Download luận án tiến sĩ ngàn Hồ Chí Minh học với đề tài: Xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam về chính trị hiện nay theo tư tưởng nhân văn quân sự Hồ Chí Minh, cho các bạn làm luận án tham khảo Nhận viết luận văn đại học, thạc sĩ trọn gói, chất lượng, LH ZALO=>0909232620 Tham khảo dịch vụ, bảng giá tại: https://baocaothuctap.net

1. HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN VĂN NAM
XÂY DỰNG QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM
VỀ CHÍNH TRỊ HIỆN NAY THEO TƢ TƢỞNG
NHÂN VĂN QUÂN SỰ HỒ CHÍ MINH
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH: HỒ CHÍ MINH HỌC
Hà Nội, 2019

2. HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
NGYỄN VĂN NAM
XÂY DỰNG QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM
VỀ CHÍNH TRỊ HIỆN NAY THEO TƢ TƢỞNG
NHÂN VĂN QUÂN SỰ HỒ CHÍ MINH
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH: HỒ CHÍ MINH HỌC
Mã số: 62 31 02 04
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:
1. PGS.TS PHẠM HỒNG CHƢƠNG
2. PGS.TS KIM NGỌC ĐẠI
Hà Nội, năm 2019

3. LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng
tôi, các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, có
nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định.
TÁC GIẢ
Nguyễn Văn Nam

4. MỤC LỤC Trang
MỞ ĐẦU 1
Chƣơng 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 6
1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 6
1.2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐẠT ĐƢỢC VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LUẬN
ÁN CẦN TẬP TRUNG GIẢI QUYẾT 19
Chƣơng 2. LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN
VIỆT NAM VỀ CHÍNH TRỊ THEO TƢ TƢỞNG NHÂN VĂN QUÂN
SỰ HỒ CHÍ MINH 23
2.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM 23
2.2. NỘI DUNG TƢ TƢỞNG NHÂN VĂN QUÂN SỰ HỒ CHÍ MINH 36
2.3. Ý NGHĨA CỦA TƢ TƢỞNG NHÂN VĂN QUÂN SỰ HỒ CHÍ MINH
ĐỐI VỚI XÂY DỰNG QUÂN ĐỘI VỀ CHÍNH TRỊ 58
Chƣơng 3. THỰC TIỄN XÂY DỰNG QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT
NAM VỀ CHÍNH TRỊ THEO TƢ TƢỞNG NHÂN VĂN QUÂN SỰ HỒ
CHÍ MINH (2006-2018)
65
3.1. THỰC TRẠNG XÂY DỰNG QUÂN ĐỘI VỀ CHÍNH TRỊ TỪ GÓC
NHÌN TƢ TƢỞNG NHÂN VĂN QUÂN SỰ HỒ CHÍ MINH 65
3.2. NGUYÊN NHÂN CỦA THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT
RA HIỆN NAY 88
Chƣơng 4. YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP XÂY DỰNG QUÂN ĐỘI NHÂN
DÂN VIỆT NAM VỀ CHÍNH TRỊ HIỆN NAY THEO TƢ TƢỞNG NHÂN
VĂN QUÂN SỰ HỒ CHÍ MINH 99
4.1. NHỮNG NHÂN TỐ MỚI TÁC ĐỘNG VÀ YÊU CẦU XÂY DỰNG
QUÂN ĐỘI VỀ CHÍNH TRỊ HIỆN NAY THEO TƢ TƢỞNG NHÂN VĂN
QUÂN SỰ HỒ CHÍ MINH
99
4.2. GIẢI PHÁP CƠ BẢN XÂY DỰNG QUÂN ĐỘI VỀ CHÍNH TRỊ HIỆN
NAY THEO TƢ TƢỞNG NHÂN VĂN QUÂN SỰ HỒ CHÍ MINH 118
KẾT LUẬN 149
DANH MỤC CẤC BÀI TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ 151
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 152
PHỤ LỤC 163

5. DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
BVTQ : Bảo vệ Tổ quốc
BQP : Bộ Quốc phòng
CNXH : Chủ nghĩa xã hội
ĐLDT : Độc lập dân tộc
QUTƢ : Quân ủy trung ƣơng
QĐNDVN : Quân đội nhân dân Việt Nam
TTNV : Tƣ tƣởng nhân văn
TTNVQS : Tƣ tƣởng nhân văn quân sự
TTQS : Tƣ tƣởng quân sự
TCCT : Tổng cục Chính trị
XDQĐ : Xây dựng quân đội
XHCN : Xã hội chủ nghĩa

