Độc Quyền Hành Chính Trong Kinh Doanh Nhìn Dưới Góc Độ Pháp Luật . Trong một đất nước, kinh tế là một trong những yếu tố quyết định vị thế của đất nước đó trên trường quốc tế, đời sống, sự phát triển của người dân của đất nước đó. Để phát triển kinh tế, bên cạnh sự tự phát triển, học hỏi khoa học, công nghệ tiên tiến, sự linh hoạt trong quản trị nhân sự, không thể không kể đến sức ảnh hưởng của các chính sách của nhà nước. Bên cạnh đó, một trong những yếu tố cũng giúp phát triển các chủ thể kinh doanh là sự cạnh tranh. Sự cạnh tranh lành mạnh trong khuôn khổ phù hợp vừa giúp các doanh nghiệp tối ưu quá trình sản xuất kinh doanh, tiết kiệm chi phí, loại bỏ những doanh nghiệp yếu kém không phù hợp với thị trường. Tuy nhiên, đan xen giữa hai yếu tố là cạnh tranh và chính sách của nhà nước có thể tạo ra độc quyền hành chính. Bài viết dưới đây nghiên cứu về độc quyền hành chính trong kinh doanh nhìn dưới góc độ pháp luật cạnh tranh và kiểm soát độc quyền.

1. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Độc Quyền Hành Chính Trong Kinh Doanh Nhìn Dưới Góc Độ Pháp Luật Cạnh
Tranh Và Kiểm Soát Độc Quyền

2. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
MỤC LỤC
I. MỞ BÀI ...................................................................................................................1
II. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐỘC QUYỀN VÀ ĐỘC QUYỀN HÀNH
CHÍNH TRONG KINH DOANH ...................................................................................1
1. KHÁI NIỆM VỀ CẠNH TRANH ........................................................................1
2. KHÁI NIỆM VỀ ĐỘC QUYỀN...........................................................................3
3. KHÁI NIỆM VỀ ĐỘC QUYỀN HÀNH CHÍNH TRONG KINH DOANH .......4
III. NGUYÊN NHÂN CỦA ĐỘC QUYỀN HÀNH CHÍNH TRONG KINH
DOANH...........................................................................................................................5
IV. THỰC TRẠNG ĐỘC QUYỀN HÀNH CHÍNH TRONG KINH DOANH.........6
V. KẾT LUẬN.............................................................................................................14
VI. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................15

3. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
1
I. MỞ BÀI
Trong một đất nước, kinh tế là một trong những yếu tố quyết định vị thế của đất
nước đó trên trường quốc tế, đời sống, sự phát triển của người dân của đất nước đó. Để
phát triển kinh tế, bên cạnh sự tự phát triển, học hỏi khoa học, công nghệ tiên tiến, sự
linh hoạt trong quản trị nhân sự, không thể không kể đến sức ảnh hưởng của các chính
sách của nhà nước. Bên cạnh đó, một trong những yếu tố cũng giúp phát triển các chủ
thể kinh doanh là sự cạnh tranh. Sự cạnh tranh lành mạnh trong khuôn khổ phù hợp
vừa giúp các doanh nghiệp tối ưu quá trình sản xuất kinh doanh, tiết kiệm chi phí, loại
bỏ những doanh nghiệp yếu kém không phù hợp với thị trường. Tuy nhiên, đan xen
giữa hai yếu tố là cạnh tranh và chính sách của nhà nước có thể tạo ra độc quyền hành
chính. Bài viết dưới đây nghiên cứu về độc quyền hành chính trong kinh doanh nhìn
dưới góc độ pháp luật cạnh tranh và kiểm soát độc quyền.
II. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐỘC QUYỀN VÀ ĐỘC QUYỀN
HÀNH CHÍNH TRONG KINH DOANH
1. KHÁI NIỆM VỀ CẠNH TRANH
Cạnh tranh là một khái niệm rất rộng, xuất phát ở nhiều lĩnh vực khác nhau của
đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực kinh tế. Tuy nhiên, cạnh tranh chỉ xuất hiện trong
cơ chế kinh tế thị trường, nơi pháp luật thừa nhận và bảo đảm chế độ sở hữu đa thành
phần, quyền tự do ý chí của các chủ thể tham gia quan hệ kinh tế.
Cho đến nay, có rất nhiều quan niệm về cạnh tranh. Theo Black’s Law
Dictionary, cạnh tranh là sự nỗ lực hoặc hành vi của hai hay nhiều thương nhân nhằm
tranh giành những lợi ích giống nhau từ chủ thể thứ ba1
. Với tư cách là hiện tượng xã
hội, Từ điển kinh doanh của Anh đưa ra định nghĩa, đó là sự ganh đua, kình địch giữa
các nhà kinh doanh nhằm tranh giành cùng một loại tài nguyên hoặc cùng một loại
khách hàng về phía mình.2
Qua các định nghĩa trên, có thể nói, trong khoa học kinh tế, cạnh tranh được hiểu
là sự ganh đua giữa các chủ thể kinh doanh trên thị trường nhằm mục đích lôi kéo về
1
Black’s Law Dictionary, Bryan A. Garner (St Paul.1999), tr.278
2
Dẫn theo Đặng Vũ Huân, Pháp luật về kiểm soát độc quyền và chống cạnh tranh không lành mạnh ởViệt Nam
(NXB chính trị quốc gia, 2004), tr 19

4. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
2
mình ngày càng nhiều khách hàng. Từ khái niệm này, cạnh tranh có một số đặc điểm
như sau:
Một là, cạnh tranh là hiện tượng xã hội diễn ra giữa các chủ thể kinh doanh
Nếu các chủ thể được thành lập, ra đời không vì mục tiêu kinh doanh kiếm lợi
nhuận thì giữa họ không có cạnh tranh. Chủ thể của cạnh tranh là các chủ thể kinh
doanh bao gồm các thành phần kinh tế với những hình thức sở hữu khác nhau. Nếu chỉ
có một doanh nghiệp, cạnh tranh sẽ không tồn tại, nói cách khác, cạnh tranh chỉ tồn tại
khi có ít nhất hai chủ thể kinh doanh. Đồng thời, các chủ thể kinh doanh đó phải thuộc
các thành phần kinh tế khác nhau. Nếu khi có sự tồn tại của nhiều doanh nghiệp, song
chúng chỉ thuộc về một thành phần kinh tế duy nhất thì sự cạnh tranh chẳng còn ý
nghĩa gì. Cạnh tranh chỉ thực sự trở thành động lực thúc đẩy các doanh nghiệp kinh
doanh tốt hơn nếu các doanh nghiệp thuộc về các thành phần kinh tế khác nhau với
những lợi ích và tính toán khác nhau
Hai là, cạnh tranh chỉ tồn tại trong cơ chế kinh tế thị trường
Một nhà nước có chế độ kinh tế bao cấp, tự cung tự cấp, cạnh tranh không thể tồn
tại. Bởi lẽ, một doanh nghiệp sản xuất được bao nhiêu sản phẩm, bán cho ai, bán bao
nhiêu đều thuộc kế hoạch, được phân giao, không phụ thuộc vào nhu cầu, khả năng
của tự thân doanh nghiệp và thị trường thì không có sự ganh đua, lôi kéo khách hàng
nhằm tăng thị phần, tăng lợi nhuận, từ đó không tồn tại cạnh tranh.
Ba là, mục đích của các doanh nghiệp tham gia cạnh tranh là cùng tranh giành thị
trường mua hoặc bán sản phẩm.
Suy cho cùng, mục đích của các chủ thể kinh doanh là lợi nhuận. Để thu được lợi
nhuận cần có sản phẩm phù hợp với thị hiếu, nhu cầu của người tiêu dùng, giảm chi
phí đầu vào, giảm giá vốn hàng bán, tìm kiếm nhiều khách hàng, giá bán hàng hóa phù
hợp, mở rộng thị trường. Do đó, cạnh tranh diễn ra giữa các doanh nghiệp có chung lợi
ích như cùng nguồn nguyên liệu đầu vào giống nhau hoặc cùng tìm kiếm thị trường để
bán những sản phẩm tương tự nhau. Điều đó làm cho các doanh nghiệp bán sản phẩm
giống nhau hoặc tương tự nhau trở thành đối thủ cạnh tranh của nhau.
Dựa vào các tiêu chí khác nhau, cạnh tranh được phân loại khác nhau.

5. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
3
Căn cứ vào tính chất, mức độ can thiệp của nhà nước vào đời sống kinh tế, cạnh
tranh được chia thành cạnh tranh tự do và cạnh tranh có sự điều tiết của nhà nước.
Trong đó, nhà nước tham gia vào nền kinh tế, đưa ra các chính sách để điều tiết, hướng
quan hệ cạnh tranh vận động và phát triển theo trình tự nhất định, bảo đảm tạo lập và
duy trì môi trường kinh doanh bình đẳng.
Căn cứ vào tính chất của các phương thức cạnh tranh, cạnh tranh được chia thành
cạnh tranh lành mạnh và cạnh tranh không lành mạnh, phụ thuộc vào sự đánh giá sự
phù hợp của phương thức cạnh tranh với pháp luật, với tập quán thương nại, với đạo
đức kinh doanh truyền thống.
Căn cứ vào đặc tính, cấu trúc của thị trường, các nhà kinh tế học chia cạnh tranh
thành cạnh tranh hoàn hảo, độc quyền, cạnh tranh mang tính độc quyền và độc quyền
nhóm, phụ thuộc vào số lượng người mua và người bán, loại hàng hóa được sản xuất,
bản chất của rào cản gia nhập thị trường.
2. KHÁI NIỆM VỀ ĐỘC QUYỀN
Độc quyền và cạnh tranh có mối liên hệ với nhau. Về nguồn gốc, thuật ngữ “độc
quyền” - "monopoly" xuất phát từ tiếng Hy Lạp cổ đại. “Monos” - nghĩa là duy nhất
và “Polein” - nghĩa là bán. Có thể hiểu theo một cách đơn giản, "độc quyền" đề cập
đến bất kỳ cá nhân hoặc doanh nghiệp nào là người bán duy nhất trên thị trường. Mở
rộng khái niệm trên, “độc quyền là hiện tượng trên thị trường chỉ có một doanh
nghiệp hoặc một nhóm doanh nghiệp cấu kết với nhau chiếm vị trí độc tôn trong việc
cung cấp sản phẩm nhất định nào đó, cho phép họ kiểm soát trọn vẹn giá cả sản phẩm
để thu lợi nhuận tối đa và ngăn chặn các đối thủ cạnh tranh khác thâm nhập thị
trường”.3
Độc quyền tồn tại trên thị trường có những đặc trưng sau:
Thứ nhất, chỉ có chủ thể duy nhất cung ứng hoặc tiêu thụ sản phẩm trên thị
trường mà không có sản phẩm thay thế hoặc cùng loại gần giống với nó. Trên thị
trường độc quyền, không có đối thủ cạnh tranh. Doanh nghiệp độc quyền có thể độc
quyền nguồn cung (độc quyền bán) hoặc độc quyền cầu (độc quyền mua). Khi độc
3
Độc quyền là gì?, https://nganhangphapluat.thukyluat.vn/tu-van-phap-luat/thuong-mai/doc-quyen-la-gi-120489

6. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
4
quyền, doanh nghiệp nắm giữ thị trường và có khả năng khống chế ý chí, tước bỏ
quyền được lựa chọn của khách hàng.
Thứ hai, doanh nghiệp độc quyền là người quyết định giá bán hoặc giá mua. Họ
có thể nâng giá hoặc hạ giá sản phẩm để thu được lợi nhuận độc quyền lớn nhất. Ví dụ,
khi một doanh nghiệp tham gia đầu tư dự án điện gió, EVN hoàn toàn là bên quyết
định giá mua điện của họ và giá bán điện cho người tiêu dùng, việc của doanh nghiệp
là có lựa chọn tham gia ngành sản xuất điện hay không.
Thứ ba, rào cản gia nhập thị trường rất lớn làm cho các doanh nghiệp khác rất
khó khăn hoặc không thể tham gia thị trường được.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Cũng căn cứ vào nguyên nhân,
độc quyền có thể chi thành các loại sau:
Độc quyền tự nhiên - hình thành từ quá trình cạnh tranh. Sau quá trình cạnh
tranh, lợi nhuận và các nguồn lực tích tụ vào doanh nghiệp chiến thắng, doanh nghiệp
không tồn tại được dần biến mất, tạo nên thế độc quyền.
Độc quyền do nắm giữ ưu thế về công nghệ, yêu cầu của ngành. Đối với một số
ngành, rào cản tham gia thị trường đến từ khoa học công nghệ, yêu cầu của ngành, dẫn
đến rất ít doanh nghiệp đáp ứng được yêu cầu về tiêu chuẩn kỹ thuật hoặc quy mô đầu
tư, do đó, loại bỏ dần những đối thủ không đáp ứng được yêu cầu của ngành
Độc quyền do bảo hộ của nhà nước bao gồm bảo hộ bằng các quyết định hành
chính cho các doanh nghiệp của nhà nước và bảo hộ các đối tượng thuộc sở hữu công
nghiệp.
3. KHÁI NIỆM VỀ ĐỘC QUYỀN HÀNH CHÍNH TRONG KINH DOANH
Độc quyền hành chính là một trong những loại độc quyền, thuộc trường hợp độc
quyền do bảo hộ của nhà nước. “Độc quyền hành chính có thể được hiểu là việc một
chủ thể kinh doanh có được vị thế độc quyền nhưng không phải do sức mạnh kinh tế
mà do sự tác động của quyền lực nhà nước. Độc quyền hành chính xuất hiện khi nhà
nước và các cơ quan nhà nước lạm dụng quyền lực của mình thực hiện những hành vi
nhằm phá huỷ và ngăn cản cạnh tranh một cách bình thường, và nó là kết quả của quá
trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang nền kinh tế thị trường.
Bằng những văn bản pháp quy, các quyết định hành chính và hành vi hành chính, các

7. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
5
cơ quan công quyền và công chức nhà nước khi thi hành công vụ đã can thiệp vào hoạt
động sản xuất kinh doanh, tạo ra những lợi thế đặc biệt cho một số doanh nghiệp nhất
định về thị trường, tín dụng, khả năng tiếp cận các nguồn tài nguyên…nhằm tạo ra vị
thế độc quyền cho các doanh nghiệp này, đồng thời, gây cản trở, khó khăn cho hoạt
động kinh doanh bình thường của các doanh nghiệp khác”4
.
Từ khái niệm này, có thể thấy đặc trưng của độc quyền hành chính bao gồm:
Phương thức thể hiện của độc quyền hành chính là dựa vào quyền lực hành
chính. Các cơ quan nhà nươc sử dụng quyền lực của mình, thông qua văn bản pháp
quy, quyết định hành chính và hành vi hành chính tạo lập độc quyền hành chính.
Độc quyền hành chính tạo ra hệ quả không chỉ đối với đối tượng tác động mà cả
khu vực hành chính
Bất kỳ sự độc quyền của chủ thể kinh doanh nào cũng đem lại hiệu quả kinh tế to
lớn đối với chủ thể đó. Bởi lẽ, khi có độc quyền, chủ thể nắm giữ sự độc quyền có thể
tự ý quyết định giá mua hoặc giá bán hoặc cả giá mua và giá bán, từ đó hưởng lợi từ
chênh lệch giá, chiếm lĩnh thị trường, đưa ra những điều kiện trong giao kết hợp đồng;
tạo ra rào cản trong gia nhập thị trường. Bên cạnh đó, do có sự tác động của cơ quan
nhà nước, mục đích hướng đến của độc quyền hành chính không chỉ đem lại lợi ích
cho chủ thể kinh doanh mà còn tạo ra lợi ích riêng cho vùng miền, khu vực hành
chính. Nhờ độc quyền hành chính, khu vực hành chính đó có lợi thế hơn so với khu
vực hành chính khác
III. NGUYÊN NHÂN CỦA ĐỘC QUYỀN HÀNH CHÍNH TRONG
KINH DOANH
Khác với nguyên nhân của các trường hợp đặc quyền khác như độc quyền tự
nhiên, độc quyền do nắm giữ ưu thế công nghệ, kỹ thuật, nguyên nhân của độc quyền
hành chính là do sự tác động của quyền lực nhà nước. Quyền lực này được tạo ra bởi
Nhà nước, các cơ quan quản lý nhà nước, các cán bộ, công chức nhà nước hoặc các tổ
chức chính trị, chính trị – xã hội khi được nhà nước trao quyền quản lý nhà nước.
Trong đời sống kinh tế, Nhà nước tham gia đóng vai trò rất quan trọng. Bằng các
công cụ, phương tiện, chính sách của mình. văn bản pháp quy, quyết định hành chính
4
Nhận diện Độc quyền hành chính trong kinh doanh ở Việt Nam, Trần Anh Tú

8. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
6
và hành vi hành chính tạo lập độc quyền hành chính, khi nhà nước đưa ra các chính
sách hoặc thay đổi các chính sách của mình đều có khả năng tạo ra độc quyền hành
chính. Ở Việt Nam, các lý do tạo ra độc quyền hành chính như: “đảm bảo an ninh
Quốc gia”, “duy trì và củng cố vai trò chủ đạo của doanh nghiệp nhà nước” hay “bảo
hộ sản xuất trong nước”.
Các cá nhân, tổ chức được trao quyền lực nhà nước như “bộ, cơ quan ngang bộ -
cơ quan của Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về một hoặc một số
ngành, lĩnh vực và dịch vụ công thuộc ngành, lĩnh vực trong phạm vi toàn quốc”5
, cơ
quan thuộc chính phủ, cơ quan của chính quyền địa phương,… bằng quyền xây dựng,
giải thích các văn bản pháp quy, đưa ra các quy chế, các quyết định hành chính, các cơ
quan này có khả năng rất lớn trong việc tác động vào hoạt động kinh doanh và tạo ra
độc quyền hành chính.
IV. THỰC TRẠNG ĐỘC QUYỀN HÀNH CHÍNH TRONG KINH
DOANH
1. THỰC TRẠNG
Hiện nay, tại Việt Nam, độc quyền hành chính chủ yếu được xác lập bởi chủ thể
nhà nước. Nghị định 94/2017/NĐ-CP của Chính phủ ngày 10/08/2017 quy định về
hàng hóa, dịch vụ, địa bàn thực hiện độc quyền nhà nước trong hoạt động thương mại.
Theo đó, nguyên tắc thực hiện được quy định như sau:
“Chỉ thực hiện độc quyền nhà nước trong hoạt động thương mại đối với các hàng
hóa, dịch vụ thiết yếu mà Nhà nước cần phải độc quyền liên quan đến quốc phòng, an
ninh, đảm bảo lợi ích quốc gia hoặc các thành phần kinh tế khác không có nhu cầu và
khả năng tham gia.
Cơ quan nhà nước có quyền thực hiện độc quyền nhà nước trong hoạt động
thương mại thông qua hình thức trực tiếp thực hiện hoặc chỉ định cho tổ chức, cá nhân
thực hiện. Việc chỉ định phải do Thủ trưởng cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết
định bằng văn bản.
Hoạt động thương mại độc quyền nhà nước phải được thực hiện dưới sự giám sát
của cơ quan quản lý nhà nước theo quy định của pháp luật.
5
Khoản 1 Điều 39 Luật tổ chức chính phủ 2015

9. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
7
Bộ, cơ quan ngang bộ, chính quyền địa phương các cấp không được quy định
hoạt động, hàng hóa, dịch vụ, địa bàn thực hiện hoạt động thương mại độc quyền nhà
nước. Đối với hàng hóa, dịch vụ, địa bàn phục vụ mục đích quốc phòng, an ninh thực
hiện độc quyền nhà nước trong hoạt động thương mại theo hướng dẫn của Bộ trưởng
Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an”6
Nghị định này cũng ban hành danh mục hàng hóa, dịch vụ, địa bàn thực hiện độc
quyền nhà nước trong hoạt động thương mại, cụ thể như sau:
STT Hàng hóa/Dịch vụ
Hoạt động thương mại độc
quyền nhà nước
Địa bàn
1.
Hàng hóa, dịch vụ phục
vụ mục đích quốc
phòng, an ninh
Bộ trưởng Bộ Quốc phòng,
Bộ trưởng Bộ Công an hướng
dẫn thực hiện cụ thể
Bộ trưởng Bộ Quốc
phòng, Bộ trưởng Bộ
Công an hướng dẫn
thực hiện cụ thể
2. Vật liệu nổ công nghiệp
Sản xuất, mua, bán, xuất
khẩu, nhập khẩu, tạm nhập,
tái xuất, vận chuyển quá cảnh
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
3. Vàng miếng Sản xuất
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
4. Vàng nguyên liệu
Xuất khẩu và nhập khẩu để
sản xuất vàng miếng
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
5. Xổ số kiến thiết Phát hành
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
6. Thuốc lá điếu, xì gà
Nhập khẩu (trừ trường hợp
nhập khẩu để kinh doanh bán
hàng miễn thuế)
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
6
Điều 4 Nghị định 94/2017/NĐ-CP

10. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
8
7.
Hoạt động dự trữ quốc
gia
Quản lý, nhập khẩu, xuất
khẩu, mua, bán, bảo quản,
bảo vệ hàng hóa thuộc Danh
mục dự trữ quốc gia.
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
8. Tiền In, đúc
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
9.
Tem bưu chính Việt
Nam
Phát hành
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
10.
Pháo hoa và các dịch vụ
liên quan đến pháo hoa
Sản xuất, xuất khẩu, nhập
khẩu, mua, bán, vận chuyển,
tàng trữ
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
11.
Hệ thống điện quốc gia; Truyền tải, điều độ
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
Thủy điện đa mục tiêu
và điện hạt nhân có ý
nghĩa đặc biệt quan
trọng về kinh tế - xã
hội.
Xây dựng và vận hành
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
12.
Dịch vụ công ích bảo
đảm an toàn hàng hải
- Vận hành hệ thống đèn
biển;
- Vận hành hệ thống luồng
hàng hải công cộng.
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
13.
Dịch vụ công ích thông
tin duyên hải
Quản lý, vận hành khai thác
hệ thống đài thông tin duyên
hải
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
14. Bảo đảm hoạt động bay - Dịch vụ không lưu; Toàn bộ lãnh thổ Việt

11. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
9
- Dịch vụ thông báo tin tức
hàng không;
- Dịch vụ tìm kiếm, cứu nạn
Nam
15.
Hệ thống kết cấu hạ
tầng đường sắt quốc gia,
đường sắt đô thị do Nhà
nước đầu tư
Quản lý, khai thác hệ thống
kết cấu hạ tầng đường sắt;
không bao gồm bảo trì kết
cấu hạ tầng đường sắt
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
16.
Hệ thống công trình
thủy lợi, thủy nông liên
tỉnh, liên huyện; kè biển
Quản lý, khai thác trong
trường hợp giao kế hoạch
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
17.
Dịch vụ lâm nghiệp tại
rừng đặc dụng
Cung ứng (trừ khu rừng bảo
vệ cảnh quan được Nhà nước
cho tổ chức kinh tế thuê để
bảo vệ và phát triển rừng, kết
hợp kinh doanh cảnh quan,
nghỉ dưỡng, du lịch sinh thái
- môi trường)
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
18. Xuất bản phẩm
Xuất bản (không bao gồm
hoạt động in và phát hành)
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
19.
Mạng bưu chính công
cộng
Quản lý, duy trì, khai thác
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
20.
Dịch vụ công ích trong
hoạt động phát hành báo
chí
Cung ứng
Toàn bộ lãnh thổ Việt
Nam
Bên cạnh những quy định chung, còn những trường hợp các cơ quan nhà nước
khác ban hành các văn bản nhằm tạo ra lợi thế độc quyền cho một hoặc một số chủ thể
kinh doanh. Ví dụ rõ thấy nhất là trường hợp UBND Tỉnh Quảng Ninh, trong năm

12. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
10
2002, đã tự cho ban hành quy chế về kinh doanh than mỏ với mục đích ngăn cản
doanh nghiệp của các địa phương khác tham gia khai thác, kinh doanh than mỏ tại
Quảng Ninh. “Văn phòng Chính phủ đã ra văn bản yêu cầu chính quyền Tỉnh Quảng
Ninh bãi bỏ quyết định ban hành quy chế kinh doanh than mỏ. Lý do là văn bản này
mang tính nội bộ địa phương, trái với tinh thần Luật Doanh nghiệp. Các điều kiện kinh
doanh than mỏ đã được quy định cụ thể trong Nghị định 11/1999/NĐ-CP của Chính
phủ, nhưng UBND Quảng Ninh vẫn giao cho các sở, ngành của tỉnh xây dựng quy chế
kinh doanh than mỏ áp dụng riêng trên địa bàn mình. Quy chế này hoàn toàn trái với
Luật Doanh nghiệp khi quy định “chỉ các doanh nghiệp trên địa bàn được UBND tỉnh
cho phép mới được hoạt động kinh doanh than mỏ”. Trước khi ban hành văn bản này,
UBND Tỉnh Quảng Ninh đã chỉ đạo Sở KH&ĐT thu hồi đăng ký kinh doanh than mỏ
của 16 doanh nghiệp và chi nhánh doanh nghiệp vì “chưa có ý kiến chấp thuận của
UBND tỉnh”. Theo công văn của Văn phòng Chính phủ, Thủ tướng giao cho UBND
Tỉnh Quảng Ninh kiểm điểm các cơ quan chuyên môn trong việc đề xuất, ban hành sai
thẩm quyền các văn bản quy phạm pháp luật tại địa phương”7
.
2. PHÂN TÍCH VỤ VIỆC
Giai đoạn 2020-2021, Việt Nam phải hứng chịu nhiều ảnh hưởng bởi dịch bệnh
Covid-19. Dịch bệnh xuất phát từ Trung Quốc, lây lan nhanh chóng ra các nước trong
khu vực và trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Dưới sự nhạy bén, kịp thời, khẩn
trương, công tác phòng chống dịch tại Việt Nam cũng đạt được những thành tích đáng
kể. Tuy nhiên, nổi cộm trong đó là sự việc gây xôn xao, bức xúc trong dư luận, khi Bộ
y tế ban hành một công văn khuyến nghị một số loại thuốc có khả năng chữa bệnh
Covid-19, chính điều này đã gây ra hiện tượng lợi dụng văn bản của cơ quan nhà nước
ban hành, thổi giá, tăng giá sản phẩm nhằm trục lợi.
Ngày 24/6/2021, “Bộ Y tế có văn bản 5944/BYT-YDCT về việc tăng cường
phòng, chống dịch COVID-19 bằng thuốc cổ truyền và sản phẩm từ dược liệu gửi sở y
tế các tỉnh, thành phố; bệnh viện y học cổ truyền bộ, ngành; bệnh viện y học cổ truyền
các tỉnh, thành phố; các cơ sở kinh doanh dược liệu, thuốc cổ truyền. Theo đó, tại
hướng dẫn sử dụng thuốc cổ truyền và sản phẩm từ dược liệu được ban hành kèm theo
công văn này, Bộ Y tế công bố 12 loại thuốc cổ truyền phòng và hỗ trợ điều trị
7
Theo Tuổi Trẻ, Vnexpress.net, Thứ bảy, 20/7/2002

13. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
11
COVID-19 gồm: Ngọc bình phong gia Xuyên tâm liên, Viên nang Kovir, Bạch địa
căn, Siro Viêm họng, Siro Dưỡng âm bổ phế, Siro Ngân kiều, Hạnh tô, Vệ khí khang,
Hoạt huyết Nhất Nhất, Viên nang Imboot, Xuyên tâm liên, Viên nang Nasagast - KG.
Ngoài ra, hướng dẫn cũng đưa ra một số danh mục sản phẩm khác như: Sản phẩm sát
khuẩn; thuốc xịt họng; các sản phẩm hỗ trợ nâng cao sức khỏe. Trong đó có hướng dẫn
cụ thể về cách sử dụng, thành phần, công dụng… của các sản phẩm này.
Bộ Y tế đề nghị, các đơn vị căn cứ vào thuốc cổ truyền, các sản phẩm chế biến,
bào chế từ dược liệu ban hành kèm công văn này để tham khảo lựa chọn mua sắm, đấu
thầu, tiếp nhận từ các tổ chức, cá nhân ủng hộ cho các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh.
Từ đó hỗ trợ cho các người bệnh nhiễm virus SARS-CoV-2, đội ngũ y, bác sĩ tuyến
đầu và đối tượng cách ly (F1) phù hợp với tình hình dịch bệnh tại địa phương”.8
Sau đó 2 ngày, dưới sự phản ứng trái chiều của dư luận, công văn này đã được
thu hồi với lý do một số nội dung chưa phù hợp.
Nội cộm của văn bản này là bởi lẽ, những sản phẩm được liệt kê trong danh mục
là những sản phẩm này công dụng chủ yếu là điều trị cảm cúm, viêm đường hô hấp và
tăng sức đề kháng, không có nhiều khác biệt với các loại thuốc trị cảm cúm khác trên
thị trường thuốc hiện nay. Tuy nhiên, ông Nguyễn Thế Thịnh, Cục trưởng Cục Quản
lý Y Dược cổ truyền (Bộ Y tế) cho biết: “Để tham mưu cho lãnh đạo Bộ Y tế về việc
sử dụng các bài thuốc y học cổ truyền và các sản phẩm có nguồn gốc từ dược liệu
phục vụ cho công tác phòng chống dịch COVID-19, Cục Y Quản lý Y Dược học cổ
truyền đã nhận được sự hỗ trợ ủng hộ các sản phẩm có nguồn gốc từ dược liệu của một
số doanh nghiệp hỗ trợ trong thời gian diễn ra dịch ở Bắc Giang và Bắc Ninh.
Cục đã thành lập Hội đồng chuyên môn xem xét, đánh giá thành phần công thức
của các sản phẩm mà các công ty ủng hộ cũng như những chế phẩm của hai bệnh viện:
Y học cổ truyền Bộ Công an và Y học cổ truyền Quân đội, đưa vào điều trị, hỗ trợ
điều trị, chăm sóc y tế cho bệnh nhân COVID-19 tại Bệnh viện dã chiến của Bắc
Giang cho thấy kết quả bước đầu an toàn và có hiệu quả.
Trong đợt dịch ở TP Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành phố khu vực phía Nam, để
kết hợp các phương pháp của y học cổ truyền trong chăm sóc sức khỏe, Cục tiếp tục
8
Bộ Y tế thu hồi văn bản có danh mục 12 sản phẩm hỗ trợ điều trị COVID-19, https://dangcongsan.vn/thoi-
su/bo-y-te-thu-hoi-van-ban-co-danh-muc-12-san-pham-ho-tro-dieu-tri-covid-19-586449.html

14. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
12
tham mưu cho lãnh đạo Bộ và Bộ phận Thường trực của Bộ Y tế tại phía Nam về việc
tiếp nhận sự hỗ trợ các sản phẩm y học cổ truyền và sản phẩm có nguồn gốc từ dược
liệu để sử dụng phù hợp cho những người là F1 đang cách ly tập trung và F0 không có
triệu chứng hoặc mức độ nhẹ và vừa.
Đồng thời, Cục cũng đã hướng dẫn các đơn vị y học cổ truyền trực tiếp tham gia
điều trị bệnh nhân COVID-19 tham khảo, nghiên cứu để có thể xây dựng các bài thuốc
y học cổ truyền và tiếp tục đánh giá tính an toàn, hiệu quả”.
Theo ông Nguyễn Thế Thịnh, Cục trưởng Cục Quản lý Y Dược cổ truyền (Bộ Y
tế), mục đích ban hành văn bản này chỉ nhằm khuyến nghị, tuy nhiên, chính những nội
dung trong Công văn này đã khiến cho hàng loạt thuốc này bị tăng giá. Hầu hết các
loại thuốc trong danh mục đều “cháy hàng” tại các hiệu thuốc. Có những mã thuốc đã
tăng giá từ 5 đến 7 lần. Đặc biệt, viên nang cứng Kovir của Cty CP Sao Thái Dương
vẫn khiến nhiều người “truy lùng” dù đã được “đội giá” gấp 4-5 lần “người anh em”
phiên bản Kovir cũ. Một vấn đề khác là “hướng dẫn của Cục Quản lý y dược học cổ
truyền gửi ngày 24-6, ngày 25-6 Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế mới cấp giấy tiếp
nhận đăng ký bản công bố sản phẩm viên nang cứng. Điều đó có nghĩa Cục Quản lý y
dược học cổ truyền hướng dẫn các địa phương sử dụng sản phẩm từ khi chưa được
phép lưu hành. Đó là chưa kể trong danh mục có những sản phẩm chưa rõ cơ chế hỗ
trợ cho bệnh nhân COVID-19, như sản phẩm hoạt huyết N.N”.9
Dù văn bản này đã được thu hồi, tuy nhiên, nó cũng tạo nên một làn sóng tăng lợi
nhuận nhanh chóng đối với các doanh nghiệp sản xuất thuộc, buôn bán thuốc, có
những nhà thuốc đã tăng giá bán để trục lợi.
Hành vi này đã có dấu hiệu vi phạm pháp luật cạnh tranh. Theo Điều 8 Luật cạnh
tranh 2018 quy định các hành vi bị nghiêm cấm có liên quan đến cạnh tranh, cụ thể
như sau:
“1. Cơ quan nhà nước thực hiện hành vi gây cản trở cạnh tranh trên thị trường
sau đây:
9
Vì sao Bộ Y tế rút công văn 5944 hướng dẫn dùng thuốc y học cổ truyền sau 2 ngày ban hành?,
https://tuoitre.vn/vi-sao-bo-y-te-rut-cong-van-5944-huong-dan-dung-thuoc-y-hoc-co-truyen-sau-2-ngay-ban-
hanh-20210726180828375.htm

15. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
13
a) Ép buộc, yêu cầu, khuyến nghị doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức, cá nhân phải
thực hiện hoặc không thực hiện việc sản xuất, mua, bán hàng hóa, cung ứng, sử dụng
dịch vụ cụ thể hoặc mua, bán hàng hóa, cung ứng, sử dụng dịch vụ với doanh nghiệp
cụ thể, trừ hàng hóa, dịch vụ thuộc lĩnh vực độc quyền nhà nước hoặc trong trường
hợp khẩn cấp theo quy định của pháp luật;
b) Phân biệt đối xử giữa các doanh nghiệp;
c) Ép buộc, yêu cầu, khuyến nghị các hiệp hội ngành, nghề, tổ chức xã hội - nghề
nghiệp khác hoặc các doanh nghiệp liên kết với nhau nhằm hạn chế cạnh tranh trên thị
trường;
d) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để can thiệp trái pháp luật vào hoạt động cạnh
tranh.
2. Tổ chức, cá nhân cung cấp thông tin, vận động, kêu gọi, ép buộc hoặc tổ chức
để doanh nghiệp thực hiện hành vi hạn chế cạnh tranh, cạnh tranh không lành mạnh”.
Đối chiếu với quy định này, công văn trên đã khuyến nghị việc sử dụng các loại
thuốc trên, tạo ra sự mất cân bằng trong việc lựa chọn các sản phẩm thuốc trên thị
trường. Nếu không có văn bản này, người tiêu dùng có thể thoải mái lựa chọn trong số
các mặt hàng thuốc trên thị trường, nhưng vì có văn bản này, các thuốc trong danh
mục được ưu tiên lựa chọn hơn. Với lời giải thích bên trên, có thể nói Công văn đã
được thu hồi không nhằm tạo ra độc quyền hành chính. Tuy nhiên, trong trường hợp
để lại hậu quả nghiêm trọng, những hành vi tương tự vi phạm pháp luật cạnh tranh có
thể bị xem xét xử lý hình sự,
Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 cũng có quy định về Tội lợi dụng
chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ tại Điều 356:
“Người nào vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác mà lợi dụng chức vụ, quyền hạn
làm trái công vụ gây thiệt hại về tài sản từ 10.000.000 đồng đến dưới 200.000.000
đồng hoặc gây thiệt hại khác360 đến lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp
của tổ chức, cá nhân, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01
năm đến 05 năm.
Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10
năm:

16. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
14
- Có tổ chức;
- Phạm tội 02 lần trở lên;
- Gây thiệt hại về tài sản từ 200.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng.
Phạm tội gây thiệt hại về tài sản 1.000.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tù từ 10
năm đến 15 năm.
Người phạm tội còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm,
có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng”.
V. KẾT LUẬN
Tóm lại, “Độc quyền hành chính có thể được hiểu là việc một chủ thể kinh doanh
có được vị thế độc quyền nhưng không phải do sức mạnh kinh tế mà do sự tác động
của quyền lực nhà nước. Độc quyền hành chính xuất hiện khi nhà nước và các cơ quan
nhà nước lạm dụng quyền lực của mình thực hiện những hành vi nhằm phá huỷ và
ngăn cản cạnh tranh một cách bình thường, và nó là kết quả của quá trình chuyển đổi
từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang nền kinh tế thị trường. Bằng những văn bản
pháp quy, các quyết định hành chính và hành vi hành chính, các cơ quan công quyền
và công chức nhà nước khi thi hành công vụ đã can thiệp vào hoạt động sản xuất kinh
doanh, tạo ra những lợi thế đặc biệt cho một số doanh nghiệp nhất định về thị trường,
tín dụng, khả năng tiếp cận các nguồn tài nguyên…nhằm tạo ra vị thế độc quyền cho
các doanh nghiệp này, đồng thời, gây cản trở, khó khăn cho hoạt động kinh doanh bình
thường của các doanh nghiệp khác”10
. Dù độc quyền hành chính có mang theo mục
đích nào, “đảm bảo an ninh Quốc gia”, “duy trì và củng cố vai trò chủ đạo của doanh
nghiệp nhà nước” hay “bảo hộ sản xuất trong nước” cũng cần được kiểm soát trong
khuôn khổ nhất định. Kinh tế vận động theo các quy luật kinh tế giúp cho nền kinh tế
phát triển, doanh nghiệp yếu, kém, sản phẩm không còn phù hợp với thị trường sẽ bị
loại bỏ, doanh nghiệp có sự tiếp thu các tiến bộ khoa học kỹ thuật, tham gia được kinh
tế quốc tế,… có thể tiếp tục cạnh tranh và chiếm lĩnh thị phần. Hiện nay, Luật canh
tranh cũng đã đưa ra bốn điều cấm thực chất là bốn dạng độc quyền hành chính ở Việt
Nam. Điều này đã thể hiện sự nỗ lực kiểm soát độc quyền hành chính trong kinh
10
Nhận diện Độc quyền hành chính trong kinh doanh ở Việt Nam, Trần Anh Tú

17. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
15
doanh những cũng đặt ra những đòi hỏi nhất định để đưa những quy định pháp luật
này vào và phát huy hiệu quả trong thực tế cuộc sống.
VI. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Giáo trình Luật cạnh tranh, ĐH Luật Hà Nội, NXB CAND, năm 2016
Giáo trình Luật cạnh tranh, ĐH Quốc gia TP Hồ Chí Minh, NXB CAND, năm 2006
Điều 39 Luật tổ chức chính phủ 2015
Nghị định 94/2017/NĐ-CP
Black’s Law Dictionary, Bryan A. Garner (St Paul.1999)
Đặng Vũ Huân, Pháp luật về kiểm soát độc quyền và chống cạnh tranh không lành
mạnh ởViệt Nam (NXB chính trị quốc gia, 2004)
Độc quyền là gì?, https://nganhangphapluat.thukyluat.vn/tu-van-phap-luat/thuong-
mai/doc-quyen-la-gi-120489
Nhận diện Độc quyền hành chính trong kinh doanh ở Việt Nam, Trần Anh Tú
Theo Tuổi Trẻ, Vnexpress.net, Thứ bảy, 20/7/2002
Bộ Y tế thu hồi văn bản có danh mục 12 sản phẩm hỗ trợ điều trị COVID-19,
https://dangcongsan.vn/thoi-su/bo-y-te-thu-hoi-van-ban-co-danh-muc-12-san-pham-
ho-tro-dieu-tri-covid-19-586449.html
Vì sao Bộ Y tế rút công văn 5944 hướng dẫn dùng thuốc y học cổ truyền sau 2 ngày
ban hành?, https://tuoitre.vn/vi-sao-bo-y-te-rut-cong-van-5944-huong-dan-dung-thuoc-
y-hoc-co-truyen-sau-2-ngay-ban-hanh-20210726180828375.htm
Độc quyền hành chính: góp phần nhận diện và tiếp cận từ pháp luật cạnh tranh, Phạm
Duy Nghĩa, TS, Khoa Luật, Đại học quốc gia Hà Nội,
http://www.lapphap.vn/Pages/tintuc/tinchitiet.aspx?tintucid=209052