύπε πμηέ. Σοπκά
είκαη ακαγθαζμέκμξ κα δμοιεύεη θαη ηα βνάδοα γηα κα
ηειεηόζεη ηεξ παναγγειίεξ ημο.
 Τα θαιμθαίνηα μ θύκδηκμξ πονθαγηάξ γηα ηα δάζμη είκαη πμιιύ
μεγάιμξ.
 Σηεκ ηάλε μαξ πεηάμε ηα πανηηά ζημκ θάδμ ακαθίθιμζεξ.
 Η μεγαιύηενε απεηιεί γηα ηα δόα είκαη μ άκνζςπςξ.
 Η όληκε βνμπή απεηιή ηα δάζε ημο πιακήηε μαξ.
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………

Λενιλξγικέπ ασκήσειπ
 Δώζε ημοξ μνηζμμύξ ηςκ παναθάης ιέλεςκ ή θνάζεςκ:
ιεηροδνία:……………………………………………………………………………………………..
μηαξ πνήζεξ:………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………….
πεηνμπμίεημξ, -ε, -μ:……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………….
απνεζημμπμίεημξ-ε,-μ ………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………..
βηόημπμξ:……………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………….
 Όπςξ γκςνίδεηε, παηδηά, μ πιακήηεξ Γε ακηημεηςπίδεη
ζήμενα πμιιά θαη ζμβανά ξικξλξγικά ποξβλήματα, πμο, γηα
κα ιοζμύκ, πνεηάδεηαη ηόζμ ηα θνάηε όζμ θαη μ θαζέκαξ
από μαξ κα εραισθητξπξιηθξύμε θαη κα πάνμομε άμεσα
μέτοα. Έπμκηαξ αοηό θαηά κμο θαη ιαμβάκμκηαξ οπόρηκ
ζαξ ηα όζα ζοδεηήζαμε ζηεκ ηάλε, γνάρηε ημ δηθό ζαξ
ζπόιημ δίπια ζε θάζε μηα από ηηξ παναθάης ιέλεηξ:
Νενό:…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………

Σθμοπίδηα:………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
Θάιαζζεξ θη αθηέξ:
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………….

http://taniamanesi.blogspot.gr/






–
– ……………………………………………………………………………………
– ……………………………………………………………………………………………
– ………………………………………………………………………………………………
– ……………………………………………………………………………………
– ……………………………………………………………………………
– ………………………………………………………………………
– ……………………………………………………………………………………
– ……………………………………………………………………………………
– …………………………………………………………………………………………

…

Γλώσσα
Τεστ Αξιολόγησης, ενότητα 4
Ονομα/μο:....................................................................ημερο/νια:.........
Διαβάζω με προσοχή τις ερωτήσεις/ασκήσεις και συμπληρώνω το τεστ μου, προσέχοντας το γραπτό μου να είναι καθαρό
χωρίς πολλά ορθογραφικά και λέξεις χωρίς τόνους. Ελέγχω το γραπτό μου πριν το παραδώσω. Το διαβάζω ξανά και ξανά…
Καλή επιτυχία!!!
Α. Ακούω και γράφω
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
Β. ΕΡΓΑΣΙΕΣ
1. Να γράψεις τα ρήματα που παράγονται από τα παρακάτω ονόματα ( όπως το παράδειγμα )
και με δύο από αυτά να γράψεις προτάσεις:
Ονόματα Ρήματα Ονόματα Ρήματα
η καταστροφή εγώ καταστρέφω αγαπώ
φύτεμα πλημμύρα
κάψιμο
προστασία κινδυνεύω
δοκιμάζω ανακύκλωση
α).........................................................................................................................................
β) .........................................................................................................................................
Γεωργοπούλου Χριστίνα

2. Να μετατρέψεις τις παρακάτω φράσεις από ονοματικές σε ρηματικές και το αντίστροφο:
Ονοματικές φράσεις Ρηματικές φράσεις
Η αδιαφορία του οδηγού
Η καταστροφή του δάσους
Η παρουσίαση του βιβλίου
Το δάσος αυτό προστατεύεται.
Καλλιεργεί βιολογικά προϊόντα.
Επιθυμώ να κάνω διακοπές.
Εντοπίζεται μεγάλη πετρελαιοκηλίδα.
3. Στις παρακάτω προτάσεις να υπογραμμίσετε τα οριστικά άρθρα και να κυκλώσετε τους
αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας:
• Όταν του τελείωσαν οι σπόροι , πέταξε μακριά από τη φωλιά του.
• Θα φέρουμε εδώ τους σπόρους και θα τους σπείρουμε πετώντας τους από ψηλά.
• Το κοτσύφι είχε και μια ιδέα, που την έκαναν αμέσως πράξη τα ζώα του δάσους.
4. Να χαρακτηρίσεις τις παρακάτω προτάσεις ως απλές (Α) ή
σύνθετες (Σ).
( ) Τα δάση κινδυνεύουν .
( ) Ξεφύτρωσαν λουλούδια, θάμνοι και δέντρα.
( ) Ο πατέρας και η μητέρα κάνουν ανακύκλωση .
( ) Το νερό είναι πηγή ζωής.
( ) Εγώ και ο φίλος μου μαζεύουμε τα σκουπίδια .
( ) Ο λύκος και η αλεπού τις χώρας μας είναι προστατευόμενα
είδη.
5. Να συμπληρώσεις τις παρακάτω προτάσεις με το σωστό τύπο των ουσιαστικών που είναι στην
παρένθεση.
• Ο .......................... κάλεσε τον ............................ του ................................ . (δήμαρχος,
πρόεδρος, σύλλογος)
• Φύτεψε πέρυσι τον ............................ στον ................................. του ........................... .
(πλάτανος, αυλόγυρος, νερόμυλος)
• Η απροσεξία του .......................... κατέστρεψε δυστυχώς εκείνον τον ..........................
.(παράδεισος, άνθρωπος)
Γεωργοπούλου Χριστίνα

Γλώσσα Δ΄. Επανάληψη 4ης Ενότητας ΄΄Eμένα με νοιάζει...΄΄

Γλώσσα Δ΄. Επανάληψη 4ης Ενότητας ΄΄Eμένα με νοιάζει...΄΄

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Γλώσσα Δ΄. Επανάληψη 4ης Ενότητας ΄΄Eμένα με νοιάζει...΄΄

Similar to Γλώσσα Δ΄. Επανάληψη 4ης Ενότητας ΄΄Eμένα με νοιάζει...΄΄ (20)

More from Χρήστος Χαρμπής

More from Χρήστος Χαρμπής (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Γλώσσα Δ΄. Επανάληψη 4ης Ενότητας ΄΄Eμένα με νοιάζει...΄΄