6. 1
MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài luận án
Chủ tịch Hồ Chí Minh là anh hùng giải phóng dân tộc, ngƣời cha thân yêu của
các lực lƣợng vũ trang nhân dân Việt Nam. Cùng với chủ nghĩa Mác-Lênin, tƣ
tƣởng Hồ Chí Minh là nền tảng tƣ tƣởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng,
của quân đội…, và TTNVQS Hồ Chí Minh là một bộ phận của nền tảng tƣ tƣởng
ấy. Nghiên cứu TTNVQS Hồ Chí Minh không những khẳng định sự đóng góp về
mặt thế giới quan và phƣơng pháp luận mác-xít đối với nền quân sự cách mạng
mang bản chất nhân văn mà còn góp phần khẳng định tính hiện thực của TTNVQS
Hồ Chí Minh đối với văn hoá quân sự Việt Nam.
Trong mối quan hệ với xây dựng QĐNDVN về chính trị, ý nghĩa, vai trò, của
TTNVQS Hồ Chí Minh đƣợc xem xét hƣớng tới mục tiêu xây dựng và củng cố sự
vững chắc mặt chính trị của quân đội. Theo đó, TTNVQS Hồ Chí Minh góp phần
củng cố, tăng cƣờng hệ tƣ tƣởng của quân đội theo định hƣớng lý tƣởng nhân văn
của Đảng, điều đó làm cho hoạt động chính trị, quân sự của quân đội ngày càng
tiệm cận với các giá trị văn hóa, nhân văn; tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ thể
quân đội tiếp thu và thấm nhuần hệ tƣ tƣởng của Đảng. TTNVQS Hồ Chí Minh bảo
đảm cho cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với quân đội đƣợc thực thi hiệu quả, Đảng
luôn giữ vững vai trò lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt đối với quân đội, đến
từng đơn vị, trên mọi lĩnh vực công tác, ở mọi nơi có hoạt động của quân đội và
quân nhân, quân đội tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và nhân dân.
TTNVQS Hồ Chí Minh là động lực tinh thần cho quân đội thực hiện thắng lợi chức
năng, nhiệm vụ đƣợc giao, nó cũng thúc đẩy các mặt hoạt động công tác đảng, công
tác chính trị trong quân đội và các hoạt động quân sự của quân đội theo hƣớng nhân
văn, tránh bị sơ cứng, đơn điệu, từ đó mang lại hiệu quả cao hơn trong xây dựng
QĐNDVN về chính trị. Nhận thức đầy đủ và vận dụng sáng tạo TTNVQS Hồ Chí
Minh là phát huy sức mạnh đặc biệt của văn hoá, nhân văn với tính chất đặc thù của
nó để không ngừng củng cố trận địa tƣ tƣởng của Đảng trong quân đội, góp phần
trực tiếp vào quá trình XDQĐ cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bƣớc hiện đại.

7. 2
Trong XDQĐ, Đảng ta luôn đặt lên hàng đầu vấn đề chính trị của quân đội và
thành tựu nổi bật nhất hơn tám thập kỷ qua cũng chính là XDQĐ vững mạnh về chính
trị - nền tảng và là nhân tố quyết định sức mạnh, sự trƣởng thành và chiến thắng của
quân đội. Nhờ vậy, quân đội ta thật sự là lực lƣợng chính trị, lực lƣợng chiến đấu tuyệt
đối trung thành, tin cậy của Đảng, của nhân dân, sẵn sàng chiến đấu, hi sinh bảo vệ
vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN, giữ vững môi trƣờng hòa bình để phát triển đất
nƣớc. Sự vững vàng về chính trị của quân đội còn thể hiện xuất sắc trên mặt trận tƣ
tƣởng lý luận, thƣờng xuyên tiên phong đấu tranh chống chiến lƣợc “Diễn biến hòa
bình”, âm mƣu “phi chính trị hóa quân đội” góp phần quan trọng làm thất bại các thủ
đoạn, phƣơng thức chống phá của các thế lực thù địch, bảo vệ nền tảng tƣ tƣởng của
Đảng, của quân đội. Mặt khác, quân đội còn hoàn thành tốt chức năng đội quân công
tác, cùng toàn dân xóa đói, giảm nghèo, phòng, chống thiên tai, cứu hộ, cứu nạn…
Tuy nhiên, XDQĐ về chính trị từ góc nhìn nhân văn còn bộc lộ nhiều hạn chế,
bất cập. Hiệu quả học tập và làm theo tƣ tƣởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh
chƣa cao, tính lan tỏa chƣa thật sâu rộng. Nhận thức TTNVQS Hồ Chí Minh của
các đối tƣợng chủ thể khác nhau, ở các đơn vị khác nhau trong quân đội chƣa thực
sự đồng đều và chƣa mang tính vững chắc. Tình cảm gắn bó, yêu thƣơng giữa cán
bộ với chiến sĩ ở một số đơn vị chƣa tốt; quan hệ đồng chí đồng đội có biểu hiện
thực dụng, thiếu sự cảm thông chia sẻ; có trƣờng hợp cán bộ quân phiệt, chiến sĩ
đánh nhau, thậm chí gây chết ngƣời. Cá biệt, còn có hành vi lệch chuẩn văn hóa,
thậm chí vi phạm pháp luật, kỷ luật nghiêm trọng và rất nghiêm trọng, trong đó có
cả cán bộ cấp cao. Một bộ phận cán bộ, chiến sĩ suy thoái về tƣ tƣởng chính trị,
thiếu nhiệt huyết trong công tác, ngại vất vả, thử thách, băn khoăn, lo ngại về nơi,
và cƣơng vị công tác; còn có tƣ tƣởng trung bình chủ nghĩa, làm việc cầm chừng,
chƣa tự giác trong tu dƣỡng đạo đức và rèn luyện kỷ luật dẫn tới có vụ việc vi phạm
đặc biệt nghiêm trọng làm ảnh hƣởng đến bản chất, truyền thống của quân đội và
hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ”.
Măt khác, tính cấp bách của vấn đề còn xuất phát từ yêu cầu, nhiệm vụ BVTQ
và XDQĐ trong bối cảnh mới với những biến động khó lƣờng của tình hình thế
giới, khu vực và ở nƣớc ta hiện nay. Tƣ duy mới về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc hiện

