Quan tri doanh nghiep.pdf

1. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
1
PhÇn I
Giíi thiÖu chung vÒ qu¶n trÞ doanh nghiÖp
Ch ¬ng 1
§¹i c ¬ng vÒ qu¶n trÞ doanh nghiÖp
* Môc tiªu: N¾m ®îc nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ qu¶n trÞ mang tÝnh chÊt nhËp m«n; n¾m ®îc qu¸ tr×nh h×nh thμnh, ph¸t triÓn cña khoa häc qu¶n trÞ vμ néi dung c¬ b¶n cña c¸c lý thuyÕt vÒ qu¶n trÞ.
1.1 . Doanh nghiÖp lμ mét tæ chøc chÆt chÏ
1.1.1. Kh¸i niÖm tæ chøc
Tæ chøc ®i tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, tõ nh÷ng tËp thÓ kh«ng chÝnh thøc, nh÷ng nhãm l©m thêi ®Õn nh÷ng tæ chøc cã c¬ cÊu bé m¸y qu¶n trÞ chÆt chÏ. Tæ chøc ®Çu tiªn xuÊt hiÖn trong qu©n ®éi, t«n gi¸o. Ngμy nay, tæ chøc xuÊt hiÖn trong mäi lÜnh vùc x· héi, chÝnh trÞ, t«n gi¸o, kinh tÕ. X· héi ngμy nay ®îc coi lμ x· héi cña c¸c tæ chøc vμ tæ chøc lμ nguån søc m¹nh cña x· héi.
Cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ tæ chøc. Tuy nhiªn, cã thÓ nªu ra mét sè ®Þnh nghÜa c¬ b¶n sau ®©y:
- Tæ chøc lμ mét nhãm ngêi mμ mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña hä ®îc phèi hîp víi nhau.
- Tæ chøc lμ sù tËp hîp nhiÒu ngêi cïng tham gia vμo mét nç lùc cã hÖ thèng ®Ó s¶n xuÊt ra hμng ho¸ hoÆc mét hμnh ®éng.
- Tæ chøc lμ sù tËp hîp nhiÒu ngêi mét c¸ch cã hÖ thèng ®Ó hoμn thμnh nh÷ng môc tiªu cô thÓ.
Cã thÓ thÊy c¸c ®Þnh nghÜa trªn ®Òu nhÊn m¹nh vai trß cña mçi ngêi vμ sù phèi hîp, hîp t¸c gi÷a nh÷ng con ngêi trong tæ chøc. §iÒu ®ã cã nghÜa lμ tæ chøc ph¶i ®îc xem xÐt trong mét hÖ thèng, tøc lμ xem xÐt mèi liªn hÖ h÷u c¬ gi÷a c¸c thμnh phÇn trong hÖ thèng còng nhgi÷a hÖ thèng nμy víi hÖ thèng kh¸c.
Trong thùc tÕ, c¸c tæ chøc chØ lμ c¸c hÖ thèng côc bé. Mçi tæ chøc lμ mét bé phËn cña mét tæ chøc lín h¬n vμ phøc t¹p h¬n. Mçi tæ chøc ®îc t¹o thμnh bëi nhiÒu ®¬n vÞ nhá kh¸c nhau vμ mçi ®¬n vÞ tù nã l¹i lμ mét tæ chøc.
VËy cã thÓ nªu kh¸i niÖm tæng qu¸t vÒ tæ chøc nhsau:

2. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
2
Tæ chøc lμ mét tËp nhiÒu ngêi mang tÝnh chÊt tù gi¸c, cã ý thøc vÒ vai trß, nhiÖm vô, quyÒn h¹n nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu chung, cô thÓ.
Tõ kh¸i niÖm nμy cã thÓ thÊy tæ chøc lμ mét ph¹m trï réng, bao gåm c¶ trêng häc, bÖnh viÖn, tiÖm ¨n, kh¸ch s¹n, doanh nghiÖp …
Tãm l¹i, cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ tæ chøc song chung quy l¹i cã thÓ nªu ra 3 ®Æc ®iÓm chung sau:
+ Mét tæ chøc ph¶i cã nhiÒu ngêi.
+ Nh÷ng ngêi tham gia vμo tæ chøc víi ý thøc ®Çy ®ñ vÒ vai trß, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña tõng c¸ nh©n vμ c¶ tËp thÓ.
+ Cïng thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu chung, cô thÓ.
Trªn c¬ së ®Þnh nghÜa vÒ tæ chøc, ta cã thÓ ®Þnh nghÜa qu¶n trÞ tæ chøc nhsau:
Qu¶n trÞ tæ chøc lμ qu¶n trÞ nh÷ng ho¹t ®éng ph¸t sinh tõ sù tËp hîp tù gi¸c cña mét nhãm ngêi mét c¸ch cã ý thøc nh»m hoμn thμnh nh÷ng môc tiªu chung, cô thÓ.
NhvËy, tæ chøc lμ mét thùc thÓ tån t¹i cã môc tiªu riªng ph¶i hoμn thμnh, cã ®êi sèng vμ sinh ho¹t riªng cña nã ®Ó tån t¹i vμ ph¸t triÓn.
Qu¶n trÞ tæ chøc lμ sù duy tr× vμ thóc ®Èy ho¹t ®éng cña tæ chøc nh»m ®¶m b¶o sù tån t¹i vμ vËn hμnh cña tæ chøc ®ã híng vμo thùc hiÖn môc tiªu. Qu¶n trÞ tæ chøc lμ sù chØ huy theo nghÜa hÑp. ChØ huy vμ tæ chøc lμ hai ph¹m trï kh¸c nhau, song kh«ng t¸ch rêi nhau mμ chóng g¾n chÆt víi nhau. §ã còng chÝnh lμ ®èi tîng nghiªn cøu cña qu¶n trÞ tæ chøc.
Doanh nghiÖp còng lμ mét tæ chøc, nã cÇn ®îc qu¶n trÞ. Qu¶n trÞ doanh nghiÖp lμ qu¸ tr×nh t¸c ®éng liªn tôc, cã tæ chøc, cã híng ®Ých cña chñ doanh nghiÖp lμm cho tËp thÓ nh÷ng ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp sö dông tèt nhÊt nh÷ng tiÒm n¨ng vμ c¬ héi ®Ó tiÕn hμnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh nh»m ®¹t ®îc môc tiªu ®Ò ra theo ®óng luËt ®Þnh vμ th«ng lÖ x· héi.
XÐt vÒ mÆt tæ chøc vμ kü thuËt cña ho¹t ®éng qu¶n trÞ, qu¶n trÞ doanh nghiÖp chÝnh lμ sù kÕt hîp mäi nç lùc cña con ngêi trong doanh nghiÖp ®Ó ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu chung cña doanh nghiÖp vμ môc tiªu riªng cña mçi ngêi mét c¸ch hîp lý vμ cã hiÖu qu¶ nhÊt. §ã chÝnh lμ qu¸ tr×nh hîp t¸c vμ phèi hîp c«ng viÖc gi÷a c¸c qu¶n trÞ viªn vμ c«ng nh©n trong qu¸ tr×nh lμm

3. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
3
viÖc vμ th«ng qua hä ®Ó thùc hiÖn môc tiªu cña c¸c doanh nghiÖp trong m«i trêng lu«n lu«n biÕn ®éng. Cã thÓ nãi, thùc chÊt cña qu¶n trÞ doanh nghiÖp lμ qu¶n trÞ con ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
Nãi ®Õn qu¶n trÞ doanh nghiÖp thêng bao gåm:
+ Chñ thÓ qu¶n trÞ : Lμ chñ doanh nghiÖp vμ ®éi ngò qu¶n trÞ viªn trong bé m¸y qu¶n trÞ.
+ §èi tîng bÞ qu¶n trÞ : gåm nh÷ng ngêi lao ®éng víi ph ¬ng híng t¸c ®éng qu¶n trÞ th«ng qua c¸c chøc n¨ng vÒ lÜnh vùc qu¶n trÞ, hÖ thèng th«ng tin vμ quyÕt ®Þnh cña qu¶n trÞ.
+ Môc tiªu ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp :
XÐt vÒ mÆt kinh tÕ - x· héi th× lý do tån t¹i vμ môc ®Ých ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp lμ do chñ doanh nghiÖp ®Ò ra. Ho¹t ®éng qu¶n trÞ doanh nghiÖp lμ nh»m thùc hiÖn môc tiªu lîi Ých cña doanh nghiÖp, ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp tån t¹i vμ ph¸t triÓn l©u dμi, b¶o toμn vμ ph¸t triÓn vèn ®Ó ®¸p øng ®îc mong muèn cña chñ së h÷u vμ mäi thμnh viªn trong doanh nghiÖp.
1.1.2. C¸c nguyªn t¾c cña tæ chøc
§Ó tæ chøc ho¹t ®éng ®îc l©u dμi vμ cã hiÖu qu¶, cÇn ph¶i qu¸n triÖt c¸c nguyªn t¾c:
- Thèng nhÊt môc ®Ých cña tæ chøc
Mét môc ®Ých chØ tËp hîp ®îc sù hîp t¸c khi nh÷ng ngêi tham gia hiÓu ®îc b¶n chÊt vμ mèi quan hÖ mËt thiÕt cña môc ®Ých ®ã nhlμ ®èi tîng cña sù hîp t¸c. Nãi c¸ch kh¸c, khi c¸c c¸ nh©n ph¶i c¶m nhËn ®îc môc ®Ých cña tæ chøc lμ cña chung, tÊt c¶ c¸c thμnh viªn míi cã ®îc sù “®ång lßng hîp t¸c”, nÕu cã nh÷ng kh¸c biÖt c¬ b¶n vμ nghiªm träng gi÷a môc ®Ých c¸ nh©n vμ tËp thÓ th× sÏ cã sù ly t¸n, ph©n t©m.
- Bé m¸y tæ chøc ph¶i g¾n liÒn víi môc tiªu vμ phôc vô triÖt ®Ó cho viÖc thùc hiÖn môc tiªu
Nguyªn t¾c nμy kh¼ng ®Þnh bé m¸y tæ chøc ph¶i lu«n lu«n phï hîp víi môc tiªu, tõ môc tiªu mμ ®Æt ra cÊu tróc cña bé m¸y.
- HiÖu qu¶
Bé m¸y tæ chøc ph¶i ®îc x©y dùng trªn nguyªn t¾c chuyªn, tinh, gän nhÑ víi sè cÊp lμ Ýt nhÊt nh»m gi¶m thiÓu chi phÝ qu¶n trÞ doanh nghiÖp.

4. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
4
- C©n ®èi
Nh»m t¹o ra sù æn ®Þnh vμ v÷ng ch¾c cña tæ chøc, cÇn ®¶m b¶o tÝnh c©n ®èi gi÷a c¸c yÕu tè sau:
+ C©n ®èi gi÷a quyÒn hμnh vμ tr¸ch nhiÖm.
+ C©n ®èi gi÷a chøc vô vμ quyÒn hμnh.
+ C©n ®èi vÒ c«ng viÖc gi÷a c¸c bé phËn víi nhau.
- Linh ho¹t
Bé m¸y cña tæ chøc ph¶i n¨ng ®éng, mÒm dÎo nh»m thÝch øng víi sù biÕn ®éng cña m«i trêng, biÓu hiÖn th«ng qua: thÝch øng vÒ thay ®æi môc tiªu t¸c nghiÖp, cÊu tróc thiÕt chÕ tæ chøc, chøc n¨ng, nhiÖm vô kinh doanh, tiÕp cËn thÝch øng víi thÞ trêng.
- Thø bËc
Trong mét tæ chøc ph¶i cã 1 hÖ thèng thø cÊp (cÊp bËc ®Þa vÞ) ®Ó mçi ngêi nhËn thøc râ vÒ vai trß, vÞ trÝ, tr¸ch nhiÖm vμ quyÒn h¹n cña m×nh trong tæ chøc.
1.2. C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña khoa häc qu¶n trÞ doanh nghiÖp
Qu¶n trÞ lμ mét kh¸i niÖm ®îc sö dông ë tÊt c¶ c¸c níc cã chÕ ®é chÝnh trÞ - x· héi kh¸c nhau.
Qu¶n trÞ doanh nghiÖp lμ mét thuËt ng÷ ra ®êi g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña nÒn c«ng nghiÖp tiÒn tb ¶n.
Cã thÓ chia qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña qu¶n trÞ doanh nghiÖp ra lμm ba giai ®o¹n sau:
1.2.1. Giai ®o¹n tríc n¨m 1911
- Giai ®o¹n 1840-1890: Ra ®êi c¸c c¬ së s¶n xuÊt nhá, c¸c c«ng trêng thñ c«ng, xëng thî kÌm theo ®ã lμ sù xuÊt hiÖn cña nh÷ng qu¶n trÞ viªn. Hä võa lμ chñ së h÷u, ®ång thêi lμ nhμ qu¶n lý.
- Giai ®o¹n 1890-1910: NhiÒu xÝ nghiÖp lín, liªn hiÖp xÝ nghiÖp ra ®êi vμ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §Ó qu¶n lý nã vμ t¹o ra m«i trêng kinh doanh, c¸c nhμ níc ®a ra c¸c ®¹o luËt nh»m quy ®Þnh quyÒn h¹n vμ tr¸ch nhiÖm cña c¸c xÝ nghiÖp nμy. Lóc nμy, c¸c luËt gia còng tham gia vμo nh÷ng chøc vô quan träng trong doanh nghiÖp vμ ho¹t ®éng qu¶n trÞ ®îc thùc hiÖn trong ph¹m vi nh÷ng ®iÒu luËt quy ®Þnh. Tuy nhiªn, trong giai ®o¹n nμy vÉn cha

5. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
5
cã t¸c phÈm ®¸ng kÓ nμo viÕt vÒ qu¶n trÞ doanh nghiÖp, kÓ c¶ nh÷ng vÊn ®Ò tæng kÕt lý luËn vμ kinh nghiÖm thùc tiÔn.
Sau n¨m 1910, nhiÒu tê-rít vμ tËp ®oμn s¶n xuÊt lín ®îc h×nh thμnh, nhiÒu ng©n hμng xuÊt hiÖn nh»m phôc vô cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp lín, c¸c chøc danh gi¸m ®èc, tæng gi¸m ®èc còng ra ®êi, vÊn ®Ò qu¶n trÞ doanh nghiÖp cμng ®îc ®Æt ra cô thÓ díi c¸c ®iÒu luËt.
1.2.2. Giai ®o¹n 1911-1945
Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt (1914-1918), tiÕp ®ã lμ cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ, tμi chÝnh thÕ giíi (1929-1930), hμng lo¹t c¸c doanh nghiÖp ph¸ s¶n, nhiÒu ®¹o luËt vμ c¬ chÕ kinh doanh kh«ng cßn phï hîp n÷a. C¬ chÕ míi xuÊt hiÖn kÌm theo nã lμ sù ra ®êi cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp míi nh: c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ... Trªn c¬ së nμy, giíi qu¶n trÞ míi ra ®êi víi nh÷ng nguyªn t¾c, ph ¬ng ph¸p vμ kinh nghiÖm qu¶n lý míi.
§Õn n¨m 1940, ngêi ta nhËn thÊy tÝnh tÊt yÕu ph¶i x©y dùng, ®μo t¹o, båi dìng ®éi ngò qu¶n trÞ viªn doanh nghiÖp vμ mét hÖ thèng c¸c trêng, líp, gi¸o tr×nh ®μo t¹o qu¶n trÞ viªn ra ®êi.
Sau n¨m 1911, nhiÒu t¸c phÈm kinh ®iÓn vÒ khoa häc qu¶n trÞ ®· ra ®êi mμ næi bËt lμ:
+ Nh÷ng nguyªn t¾c vμ ph ¬ng ph¸p qu¶n trÞ khoa häc (Frederick Winslow Taylor - 1911).
+ Qu¶n lý c«ng nghiÖp vμ qu¶n lý tæng hîp (Henry Fayol - 1922).
+ §êng so¾n èc cña nh÷ng ph ¬ng ph¸p khoa häc vμ hiÖu qu¶ cña nã ®èi víi qu¶n lý c«ng nghiÖp (Niary P.Fonet - 1924).
1.2.3. Giai ®o¹n 1946 ®Õn nay
Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø II, c«ng cuéc kh«i phôc, ph¸t triÓn kinh tÕ vμ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë nhiÒu níc c«ng nghiÖp tiªn tiÕn ®¹t tèc ®é t¨ng trëng cao. §i cïng víi nã lμ ngμy cμng xuÊt hiÖn nhiÒu t¸c phÈm cã gi¸ trÞ vÒ qu¶n trÞ doanh nghiÖp. ë nhiÒu níc ®· thμnh lËp c¸c trêng riªng ®Ó gi¶ng d¹y vμ ®μo t¹o c¸c nhμ qu¶n trÞ doanh nghiÖp.
1.3. C¸c trêng ph¸i lý thuyÕt øng dông trong qu¶n trÞ doanh nghiÖp

6. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
6
1.3.1. Trêng ph¸i cæ ®iÓn vÒ qu¶n trÞ doanh nghiÖp
Lý thuyÕt cæ ®iÓn vÒ qu¶n trÞ vÉn gi÷ mét vÞ trÝ xøng ®¸ng trong qu¶n trÞ häc hiÖn ®¹i. NhiÒu kü thuËt tæ chøc vμ qu¶n trÞ kinh doanh ngμy nay vÉn ¸p dông c¸c nguyªn t¾c cña lý thuyÕt qu¶n trÞ cæ ®iÓn, thËm chÝ c¸c lý thuyÕt míi vÒ qu¶n trÞ còng chÞu ¶nh hëng mét c¸ch cã ý thøc hoÆc kh«ng cã ý thøc cña nh÷ng lý thuyÕt nμy.
Lý thuyÕt cæ ®iÓn vÒ qu¶n trÞ bao gåm hai lý thuyÕt chÝnh:
1.3.1.1. Lý thuyÕt qu¶n trÞ mét c¸ch khoa häc (Scientific Management)
Cã thÓ nãi, lý thuyÕt qu¶n trÞ khoa häc lμ nç lùc ®Çu tiªn cña con ngêi tr×nh bμy mét c¸ch cã hÖ thèng nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó qu¶n trÞ c¸c c¬ së s¶n xuÊt. Nã ®îc tr×nh bμy chñ yÕu trong t¸c phÈm "C¸c nguyªn t¾c qu¶n trÞ mét c¸ch khoa häc" (Principles of Scientific Management), ®îc xuÊt b¶n n¨m 1911 do mét nhãm c¸c t¸c gi¶ Hoa Kú mμ ®øng ®Çu lμ Frederick Winslow Taylor.
- Frederick Winslow Taylor (1856-1915)
Taylor lμ mét nhμ qu¶n trÞ s¶n xuÊt ë nhμ m¸y Midvale Stell Works. ¤ng cho r»ng hÇu hÕt c¸c nhμ qu¶n trÞ lóc bÊy giê ®· thu lîm kinh nghiÖm qu¶n lý cña hä b»ng c¸ch “lμm sai vμ söa”, vμ lμm theo kinh nghiÖm. Bªn c¹nh ®ã, Taylor cßn nhËn xÐt r»ng nhiÒu c«ng t¸c qu¶n trÞ ®· ®îc phã mÆc cho c«ng nh©n. ¤ng cho r»ng nhiÖm vô cña nhμ qu¶n trÞ lμ ph¶i x¸c ®Þnh cho ®îc ph ¬ng ph¸p lμm viÖc còng nhti ªu chuÈn cña c«ng viÖc, ®ång thêi ph¶i cung cÊp cho c«ng nh©n sù kÝch thÝch mμ næi bËt lμ viÖc tr¶ l ¬ng theo s¶n phÈm. ChÝnh v× vËy, «ng ®· cho ra ®êi 2 t¸c phÈm chÝnh, ®ã lμ: Qu¶n trÞ ph©n xëng (Shop Management) xuÊt b¶n n¨m 1906 vμ Nguyªn t¾c qu¶n trÞ khoa häc (Principles of Scientific Management) xuÊt b¶n n¨m 1911, trong ®ã «ng ®Ò cËp ®Õn c¸c néi dung chÝnh sau:
+ Sù kh¸m ph¸ th«ng qua ph ¬ng ph¸p khoa häc nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n trong c«ng viÖc cña con ngêi thay cho viÖc dùa vμo kinh nghiÖm.
+ Sù x¸c ®Þnh chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh cña nhμ qu¶n trÞ thay thÕ cho c«ng nh©n tù ý chän ph ¬ng ph¸p lμm viÖc cho riªng hä.
+ Sù lùa chän, huÊn luyÖn c«ng nh©n vμ ph¸t triÓn tinh thÇn hîp t¸c thay v× khuyÕn khÝch nh÷ng nç lùc c¸ biÖt riªng lÎ.

7. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
7
+ Sù ph©n chia c«ng viÖc gi÷a qu¶n trÞ viªn vμ c«ng nh©n.
- Henry L.Gantt (1861-1919)
Gantt cho r»ng hÖ thèng tr¶ l ¬ng theo s¶n phÈm do Taylor ®Ò xíng kh«ng cã t¸c ®éng nhiÒu ®Õn sù kÝch thÝch c«ng nh©n. Do ®ã, Gantt ®· bæ sung vμo viÖc tr¶ l ¬ng theo s¶n phÈm mét hÖ thèng tiÒn thëng. Theo hÖ thèng nμy, nÕu c«ng nh©n vît ®Þnh møc s¶n phÈm ph¶i lμm trong ngμy, hä sÏ ®îc hëng thªm mét kho¶n tiÒn vμ ®Æc biÖt lμ ngêi qu¶n trÞ trùc tiÕp c«ng nh©n còng ®îc thëng.
Gantt còng ph¸t minh ra mét c«ng cô qu¶n trÞ míi - BiÓu ®å Gantt. §©y lμ biÓu ®å tiÕn ®é thêi gian hoμn thμnh c«ng viÖc - mét kü thuËt biÓu diÔn thêi gian kÕ ho¹ch cña c«ng viÖc b»ng c¸c ph©n tÝch thêi gian cña tõng c«ng ®o¹n vμ thÓ hiÖn ®îc trªn mét b¶n ®å mμ nh×n vμo ®ã nhμ qu¶n trÞ cã thÓ thÊy ®îc c«ng viÖc ®ang ë vμo giai ®o¹n nμo.
- Frank Gilbreth (1868-1924) vμ Lilian Gilbreth (1875-1972)
Trong khi Taylor t×m c¸ch n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng b»ng c¸ch t¸c ®éng vμo c«ng nh©n th× Frank vμ Lilian l¹i t×m c¸ch gia t¨ng tèc ®é b»ng c¸ch gi¶m c¸c thao t¸c thõa. Víi quan niÖm ®ã, hä ®· kh¸m ph¸ ra r»ng trong 12 thao t¸c mμ mét ngêi thî x©y thùc hiÖn ®Ó x©y g¹ch lªn têng cã thÓ rót xuèng cßn 4 thao t¸c. NhvËy, viÖc gi¶m c¸c thao t¸c thõa trong c«ng viÖc kh«ng nh÷ng gióp n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng mμ cßn gióp gi¶m sù mÖt mái cña ngêi c«ng nh©n.
* NhËn xÐt vÒ lý thuyÕt qu¶n trÞ khoa häc
Lý thuyÕt qu¶n trÞ khoa häc ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp. Nã cßn lμ nÒn t¶ng cho lý thuyÕt qu¶n trÞ hμnh chÝnh ra ®êi. Tuy nhiªn, lý thuyÕt nμy h¬i cøng nh¾c, coi con ngêi nh“ mét c¸i ®inh vÝt trong 1 cç m¸y”, vμ do ®ã khi nh÷ng nhiÖm vô s¶n xuÊt hoÆc t×nh h×nh s¶n xuÊt kh«ng æn ®Þnh th× c«ng t¸c tæ chøc lao ®éng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n.
1.3.1.2. Lý thuyÕt qu¶n trÞ hμnh chÝnh
- Henry Fayol (1841-1925)
Trong khi c¸c lý thuyÕt qu¶n trÞ khoa häc tËp trung vμo viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng ë cÊp ph©n xëng vμ theo kh¶o híng vi m« th× lý thuyÕt

8. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
8
qu¶n trÞ hμnh chÝnh l¹i tËp trung sù chó ý vμo viÖc nªu lªn nh÷ng nguyªn t¾c qu¶n trÞ lín, ¸p dông cho nh÷ng cÊp bËc tæ chøc cao h¬n.
Fayol chia c¸c ho¹t ®éng trong mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh thμnh 6 nhãm: 1. Kü thuËt - 2. TiÕp thÞ - 3. Tμi chÝnh - 4. Qu¶n lý tμi s¶n vμ nh©n viªn - 5. KÕ to¸n vμ thèng kª - 6. Nh÷ng ho¹t ®éng qu¶n trÞ tæng hîp.
Fayol còng ®· nªu ra 14 nguyªn t¾c qu¶n trÞ mμ c¸c nhμ qu¶n trÞ c¸c c¬ së kinh doanh lu«n ph¶i quan t©m thùc hiÖn mÆc dï ®©y chØ lμ nh÷ng nguyªn t¾c mÒm dÎo, ®ã lμ:
+ Ph¶i ph©n c«ng lao ®éng.
+ Ph¶i x¸c ®Þnh râ quan hÖ gi÷a quyÒn h¹n vμ tr¸ch nhiÖm.
+ Duy tr× kû luËt lao ®éng trong doanh nghiÖp.
+ Mäi c«ng nh©n chØ nhËn lÖnh tõ mét cÊp chØ huy trùc tiÕp, duy nhÊt.
+ C¸c nhμ qu¶n trÞ ph¶i thèng nhÊt ý kiÕn khi chØ huy.
+ QuyÒn lîi chung ph¶i lu«n lu«n ®Æt trªn quyÒn lîi riªng.
+ QuyÒn lîi kinh tÕ ph¶i t ¬ng xøng víi c«ng viÖc.
+ QuyÒn quyÕt ®Þnh trong doanh nghiÖp ph¶i tËp trung vÒ 1 ®Çu mèi.
+ Ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng cÊp bËc tõ gi¸m ®èc ®Õn c«ng nh©n trong doanh nghiÖp.
+ Mäi sinh ho¹t trong doanh nghiÖp ph¶i theo mét trËt tù.
+ Ph¶i ®èi xö c«ng b»ng trong doanh nghiÖp.
+ C«ng viÖc cña mäi ngêi trong doanh nghiÖp ph¶i æn ®Þnh.
+ Ph¶i t«n träng vμ ph¸t huy s¸ng kiÕn cña mäi ngêi.
+ Doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng ®îc tinh thÇn tËp thÓ.
- Maz Weber (1864-1920)
Theo Weber ®Ó qu¶n trÞ doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ cÇn ph¶i tæ chøc lao ®éng hîp lý mμ mét trong nh÷ng néi dung quan träng lμ ph¶i x©y dùng ®îc mét hÖ thèng chøc vô - quyÒn hμnh phï hîp, trong ®ã chøc vô t¹o ra quyÒn hμnh vμ quyÒn hμnh c¨n cø trªn chøc vô. Muèn vËy, khi x©y dùng mét hÖ thèng chøc vô vμ quyÒn hμnh ph¶i c¨n cø vμo c¸c nguyªn t¾c sau:
+ Mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ph¶i cã v¨n b¶n quy ®Þnh (néi quy, quy chÕ, nghÞ quyÕt ... cña doanh nghiÖp).
+ ChØ cã nh÷ng ngêi cã chøc vô míi cã quyÒn quyÕt ®Þnh.

9. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
9
+ ChØ nh÷ng ngêi cã n¨ng lùc míi ®îc giao nhiÖm vô.
+ Mäi quyÕt ®Þnh trong tæ chøc ph¶i mang tÝnh kh¸ch quan.
- Chestger Barnard (1886-1961)
Theo Barnard, mét hÖ thèng tæ chøc ph¶i ®ång thêi tho¶ m·n 3 yÕu tè c¨n b¶n, ®ã lμ:
+ Sù s½n sμng hîp t¸c
+ Cã môc tiªu chung
+ Cã sù th«ng ®¹t
Barnard còng lμ ngêi ®a ra “lý thuyÕt vÒ sù chÊp nhËn quyÒn hμnh“. ¤ng cho r»ng nguån gèc cña quyÒn hμnh kh«ng xuÊt ph¸t tõ ngêi ra mÖnh lÖnh, mμ xuÊt ph¸t tõ sù chÊp nhËn cña ngêi cÊp díi vμ sù chÊp nhËn ®ã chØ cã thÓ ®îc thùc hiÖn víi 4 ®iÒu kiÖn:
+ CÊp díi hiÓu râ sù ra lÖnh.
+ Néi dung ra lÖnh phï hîp víi môc tiªu cña tæ chøc.
+ Néi dung ra lÖnh phï hîp víi lîi Ých c¸ nh©n hä.
+ Hä cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn mÖnh lÖnh ®ã.
- Luther Gulick vμ Lyndal Urwich
N¨m 1937, hai nhμ khoa häc nμy cho ra ®êi cuèn s¸ch “LuËn cø vÒ khoa häc qu¶n trÞ“, trong ®ã hai «ng ®· ph¸t triÓn ph©n lo¹i chøc n¨ng cña Fayol thμnh 7 chøc n¨ng qu¶n trÞ (viÕt t¾t lμ POSDCORB), ®ã lμ:
Planning (Dù kiÕn)
Organizing (Tæ chøc)
Staffing (Nh©n sù)
Directing (ChØ huy)
Co-ordinating (Phèi hîp)
Reporting (B¸o c¸o)
Budgeting (Ng©n s¸ch)
1.3.2. Trêng ph¸i t©m lý x· héi trong qu¶n trÞ doanh nghiÖp
Lý thuyÕt nμy còng cho r»ng hiÖu qu¶ cña qu¶n trÞ do n¨ng suÊt lao ®éng quyÕt ®Þnh, nhng n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng ph¶i chØ do c¸c yÕu tè vËt chÊt quyÕt ®Þnh mμ cßn do sù tho¶ m·n c¸c nhu cÇu t©m lý x· héi cña con ngêi.
- Hugo Munsterberg

10. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
10
Hugo lμ ngêi ®Çu tiªn ®Ò ra trêng ph¸i t©m lý x· héi. Theo «ng, ®Ó qu¶n trÞ doanh nghiÖp ®¹t n¨ng suÊt cao cÇn ph¶i ®i s©u nghiªn cøu vÒ con ngêi kh«ng chØ trªn khÝa c¹nh coi hä nhmét lùc lîng, mét nh©n tè cña s¶n xuÊt mμ con trªn gi¸c ®é t©m lý, t×nh c¶m, íc nguyÖn cô thÓ cña hä. V× vËy, nÕu c¸c nhμ qu¶n trÞ hiÓu thÊu ®¸o ®îc b¶n th©n tõng ngêi lao ®éng vÒ c¸c nhu cÇu phi vËt chÊt cña hä nh: niÒm vui, nçi buån, quan hÖ trong lao ®éng, kh¸t väng giao tiÕp x· héi, sù mong ®îi, t×nh c¶m... ®Ó ®¸p øng kÞp thêi th× n¨ng suÊt lao ®éng cña hä sÏ t¨ng lªn cao h¬n nhiÒu.
- Mary Parker Follet
Follet còng ®Æc biÖt chó träng ®Õn khÝa c¹nh t©m lý x· héi trong qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Bà cho r»ng ho¹t ®éng qu¶n trÞ kh«ng chØ chó ý ®Õn c¸c yÕu tè kinh tÕ kü thuËt mμ cßn ph¶i chó ý ®Õn c¸c quan hÖ x· héi vμ ho¹t ®éng qu¶n trÞ lμ mét tiÕn tr×nh mang tÝnh chÊt quan hÖ x· héi (quan hÖ gi÷a con ngêi víi con ngêi).
- Elton Mayo (1880-1949)
Theo lý thuyÕt cña Mayo, c¸c nhμ qu¶n trÞ doanh nghiÖp ph¶i nghiªn cøu t×m mäi c¸ch nh»m tho¶ m·n c¸c nhu cÇu phi vËt chÊt cña c«ng nh©n nh»m gia t¨ng sù cèng hiÕn cña hä.
- Donglas Mc Gregor (1909-1964)
Donglas kh«ng t¸n thμnh c¸ch thøc qu¶n lý ngêi lao ®éng b»ng mét hÖ thèng nh÷ng r»ng buéc kh¾t khe vμ ph©n chia tû mû c«ng viÖc trªn, c¬ së ®ã mμ ph©n c«ng lao ®éng cho c«ng nh©n, vÒ ®Þnh møc, kiÓm tra, kiÓm so¸t g¾t gao. ¤ng gäi c¸c nhμ qu¶n trÞ chØ sö dông nh÷ng c«ng cô trªn lμ nh÷ng ngêi theo thuyÕt X vμ «ng ®a ra mét thuyÕt míi lμ thuyÕt Y. ¤ng gi¶i thÝch, thuyÕt Y t¸c ®éng ®Õn con ngêi kh«ng ph¶i b»ng c¸c quy t¾c mμ b»ng nç lùc cña nhμ qu¶n trÞ trong viÖc lμm t¨ng gi¸ trÞ cña con ngêi trªn c¬ së chó ý nhiÒu h¬n ®Õn quan hÖ hîp t¸c, së thÝch, ý nguyÖn vμ t©m lý x· héi cña hä.
- Abraham Maslow (1908-1970)
§ång quan ®iÓm víi c¸c nhμ qu¶n trÞ theo trêng ph¸i t©m lý x· héi, Maslow cho r»ng: Nhu cÇu con ngêi ®îc chia thμnh 5 lo¹i vμ ®îc xÕp theo thø tù tõ thÊp ®Õn cao, ®ã lμ:
1. Nhu cÇu vËt chÊt.

11. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
11
2. Nhu cÇu an toμn.
3. Nhu cÇu x· héi.
4. Nhu cÇu ®îc kÝnh träng.
5. Nhu cÇu tù hoμn thiÖn m×nh.
Trªn c¬ së th¸p nhu cÇu nμy, «ng cho r»ng c¸c nhμ qu¶n trÞ cÇn cè g¾ng ®Õn møc tèi ®a ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña nh÷ng ngêi lao ®éng. Mét khi sù tho¶ m·n t¨ng lªn, n¨ng suÊt cña ngêi lao ®éng còng ngμy cμng t¨ng lªn gÇn nhtû lÖ thuËn víi sù tho¶ m·n ®ã.
* NhËn xÐt vÒ lý thuyÕt t©m lý x· héi
C¸c nhμ lý thuyÕt ®· nhÊn m¹nh ®Õn con ngêi víi tc ¸ch lμ nh÷ng c¸ nh©n trong tæ chøc, mét ®iÒu ®· kh«ng ®îc lý thuyÕt cæ ®iÓn ®Ò cËp ®Õn. Tõ Hugo, Mayo ®Õn Maslow... c¸c t¸c gi¶ ®Òu cho r»ng n¨ng suÊt lao ®éng phô thuéc nhiÒu vμo c¸c yÕu tè t©m lý vμ x· héi cña c«ng nh©n, biÓu hiÖn cô thÓ qua nh÷ng quan ®iÓm sau ®©y:
+ Doanh nghiÖp lμ mét hÖ thèng x· héi (bªn c¹nh tÝnh kinh tÕ vμ kü thuËt ®· nhËn thÊy).
+ Con ngêi kh«ng chØ cã thÓ ®îc ®éng viªn b»ng c¸c yÕu tè vËt chÊt, mμ b»ng c¶ c¸c yÕu tè t©m lý vμ x· héi.
+ C¸c nhãm hay c¸c tæ chøc phi chÝnh thøc trong c¸c doanh nghiÖp còng ¶nh hëng ®Õn tinh thÇn, th¸i ®é vμ kÕt qu¶ lao ®éng.
+ Sù l·nh ®¹o cña c¸c nhμ qu¶n trÞ kh«ng chØ ®¬n thuÇn dùa vμo c¸c chøc n¨ng chÝnh thøc trong bé m¸y tæ chøc, mμ cßn ph¶i dùa nhiÒu vμo c¸c yÕu tè t©m lý vμ x· héi.
+ Sù tho¶ m·n tinh thÇn cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi n¨ng suÊt vμ kÕt qu¶ lao ®éng.
+ C«ng nh©n cã nhiÒu nhu cÇu vÒ t©m lý vμ x· héi.
+ Tμi n¨ng qu¶n trÞ ®ßi hái nhμ qu¶n trÞ ph¶i cã chuyªn m«n kü thuËt vμ quan hÖ tèt víi mäi ngêi.
1.3.3 Trường phái hệ thống trong quản trị DN (lý thuyết định lượng)
Trường phái này được xây dựng dựa trên nhận thức cơ bản rằng “quản trị là quyết định” và muốn có hiệu quả, các quyết định phải đúng đắn.

12. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
12
Để có thể đưa ra các quyết định đúng, nhà quản trị phải có quan điểm hệ thống khi xem xét sự việc, thu thập và xử lý thông tin.
Lý thuyết định lượng nhấn mạnh một số điểm cơ bản:
- Nhấn mạnh phương pháp tiếp cận khoa học trong giải quyết các vấn đề quản trị
- Áp dụng phương pháp tiếp cận hệ thống để giải quyết các vấn đề
- Định lượng các yếu tố có liên quan và áp dụng các cách thức toán học và thống kê.
- Quan tâm đến các yếu tố kinh tế và kỹ thuật trong quản trị hơn là các yếu tố tâm lý, xã hội
- Sử dụng máy tính điện tử làm công cụ.
- Tìm các quyết định tối ưu trong một hệ thống khép kín.
* Sự đóng góp và giới hạn của lý thuyết định lượng về quản trị:
Lý thuyết này được xem là triển khai lý thuyết quản trị khoa học trước đây. Các nhà lý thuyết định lượng về quản trị nhấn mạnh đến tính khoa học khi phân tích các vấn đề quản trị và chủ trương sử dụng các biện pháp tính toán. Các kỹ thuật quản trị định lượng đã giúp giải quyết nhiều vấn đề như làm ngân sách tài chính, chương trình sản xuất, chiến lược sản xuất, bố trí việc sử dụng tài nguyên, hàng tồn kho…
Lý thuyết này đóng góp lớn vào việc nâng cao trình độ hoạch định và kiểm tra trong các hoạt động quản trị nhưng chưa giải quyết được khía cạnh con người trong quản trị. Đối với các chức năng tổ chức, quản trị nhân sự và lãnh đạo, sự đóng góp của lý thuyết này còn hạn chế. Khái niệm và kỹ thuật của lý thuyết tương đối khó hiểu nên việc phổ biến còn hạn chế.
1.3.4 Trường phái quản trị Nhật Bản
1.3.4.1 Thuyết Z và những kỹ thuật Nhật Bản của W. Ouchi
Thuyết Z cho rằng việc ra quyết định tập thể hiệu quả hơn quyết định cá nhân. Chính vì thể, xí nghiệp Z chủ trương việc làm suốt đời, không có

13. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
13
chuyện công nhân vắng mặt, làm biếng hay bị sa thải. Tất cả hợp thành một gia đình, tham gia quyết định chung.
Xí nghiệp Nhật Bản
Xí nghiệp Âu, Mỹ
- Làm việc suốt đời
- Làm việc trong từng thời gian
- Đánh giá và đề bạt chậm
- Đánh giá, đề bạt nhanh
- Công nhân đa năng
- Công nhân chuyên môn một nghề
- Cơ chế kiểm tra mặc nhiên
- Cơ chế kiểm tra hiển nhiên
- Trách nhiệm tập thể
- Trách nhiệm cá nhân
- Quyền lợi toàn cục
- Quyền lợi riêng có giới hạn
Trong thuyết Z, Ouchi cũng đề xuất mỗi xí nghiệp phải có “ bàn tròn chất lượng” hay câu lạc bộ kiểm tra chất lượng. Đó là những nhóm nhỏ, quy tụ nhân viên và ban giám đốc gặp nhau trong giờ làm việc để nâng cao chất lượng và giảm chi phí. Nhân viên sẽ đưa ra vấn đề cung ban giám đốc tìm giải pháp. Giải pháp này là sự quyết định chung giữa nhân viên và ban giám đốc.
Thuyết Z hướng nhân viên chú trọng vào tập thể hợp tác. Tuy nhiên, thuyết Z không thể áp dụng cho tất cả các xí nghiệp và các tổ chức nói chung vì chủ trương ổn định kỹ thuật và môi trường.
1.3.4.2 Lý thuyết Kaizen
Kaizen là những cải tiến nho nhỏ, cải tiến từng bước một. Ở Nhật Bản, công việc được cải tiến từng ngày thông qua những cải tiến Kaizen – người Nhật thường tận dụng những nguồn lực có sẵn như nhân lực, vật tư, thiết bị mà không cần dùng nhiều tiền của. Tuy nhiên, nếu cần, họ cải tiến bằng cách đầu tư một số tiền lớn.
Kaizen tạo ra tư tưởng chú trọng tới quá trình tiến hành công việc và cần phải cải tiến các quá trình trước khi có được kết quả tốt hơn. Hơn nữa, Kaizen hướng về con người và những nỗ lực của con người. Điều này khác hẳn lối suy nghĩ của đa số các nhà quản lý phương Tây – chú trọng tới kết quả.

14. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
14
Kaizen nhấn mạnh đến vai trò của nhà quản lý trong việc ủng hộ và khuyến khích các nỗ lực của công nhân để cải tiến quy trình. Một giám đốc quan tâm đến Kaizen thường chú trọng đến con người.
Các nét chính của Kaizen và đổi mới
Kaizen
Đổi mới
1. Hiệu quả
Dài hạn, có tính chất dài và không tác động đột ngột
Ngắn hạn, nhưng tác động đột ngột
2. Tốc độ
Những bước đi nhỏ
Những bước đi lớn
3. Khung thời gian
Liền mạch và tăng dần
Giai đoạn và không tăng dần
4. Sự thay đổi
Từ từ và liên tục
Nhanh chóng
5. Liên quan
Mọi người
Chọn lựa vài người xuất sắc
6. Cách tiến hành
Tập thể, nỗ lực tập thể, có hệ thống
Chủ nghĩa cá nhân, ý kiến và nỗ lực cá nhân
7. Cách thức
Duy trì và cải tiến
Phá bỏ và xây dựng lại
8. Tính chất
Kỹ thuật thường và hiện đại
Đột phá kỹ thuật mới, sáng kiến và lý thuyết mới
9. Các đòi hỏi thực tế
Đầu tư ít nhưng cần nỗ lực lớn để xây dựng
Đầu tư lớn nhưng ít nỗ lực để duy trì
10. Hướng nỗ lực
Vào con người
Vào công việc
11. Tiêu chuẩn đánh giá
Quá trình và cố gắng để có kết quả tốt hơn
Kết quả nhằm vào lợi nhuận
12. Lợi thế
Có thể đạt kết quả tốt với nền kinh tế phát triển chậm
Thích hợp với nền công nghiệp phát triển nhanh
* Sự giống nhau và khác nhau của thuyết Z và thuyết Kaizen

15. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
15
 Những điểm giống nhau:
- Cùng của Nhật Bản , cùng là kiểu quản lý của Nhật bản.
- Dựa vào tập thể, đề cao quyết định tập thể, nỗ lực tập thể.
- Thực hiện không khí gia đình trong doanh nghiệp.
- Mong có hiệu quả cao.
-Mang lại năng suất cao.
 Những điểm khác nhau:
 Kaizen
- Hướng về sự quản lý
- Cải tiến từng bước nhỏ
- Nêu bật sự hơn hẳn của cải tiến từ từ so với cách tân
- Chú trọng đến:
 Kỉ luật
 Quản lý thời gian
 Phát triển tay nghề
 Tham gia các hoạt động trong công ty
 Tinh thần lao động
 Sự thông cảm
 Thuyết Z
- Chú ý quản lý nhân viên trên cơ sở truyền thống văn hóa Nhật.
- Tập trung đề cao tinh thần và thái độ của nhân viên
- Không chú trọng việc cải tiến để hoàn thiện một cách liên tục.
1.4. C¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp
1.4.1. Kh¸i niÖm doanh nghiÖp
Doanh nghiÖp lμ mét ®¬n vÞ kinh tÕ do Nhμ níc hoÆc c¸c ®oμn thÓ hoÆc tnh ©n ®Çu tvèn nh»m môc ®Ých chñ yÕu lμ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng

16. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
16
s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc ho¹t ®éng c«ng Ých, gãp phÇn thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc.
Kinh doanh lμ c«ng viÖc thùc hiÖn mét hoÆc mét sè c«ng ®o¹n tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô hoÆc cung øng dÞch vô trªn thÞ trêng nh»m môc ®Ých sinh lêi.
1.4.2. C¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp
Tuú thuéc vμo môc ®Ých nghiªn cøu, dùa trªn nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ h×nh thøc së h÷u vèn, vÒ quy m« hay ®Þa vÞ ph¸p lý, ngêi ta cã thÓ cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i doanh nghiÖp kh¸c nhau.
1.4.2.1. Ph©n lo¹i doanh nghiÖp c¨n cø vμo h×nh thøc së h÷u vèn
Theo c¸ch nμy cã 2 lo¹i h×nh doanh nghiÖp chÝnh lμ doanh nghiÖp mét chñ së h÷u vμ doanh nghiÖp nhiÒu chñ së h÷u.
* Doanh nghiÖp mét chñ së h÷u
- Doanh nghiÖp nhμ níc: Lμ mét tæ chøc kinh tÕ do Nhμ níc ®Çu tvèn, thμnh lËp vμ tæ chøc qu¶n lý, ho¹t ®éng kinh doanh hoÆc ho¹t ®éng c«ng Ých, nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi do Nhμ níc giao.
Doanh nghiÖp nhμ níc lμ tæ chøc kinh tÕ do Nhμ níc së h÷u toμn bé vèn ®iÒu lÖ hoÆc cã cæ phÇn, vèn gãp chi phèi, ®îc tæ chøc díi h×nh thøc c«ng ty nhμ níc, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. (LuËt doanh nghiÖp nhμ níc ®îc QH níc CHXHCN VN kho¸ XI, kú häp thø 4 th«ng qua ngμy 26-11-2003)
Doanh nghiÖp nhμ níc còng cã nhiÒu lo¹i kh¸c nhau tuú theo quy m« kinh doanh, chøc n¨ng, nhiÖm vô, møc ®é liªn kÕt kinh doanh, møc ®é ®éc lËp ho¹t ®éng mμ cã c¸c tªn gäi kh¸c nhau nh: Tæng c«ng ty nhμ níc, doanh nghiÖp nhμ níc võa vμ nhá cã hoÆc kh«ng cã tæ chøc héi ®ång qu¶n trÞ, doanh nghiÖp ®oμn thÓ.
Tuú vμo c¸ch nh×n nhËn kh¸c nhau mμ ngêi ta ph©n lo¹i doanh nghiÖp nhμ níc thμnh c¸c lo¹i kh¸c nhau:
+ Ph©n lo¹i theo môc ®Ých ho¹t ®éng:
Doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh: Lμ doanh nghiÖp nhμ níc ho¹t ®éng chñ yÕu nh»m môc tiªu lîi nhuËn (doanh nghiÖp s¶n xuÊt c¸c lo¹i hμng ho¸).
Doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých (m«i trêng, vÖ sinh ®« thÞ, b¶o ®¶m an toμn giao th«ng, an ninh quèc phßng ...).

17. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
17
+ Ph©n lo¹i theo quy m« vμ h×nh thøc cña doanh nghiÖp:
Doanh nghiÖp nhμ níc ®éc lËp: Lμ doanh nghiÖp nhμ níc kh«ng cã trong c¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp kh¸c (C«ng ty S÷a ViÖt Nam thuéc Bé C«ng nghiÖp, C«ng ty xuÊt nhËp khÈu thiÕt bÞ thuéc Bé Giao th«ng – VËn t¶i ...).
Doanh nghiÖp nhμ níc thμnh viªn: Lμ doanh nghiÖp nhμ níc n»m trong c¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp lín h¬n. VÝ dô: C¸c c«ng ty trùc thuéc Tæng c«ng ty 90, 91.
+ Ph©n lo¹i theo c¸ch thøc tæ chøc vμ qu¶n lý:
Doanh nghiÖp nhμ níc cã Héi ®ång qu¶n trÞ
Doanh nghiÖp nhμ níc kh«ng cã Héi ®ång qu¶n trÞ
- Doanh nghiÖp tnh ©n: Lμ ®¬n vÞ kinh doanh cã møc vèn kh«ng thÊp h¬n vèn ph¸p ®Þnh do mét c¸ nh©n lμm chñ vμ tù chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng toμn bé tμi s¶n cña m×nh vÒ mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.
- C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thμnh viªn:
* Doanh nghiÖp nhiÒu chñ së h÷u (2 ngêi trë lªn)
- C«ng ty: Cã c«ng ty ®èi nh©n vμ c«ng ty ®èi vèn
+ C«ng ty ®èi nh©n: Lμ c«ng ty mμ trong ®ã c¸c thμnh viªn thêng quen biÕt nhau vμ kÕt hîp víi nhau do tÝn nhiÖm nhau, hä nh©n danh m×nh mμ kinh doanh vμ liªn ®íi chÞu tr¸ch nhiÖm. Do ®ã, kh«ng thÓ chuyÓn nhîng phÇn gãp tμi s¶n cña m×nh mμ kh«ng ®îc sù ®ång ý cña toμn thÓ thμnh viªn. §èi víi lo¹i c«ng ty nμy, c¸c thμnh viªn chÞu tr¸ch nhiÖm v« h¹n ®èi víi c¸c kho¶n nî. Khi mét thμnh viªn chÕt cã thÓ dÉn ®Õn gi¶i thÓ c«ng ty.
C«ng ty hîp danh: Lμ c«ng ty ®èi nh©n tr¸ch nhiÖm v« h¹n. C¸c thμnh viªn liªn ®íi chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña c«ng ty. Lo¹i c«ng ty nμy thÝch hîp víi c¸c thÓ nh©n, nhng nhiÒu khi c¸c ph¸p nh©n kinh doanh còng cïng nhau thμnh lËp c«ng ty nμy.
C«ng ty hîp vèn: §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña c«ng ty nμy lμ cã 2 lo¹i héi viªn kh«ng b×nh ®¼ng víi nhau, héi viªn xuÊt vèn vμ héi viªn qu¶n lý sö dông vèn (héi viªn qu¶n trÞ).

18. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
18
Héi viªn qu¶n trÞ: Cã tr¸ch nhiÖm gièng nhc ¸c thμnh viªn trong c«ng ty hîp danh, liªn ®íi chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹t ®éng cña c«ng ty. Héi viªn nμy ph¶i lμ mét doanh gia hoÆc lμ mét ph¸p nh©n kinh doanh.
Héi viªn xuÊt vèn: Kh«ng ph¶i lμ nhμ kinh doanh, chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹t ®éng cña c«ng ty trong ph¹m vi phÇn vèn gãp vμo c«ng ty, nhng l¹i tin tëng vμo héi viªn qu¶n trÞ. Khi héi viªn xuÊt vèn qua ®êi th× c«ng ty nhÊt thiÕt ph¶i gi¶i thÓ.
+ C«ng ty ®èi vèn: Lμ c«ng ty mμ trong ®ã ngêi tham gia kh«ng quan t©m ®Õn møc ®é tin cËy cña c¸c thμnh viªn kh¸c, hä chØ quan t©m ®Õn phÇn vèn gãp. PhÇn vèn gãp nμy cã thÓ chuyÓn nhîng hoÆc ®em mua b¸n trªn thÞ trêng chøng kho¸n. L·i ®îc chia t ¬ng øng víi phÇn vèn gãp vμ chØ chÞu tr¸ch nhiÖm trong phÇn vèn gãp.
C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n: Lμ mét lo¹i c«ng ty hîp vèn hoÆc ®èi vèn.
§Æc ®iÓm:
+ Vèn cña c«ng ty ®îc chia ra tõng phÇn gäi lμ phÇn gãp vèn kh«ng thÓ hiÖn díi h×nh thøc cæ phiÕu, ®îc nép ®ñ ngay tõ khi thμnh lËp c«ng ty.
+ ViÖc chuyÓn nhîng vèn gãp gi÷a c¸c thμnh viªn trong c«ng ty chØ ®îc thùc hiÖn khi cã sù nhÊt trÝ cña nhãm thμnh viªn ®¹i diÖn cho 3/4 sè vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty.
+ TÊt c¶ c¸c thμnh viªn ®îc quyÒn tham gia vμo c¸c vÊn ®Ò chñ chèt cña c«ng ty.
+ Sè lîng c¸c thμnh viªn trong c«ng ty thêng kh«ng ®«ng. NÕu c«ng ty cã kh«ng qu¸ 11 thμnh viªn th× c¸c thμnh viªn tù ph©n c«ng nhau ®¶m nhËn c¸c chøc tr¸ch qu¶n lý vμ kiÓm so¸t c«ng ty, cö mét ngêi trong sè hä hoÆc thuª ngêi kh¸c lμm gi¸m ®èc. NÕu c«ng ty cã tõ 12 thμnh viªn trë lªn th× ph¶i tiÕn hμnh c¸c ®¹i héi, bÇu ra Héi ®ång qu¶n trÞ vμ c¸c kiÓm so¸t viªn. Lóc nμy, c¸c vÊn ®Ò chñ chèt cña c«ng ty do Héi ®ång qu¶n trÞ quyÕt ®Þnh.
C«ng ty cæ phÇn: Lμ lo¹i c«ng ty ®èi vèn trong ®ã c¸c thμnh viªn (cæ ®«ng) cã cæ phÇn vμ chØ chÞu tr¸ch nhiÖm ®Õn hÕt gi¸ trÞ nh÷ng cæ phÇn mμ m×nh cã.
§Æc ®iÓm:
+ Vèn cña c«ng ty ®îc chia thμnh nhiÒu phÇn b»ng nhau gäi lμ cæ phÇn. C¸c cæ phÇn ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c chøng kho¸n gäi lμ cæ phiÕu.

19. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
19
+ C«ng ty ®îc ph¸t hμnh c¸c lo¹i cæ phiÕu (ghi tªn hoÆc kh«ng ghi tªn) vμ tr¸i phiÕu. C¸c cæ phiÕu kh«ng ghi tªn ®îc chuyÓn nhîng tù do. C¸c cæ phiÕu ghi tªn chØ ®îc chuyÓn nhîng nÕu cã sù ®ång ý cña Héi ®ång qu¶n trÞ, sè cæ phiÕu tèi thiÓu mμ c¸c thμnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ ph¶i cã kh«ng ®îc chuyÓn nhîng trong suèt thêi gian t¹i chøc vμ trong thêi h¹n 2 n¨m kÓ tõ ngμy th«i gi÷ chøc thμnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ.
+ Sè thμnh viªn cña c«ng ty cæ phÇn thêng rÊt ®«ng vμ kh«ng ®îc díi 3.
+ Héi ®ång qu¶n trÞ vμ gi¸m ®èc ®iÒu hμnh qu¶n lý c«ng ty theo h×nh thøc:
§¹i héi cæ ®«ng lμ c¬ quan quyÕt ®Þnh cao nhÊt cña c«ng ty. §¹i héi cæ ®«ng thμnh lËp ph¶i cã nhãm cæ ®«ng ®¹i diÖn cho Ýt nhÊt 3/4 sè vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty vμ biÓu quyÕt theo ®a sè.
Héi ®ång qu¶n trÞ lμ c¬ quan qu¶n lý cña c«ng ty (gåm tõ 3 ®Õn 12 thμnh viªn) cã quyÒn nh©n danh c«ng ty ®Ó quyÕt ®Þnh mäi vÊn ®Ò liªn quan ®Õn môc ®Ých, quyÒn lîi cña c«ng ty. Héi ®ång qu¶n trÞ cö ra mét ngêi lμm chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ (cã thÓ kiªm tæng gi¸m ®èc). Trong trêng hîp chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ kh«ng kiªm tæng gi¸m ®èc th× cã thÓ cö mét ngêi trong sè c¸c thμnh viªn cßn l¹i cña Héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc thuª ngêi kh¸c lμm gi¸m ®èc ®iÒu hμnh.
- Hîp t¸c x·
Kh¸i niÖm: Hîp t¸c x· lμ tæ chøc kinh tÕ tù chñ do nh÷ng ngêi lao ®éng cã nhu cÇu, lîi Ých chung tù nguyÖn cïng gãp vèn, gãp søc lËp ra, theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó ph¸t huy søc m¹nh cña tËp thÓ vμ cña tõng x· viªn, nh»m gióp nhau thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ h¬n c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô vμ c¶i thiÖn ®êi sèng, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc.
1.4.2. Ph©n lo¹i doanh nghiÖp c¨n cø vμo quy m«
- C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ quy m«:
+ Tæng gi¸ trÞ s¶n lîng
+ Tæng sè vèn
+ Tæng doanh thu
+ Sè lîng lao ®éng
+ Tæng møc l·i mét n¨m

20. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
20
Dùa vμo c¸c chØ tiªu trªn, ngêi ta chia doanh nghiÖp thμnh: Doanh nghiÖp quy m« lín, doanh nghiÖp quy m« võa vμ doanh nghiÖp quy m« nhá.
1.5 Địa vị pháp lý của các loại hình doanh nghiệp
Bảng 1.1 Các yếu tố phân biệt dạng pháp lý các loại hình doanh nghiệp
TT
Dạng pháp lý đặc trưng
DN tư nhân
Cty TNHH
Cty cổ phần
1
Số thành viên tối thiểu
1
1 hoặc 2
3
2
Số thành viên tối đa
1
50
Không giới hạn
3
Trách nhiệm
Chủ doanh nghiệp chịu trách nhiệm vô hạn với các nghĩa vụ tài chính của doanh nghiệp
Các thành viên chịu trách nhiệm hữu hạn tương ứng với phần vốn góp.
4
Người quản lý
Chủ doanh nghiệp, nhà quản lý được thuê
- Hội đồng thành viên
- Giám đốc điều hành ( từ các thành viên hoặc thuê)
- Đại hội cổ đông
- Hội đồng quản trị
- Giám đốc điều hành (từ các thành viên hoặc thuê)
5
Giám sát công việc
Chủ sở hữu doanh nghiệp
- Các thành viên
- Ban kiểm soát
- Đại hội cổ đông
- Ban kiểm soát
6
Chuyển nhượng vốn góp
Hoàn toàn tự do
Phải đạt được sự nhất trí của số thành viên đại diện cho ¾
Hoàn toàn tự do (trừ một số trường hợp đặc biệt)

21. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
21
số vốn điều lệ.
Ch ¬ng 2
CÊp qu¶n trÞ, chøc n¨ng vμ lÜnh vùc
qu¶n trÞ doanh nghiÖp
* Môc ®Ých: N¾m ®îc c¸c kh¸i niÖm, b¶n chÊt, c¸c chøc n¨ng vμ lÜnh vùc cña qu¶n trÞ doanh nghiÖp; mèi quan hÖ gi÷a chøc n¨ng vμ lÜnh vùc qu¶n trÞ.
2.1. CÊp qu¶n trÞ
Lao ®éng trong doanh nghiÖp ®îc chia thμnh 2 lo¹i: lao ®éng trùc tiÕp vμ lao ®éng gi¸n tiÕp. Bé m¸y ®iÒu hμnh doanh nghiÖp lμ lao ®éng gi¸n tiÕp, lao ®éng qu¶n lý vμ tÊt c¶ nh÷ng ngêi chØ huy trong bé m¸y ®iÒu hμnh doanh nghiÖp ®Òu gäi lμ qu¶n trÞ viªn.
- Qu¶n trÞ viªn hμng ®Çu (qu¶n trÞ viªn cÊp cao): Bao gåm gi¸m ®èc, c¸c phã gi¸m ®èc phô tr¸ch tõng phÇn viÖc, chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ®êng lèi, chiÕn lîc, c¸c c«ng t¸c tæ chøc hμnh chÝnh tæng hîp cña doanh nghiÖp.
NhiÖm vô:
+ X¸c ®Þnh môc tiªu, ph ¬ng híng s¶n xuÊt kinh doanh cho doanh nghiÖp.
+ X©y dùng bé m¸y qu¶n trÞ doanh nghiÖp: Phª duyÖt vÒ c¬ cÊu tæ chøc, ch ¬ng tr×nh ho¹t ®éng vμ c¸c vÊn ®Ò nh©n sù (tuyÓn dông, lùa chän qu¶n trÞ viªn cÊp díi, giao tr¸ch nhiÖm, uû quyÒn, th¨ng cÊp …).
+ Phèi hîp c¸c ho¹t ®éng cña c¸c bªn cã liªn quan.
+ X¸c ®Þnh nguån lùc vμ ®Çu tkinh phÝ cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp.
+ QuyÕt ®Þnh c¸c biÖn ph¸p kiÓm tra, kiÓm so¸t nhchÕ ®é b¸o c¸o, kiÓm tra, thanh tra, ®Þnh gi¸, kh¾c phôc hËu qu¶.
+ ChÞu tr¸ch nhiÖm hoμn toμn vÒ mçi quyÕt ®Þnh mμ m×nh ®a ra.
+ B¸o c¸o tríc Héi ®ång qu¶n trÞ vμ §¹i héi c«ng nh©n viªn chøc.
- Qu¶n trÞ viªn trung gian (qu¶n trÞ viªn thõa hμnh): Lμ ngêi ®øng ®Çu mét ngμnh (hay bé phËn). Hä cã nhiÖm vô chØ ®¹o thùc hiÖn ph ¬ng

22. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
22
híng, ®êng lèi cña qu¶n trÞ viªn hμng ®Çu vμ lμ ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm duy nhÊt tríc qu¶n trÞ viªn hμng ®Çu. Qu¶n trÞ viªn trung gian bao gåm c¸c trëng, phã c¸c phßng, ban; qu¶n ®èc ph©n xëng …
NhiÖm vô cña c¸c qu¶n trÞ viªn trung gian:
+ Nghiªn cøu, n¾m v÷ng nh÷ng quyÕt ®Þnh cña qu¶n trÞ viªn hμng ®Çu.
+ X©y dùng c¸c kÕ ho¹ch vμ ch ¬ng tr×nh ho¹t ®éng, ®a ra m« h×nh tæ chøc phï hîp.
+ Lùa chän vμ ®Ò b¹t nh÷ng ngêi cã kh¶ n¨ng vμo nh÷ng c«ng viÖc phï hîp, chän nh©n viªn kiÓm tra, kiÓm so¸t.
+ Giao c«ng viÖc cô thÓ cho tõng nh©n viªn.
+ Dù trï kinh phÝ tr×nh cÊp trªn phª duyÖt.
+ Thêng xuyªn rμ so¸t kÕt qu¶ vμ hiÖu qu¶ tõng c«ng viÖc, n¾m ®îc tiÕn ®é thùc hiÖn c«ng viÖc, ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c ¸ch t¾c vμ gi¶i quyÕt.
+ B¸o c¸o kÞp thêi víi qu¶n trÞ viªn hμng ®Çu vÒ kÕt qu¶ vμ nh÷ng víng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô.
- Qu¶n trÞ viªn c¬ së: Gåm nh÷ng ngêi thùc thi nh÷ng c«ng viÖc rÊt cô thÓ.
NhiÖm vô:
+ HiÓu râ c«ng viÖc m×nh phô tr¸ch, phÊn ®Êu hoμn thμnh nhiÖm vô ®óng kÕ ho¹ch, tiÕn tr×nh, tiªu chuÈn quy ®Þnh vÒ sè lîng vμ chÊt lîng.
+ Lu«n t×m c¸ch c¶i tiÕn ph ¬ng ph¸p lμm viÖc, rÌn luyÖn tinh thÇn kû luËt lao ®éng tù gi¸c.
+ RÌn luyÖn tÝnh tËp thÓ vμ thãi quen lao ®éng theo t¸c phong ®¹i c«ng nghiÖp.
+ B¸o c¸o, xin ý kiÕn chØ ®¹o kÞp thêi cña qu¶n trÞ viªn cÊp trªn.
2.2. Chøc n¨ng qu¶n trÞ
2.2.1. Kh¸i niÖm chøc n¨ng qu¶n trÞ
Chøc n¨ng qu¶n trÞ lμ nh÷ng ho¹t ®éng riªng biÖt cña qu¶n trÞ, thÓ hiÖn nh÷ng ph ¬ng thøc t¸c ®éng cña qu¶n trÞ viªn ®Õn c¸c lÜnh vùc qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp.
Qu¶n trÞ
viªn
Môc tiªu

23. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
23
C¸c chøc n¨ng qu¶n trÞ
Ph ¬ng thøc
t¸c ®éng
C¸c lÜnh vùc qu¶n trÞ
S¬ ®å 2.1. Kh¸i qu¸t ho¹t ®éng qu¶n trÞ
2.2.2. Ph©n lo¹i chøc n¨ng qu¶n trÞ
* C¸ch ph©n lo¹i cña Henry Fayol
Fayol chia qu¸ tr×nh qu¶n trÞ cña doanh nghiÖp thμnh 5 chøc n¨ng :
- Dù kiÕn: §Ó doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cÇn ®a ra mét ch ¬ng tr×nh ho¹t ®éng, mét kÕ ho¹ch nhÊt ®Þnh nh»m x¸c ®Þnh râ: S¶n xuÊt c¸i g× ? S¶n xuÊt b»ng c¸ch nμo ? B¸n cho ai ? Víi nguån Tμi chÝnh nμo ?
- Tæ chøc: Tæ chøc mét doanh nghiÖp tøc lμ trang bÞ tÊt c¶ nh÷ng g× cÇn cho ho¹t ®éng cña nã: vèn, m¸y mãc, nh©n viªn, nguyªn vËt liÖu…
- Phèi hîp: Lμ lμm cho c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ®îc nhÞp nhμng, ¨n khíp nh»m t¹o ra sù dÔ dμng vμ hiÖu qu¶ cao trong c«ng viÖc.
- ChØ huy: Lμ lμm cho c¸c bé phËn ho¹t ®éng.
- KiÓm tra: Lμ xem c¸c qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cã ®óng víi kÕ ho¹ch, môc tiªu ®· ®Ò ra hay kh«ng, ph¸t hiÖn c¸c vÊn ®Ò trôc trÆc vμ ®a ra c¸ch gi¶i quyÕt.
* C¸ch ph©n lo¹i cña L.Gulick vμ L.urwich
N¨m 1937, trong cuèn “LuËn cø vÒ khoa häc qu¶n trÞ”, hai nhμ khoa häc L.Gulick vμ L.Urwich ®· ph¸t triÓn hÖ thèng cña Fayol thμnh 7 chøc n¨ng qu¶n trÞ ®îc viÕt t¾t lμ POSDCORB.
So víi c¸ch ph©n lo¹i cña Fayol th× c¸ch ph©n lo¹i nμy thÓ hiÖn tÝnh kÕ thõa vμ ph¸t triÓn râ rÖt, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn 2 nh©n tè quan träng ®· ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn c¸ch ph©n lo¹i cña 2 «ng, ®ã lμ:
- Sù h×nh thμnh c¸c tËp ®oμn doanh nghiÖp dÉn ®Õn viÖc ph¶i ®æi míi vÊn ®Ò tæ chøc, ®Æc biÖt lμ viÖc tuyÓn dông c¸c nh©n viªn qu¶n trÞ cã häc vÊn vμo c¸c vÞ trÝ cao.
- Sù th©m nhËp cña giíi ng©n hμng vμo ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp víi tc ¸ch lμ c¸c qu¶n trÞ viªn cao cÊp.
ChÝnh v× thÕ, 2 «ng ®· chia nhá chøc n¨ng tæ chøc thμnh tæ chøc vμ nh©n sù, chøc n¨ng kiÓm tra thμnh b¸o c¸o vμ ng©n s¸ch.
- ý nghÜa cña viÖc ph©n chia c¸c chøc n¨ng qu¶n trÞ:

24. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
24
+ Lμ c¬ së ®Ó h×nh thμnh c¸c kü n¨ng qu¶n trÞ vμ ®μo t¹o nghÒ qu¶n trÞ.
+ Lμ c¬ së ®Ó h×nh thμnh hÖ chØ huy trùc tuyÕn vμ hÖ qu¶n lý chøc n¨ng.
2.2.3. Néi dung c¬ b¶n cña c¸c chøc n¨ng qu¶n trÞ
- Ho¹ch ®Þnh: Lμ chøc n¨ng ®Çu tiªn trong tiÕn tr×nh qu¶n trÞ, bao gåm: x¸c ®Þnh môc tiªu, x©y dùng chiÕn lîc tæng thÓ, thiÕt lËp mét hÖ thèng c¸c kÕ ho¹ch ®Ó phèi hîp c¸c ho¹t ®éng.
- Tæ chøc: Bao gåm viÖc x¸c ®Þnh c¸c viÖc ph¶i lμm, ai sÏ ph¶i lμm c¸c viÖc ®ã, phèi hîp c¸c c«ng viÖc l¹i víi nhau nhthÕ nμo, bé phËn nμo cÇn ph¶i ®îc thμnh lËp, quan hÖ ph©n c«ng vμ tr¸ch nhiÖm gi÷a c¸c bé phËn ®ã vμ hÖ thèng quyÒn hμnh trong tæ chøc.
- ChØ huy: C«ng viÖc trong tæ chøc cÇn ph¶i cã ngêi thùc hiÖn. ViÖc thiÕt lËp quyÒn hμnh vμ sö dông quyÒn hμnh ®Ó giao viÖc cho nh©n viªn, ra néi quy, quy chÕ lμm viÖc, uû quyÒn cho thuéc cÊp, ®éng viªn nh©n viªn …. lμ chøc n¨ng thø 3 cña c¸c nhμ qu¶n trÞ.
- Phèi hîp: Chøc n¨ng nμy bao gåm: phèi h¬p theo chiÒu däc (phèi hîp gi÷a c¸c cÊp qu¶n trÞ) vμ phèi hîp theo chiÒu ngang (phèi hîp gi÷a c¸c chøc n¨ng vμ lÜnh vùc qu¶n trÞ).
- KiÓm tra: C«ng t¸c kiÓm tra bao gåm viÖc x¸c ®Þnh th«ng tin vÒ thμnh qu¶ thùc tÕ, so s¸nh víi thμnh qu¶ kú väng, tiÕn hμnh c¸c biÖn ph¸p söa ch÷a nÕu cã sai lÖch nh»m ®¶m b¶o tæ chøc ®ang ®i ®óng híng.
2.3. LÜnh vùc qu¶n trÞ
2.3.1. Kh¸i niÖm vÒ lÜnh vùc qu¶n trÞ
LÜnh vùc qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp ®îc hiÓu nhc ¸c ho¹t ®éng qu¶n trÞ khi ®îc s¾p xÕp trong mét bé phËn nμo ®ã. ë c¸c bé phËn nμy cã ngêi chØ huy vμ liªn quan ®Õn viÖc ra quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ.
LÜnh vùc qu¶n trÞ lμ c¸c ho¹t ®éng qu¶n trÞ ®îc thiÕt lËp trong c¸c bé phËn cã tÝnh chÊt tæ chøc (nhphßng, ban) vμ ®îc ph©n cÊp, ph©n quyÒn trong viÖc ra quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ.
NÕu nhc ¸c chøc n¨ng qu¶n trÞ lμ c¸c ho¹t ®éng trong mét qu¸ tr×nh qu¶n trÞ, th× c¸c lÜnh vùc qu¶n trÞ lμ c¸c tæ chøc ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cô thÓ. C¸c chøc n¨ng qu¶n trÞ ®îc x¸c ®Þnh mang tÝnh chÊt

25. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
25
nguyªn lý trong khi c¸c lÜnh vùc qu¶n trÞ ®îc g¾n chÆt víi c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh cô thÓ cña tõng doanh nghiÖp.
2.3.2. Ph©n lo¹i c¸c lÜnh vùc qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, cã thÓ ph©n ra thμnh 8 lÜnh vùc qu¶n trÞ nhsau:
- LÜnh vùc vËt tgåm c¸c nhiÖm vô: Ph¸t hiÖn c¸c nhu cÇu vËt t, tÝnh to¸n vËt ttån kho, mua s¾m vËt t, nhËp kho vμ b¶o qu¶n vμ cÊp ph¸t vËt t.
- LÜnh vùc s¶n xuÊt gåm toμn bé c¸c ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt c«ng nghiÖp trªn c¬ së phèi hîp c¸c yÕu tè lao ®éng, tliÖu lao ®éng vμ ®èi tîng lao ®éng ®· cã ®Ó chÕ biÕn thμnh s¶n phÈm hμng ho¸ hoÆc thùc hiÖn c¸c dÞch vô. Nã bao gåm c¸c lÜnh vùc: Ho¹ch ®Þnh ch ¬ng tr×nh, x©y dùng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh chÕ biÕn, kiÓm tra chÊt lîng, gi÷ g×n b¶n quyÒn, bÝ quyÕt, kiÓu d¸ng…vμ ph¸t huy s¸ng chÕ cña mäi thμnh viªn.
- LÜnh vùc marketing gåm c¸c nhiÖm vô: Thu thËp c¸c th«ng tin vÒ thÞ trêng; ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch s¶n phÈm, chÝnh s¸ch gi¸ c¶, chÝnh s¸ch ph©n phèi, chÝnh s¸ch hç trî tiªu thô.
- LÜnh vùc nh©n sù gåm c¸c nhiÖm vô: LËp kÕ ho¹ch nh©n sù, tuyÓn dông nh©n sù, bè trÝ nh©n sù, ®¸nh gi¸ nh©n sù, ph¸t triÓn nh©n viªn vμ thï lao. Qu¶n lý nh©n sù th«ng qua hå x¬ d÷ liÖu nh©n sù, qua thèng kª ho¹t ®éng cña nh©n viªn vμ hç trî ®êi sèng.
- LÜnh vùc tμi chÝnh vμ kÕ to¸n:
+ LÜnh vùc tμi chÝnh gåm c¸c nhiÖm vô: T¹o vèn, sö dông vèn vμ qu¶n lý vèn (chñ yÕu lμ qu¶n lý sù lu th«ng, thanh to¸n vμ c¸c quan hÖ tÝn dông).
+ LÜnh vùc kÕ to¸n gåm c¸c nhiÖm vô: KÕ to¸n sæ s¸ch, tÝnh to¸n chi phÝ - kÕt qu¶, x©y dùng c¸c b¶ng c©n ®èi, tÝnh to¸n lç l·i…
- LÜnh vùc nghiªn cøu vμ ph¸t triÓn gåm cã c¸c nhiÖm vô: Thùc hiÖn c¸c nghiªn cøu c¬ b¶n, nghiªn cøu øng dông, ®a c¸c tiÕn bé khoa häc vμ ¸p dông, thÈm ®Þnh hiÖu qu¶ cña c¸c tiÕn bé kü thuËt ®îc ¸p dông.
- LÜnh vùc tæ chøc vμ th«ng tin:
+ LÜnh vùc tæ chøc gåm c¸c nhiÖm vô: Tæ chøc c¸c dù ¸n, ph¸t triÓn vμ c¶i tiÕn bé m¸y tæ chøc cho doanh nghiÖp, tæ chøc tiÕn tr×nh ho¹t ®éng toμn bé doanh nghiÖp.

26. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
26
+ LÜnh vùc th«ng tin gåm c¸c nhiÖm vô: X©y dùng kÕ ho¹ch vÒ c¸c th«ng tin liªn quan cho doanh nghiÖp, chän läc vμ sö lý th«ng tin, kiÓm tra vμ gi¸m s¸t th«ng tin.
- LÜnh vùc hμnh chÝnh ph¸p chÕ vμ c¸c dÞch vô chung gåm cã c¸c nhiÖm vô: Thùc hiÖn c¸c mèi quan hÖ ph¸p lý trong vμ ngoμi doanh nghiÖp, tæ chøc c¸c ho¹t ®éng quÇn chóng trong doanh nghiÖp, c¸c ho¹t ®éng hμnh chÝnh vμ phóc lîi doanh nghiÖp.

27. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
27
Ch ¬ng 3
Ho¹ch ®Þnh ch ¬ng tr×nh
qu¶n trÞ doanh nghiÖp
* Môc tiªu: N¾m ®îc mèi quan hÖ gi÷a c¸c ho¹t ®éng qu¶n trÞ vμ néi dung, quy tr×nh ho¹ch ®Þnh mét ch ¬ng tr×nh qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp.
3.1. Ho¹ch ®Þnh môc tiªu cña doanh nghiÖp
3.1.1. Kh¸i niÖm, vai trß vμ néi dung cña ho¹ch ®Þnh môc tiªu
Kh¸i niÖm:
- Ho¹ch ®Þnh lμ qu¸ tr×nh chuÈn bÞ ®èi phã víi nh÷ng sù thay ®æi vμ tÝnh kh«ng ch¾c ch¾n b»ng viÖc dù tÝnh nh÷ng c¸ch thøc hμnh ®éng trong t ¬ng lai.
- Môc tiªu lμ kÕt qu¶ cña c¸c quyÕt ®Þnh, nã lμ sù diÔn t¶ mét t×nh tr¹ng mong muèn trong t ¬ng lai cña doanh nghiÖp.
- Môc tiªu lμ sù cam kÕt cô thÓ ®èi víi sù thùc hiÖn c«ng viÖc tíi mét kÕt qu¶ cã thÓ ®o lêng ®îc trong mét kho¶ng thêi gian ®· x¸c ®Þnh.
Vai trß cña môc tiªu:
- Lμ kim chØ nam ®Þnh híng cho mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong mét hÖ thèng thèng nhÊt.
- Lμ c¨n cø ®Ó khai th¸c, sö dông tèi ®a c¸c nguån lùc.
- Lμ chuÈn mùc ®Ó ®o lêng, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp vμ cña tõng bé phËn.
- Thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt gi÷a c¸c bé phËn, c¸c c¸ nh©n trong doanh nghiÖp.
- T¹o ®éng lùc thóc ®Èy ngêi lao ®éng lμm viÖc.
Néi dung cña ho¹ch ®Þnh môc tiªu:
+ X¸c ®Þnh môc tiªu
+ Ph©n tÝch môc tiªu
+ Ho¹ch ®Þnh môc tiªu

28. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
28
3.1.2. X¸c ®Þnh hÖ thèng môc tiªu cña doanh nghiÖp
Cã nhiÒu c¸ch x¸c ®Þnh hÖ thèng môc tiªu cña doanh nghiÖp tuú thuéc vμo c¸ch tiÕp cËn môc tiªu.
- Theo c¸ch tiÕp cËn cã tÝnh chÊt thø bËc
+ Môc tiªu bao trïm (mang tÝnh chiÕn lîc): §îc ho¹ch ®Þnh bëi qu¶n trÞ viªn cÊp cao, lμ môc tiªu mang tÝnh ®Þnh híng, tæng thÓ.
+ Môc tiªu trung gian (manh tÝnh chiÕn thuËt): §îc ho¹ch ®Þnh bëi qu¶n trÞ viªn cÊp trung gian. Nã lμ bé phËn cÊu thμnh cña môc tiªu bao trïm vμ ®îc cô thÓ ho¸ ë tõng lÜnh vùc, trong kho¶ng thêi gian ng¾n h¬n, mang tÝnh thÝch øng, øng xö cña doanh nghiÖp.
+ Môc tiªu ®iÒu kiÖn (mang tÝnh t¸c nghiÖp): Lμ nh÷ng môc tiªu rÊt cô thÓ ë tõng lÜnh vùc, tõng chøc n¨ng ®Ó tõ ®ã thùc hiÖn c¸c môc tiªu trung gian, môc tiªu bao trïm.
- Theo c¸ch tiÕp cËn víi thêi gian
+ Môc tiªu dμi h¹n (tõ 3 n¨m trë lªn)
+ Môc tiªu trung h¹n (tõ 1-3 n¨m)
+ Môc tiªu ng¾n h¹n (díi 1 n¨m)
- Theo c¸ch tiÕp cËn víi c¸c néi dung cña mét qu¸ tr×nh kinh doanh
+ Môc tiªu mang tÝnh chÊt tiÒn tÖ: liªn quan vμ ®o lêng ®îc b»ng tiÒn (t¨ng lîi nhuËn, doanh thu, h¹ chi phÝ, t¨ng kh¶ n¨ng chi tr¶, b¶o toμn vèn kinh doanh...).
+ Môc tiªu kh«ng mang tÝnh chÊt tiÒn tÖ (t¨ng tû träng thÞ phÇn, sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp, søc m¹nh vμ uy lùc cña cña doanh nghiÖp, sù ®éc lËp, phôc vô kh¸ch hμng, c¶i tiÕn chÊt lîng… ).
- Theo c¸ch tiÕp cËn vÒ c¸c lÜnh vùc cña doanh nghiÖp
+ Môc tiªu kinh tÕ (môc tiªu lîi nhuËn, môc tiªu ph¸t triÓn doanh nghiÖp, môc tiªu s¶n xuÊt khèi lîng hμng ho¸ vμ dÞch vô tèi ®a nh»m tho¶ m·n c¸c yªu cÇu cña x· héi).
+ Môc tiªu chÝnh trÞ.
+ Môc tiªu v¨n ho¸-x· héi.
+ Môc tiªu b¶o vÖ m«i trêng.

29. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
29
3.1.3. Ph©n tÝch hÖ thèng môc tiªu cña doanh nghiÖp
Khi ph©n tÝch hÖ thèng môc tiªu cña doanh nghiÖp, nhμ qu¶n trÞ cÇn nhËn thøc râ mèi t ¬ng quan trong quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a c¸c môc tiªu trong mét hÖ thèng. Cã 3 khuynh híng t¸c ®éng:
- Khuynh híng ®ång thuËn: ViÖc thùc hiÖn môc tiªu nμy ®ång nghÜa víi viÖc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu kh¸c. Do ®ã, doanh nghiÖp cÇn nç lùc khai th¸c lo¹i môc tiªu nμy.
- Khuynh híng ®èi nghÞch: ViÖc thùc hiÖn môc tiªu nμy cã thÓ lμm thÊt b¹i c¸c môc tiªu kh¸c.
- Khuynh híng ®éc lËp (v« can):ViÖc thùc hiÖn môc tiªu nμy kh«ng ¶nh hëng ®Õn viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kh¸c.
3.1.4. Ho¹ch ®Þnh môc tiªu
- Yªu cÇu khi ho¹ch ®Þnh môc tiªu:
+ CÇn ph©n tÝch mét c¸ch khoa häc c¸c nh©n tè t¸c ®éng, ®Æc biÖt lμ ph©n tÝch c¸c yÕu tè néi bé, m«i trêng ngμnh vμ c¸c m«i trêng quèc tÕ.
+ X¸c ®Þnh ®óng ®¾n c¸c môc tiªu bao trïm, môc tiªu trung gian vμ môc tiªu ®iÒu kiÖn.
+ X¸c ®Þnh sè lîng môc tiªu phï hîp víi tõng thêi kú kinh doanh, ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a c¸c môc tiªu.
+ X¸c ®Þnh ®óng ®¾n thø bËc môc tiªu vμ thêi h¹n thùc hiÖn môc tiªu.
+ CÇn cè g¾ng cô thÓ ho¸ c¸c môc tiªu ®Ó dÔ so s¸nh, ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn môc tiªu.
C¸c môc tiªu ®· chän
Néi dung c¸c
môc tiªu
C¸c tham sè
ph¶n ¸nh
Thêi h¹n
thùc hiÖn
TÝnh thø bËc
…
…
…
…
3.2. Dù th¶o chiÕn lîc doanh nghiÖp
ChiÕn lîc ®îc hiÓu lμ nh÷ng ®Þnh híng kinh doanh, nh÷ng ph ¬ng ph¸p hay sù lùa chän vμ c¸c kh¶ n¨ng ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh doanh ®Æt ra. §ã lμ mét sù chuÈn bÞ thÊu ®¸o vμ dμi h¹n cña qu¶n trÞ doanh nghiÖp cho nh÷ng vÊn ®Ò cã thÓ x¶y ra trong t ¬ng lai.

30. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
30
S¬ ®å 5.1. Quy tr×nh dù th¶o chiÕn lîc míi cña doanh nghiÖp
3.2.1. C¸c ®Þnh híng quan ®iÓm cña l·nh ®¹o vμ c¸c chuyªn gia
C¸c quan ®iÓm nμy cã thÓ dÉn tíi nh÷ng thay ®æi mang tÝnh c¨n b¶n cña doanh nghiÖp. Quan ®iÓm ®ã xoay quanh ®Þnh híng vÒ hiÖu qu¶ ®¹t ®îc, ®Þnh híng vÒ ph ¬ng thøc s¶n xuÊt (chuyªn m«n ho¸ hay ®a d¹ng
C¸c yªu cÇu ®Æt ra
Sù thay ®æi c¸c gi¸ trÞ
ChiÕn lîc hiÖn cã
Nh÷ng thay ®æi
dù ®o¸n
§Þnh híng quan ®iÓm
cña c¸c chuyªn gia
§Þnh híng quan ®iÓm
cña l·nh ®¹o
C¸c chiÕn lîc Portfolio
Nh÷ng ®Þnh híng chÝnh
C¸c chiÕn lîc lÜnh vùc
C¸c chiÕn lîc chÝnh
ChiÕn lîc míi
C¸c chÝnh s¸ch,
gi¶i ph¸p
Ph©n tÝch m«i trêng
kinh doanh (ph©n tÝch c¬ héi vμ rñi ro)
C«ng nghÖ míi
Sù b·o hoμ m«i trêng
Ph©n tÝch doanh nghiÖp (ph©n tÝch m¹nh vμ yÕu)

31. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
31
ho¸ s¶n phÈm), ®Þnh híng chiÕn lîc thÞ trêng (phßng thñ, tÊn c«ng, rót lui), c¸c triÕt lý trong x©y dùng v¨n ho¸ doanh nghiÖp.
3.2.2. C¸c ®Þnh híng chñ yÕu
C¸c ®Þnh híng chñ yÕu thêng tËp trung vμo 3 híng sau:
- §Þnh híng môc tiªu:
+ C¶i tiÕn tiªu chuÈn chÊt lîng th«ng qua c¸c ph¸t minh míi.
+ T¨ng thÞ phÇn th«ng qua viÖc h¹ gi¸ ®¸ng kÓ.
- C¸c chiÕn lîc øng xö mang tÝnh ®Þnh híng:
+ ChiÕn lîc tõ bá (rót lui khái mét thÞ trêng).
+ ChiÕn lîc thÝch øng (tiÕp cËn víi mét thÞ trêng).
+ ChiÕn lîc cè thñ (quyÕt t©m trô l¹i mét thÞ trêng).
+ ChiÕn lîc chiÕm lÜnh (trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp).
+ ChiÕn lîc liªn kÕt (liªn kÕt däc, ngang).
+ ChiÕn lîc tËp trung (hîp nhÊt thμnh c¸c h·ng, tËp ®oμn lín).
+ ChiÕn lîc quèc tÕ ho¸ (liªn minh chiÕn lîc víi h·ng níc ngoμi).
- C¸c ®Þnh híng chiÕn lîc vÒ c¬ cÊu:
+ Thμnh lËp c¬ së míi (xÝ nghiÖp hay chi nh¸nh…).
+ §æi míi h×nh thøc tæ chøc doanh nghiÖp (tõ c«ng ty TNHH sang c«ng ty cæ phÇn ...).
+ Th¨m dß c¸c vÞ thÕ míi (ë níc ngoμi…).
3.2.3. C¸c chiÕn lîc chñ yÕu
C¸c chiÕn lîc chñ yÕu cña doanh nghiÖp thêng ®îc ho¹ch ®Þnh theo 4 b×nh diÖn chÝnh cña qu¸ tr×nh kinh doanh, gåm:
- ChiÕn lîc kinh tÕ (chiÕn lîc ph¸t triÓn thÞ trêng, chiÕn lîc s¶n phÈm, chiÕn lîc marketing hçn hîp, chiÕn lîc mua s¾m, tuyÓn dông, chiÕn lîc quy m«, chiÕn lîc kh¸c biÖt ho¸ s¶n phÈm, chiÕn lîc “lμm tæ”... ).
+ ChiÕn lîc quy m«: Khi doanh nghiÖp t¨ng quy m« s¶n xuÊt, gi¸ thμnh trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm sÏ gi¶m, tõ ®ã t¹o kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ cho doanh nghiÖp.
+ ChiÕn lîc kh¸c biÖt ho¸ s¶n phÈm: §Ó gi¶m viÖc c¹nh tranh vÒ gi¸ b¸n víi c¸c ®èi thñ kh¸c, t¹o ®iÒu kiÖn trong viÖc ®Þnh gi¸ riªng cho s¶n

32. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
32
phÈm cña m×nh nh»m thu ®îc lîi nhuËn cao. Sù kh¸c biÖt ë ®©y cã thÓ lμ vÒ kiÓu d¸ng, nh·n hiÖu, chÊt lîng hoÆc lμ c¸c dÞch vô sau b¸n hμng ...
+ ChiÕn lîc “lμm tæ”: Chän mét ®o¹n thÞ trêng cã kh¶ n¨ng chiÕm lÜnh ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh.
- ChiÕn lîc tμi chÝnh: TËp trung vμo c¸c vÊn ®Ò lín nhkh ¶ n¨ng thanh to¸n, chiÕn lîc sö dông lîi nhuËn, chiÕn lîc khÊu hao, t¹o vèn vμ ®Çu t…
- ChiÕn lîc cã tÝnh chÊt kinh tÕ-x· héi (chiÕn lîc vÒ linh ho¹t chç lμm viÖc, chiÕn lîc tiÒn l ¬ng, chiÕn lîc khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng …).
- ChiÕn lîc lîc vÒ qu¶n trÞ (vÒ tæ chøc doanh nghiÖp, vÒ qu¶n trÞ con ngêi, vÒ c¬ cÊu doanh nghiÖp ... ).
3.2.5. C¸c chiÕn lîc lÜnh vùc
Lμ c¸c chiÕn lîc ®îc sö dông cho tõng lÜnh vùc kinh doanh cô thÓ cña doanh nghiÖp, bao gåm:
- ChiÕn lîc vÒ lÜnh vùc marketing gåm: chiÕn lîc gi÷ v÷ng thÞ trêng, ph¸t triÓn thÞ trêng, chiÕn lîc s¶n phÈm míi, chiÕn lîc tiªu thô…
- ChiÕn lîc nghiªn cøu vμ ph¸t triÓn ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò nhtiÕn bé kü thuËt, ph¸t triÓn s¸ng kiÕn, thu thËp ý tëng míi, luËt b¶o hé quyÒn ph¸t minh s¸ng chÕ hay t¨ng cêng tr¸ch nhiÖm ®èi víi s¶n phÈm.
- ChiÕn lîc vÒ s¶n xuÊt bao gåm: chiÕn lîc hoμn thiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, khai th¸c tiÒm n¨ng c«ng nh©n, chiÕn lîc t¨ng gi¶m n¨ng lùc s¶n xuÊt, ®iÒu khiÓn b»ng m¸y ®iÖn tö…
- ChiÕn lîc vÒ mua s¾m vËt tbao gåm: chiÕn lîc “ph©n tÝch ABC”, chiÕn lîc dù tr÷, cÊp ph¸t, liªn kÕt víi nhμ cung cÊp tæ chøc mua…
- ChiÕn lîc nh©n sù: ph¸t huy s¸ng kiÕn, linh ho¹t ho¸ tæ chøc lao ®éng, chiÕn lîc n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ chi phÝ nh©n c«ng, c¶i tiÕn thï lao lao ®éng …
- ChiÕn lîc tμi chÝnh: æn ®Þnh kh¶ n¨ng thanh to¸n, chiÕn lîc tù ®Çu ttõ lîi nhuËn, chiÕn lîc ®Çu tra ngoμi hîp lý, chiÕn lîc t¨ng vèn tù cã, lo¹i bá c¸c rñi ro tiÒn tÖ …

33. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
33
3.2.6. ChiÕn lîc Portfolio
Portfolio lμ mét kh¸i niÖm ®îc sö dông phæ biÕn trong c¸c nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Cã thÓ hiÓu nã lμ toμn bé sù nghiªn cøu, ph©n tÝch vμ quyÕt ®Þnh sö dông c¸c nguån lùc tμi chÝnh (tμi s¶n, tiÒn tÖ…) cho nh÷ng ho¹t ®éng kinh doanh cô thÓ (cho mét nhãm, lo¹i s¶n phÈm, mét th ¬ng vô nμo ®ã, hay mua mét giÊy cã gi¸…).
ChiÕn lîc Portfolio (hay cßn gäi lμ ma trËn ph©n tÝch sù ph©n bè s¶n phÈm) ®îc ®a ra bëi nhãm chuyªn gia Boston, Ma trËn nμy x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña c¸c s¶n phÈm cña mét c«ng ty theo c¸ch sau:
- Trôc hoμnh lμ thÞ phÇn cña c«ng ty so víi 3 nhμ c¹nh tranh lín nhÊt.
- Trôc tung lμ tû lÖ t¨ng thÞ phÇn hμng n¨m cho mçi lo¹i s¶n phÈm.
- Mçi s¶n phÈm ®îc tr×nh bμy b»ng mét vßng trßn mμ kÝch thíc cña nã tû lÖ víi doanh thu cña doanh nghiÖp vÒ lo¹i s¶n phÈm nμy.
Ma trËn nμy ®îc tr×nh bμy mét c¸ch ®¬n gi¶n nhh×nh díi ®©y:
Tû lÖ t¨ng trëng
20%
Ng«i sao ThÕ ®«i ng¶
10%
Con bß s÷a §iÓm chÕt
ThÞ phÇn t ¬ng ®èi
4 2 1 0,5 0,25
H×nh 4.1. Ma trËn ph©n bè s¶n phÈm
Mçi phÇn ma trËn cho phÐp m« t¶ c¸c tÝnh chÊt cña s¶n phÈm còng nhc ¸c ho¹t ®éng cã liªn quan tíi mét hoÆc nhiÒu s¶n phÈm:

34. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
34
Ph©n tÝch vÞ thÕ
ChiÕn lîc t ¬ng øng
- ThÕ ®«i ng¶: S¶n phÈm míi xuÊt hiÖn ë mét thÞ trêng ®ang ph¸t triÓn m¹nh, nhu cÇu thÞ trêng víi nã cha æn ®Þnh, lîi nhuËn cßn thÊp.
- §Çu ttμi chÝnh ®Ó ®a chóng trë thμnh s¶n phÈm ng«i sao trªn c¬ së ®¸nh gi¸ c¬ héi vμ nguån lùc.
- Ng«i sao: S¶n phÈm ®ang ph¸t triÓn víi tèc ®é cao ®Ó ®¹t tíi vÞ trÝ thèng trÞ trªn thÞ trêng.
- TiÕp tôc ®Çu t® Ó nã trë thμnh s¶n phÈm chiÕm lÜnh thÞ trêng.
- Con bß s÷a: S¶n phÈm cã vÞ trÝ thèng trÞ trªn thÞ trêng, cã tû lÖ t¨ng trëng chËm, thËm chÝ b¾t ®Çu cã biÓu hiÖn suy tho¸i, cã l·i rßng cao.
- Duy tr× vÞ thÕ nhê gi¸ c¶ tiªu thô thÊp
- §iÓm chÕt: S¶n phÈm cã thÞ phÇn rÊt nhá vμ ®ang suy gi¶m m¹nh.
- ChiÕn lîc tõ bá ®Çu t.
3.3. Ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch
Mét ch ¬ng tr×nh qu¶n trÞ sÏ kh«ng cã ý nghÜa nÕu kh«ng ®Ò cËp ®Õn viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch. Sau khi ®· x¸c ®Þnh ®îc hÖ thèng môc tiªu vμ chiÕn lîc kinh doanh, kÕ ho¹ch ®îc coi lμ con ®êng ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®Ò ra.
3.3.1. C¸c lo¹i kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp
Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i kÕ ho¹ch kh¸c nhau tuú theo c¸c c¸ch tiÕp cËn:
- Theo thêi h¹n:
+ KÕ ho¹ch dμi h¹n.
+ KÕ ho¹ch trung h¹n.
+ KÕ ho¹ch ng¾n h¹n.
- Theo ph ¬ng ph¸p kÕ ho¹ch:
+ KÕ ho¹ch “Cuèn chiÕu”, tøc lμ mçi n¨m doanh nghiÖp ®Òu x¸c ®Þnh kÕ ho¹ch cho mét thêi kú dμi.
+ KÕ ho¹ch “Kú ®o¹n”, tøc lμ x¸c ®Þnh kÕ ho¹ch cho mét thêi kú, sau ®ã míi x¸c ®Þnh kÕ ho¹ch cho kú sau.
+ KÕ ho¹ch “Hçn hîp”

35. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
35
- Theo møc ®é ho¹t ®éng:
+ KÕ ho¹ch chiÕn lîc: Lμ lo¹i kÕ ho¹ch ®îc ho¹ch ®Þnh cho mét thêi kú dμi (thêng lμ tõ 4 n¨m), do c¸c qu¶n trÞ gia l·nh ®¹o x©y dùng. Gi¸ trÞ cña kÕ ho¹ch chiÕn lîc thêng mang tÝnh tËp trung cao vμ rÊt uyÓn chuyÓn.
+ KÕ ho¹ch chiÕn thuËt: §îc ho¹ch ®Þnh chi mét thêi gian dμi tõ 1-4 n¨m, lμ kÕt qu¶ triÓn khai kÕ ho¹ch chiÕn lîc cña c¸c qu¶n trÞ gia l·nh ®¹o víi c¸c qu¶n trÞ gia ®iÒu hμnh. Gi¸ trÞ kÕ ho¹ch Ýt mang tÝnh tËp trung vμ Ýt uyÓn chuyÓn h¬n.
+ KÕ ho¹ch t¸c nghiÖp: §îc ho¹ch ®Þnh chi tiÕt cho thêi gian ng¾n (díi 1 n¨m), lμ kÕt qu¶ ho¹ch ®Þnh cña qu¶n trÞ gia ®iÒu hμnh víi c¸c qu¶n trÞ gia thùc hiÖn. Gi¸ trÞ kÕ ho¹ch kh«ng mang tÝnh tËp trung vμ thêng rÊt cøng nh¾c.
- Theo møc ®é chi tiÕt cña kÕ ho¹ch:
+ KÕ ho¹ch “th«”: §Ò cËp cã tÝnh chÊt ®Þnh híng.
+ KÕ ho¹ch “tinh”: Lμ lo¹i kÕ ho¹ch ®îc lËp chi tiÕt cho ®Õn tõng bé phËn nhá.
- Theo lÜnh vùc ho¹t ®éng:
+ KÕ ho¹ch tæng thÓ doanh nghiÖp
+ KÕ ho¹ch bé phËn: Lo¹i kÕ ho¹ch nμy g¾n liÒn víi tõng lÜnh vùc kinh doanh nhkÕ ho¹ch marketing, kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, kÕ ho¹ch vËt t, kÕ ho¹ch nh©n sù, kÕ ho¹ch tæ chøc, tμi chÝnh, ®Çu t…
3.3.2. Phèi hîp kÕ ho¹ch
Mét vÊn ®Ò ®Æt ra cho c¸c nhμ qu¶n trÞ lμ ph¶i phèi hîp c¸c lo¹i (bé phËn ) kÕ ho¹ch nhthÕ nμo? Vμ tõ ®©u?
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, th«ng thêng mäi bé phËn kÕ ho¹ch ®îc x©y dùng xuÊt ph¸t tõ kÕ ho¹ch marketing.

36. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
36
S¬ ®å 5.2. Phèi hîp kÕ ho¹ch b¾t ®Çu b»ng bé phËn Marketing
Còng cÇn lu ý r»ng, kÕ ho¹ch marketing kh«ng ph¶i lóc nμo còng lμ ®iÓm xuÊt ph¸t hîp lý cho c¸c bé phËn kÕ ho¹ch kh¸c. Ch¼ng h¹n trong trêng hîp kÕ ho¹ch tμi chÝnh kh«ng cho phÐp. ChÝnh v× vËy, mét c¸ch tiÕp cËn n÷a thêng ®îc xem xÐt lμ x©y dùng c¸c bé phËn kÕ ho¹ch b¾t ®Çu tõ nh÷ng bé phËn sung yÕu nhÊt trong doanh nghiÖp.
3.3.3. Cô thÓ ho¸ kÕ ho¹ch
Mét bøc tranh râ nÐt vÒ t×nh h×nh t ¬ng lai cña doanh nghiÖp chØ cã thÓ cã ®îc nÕu chóng ®îc cô thÓ ho¸ b»ng c¸c sè liÖu tÝnh to¸n. Cã thÓ th«ng qua c¸c sè liÖu c¬ b¶n sau:
- Sè liÖu vÒ ng©n s¸ch ë c¸c lÜnh vùc kÕ ho¹ch.
- B¶ng c©n ®èi kÕ ho¹ch (gi¸ trÞ vèn vμ tμi s¶n).
- B¶ng tÝnh l·i - lç (gi¸ trÞ thu nhËp vμ chi phÝ).
Râ rμng, c¸c chØ tiªu nªu ra b»ng sè liÖu sÏ lμ c¸i ®Ých ®Ó doanh nghiÖp v ¬n tíi, ®ång thêi cßn lμ c¬ së ®Ó kiÓm tra vμ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸
KH tiªu thô
KH s¶n xuÊt
KH nh©n sù
KH vËt tKH
®Çu tC
¸c kÕ ho¹ch tÝnh to¸n kÕt qu¶
C¸c kÕ ho¹ch ho¹t ®éng
C¸c kÕ ho¹ch thuéc vÒ tμi chÝnh
KH doanh thu
KH kÕt qu¶
KH chi phÝ
KH thu
KH tμi chÝnh
KH chi
Marketing

37. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
37
t×nh h×nh thùc hiÖn còng nhdù ®o¸n tiÕp theo. Mét trong c¸c kÕ ho¹ch quan träng cña doanh nghiÖp lμ kÕ ho¹ch lîi nhuËn (hay cßn gäi lμ kÕ ho¹ch kÕt qu¶ kinh doanh). ë c¸c níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn, kÕ ho¹ch nμy thêng ®îc x¸c ®Þnh b»ng ph ¬ng ph¸p “trõ lïi” tõ doanh thu.
VÝ dô: KÕ ho¹ch lîi nhuËn tõ doanh thu ®îc lËp nhsau:
Thêi kú
Néi dung
KH n¨m tríc
Thùc hiÖn
N¨m KH1
N¨m KH2
N¨m KH 3
TiÒn
%
TiÒn
%
TiÒn
%
TiÒn
%
TiÒn
%
Doanh thu
- C¸c kho¶n gi¶m trõ
= Doanh thu thuÇn
- Gi¸ vèn hμng b¸n
= L·i gép
- Chi phÝ cè ®Þnh
- Chi phÝ vèn (khÊu hao, l·i suÊt vay)
- Chi phÝ b¸n hμng
- Chi phÝ qu¶ng c¸o
- Chi phÝ tvÊn kh¸ch hμng
= Lîi nhuËn tríc thuÕ
- ThuÕ thu nhËp DN
= Lîi nhuËn rßng
3.4. Mét sè ph ¬ng ph¸p vμ c«ng cô sö dông trong ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch
3.4.1. Ph ¬ng ph¸p kÕ ho¹ch tõ viÖc ph©n tÝch c¸c nh©n tè t¸c ®éng
§©y lμ mét ph ¬ng ph¸p ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch cã tÝnh chÊt truyÒn thèng vμ vÉn ®îc sö dông réng r·i. Ph ¬ng ph¸p nμy ®ßi hái c¸c nhμ qu¶n trÞ ph¶i cã c¸ch xem xÐt, ph©n tÝch hÖ thèng vμ tæng thÓ nhiÒu vÊn ®Ò, biÕt ®Æt t×nh tr¹ng c¸c yÕu tè néi t¹i cña doanh nghiÖp trong bèi c¶nh kinh tÕ cña c¸c yÕu tè ngo¹i lai.

38. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
38
C¸c yÕu tè cÇn ph¶i xem xÐt gåm:
- C¸c yÕu tè kinh tÕ nh: tæng s¶n phÈm x· héi, møc cung tiÒn tÖ...
- Sù ph¸t triÓn cña d©n sè vμ nhãm løa tuæi ...
- C¸c yÕu tè chÝnh trÞ vμ ph¸p luËt nh: luËt c¹nh tranh, luËt m«i trêng ...
3.4.2. Ph ¬ng ph¸p lîi thÕ vît tréi
Ph ¬ng ph¸p nμy gîi më cho c¸c nhμ qu¶n trÞ khi lËp kÕ ho¹ch ph¶i xem xÐt, khai th¸c c¸c lîi thÕ vît tréi ®Ó mang l¹i hiÖu qu¶ cho doanh nghiÖp. ë ®©y, lîi thÕ vît tréi trong liªn doanh liªn kÕt lμ ®¸ng chó ý nhÊt. Th«ng thêng, khi ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch ph¶i xem xÐt viÖc t×m kiÕm c¸c ®èi t¸c trªn thÞ trêng vÒ mäi ph ¬ng diÖn ®Ó ph¸t huy c¸c lîi thÕ vît tréi trªn c¸c mÆt sau:
- Lîi thÕ vît tréi trªn lÜnh vùc tiªu thô trong viÖc khai th¸c c¸c kªnh tiªu thô cïng víi c¸c ®èi t¸c kh¸c.
- Lîi thÕ vît tréi trong s¶n xuÊt thÓ hiÖn trong viÖc t¨ng cêng liªn doanh liªn kÕt ®Ó ph¸t huy chuyªn m«n ho¸.
- Lîi thÕ vît tréi trong viÖc hîp t¸c nghiªn cøu.
- Lîi thÕ vît tréi nhê n¨ng lùc vμ tr×nh ®é cña c¸c qu¶n trÞ gia trong viÖc gi¶i quyÕt tõng vÊn ®Ò ph¸t sinh cô thÓ.
3.4.3. Phương pháp định lượng trong hoạch định kế hoạch
 Phương pháp bình quân di động
Trong trêng hîp khi nhu cÇu cã sù biÕn ®éng, trong ®ã thêi gian gÇn nhÊt cã ¶nh hëng nhiÒu nhÊt ®Õn kÕt qu¶ dù b¸o, thêi gian cμng xa th× ¶nh hëng cμng nhá ta dïng ph ¬ng ph¸p b×nh qu©n di ®éng sÏ thÝch hîp cho viÖc ho¹ch ®Þnh.
Ph ¬ng phíng b×nh qu©n di ®éng, dïng kÕt qu¶ trªn c¬ së thay ®æi liªn tôc kho¶ng thêi gian tríc ®©y cho viÖc dù b¸o giai ®o¹n tiÕp theo.
VÝ dô: Cho sè liÖu vÒ lîng tiªu thô ®iÖn tho¹i thùc tÕ 7 th¸ng ®Çu n¨m 3013. H·y dù b¸o nhu cÇu c¸c th¸ng (4-8) cña n¨m 2014 vÒ lîng ®iÖn tho¹i b¸n ra.

39. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
39
 Ph
¬ng ph¸p b×nh qu©n di ®éng cã träng sè
§©y lμ mét ph
¬ng ph¸p b×nh qu©n nhng
cã tÝnh ®Õn ¶nh hëng
cña
tõng giai ®o¹n kh¸c nhau ®Õn nhu cÇu th«ng qua viÖc sö dông c¸c träng sè.
C¸c träng sè thÓ hiÖn møc ®é t¸c ®éng cña tõng thêi ®iÓm, tõng nh©n tè tíi
kÕ ho¹ch dù b¸o.
VÝ dô: XÐt vÝ dô víi c¸c träng sè lÇn lît
lμ:
1 = 0,5 ; 2 = 0,3; 3 = 0,2. H·y dïng ph
¬ng ph¸p dù b¸o trung b×nh ®éng
víi c¸c träng sè trªn ®Ó dù b¸o møc b¸n hμng cña doanh nghiÖp (tõ th¸ng 4
®Õn th¸ng 7).
 Ph
¬ng ph¸p ho¹ch ®Þnh theo xu híng
PhÐp ho¹ch ®Þnh theo xu híng
gióp c«ng ty dù b¸o nhu cÇu trong
t
¬ng lai dùa trªn mét tËp hîp c¸c d÷ liÖu cã xu híng
trong qu¸ khø. Kü
thuËt nμy t×m c¸ch vÏ mét ®êng
th¼ng sao cho phï hîp víi c¸c sè liÖu ®·
qua råi dùa vμo ®ã dù b¸o nhu cÇu cña giai ®o¹n tiÕp theo. Cã thÓ dïng nhiÒu
ph
¬ng tr×nh ®Ó diÔn t¶ xu híng
(hμm bËc 1, hμm bËc 2, hoÆc hμm sè mò)
nhng
®Ó ®¬n gi¶n c«ng ty cã thÓ sö dông ®êng
tuyÕn tÝnh ¸p dông ph
¬ng
ph¸p b×nh qu©n tèi thiÓu, v¹ch mét ®êng
th¼ng ®i qua c¸c sè liÖu cã s½n sao
cho tæng b×nh ph
¬ng c¸c kho¶ng c¸ch tõ sè liÖu ®ã ®Õn ®êng
võa v¹ch ra
theo híng
trôc y lμ nhá nhÊt.
Ph
¬ng tr×nh ®êng
th¼ng cã d¹ng:
Y = at + b
Trong ®ã:
Y: Nhu cÇu tÝnh theo giai ®o¹n t.
Th¸ng 1 2 3 4 5 6 7
Nhu cÇu thùc tÕ 9500 7500 6800 7542 8120 7740 7350
Th¸ng 1 2 3 4 5 6
Nhu cÇu thùc tÕ 900 1100 1300 1050 950 1250

40. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
40
t: Giai ®o¹n thø t tÝnh theo mét n¨m nμo ®ã.
n: Sè ®iÓm c¸c sè liÖu quan s¸t ®îc.
Trong ®ã:
VÝ dô: Sè liÖu thèng kª cho biÕt sè m¸y ®iÖn tho¹i c«ng ty b¸n ®îc
trong
giai ®o¹n tõ 1996-2000. Ta dù b¸o nhu cÇu cho n¨m 2001.
Lùa chän ®óng m« h×nh dù b¸o ®Þnh lîng
kÕt hîp víi ®¸nh gi¸ l¹i
b»ng ph
¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh (ph
¬ng ph¸p chuyªn gia, ph
¬ng ph¸p lÊy ý
kiÕn lùc lîng
b¸n hμng) sÏ gióp cho c¸c con sè dù b¸o cña c«ng ty s¸t víi
t×nh h×nh thùc tÕ, h¹n chÕ tèi ®a c¸c rñi ro trong kinh doanh.
3.4.4. Hoạch định nhu cầu nguyên vật liệu (MRP)
Hoạch định nhu cầu vật tư là một nội dung rất trọng trong quá trình
sản xuất của các doanh nghiệp. Bản chất của hoạch đinh nhu cầu nguyên vật
liệu là việc đi từ lịch trình sản phẩm cuối cùng sau đó chuyển đổi thành nhu
cầu về các bộ phận chi tiết và nguyên vật liệu cần thiết trong những giai
đoạn khác nhau. Tức là căn cứ vào sản phẩm cuối cùng xác định nhu cầu về
các chi tiết, các bộ phận ở cấp thấp hơn tuỳ theo cấu trúc của sản phẩm.
Hiện nay, sự phát triển và ứng dụng rộng rãi phương pháp hoạch định nhu
cầu các nguồn lực mang lại nhiều lợi ích to lớn cho các doanh nghiệp, giúp xây
dựng hệ thống kế hoạch chi tiết về các loại nguyên vật liệu với thời gian biểu cụ
thể để cung ứng đủ về số lượng và đúng về thời gian. Hệ thống này thường xuyên
cập nhật những dự liệu phản ảnh kịp thời tình hình sản xuất của doanh nghiệp và
  
  


 2 2
. . .
n t t
n t y t y
a
  
   


 2 2
2 . . .
n t t
t y t t y
b
Th¸ng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Nhu cÇu thùc tÕ 18 20 22 23 26 27 29 31 33 34 36 37

41. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
41
mọi biến động trên thị trường. Nó là một nội dung cơ bản, có tầm quan trọng đặc biệt đối với công tác quản trị tác nghiệp trong các doanh nghiệp và tổ chức.
Hoạch định nhu cầu nguyên vật liệu chính là việc rả lời các câu hỏi:
- Doanh nghiệp cần những loại nguyên vật liệu gì ở từng cấp sản phẩm?
- Doanh nghiệp cần bao nhiêu?
- Khi nào cần và trong khoảng thời gian nào?
Như đã đề cập ở trên, hoạch định nhu cầu nguyên vật liệu mang lại rất nhiều lợi ích cho doanh nghiệp. Cụ thể là, sẽ giảm được lượng dự trữ trong quá trình sản xuất sản phẩm đồng thời vẫn đảm bảo và đáp ứng đầy đủ nhu cầu vật tư của các bộ phận, chi tiết tại mọi thời điểm.
Hoạch định nhu cầu nguyên vật liệu có thể được thực hiện theo hai cách khác nhau: hoạch định theo phương pháp lập bảng và hoạch định theo phương pháp ma trận. Tuy nhiên, trên thực tế hoạch định nhu cầu nguyên vật liệu là một công việc hết sức phức tạp, chúng ta chỉ có thể tính toán thủ công được với những sản phẩm có lượng vật tư và số cấp vật tư ít. Khi một sản phẩm được cấu tạo bởi nhiều cấp bộ phận, vật tư khác nhau thì việc tính toàn cần phải được hỗ trợ bởi các phần mềm của máy tính.
Cấp 0
Cấp 1
Cấp2
Cấp 3
Sơ đồ cấu trúc sản phẩm
X
A(2)
B(1)
C(4)
D(3)
E(2)
F(2)
G(4)
H(5)

42. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
42
Sơ đồ cho thấy:
X là sản phẩm cuối cùng
X được cấu tạo bởi 2 cụm A và 1 cụm B
Cụm A được cấu tạo bởi 4 bộ phận C và 3 bộ phận D
Cụm B được cấu tạo bởi 2 bộ phận E và 2 bộ phận F
Bộ phận D được cấu tạo bởi 4 chi tiết G và 5 chi tiết H
Hoạch định nhu cầu nguyên vật liệu theo phương pháp lập bảng đã được giới thiệu khá đầy đủ và chi tiết trong môn học quản trị sản xuất. Trong nội dung môn học này chúng ta tìm hiểu để biết thêm về hoạch định nhu cầu nguyên vật liệu theo phương pháp ma trận và nguyên lý của nó.
Để hiểu rõ phương pháp ma trận và nguyên lý của nó trong hoạch định nhu cầu nguyên vật liệu chúng ta sẽ tìm hiểu qua ví dụ sau:
Có 1 đơn đặt hàng cho 3 loại sản phẩm như sau:
Tháng 8: 5P1, 4P2, 3P3
Tháng 9: 5P1, 3P3
Tháng 10: 3P1, 2P2, 1P3
Mỗi sản phẩm được cấu tạo bởi các cụm E1 và E2
P1 = 2E1 + 1E2
P2 = 1E1 + 2E2
P3 = 1E2
Mỗi cụm được cấu tạo bởi các bộ phận SE1 và SE2
E1 = 1SE1 + 2SE2
E2 = 3SE1 + 1SE1
Nhu cầu vật tư để sản xuất các cụm và các bộ phận như sau:
 Ðối với bộ phận:
SE1 = 1V1 + 1V2 + 2V4
SE2 = 2V2 + 1V3 + 3V4
 Ðối với các cụm:
E1 = 1V1 + 2V2 + 3V5
E2 = 1V1 + 2V4 + 2V5
Biết rằng dự trữ ban đầu gồm:
Sản phẩm: P1 = 2; P2 = 1; P3 = 3
Vật tư: V1 = 15; V2 = 10
Giá vật tư: V1 = 20; V2 = 5; V3 = 7; V4 = 10; V5 = 6
Chu kỳ sản xuất các cụm, các bộ phận là 1 tháng. Vật tư được mua trước khi tiến hành sản xuất là 1 tháng.
Yêu cầu:

43. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
43
1. Lập kế hoạch chi tiết sản xuất các cụm, các bộ phận.
2. Lập kế hoạch mua sắm các loại vật tư và kinh phí mua sắm các loại vật tư này.
3.5 Quyết định quản trị
3.5.1 Quyết định quản trị và vai trò của quyết định trong doanh nghiệp
a. Khái niệm quyết định quản trị
Quyết định là sản phẩm quan trọng nhất và là khâu chủ yếu của quá trình quản trị trong doanh nghiệp, nó quyết định tính chất đúng sai toàn bộ hoạt động của một doanh nghiệp.
Quyết định quản trị là sản phẩm sáng tạo của nhà quản trị nhằm định ra chương trình và tính chất hoạt động của doanh nghiệp để giải quyết một vấn đề đã chín muồi trên cơ sở hiểu biết các quy luật vận động khách quan của hệ thống bị quản trị và việc phân tích các thông tin về hiện trạng của doanh nghiệp.
b. Vai trò của quyết định trong doanh nghiệp
- Quyết định quản trị thực hiện vai trò định hướng các hoạt động của doanh nghiệp khi nó quy định hướng vận động và phát triển, khắc phục mâu thuẫn trên cơ sở nghiên cứu các lợi ích có tính đến những yêu cầu, đòi hỏi của quy luật khách quan.
- Hợp tác, phối hợp và ràng buộc các hoạt động của các bộ phận về không gian và thời gian.
- Áp đặt, cưỡng bức hoặc động viên khi quyết định mang tính pháp lệnh đối với hệ thống bị quản trị.
- Đảm bảo các điều kiện cần thiết cho hoạt động của doanh nghiệp khi quyết định xác định các nguồn lực vật chất và phân bổ nguồn lực cần thiết cho việc thực hiện mục tiêu của doanh nghiệp.
3.5.2 Phương pháp ra quyết định
a. Phương pháp cây quyết định
Cây quyết định gồm 2 nút quan trọng, đó là nút tình huống và nút quyết định. Nút tình huống là điểm mà ở đó có nhiều khả năng xảy ra và ký hiệu là O. Nút quyết định là điểm mà ở đó nhiều phương án lựa chọn khác nhau, ký hiệu là hình chữ nhật.
Cây quyết định được biểu diễn như sau:

44. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
44
Sử dụng cây quyết định:
- Ở các nút tình huống cần ghi các giá trị mong muốn có khả năng xảy ra đối với từng tình huống, sau đó tính giá trị từng loại tình huống và tính giá trị toàn bộ từng phương án.
- Các nút quyết định được tính toán căn cứ vào giá trị của các phương án hội tụ.
Trên cơ sở tính toán trên, lãnh đạo đưa ra quyết định cấp 1, cấp 2 và quyết định cuối cùng.
* Ví dụ 1:
Một doanh nghiệp dự kiến mở rộng quy mô hoạt động để đáp ứng nhu cầu khách hàng. Lợi nhuận dự kiến thu được phụ thuộc vào phương án được chọn và sự chấp nhận của khách hàng.
Số liệu dự báo của doanh nghiệp như sau:
Bảng: Lợi nhuận có khả năng đạt được (đvt: triệu đồng)
Phương án
Mức độ chấp nhận của khách hàng
Thấp
Trung bình
Cao
1.Sắp xếp lại dây chuyền
452
687
984
2. Cải tạo và nâng cấp
654
724
998
3. Đầu tư thiết bị mới
786
726
864
4. Xác suất xảy ra
0,3
0,45
0,25
Yêu cầu: hãy biểu diễn cây quyết định và xác định phương án lựa chọn.

45. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
45
Giải:
Xây dựng phương án lựa chọn:
Phương án được chọn là phương án có khả năng mang lại lợi nhuận lớn nhất:
- Phương án sắp xếp:
LN1 = 0,3 x 452 + 0,45 x 687 + 0,25 x 984 = 690,7
- Phương án cải tạo:
LN2 = 0,3 x 654 + 0,45 x 724 + 0,2 x 998 = 771,5
- Phương án đổi mới:
LN3 = 0,3 x 786 + 0,45 x 726 + 0,25 x 864 = 775,5
Vậy, phương án được chọn là phương án đổi mới máy móc thiết bị.
b. Phương pháp ra quyết định trong điều kiện có giới hạn
Quá trình ra quyết định của doanh nghiệp là việc lựa chọn từ nhiều phương án khác nhau, trong đó mỗi phương án được xem xét từ nhiều căn cứ và thông tin để nhằm đạt được các lợi ích về kinh tế. Thông thường, các doanh nghiệp phải đứng trước các lựa chọn:
- Có nên loại bỏ một bộ phận kinh doanh không
- Nên sản xuất hay mua về
- Nên bán nửa thành phẩm hay tiếp tục chế biến
DN
Sắp xếp
Cải tạo
Đổi mới
Thấp
0,3
452
TB
687
0,45
984
0,25
Cao
Thấp
654
0,3
TB
724
0,45
998
0,25
Cao
Thấp
0,3
786
TB
726
0,45
864
0,25
Cao

46. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
46
- Nên tham gia vào kinh doanh một sản phẩm mới hay lĩnh vực kinh doanh mới
Quyết định là sự lựa chọn từ các phương án. Đặc điểm của quyết định là gắn liền với các hành động trong tương lai và không thể làm cho có hiệu lực ngược trở lại. Các quyết định ngắn hạn thường dễ thay đổi so với quyết định dài hạn và mục tiêu của các quyết định ngắn hạn là nhằm thực hiện mục tiêu của quyết định dài hạn.
Dưới đây là các quyết định ngắn hạn thường gặp:
* Quyết định loại bỏ hoặc tiếp tục kinh doanh một đơn vị bộ phận thuộc doanh nghiệp: Đây là quyết định phức tạp nhất mà các nhà quản lý phải thực hiện vì đó là quyết định chịu tác động của nhiều nhân tố.
* Các quyết định trong điều kiện năng lực sản xuất có giới hạn:
Trong trường hợp chỉ có một điều kiện có giới hạn thì doanh nghiệp chỉ cần xác định lợi nhuận trên đơn vị sản phẩm và đặt nó trong mối quan hệ điều kiện năng lực có giới hạn đó. Mục tiêu của doanh nghiệp là tận dụng được hết năng lực có giới hạn để đạt được tổng số lợi nhuận cao nhất.
Ví dụ 2: Một doanh nghiệp chỉ có tối đa 20.000 giờ máy mỗi kỳ. Để sản xuất 1 sản phẩm A cần 3 giờ máy, 1 sản phẩm B cần 2 giờ máy. Giá bán là 500 USD/spA và 600USD/spB. Biến phí sản xuất là 200USD/spA và 360USD/spB. Nhu cầu tiêu thụ sản phẩm A và B đều như nhau và phải tận dụng hết công suất hoạt động mới đủ thỏa mãn nhu cầu. Vậy, trong điều kiện giới hạn về năng lực sản xuất, doanh nghiệp nên chọn sản phẩm nào để đạt hiệu quả cao nhất?
Giải:
- Nếu chỉ căn cứ vào mức lãi thô trên một đơn vị sản phẩm thì doanh nghiệp nên chọn sản phẩm A vì sản phẩm A có mức lãi thô đơn vị cao hơn (300USD/spA so với 240USD/spB).
- Nếu xem xét tổng mức lãi thô với điều kiện giờ máy có giới hạn thì việc lựa chọn như sau:

47. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
47
Chỉ tiêu
ĐVT
Sản phẩm A
Sản phẩm B
1. Giá bán
USD/sp
500
600
2. Chi phí biến đổi
USD/sp
200
360
3. Mức lãi thô
USD/sp
300
240
4. Định mức hao phí máy
h/sp
3
2
5. Tỷ lệ mức lãi thô
%
60
40
6. Mức lãi thô của 1 giờ
USD
100
120
7. Tổng mức lãi thô của 20.000 giờ
USD
2.000.000
2.400.000
Vậy, tổng mức lãi thô của sản phẩm B > tổng mức lãi thô của sản phẩm A nên quyết định chọn sản phẩm B.
Thông thường, doanh nghiệp hoạt động trong các điều kiện nguyên vật liệu có hạn, số giờ máy hạn chế, nhân lực hạn chế, vốn hạn chế, mức tiêu thụ hạn chế... Để đi đến quyết định kinh doanh, người ta thường dùng phương pháp phương trình tuyến tính. Phương pháp này thực hiện như sau:
- Bước 1: Xác định hàm mục tiêu và biểu diễn nó dưới dạng phương trình đại số. Hàm mục tiêu có thể biểu diễn mức lợi nhuận tối đa hoặc mức chi phí tối thiểu.
- Bước 2: Xác định các điều kiện giới hạn và biểu diễn chúng dưới dạng phương trình đại số.
- Bước 3: Xác định vùng sản xuất tối ưu trên đồ thị, vùng này được giới hạn bởi các đường biểu diễn của các phương trình điều kiện hạn chế và các trục tọa độ.
- Bước 4: Căn cứ trên vùng sản xuất tối ưu với phương trình hàm mục tiêu để xác định phương án sản xuất hiệu quả nhất.
Ví dụ 3: Một doanh nghiệp sản xuất hai loại sản phẩm X và Y. Mỗi kỳ kế hoạch chỉ sử dụng tối đa 36 đơn vị giờ máy và 24 đơn vị nguyên vật liệu. Số liệu về các sản phẩm này như sau:

48. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
48
Chỉ tiêu
X
Y
1. Lợi nhuận đơn vị
8
10
2. Định mức giờ máy/ sp
6
9
3. Định mức nguyên vật liệu/sp
6
3
Doanh nghiệp phải có cơ cấu sản phẩm sản xuất thế nào để đạt lợi nhuận cao nhất?
Giải: Vận dụng phương trình tuyến tính ta có:
Bước 1: Hàm mục tiêu ở đây là đạt mức lợi nhuận cao nhất. Gọi P là tổng lợi nhuận, ta có phương trình:
P = 8X + 10Y
Bước 2: Xác định các điều kiện hạn chế và biểu diễn dưới dạng các phương trình, ta có hệ bất phương trình:
6X + 9Y ≤ 36
6X + 3Y ≤ 24
X ≤ 6
Y ≤ 3
Bước 3: Xác định vùng sản xuất tối ưu trên đồ thị

49. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
49
Đồ thị: Vùng sản xuất tối ưu
Bước 4: Xác định phương trình sản xuất tối ưu
Vùng sản xuất tối ưu được xác định là hình ngũ giác ABCDE. Mọi điểm nằm trong vùng này đều thỏa mãn các điều kiện hạn chế nhưng lý thuyết quy hoạch tuyến tính chỉ ra rằng, điểm tối ưu là điểm nằm trên các góc của vùng sản xuất tối ưu. Để tìm cơ cấu sản xuất thỏa mãn Pmax, ta lần lượt thay thế giá trị của góc vào hàm mục tiêu:
Góc
Số sản phẩm sản xuất
P = 8X + 10Y → max
X
Y
8X
10Y
P
A
0
0
0
0
0
B
0
3
0
30
30
C
1,5
3
12
30
42
D
3
2
24
20
44
E
4
0
32
0
32
Vậy, góc D có Pmax nên cơ cấu sản xuất là 3 sản phâm X và 2 sản phẩm Y.
Y
X
8
4
4
6
3
A
B
C
D
E

50. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
50
3.5.3 Quá trình ra quyết định
Bước 1:Xác định nhu cầu ra quyết định
Bước 2: Chuẩn bị các căn cứ ra quyết định
Trước khi ra quyết định, nhà quản lý cần phải xác định các căn cứ, tiêu thức cần thiết cho việc ra quyết định. Các căn cứ tiêu chuẩn này có mức độ quan trọng khác nhau trong việc ra quyết định nên cần xác định mức độ ưu tiên của từng căn cứ hoặc tiêu thức của quyết định.
Bước 3: Dự kiến các phương án quyết định và lựa chọn quyết định hợp lý
Trong bước này hình thành các phương án quyết định sơ bộ trình bày dưới dạng kiến nghị. Cần xem xét kỹ lưỡng mọi phương án quyết định có khả năng lựa chọn, trước hết cần sử dụng kinh nghiệm đúc kết được khi giải quyết các vấn đề tương tự.
Một quyết định hợp lý thường hướng về thực hiện mục tiêu của doanh nghiệp. Điều quan trọng là người quyết định phải xác định được rõ mục tiêu và cố gắng đưa ra những quyết định đem lại kết quả tối ưu cho mục tiêu đó.
Bước 4: Ra quyết định chính thức
Sau khi lựa chọn, nhà quản trị trực tiếp ra quyết định chính thức và chịu trách nhiệm trực tiếp về quyết định đó.
Quyết định nên được triển khai thành mệnh lệnh hay chỉ thị để nó có hiệu lực của một văn bản hành chính trong tổ chức. Trong văn bản, quyết định không chỉ dự tính làm cái gì mà còn phải xác định rõ ai làm, làm ở đâu, khi nào làm và làm bằng cách nào, ai kiểm tra việc thực hiện quyết định, kiểm tra và đánh giá như thế nào. Tất cả những điều đó tạo thành tiền đề cần thiết cho việc tổ chức thực hiện quyết định.
Bước 5: Quyết định phải được truyền đạt đến người thực hiện và tổ chức thực hiện quyết định
Bước 6: Kiểm tra thực hiện quyết định và điều chỉnh quyết định

51. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
51
3.5.4 Các quyết định căn bản của doanh nghiệp
- Căn cứ vào tính chất của quyết định: quyết định chiến lược, quyết định chiến thuật và quyết định tác nghiệp.
- Căn cứ vào các phương pháp ra quyết định: quyết định trực giác và quyết định có lý giải.
- Căn cứ vào thời gian thực hiện quyết định: quyết định dài hạn, quyết định trung hạn, quyết định ngắn hạn.
- Căn cứ vào phạm vi áp dụng: quyết định chung, quyết định bộ phận, quyết định theo lĩnh vực.
- Căn cứ vào tính chất tác động của quyết định: quyết định trực tuyến, quyết định gián tiếp.
- Căn cứ vào lĩnh vực quản trị: quyết định về tổ chức, quyết định sản xuất, quyết định marketing...
3.6. Tổ chức thực hiện hoạch định chương trình quản trị doanh nghiệp
3.6.1 Diễn tả mức độ ảnh hưởng đến các lĩnh vực quản trị doanh nghiệp
Trong quá trình kinh doanh, ở từng lĩnh vực kinh doanh sẽ có những sự cố tác động nhất định. Việc liệt kê và dự tính các sự cố đó là bước đầu cần thiết để tổ chức thực hiện:
Các lĩnh vực quản trị
Các sự cố thường gặp
1. Lĩnh vực vật tư
Mua sắm vật tư
Bảo quản kho vật tư
Quản lý vật tư
Quyết định thời gian mua
Mất mát
Lỗi trong giao nhận
2. Lĩnh vực sản xuất
Các thời hạn thực hiện
Tận dụng công suất
Bảo đảm chất lượng
Gián đoạn do các sự cố
Sự số máy móc
Lỗi của nguyên vật liệu
3. Lĩnh vực marketing
Chuẩn bị cho sản xuất
Xây dựng giá cả
Thiếu các ý tưởng, phương án
Bị sức ép từ chi phí

52. §H Kinh tÕ vμ QTKD Th¸I Nguyªn Bμi gi¶ng Qu¶n trÞ doanh nghiÖp
52
Thực hiện tiêu thụ
Lỗi trong các dự đoán
4. Lĩnh vực nhân sự
Bố trí nhân công không đúng chỗ
Phát triển nhân viên
Thái độ của nhân viên
Hạn chế do đào tạo
Khó khăn trong đào tạo, đánh giá nhân viên
Thường không hài lòng
5. Tài chính kế toán
Tổ chức hoạt động tài chính
Kế toán
Xây dựng các bảng tổng kết
Có vấn đề ra quyết định
Lỗi trong sổ sách, chứng từ
Thiếu số liệu (thông tin)
6. Nghiên cứu và phát triển
Nghiên cứu cơ bản
Nghiên cứu mới
Thẩm định
Thiếu thông tin
Thiếu ý tưởng
Không chặt chẽ
7. Tổ chức và nhân sự
Tổ chức bộ máy
Tỏ chức điều hành
Tổ chức dự án
Xử lý các dữ liệu
Gặp vấn đề về quyền hạn
Quá nhiều sự vụ
Vấn đề về nhóm thực hiện
Thiếu thống nhất
8. Lĩnh vực hành chính, pháp lý
Nhận thức pháp lý
Tổ chức nghiệp vụ hành chính
Thường không đạt yêu cầu
Rườm rà, giấy tờ
Nhận biết sơ lược các sự cố trên từng lĩnh vực để có cách nhìn toàn diện cho việc quản trị là cần thiết, đặc biệt đối với cấp quản trị cao nhất. Ngoài ra, một số sự cố rất hay gặp trong lĩnh vực điều phối hoạt động giữa các lĩnh vực trong doanh nghiệp là vấn đề phân phối các nguồn lực.
3.6.2 Các giải pháp đối phó và điều chỉnh bằng các kỹ năng quản trị
a. Các kỹ năng cần có
Kỹ năng thông tin và kiểm tra
Kỹ năng kế hoạch và quyết định
Kỹ năng tổ chức