8. 3
nay gắn mục tiêu BVTQ với nhiệm vụ bảo vệ Đảng, nhân dân và bảo vệ chế độ
XHCN, bảo đảm vững chắc an ninh sinh tồn và an ninh phát triển của Tổ quốc.
Theo đó, BVTQ không chỉ bảo vệ ĐLDT, thống nhất đất nƣớc và chủ quyền quốc
gia, toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ chế độ, bảo vệ Đảng, mà còn là bảo vệ nhân dân, giữ
gìn và phát huy văn hóa dân tộc, bảo vệ thành quả cách mạng; chống kẻ thù xâm
lƣợc từ bên ngoài và bọn phản động bên trong cấu kết với nhau; chống “Diễn biến
hòa bình” của các thế lực thù địch và “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.
Mặt trái của toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế cùng với âm mƣu “phi chính trị
hoá” lực lƣợng vũ trang và quân đội của các thế lực thù địch, sự chống phá trên lĩnh
vực tƣ tƣởng văn hóa nhằm phủ nhận, làm phai nhạt những giá trị văn hóa, nhân
văn, nhân văn quân sự Hồ Chí Minh; tác động làm cho cán bộ, chiến sĩ thiếu hiểu
biết, mơ hồ về các giá trị văn hóa dân tộc, quay lƣng lại với truyền thống dẫn đến xa
rời hệ tƣ tƣởng của Đảng, của quân đội. Sự chống phá này nếu không đƣợc đấu
tranh, đẩy lùi kịp thời sẽ có ảnh hƣởng tiêu cực và nguy hại đến chính trị của quân
đội và XDQĐ về chính trị hiện nay.
Từ những vấn đề nêu trên, nghiên cứu sinh lựa chọn đề tài “Xây dựng Quân đội
nhân dân Việt Nam về chính trị hiện nay theo TTNVQS Hồ Chí Minh” làm luận án tiến
sĩ chuyên ngành Hồ Chí Minh học. Đây là hƣớng nghiên cứu có tính khả thi cao, có giá
trị về mặt lý luận và thực tiễn.
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu làm rõ nội dung TTNVQS Hồ Chí Minh, thực tiễn XDQĐ về
chính trị từ góc nhìn nhân văn để cung cấp cơ sở khoa học nhằm nghiên cứu, đề
xuất yêu cầu, giải pháp cho quá trình xây dựng QĐNDVN về chính trị hiện nay theo
TTNVQS Hồ Chí Minh.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án.
- Làm rõ nội dung cơ bản trong TTNVQS Hồ Chí Minh, ý nghĩa đối với
XDQĐ về chính trị; quan niệm xây dựng QĐNDVN về chính trị hiện nay theo
TTNVQS Hồ Chí Minh.

9. 4
- Đánh giá thực trạng và phân tích những nhân tố mới tác động đến xây dựng
QĐNDVN về chính trị hiện nay theo TTNVQS Hồ Chí Minh.
- Đề xuất yêu cầu, giải pháp xây dựng QĐNDVN về chính trị hiện nay theo
TTNVQS Hồ Chí Minh.
3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Những nội dung cơ bản và ý nghĩa của TTNVQS Hồ Chí Minh đối với
XDQĐ về chính trị; thực tiễn xây dựng QĐNDVN về chính trị hiện nay từ góc nhìn
TTNVQS Hồ Chí Minh.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: Luận án nghiên cứu TTNVQS Hồ Chí Minh và thực tiễn xây dựng
QĐNDVN về chính trị hiện nay từ góc nhìn TTNVQS Hồ Chí Minh.
Về không gian: Phạm vi khảo cứu ở một số học viện, nhà trƣờng và đơn vị cơ
sở trong quân đội khu vực phía Bắc.
Về thời gian: Khảo cứu từ năm 2006 - 2018
4. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phƣơng pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
Cơ sở lý luận của luận án là chủ nghĩa Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và
đƣờng lối, quan điểm của Đảng về văn hóa, nhân văn và XDQĐ.
4.2. Cơ sở thực tiễn
Luận án dựa vào thực tế quá trình kế thừa, vận dụng giá trị văn hóa quân sự
nói chung, TTNVQS Hồ Chí Minh nói riêng trong xây dựng QĐNDVN về chính
trị. Đồng thời, dựa vào kết quả điều tra, khảo sát của TCCT - BQP và của tác giả ở
một số đơn vị cơ sở, nhà trƣờng trong quân đội.
4.3. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Phương pháp luận, chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử là phƣơng
pháp luận nghiên cứu và thực hiện đề tài luận án.
Phương pháp nghiên cứu, luận án đƣợc thực hiện trên cơ sở các phƣơng pháp
khoa học chung nhƣ: phƣơng pháp phân tích và tổng hợp, hệ thống hóa và phƣơng
pháp tiếp cận thực tiễn trên nền tảng quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tƣ

10. 5
tƣởng Hồ Chí Minh, đƣờng lối, chủ trƣơng của Đảng và chính sách của Nhà nƣớc
Việt Nam.
Tiếp cận liên ngành, trong đó lấy triết học làm nền tảng, sử dụng Hồ Chí Minh
học và khoa học lịch sử để phân tích và luận chứng, làm rõ những vấn đề liên quan
đến TTNVQS Hồ Chí Minh và xây dựng QĐNDVN về chính trị.
Ngoài ra, luận án còn sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể khác nhƣ:
điều tra xã hội học, tiếp cận giá trị, phỏng vấn chuyên gia, v.v.
5. Những đóng góp mới của luận án
- Luận án chỉ ra khái niệm, nội dung cơ bản của TTNVQS Hồ Chí Minh; quan
niệm xây dựng QĐNDVN về chính trị theo TTNVQS Hồ Chí Minh.
- Đánh giá thực thực tiễn và đề xuất yêu cầu, giải pháp cơ bản xây dựng
QĐNDVN về chính trị hiện nay theo TTNVQS Hồ Chí Minh.
6. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án
- Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ hơn TTNVQS Hồ Chí Minh trong di
sản tƣ tƣởng của Ngƣời, một nội dung còn ít đƣợc đề cập đến hoặc đề cập chƣa
xứng đáng với vai trò của nó. Khái quát về mặt lý luận và giải pháp xây dựng
QĐNDVN về chính trị hiện nay theo TTNVQS Hồ Chí Minh.
- Luận án cung cấp cơ sở lý luận để cho lãnh đạo, chỉ huy các cấp, trong quân
đội tham khảo trong chỉ đạo hoạt động giữ gìn, phát triển các giá trị văn hoá, nhân
văn quân sự và trong xây dựng QĐNDVN về chính trị hiện nay.
- Có thể làm tài liệu tham khảo cho hoạt động nghiên cứu, giảng dạy, học tập
những nội dung có liên quan ở các nhà trƣờng quân đội hiện nay.
7. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục, luận án
cấu trúc gồm 4 chƣơng, 9 tiết.

11. 6
Chƣơng 1
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.1.1. Những công trình nghiên cứu có liên quan đến tƣ tƣởng nhân văn
quân sự Hồ Chí Minh
Cho đến thời điểm hiện tại, chƣa có nhiều công trình chuyên biệt nghiên cứu
một cách trực tiếp, có tính hệ thống về TTNVQS Hồ Chí Minh mà thƣờng bàn ở các
khía cạnh về nhân văn, giá trị và TTNV Hồ Chí Minh, về nhân văn quân sự truyền
thống dân tộc, hoặc đƣợc nghiên cứu dƣới góc độ là một giá trị đặc trƣng đƣợc biểu
hiện trong TTQS Hồ Chí Minh. Do vậy, chỉ có thể khảo sát những công trình có
liên quan đề tài ở các góc độ khác nhau do mục tiêu, nội dung, đối tƣợng, phạm vị
nghiên cứu của các công trình khoa học đó quy định.
Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh là đề tài đã đƣợc nhiều nhà khoa học ở trong
và ngoài nƣớc quan tâm nghiên cứu.
Tác giả Nguyễn Đài Trang, trong công trình “Hồ Chí Minh - Nhân văn và phát
triển” [125] đã trình bày những nội dung cơ bản và ý nghĩa của TTNV Hồ Chí
Minh thông qua việc đi sâu tìm hiểu lý tƣởng của Ngƣời trong cuộc đấu tranh vì
mục tiêu xây dựng một nƣớc Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và
giàu mạnh; về chân lý “không có gì quý hơn độc lập tự do” và ham muốn tột bậc
của Ngƣời là đem lại hạnh phúc, cuộc sống ấm no cho nhân dân... Thông qua cuốn
sách, tác giả khẳng định giá trị nhân văn mà Hồ Chí Minh hƣớng tới là những mục
tiêu cao cả nhất mà nhân loại hiện nay đang theo đuổi, đó là đem lại tự do, hạnh
phúc cho nhân dân, cho con ngƣời - mục tiêu cao nhất của sự phát triển.
Nghiên cứu, tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Hồ Chí Minh,
trong sách “Đồng chí Hồ Chí Minh”, E. Côbêlép [16] xác định Hồ Chí Minh là một
anh hùng giải phóng dân tộc, một con ngƣời suốt đời phấn đấu, hi sinh vì nền độc
lập, tƣ do của Tổ quốc, cho cuộc sống tốt đẹp của nhân dân. Tác giả cũng nhấn
mạnh đến lòng yêu thƣơng vô hạn đối với con ngƣời của Hồ Chí Minh dành cho các
tầng lớp nhân dân Việt Nam và nhân dân lao động trên thế giới. Khi viết về bản Di
chúc của Hồ Chí Minh, tác giả nhắc lại những lời Ngƣời đã căn dặn Đảng và nhà

12. 7
nƣớc cần phải chú ý chăm lo, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho các tầng
lớp nhân dân.
Trong cuốn “TTHCM và con đường cách mạng Việt Nam” của Đại tƣớng Võ
Nguyên Giáp (chủ biên) [34], tƣ tƣởng nhân văn đƣợc đề cập đến trong chƣơng VII
“Tƣ tƣởng nhân văn, đạo đức, văn hóa Hồ Chí Minh”. Trong đó, tác giả chỉ ra
TTNV Hồ Chí Minh là sự kế thừa những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc và nhân
loại mà trực tiếp là chủ nghĩa nhân đạo Mác-Lênin. Nội dung của TTNV Hồ Chí
Minh đƣợc thể hiện ở lòng yêu thƣơng con ngƣời, yêu thƣơng nhân dân, trƣớc hết là
những ngƣời lao động, ngƣời nghèo khổ; lòng tin mãnh liệt vào sức mạnh, khả năng
chủ động, sáng tạo to lớn của nhân dân, có dân là có tất cả; lòng tôn trọng, kính yêu
nhân dân, lắng nghe ý kiến của dân, dân là chủ, chính phủ, cán bộ là đầy tớ; lòng
yêu thƣơng con ngƣời gắn với lòng căm ghét, lên án mọi chế độ bất công, lên án
chủ nghĩa đế quốc thực dân, kiên quyết tìm ra con đƣờng giải phóng; yêu thƣơng
con ngƣời gắn với chăm lo bồi dƣỡng, phát huy sức mạnh của con ngƣời (của nhân
dân, của cộng đồng và của mỗi cá nhân). Từ đó, tác giả đi đến khẳng định cuộc đời
hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh là tiêu biểu cho chủ nghĩa nhân đạo cộng
sản, chủ nghĩa nhân văn hiện thực.
Cuốn sách “Hồ Chí Minh – Nhà văn hóa kiệt xuất” của tác giả Song Thành
[116] đã dành một chƣơng để nói về văn hóa khoan dung Hồ Chí Minh và chỉ rõ,
văn hóa khoan dung Hồ Chí Minh là sự tiếp thu có chọn lọc các giá trị văn hóa của
nhân loại, đồng thời cũng là sự kế thừa, tiếp biến tinh thần khoan dung của dân tộc
Việt Nam lên một tầm cao mới. Từ việc chỉ rõ các biểu hiện của tinh thần khoan
dung Hồ Chí Minh là khoan dung đối với kẻ thù, với các tôn giáo và với nhân dân,
tác giả luận giải sự cần thiết phải giáo dục văn hóa khoan dung Hồ Chí Minh cho
con ngƣời Việt Nam, đặc biệt là cho thế hệ trẻ hiện nay.
Trong Kỷ yếu Hội thảo khoa học “TTNV Hồ Chí Minh”, của Học viện Báo
chí và Tuyên truyền, Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh [39], các tham luận khoa
học làm rõ từng khái niệm TTNV Hồ Chí Minh, chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh,
tính nhân văn trong tƣ tƣởng Hồ Chí Minh...Chỉ ra sự giống và khác nhau của các
khái niệm, cần hiểu thế nào, sử dụng ra sao cho đúng với từng khái niệm; tập trung

13. 8
làm sáng tỏ những nội dung TTNV Hồ Chí Minh ở các bình diện tiếp cận khác nhau
nhƣ tƣ tƣởng dân chủ, tƣ tƣởng về xây dựng Đảng, tƣ tƣởng về chính trị, ngoại giao,
kinh tế..., và cách ứng xử đầy tình nghĩa của Hồ Chí Minh đối với các tầng lớp nhân
dân, đồng thời cũng làm rõ những vấn đề trong TTNV Hồ Chí Minh cần phải vận
dụng vào trong sự nghiệp cách mạng của đất nƣớc hiện nay.
Trong các luận án tiến sĩ nghiên cứu về TTNV Hồ Chí Minh có các công trình
tiêu biểu nhƣ: “Chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh với sự nghiệp xây dựng nền văn
hóa nghệ thuật Việt Nam hiện nay” của Lê Quý Đức [33]; “Vấn đề giải phóng
người lao động Việt Nam bị áp bức trong TTNV Hồ Chí Minh” của Đoàn Thị Minh
Oanh [78]; “Giáo dục TTNV Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ở Việt
Nam hiện nay” của Lê Cao Vinh [138]; “Tư tưởng nhân văn truyền thống Việt Nam
thế kỷ X đến thế kỷ XIV - nội dung và phương hướng kế thừa” của Nguyễn Thị
Hƣơng [48], vv... Với những góc độ tiếp cận khác nhau, nhƣng các tác giả của
những công trình này đều thống nhất về các nội dung cơ bản trong TTNV Hồ Chí
Minh nhƣ sau:
(1) Làm rõ các khái niệm tƣ tƣởng nhân văn, TTNV Hồ Chí Minh và cho rằng
nội dung TTNV Hồ Chí Minh là hệ thống các quan điểm, quan niệm, triết lý nhân
sinh về con ngƣời, hƣớng con ngƣời vƣơn tới khát vọng ấm no, hạnh phúc, đặt niềm
tin mãnh liệt vào sức mạnh và phẩm giá của con ngƣời, của nhân dân lao động.
(2) Cơ sở hình thành TTNV Hồ Chí Minh là các giá trị nhân văn truyền thống
của dân tộc Việt Nam; tiếp thu có chọn lọc các giá trị nhân văn trong nền văn minh
của nhân loại; tiếp thu tƣ tƣởng nhân văn mác xít với mục tiêu hƣớng tới là đấu
tranh để giải phóng triệt để con ngƣời.
(3) TTNV Hồ Chí Minh là tƣ tƣởng nhân văn cách mạng với đặc trƣng cốt lõi: vì
sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội và giải phóng con ngƣời.
(4) Những nội dung TTNV Hồ Chí Minh: là lòng yêu thƣơng và quý trọng
con ngƣời, tin tƣởng con ngƣời gắn với lòng yêu thƣơng nhân dân, yêu nƣớc nồng
nàn; TTNV Hồ Chí Minh đặt niềm tin mãnh liệt vào sức mạnh và phẩm giá của con
ngƣời; TTNV Hồ Chí Minh nhằm vào hành động đấu tranh để giải phóng con
ngƣời, tạo mọi điều kiện để con ngƣời phát triển toàn diện.

14. 9
(5) Khẳng định mối quan hệ giữa TTNV Hồ Chí Minh với văn hóa, với quân
sự và chỉ ra những biểu hiện của TTNV Hồ Chí Minh trên các lĩnh vực của văn hóa
và lĩnh vực quân sự.
Bên cạnh các công trình lớn nhƣ các kỷ yếu hội thảo, đề tài khoa học, các
cuốn sách, luận án tiến sĩ,... TTNV Hồ Chí Minh còn đƣợc các nhà khoa học tìm
hiểu, nghiên cứu trong các bài viết đăng trên các tạp chí khoa học chuyên ngành.
Tiêu biểu nhƣ các bài viết: “Một số vấn đề về TTNV Hồ Chí Minh” của Mạch
Quang Thắng [117]; “Học tập TTNV Hồ Chí Minh” của Lê Doãn Tá [92],“Suy nghĩ
về TTNV Hồ Chí Minh” của Nguyễn Sinh Kế [52], “Giá trị trường tồn của TTNV
Hồ Chí Minh” của Nguyễn Hùng Oanh [80], “Tính nhân văn trong văn hóa ứng xử
Hồ Chí Minh” của Cao Thị Hải Yến [140], “Chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh”
của Thành Duy [22], “Di chúc – tác phẩm kết tinh chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí
Minh” của Lại Quốc Khánh [28], “Giá trị nhân văn trong Di chúc của Chủ tịch Hồ
Chí Minh” của Đinh Xuân Lâm [55], … Trong nội dung của các bài viết này, tuy
nghiên cứu TTNV Hồ Chí Minh với nhiều cách tiếp cận khác nhau, song các tác giả
đều nhấn mạnh: TTNV Hồ Chí Minh là sợi chỉ đỏ xuyên suốt toàn bộ hệ thống tƣ
tƣởng của Ngƣời về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là sự tiếp biến
tinh hoa nhân văn nhân loại và truyền thống văn hóa, nhân văn Việt Nam. Nội dung
TTNV Hồ Chí Minh đƣợc thể hiện ở tình yêu thƣơng dành cho những con ngƣời mà
trƣớc hết đó là những ngƣời lao động, ngƣời bị áp bức bóc lột; tƣ tƣởng đề cao vai
trò của con ngƣời, coi con ngƣời là mục tiêu là động lực của sự phát triển; kiên
quyết đấu tranh để giải phóng con ngƣời, mong muốn đem lại cuộc sống ấm no, tự
do, hạnh phúc cho con ngƣời; khoan dung, độ lƣợng với con ngƣời đặc biệt là đối
với những ngƣời đã từng lầm lỗi. Nhƣ vậy, trong các công trình nghiên cứu nêu
trên, các tác giả đã đi sâu phân tích, đánh giá và đã chỉ ra nguồn gốc và những nội
dung cơ bản của tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về nhân văn, về con ngƣời và xây dựng,
phát triển con ngƣời toàn diện.
Nhân văn là một yếu tố cốt lõi thuộc hệ giá trị văn hóa. Do vậy, việc tham
khảo các công trình thuộc phạm vi văn hóa, văn hóa quân sự có ý nghĩa quan trọng
trong nghiên cứu về TTNVQS Hồ Chí Minh.

15. 10
Trong công trình của mình“Nhân tố văn hóa trong truyền thống quân sự Việt
Nam” [139], tác giả Nguyễn Thế Vỵ đã luận giải về những giá trị nhân văn trong
TTQS Việt Nam, TTQS Hồ Chí Minh. Theo tác giả, giá trị nhân văn quân sự Việt
Nam chính là sự “Thấm nhuần tƣ tƣởng nhân nghĩa, lòng khát khao yêu hòa bình,
đấu tranh giữ mối giao hảo, cùng tồn tại và mở rộng bang giao thân thiện với các
quốc gia láng giềng, đƣợc coi là kế sách giữ nƣớc lâu dài của dân tộc Việt Nam”
[139, tr.161]. Tác giả cũng khẳng định “Dụng binh là việc nhân nghĩa” [139, tr.162]
là một giá trị văn hóa xuyên suốt trong TTQS Hồ Chí Minh và trong tƣ tƣởng của
Ngƣời, hòa bình và bạo lực là thống nhất, nhƣng hòa bình là mục đích, bạo lực chỉ
là phƣơng tiện, phƣơng pháp. Tác giả cho rằng: “Ngay cả khi dùng bạo lực cách
mạng, chiến tranh cách mạng để chống lại chiến tranh xâm lƣợc, Hồ Chí Minh vẫn
muốn tránh chiến tranh, vẫn muốn hòa bình” [139, tr.199]. Khi phân tích tƣ tƣởng
“đánh chắc thắng”, tác giả nhấn mạnh, để giành thắng lợi, cần có sự tính toán khôn
khéo sao cho tốn ít xƣơng máu nhất, chứ không phải giành thắng lợi bằng bất cứ giá
nào, điều đó cũng thể hiện tình thƣơng yêu binh sĩ, yêu thƣơng cán bộ. Giá trị nhân
văn của chiến dịch Điện Biên Phủ và Điện Biên Phủ trên không cũng thể hiện trong
công tác binh vận, địch vận và sự khoan dung trong cách ứng xử đối với tù, hàng
binh địch. Thực tiễn lịch sử Việt Nam đã chứng minh cho các dân tộc bị chủ nghĩa
thực dân, đế quốc áp bức, bóc lột “đã tìm thấy ở Điện Biên Phủ giá trị nhân văn mà
cách mạng đem lại: giải phóng dân tộc, giải phóng ngƣời dân, giải phóng giai cấp
công nhân, giải phóng xã hội” [139, tr.207-208].
Tác giả Lê Văn Quang, Văn Đức Thanh và Nguyễn Văn Tài với các công trình
“Văn hoá quân sự Việt Nam” [113]; “Về xây dựng môi trường văn hoá cơ sở”
[111]; “Tiếp cận những khía cạnh bản chất của văn hoá quân sự Việt Nam” [112]
đã nghiên cứu nhân văn quân sự ở góc độ là một đặc trƣng của hệ giá trị văn hóa
quân sự Việt Nam. Kết quả nghiên cứu góp phần cung cấp cơ sở, phƣơng pháp luận
khoa học để tiếp cận những vấn đề thuộc về đặc điểm riêng của hoạt động quân sự
làm nên giá trị văn hóa quân sự độc đáo Việt Nam, trong đó nhân văn quân sự là
một đặc trƣng cơ bản. Tác giả Phạm Bá Toàn, trong “Giá trị văn hóa Bộ đội Cụ
Hồ” [95], bàn về giá trị nhân văn quân sự Việt Nam thông qua việc khái quát các tƣ

16. 11
liệu lịch sử rất sinh động trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế
quốc Mỹ của dân tộc, của quân đội để chứng minh giá trị nhân văn quân sự của dân
tộc ta trong thời đại mới, thời đại Hồ Chí Minh.
Công trình nghiên cứu “Tư tưởng nhân văn quân sự Việt Nam từ năm 1930
đến năm 1954” [50], “Tư tưởng nhân văn quân sự Việt Nam từ năm 1954 đến năm
1975” (do Nguyễn Văn Hữu làm chủ nhiệm) [51], bằng dữ liệu lịch sử tin cậy, các
tác giả phân tích sâu sắc bản chất nhân văn của của hai cuộc kháng chiến của dân
tộc ta chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ; làm rõ bối cảnh lịch sử hình thành và
phát triển TTNVQS Việt Nam giai đoạn 1930 – 1975; luận giải những nội dung cơ
bản, chỉ ra giá trị lý luận và thực tiễn của của TTNVQS Việt Nam ở thời đại Hồ Chí
Minh. Tuy không đƣa ra và bàn luận về khái niệm TTNVQS Việt Nam nhƣng cách
tiếp cận TTNVQS của công trình là định hƣớng quan trọng cho tác giả luận giải nội
dung TTNVQS Hồ Chí Minh.
Bàn về mối quan hệ giữa nhân văn và quân sự, trong công trình “Tư tưởng
nhân văn trong di sản quân sự Hồ Chí Minh” [9], tác giả Trần Đình Châu đã khẳng
định sự thống nhất biện chứng giữa TTNV Hồ Chí Minh với tƣ tƣởng bạo lực cách
mạng của Ngƣời và xác định đó là sự thống nhất biện chứng giữa mục đích và
phƣơng tiện, giữa chính trị và nhân văn. Biểu hiện cụ thể của tƣ tƣởng nhân văn
trong lĩnh vực quân sự đƣợc tác giả phân tích trong các mục: Mục đích chính trị của
khởi nghĩa vũ trang nhân dân và chiến tranh cách mạng; phương pháp khởi nghĩa
vũ trang và tiến hành chiến tranh nhân dân ở Việt Nam; chức năng chính trị - xã
hội của các lực lượng vũ trang và quân đội... Nói chung, phƣơng pháp tiếp cận tƣ
tƣởng nhân văn trong quân sự của các tác giả đi từ mục tiêu (mục đích) của chiến
tranh, phƣơng thức tiến hành chiến tranh và cách thức ứng xử các mối quan hệ
trong chiến tranh (với nhân dân, với đồng đội, với địch), đã gợi ý một cách thức tiếp
cận hợp lý cho nghiên cứu sinh nghiên cứu các nội dung TTNVQS Hồ Chí Minh.
Trong Kỷ yếu Hội thảo khoa học “TTNVQS Hồ Chí Minh” (2015) của Viện
Khoa học xã hội và nhân văn quân sự [130], nhiều tác giả đã bàn luận ở các góc độ
về TTNVQS Hồ Chí Minh và khẳng định giá trị và ý nghĩa trong sự nghiệp BVTQ
hiện nay. Trong đó, các tác giả đã tập trung làm rõ: TTNVQS Hồ Chí Minh là bộ

17. 12
phận cấu thành TTQS của Ngƣời, phản ánh sâu sắc quan điểm về con ngƣời, vì con
ngƣời trong hoạt động quân sự, nhất là trong khởi nghĩa vũ trang và tiến hành chiến
tranh cách mạng, giải phóng con ngƣời, giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc;
TTNVQS Hồ Chí Minh là kết quả nghiên cứu lý luận, hoạt động thực tiễn lãnh đạo,
chỉ đạo lĩnh vực quân sự, quốc phòng và đấu tranh cách mạng của Ngƣời trên cơ sở
kế thừa, tiếp thu, phát triển TTNVQS của dân tộc Việt Nam, tinh hoa văn hóa quân
sự nhân loại; TTNVQS Hồ Chí Minh thể hiện khát vọng hòa bình, giải phóng dân
tộc, vì con ngƣời; Những giá trị lịch sử và ý nghĩa thực tiễn của TTNVQS Hồ Chí
Minh đối với sự nghiệp quốc phòng, an ninh ở nƣớc ta trong thời kỳ mới. Các tác
giả cũng nêu bật ý nghĩa, tầm quan trọng của việc nghiên cứu, kế thừa, vận dụng và
phát triển TTNVQS Hồ Chí Minh nhằm đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới đất
nƣớc, xây dựng và BVTQ trong thời kỳ mới.
Tuy nhiên, vẫn còn một số vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu, làm sáng tỏ nhƣ
cách tiếp cận, quan niệm, bản chất và nội dung TTNVQS Hồ Chí Minh, để từ đó,
khẳng định giá trị và ý nghĩa TTNVQS của Ngƣời và vận dụng vào sự nghiệp xây
dựng, BVTQ Việt Nam XHCN hiện nay.
Ngoài ra, còn nhiều công trình khoa học nghiên cứu về tƣ tƣởng Hồ Chí Minh,
trong đó có nội dung TTNVQS nhƣ “Phát huy truyền thống Bộ đội Cụ Hồ trong sự
nghiệp xây dựng và BVTQ Việt Nam XHCN” [131], “Hồ Chí Minh nhà chiến lược
quân sự thiên tài” [132] của Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, “Sự thống nhất tính
chính trị và tính nhân văn trong lý tưởng chiến đấu của QĐNDVN” [89] của
Nguyễn Tiến Sĩ. Các bài tạp chí khoa học nhƣ: “Tính nhân văn trong tư tưởng
bạo lực cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh” của Lê Văn Quang [87], “Giá
trị nhân văn trong phong cách ứng xử Hồ Chí Minh” của Bùi Đình Phong [82],
“Trung thành và sáng tạo vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong xây dựng
QĐNDVN về chính trị hiện nay” của Lê Minh Vụ [134], “Nét đặc sắc của nghệ
thuật chiến tranh nhân dân ở Việt Nam trong TTNVQS Hồ Chí Minh” của
Nguyễn Văn Chính [10], vv…
Nhƣ vậy, TTNV Hồ Chí Minh đã đƣợc nhiều học giả, nhà khoa học, các cá
nhân trong và ngoài nƣớc quan tâm nghiên cứu với các cách tiếp cận khác nhau.

18. 13
Tuy chƣa công trình nào bàn đến TTNVQS Hồ Chí Minh một cách có hệ thống,
nhƣng kết quả nghiên cứu với nhiều góc độ tiếp cận trên đây sẽ là tài liệu quý, làm
cơ sở cho nghiên cứu sinh tham khảo và học tập.
1.1.2. Những công trình nghiên cứu có liên quan đến xây dựng quân đội
về chính trị theo tƣ tƣởng nhân văn quân sự Hồ Chí Minh.
Xây dựng quân đội về chính trị là nguyên tắc cơ bản trong XDQĐ kiểu mới
của giai cấp vô sản. Vấn đề này đƣợc quan tâm nghiên cứu, tổng kết và thƣờng
xuyên bổ sung, phát triển nên đã có rất nhiều công trình đề cập đến ở nhiều góc
độ, khía cạnh khác nhau.
Viện Khoa học xã hội nhân văn quân sự với công trình: "Xây dựng QĐNDVN
về chính trị", Nguyễn Vĩnh Thắng (Chủ biên) [118], đã tập trung làm rõ lịch sử xây
dựng QĐNDVN về chính trị từ khi thành lập đến nay; khái quát và phân tích những
bài học kinh nghiệm, dự báo những nhân tố mới tác động đến XDQĐ về chính trị
hiện nay để trên cơ sở đó đề xuất những những định hƣớng và giải pháp cơ bản
XDQĐ vững mạnh về chính trị, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ
vững chắc Tổ quốc trong thời kỳ mới:
“Một là, XDQĐ về chính trị phải đảm bảo quân đội tuyệt đối trung thành với
Đảng, với Tổ quốc, với Nhà nƣớc và nhân dân; có đủ sức mạnh hoàn thành xuất sắc
mọi nhiệm vụ;
Hai là, tăng cƣờng sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối
với quân đội;
Bà là, đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả công tác đảng, công tác chính trị trong
quân đội;
Bốn là, phát huy sức mạnh của toàn xã hội, của cả hệ thống chính trị trong
XDQĐ về chính trị;
Năm là, chủ động và kiên quyết đấu tranh chống âm mƣu "phi chính trị hoá"
quân đội ta của các thế lực thù địch.” [118, tr.255-291].
Trong các công trình khác của TCCT, QĐNDVN nhƣ:“Những vấn đề lý luận
và thực tiễn xây dựng QĐNDVN về chính trị trong giai đoạn cách mạng mới” [96];
“70 năm với sự nghiệp XDQĐ vững mạnh về chính trị” [105]; v.v…, các tác giả đã

19. 14
đề cập hệ thống lý luận, thực tiễn chuyên sâu, toàn diện, từ khi quân đội ra đời,
trong đó nhấn mạnh những quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin: XDQĐ về chính
trị là vấn đề có tính nguyên tắc; xây dựng bản chất giai cấp công nhân, nâng cao
giác ngộ mục tiêu lý tƣởng chiến đấu là vấn đề cơ bản cốt lõi; giáo dục tình đoàn
kết, kỷ luật, gắn bó máu thịt với nhân dân, đoàn kết quốc tế; giữ vững nguyên tắc
giai cấp trong xây dựng, phát triển lực lƣợng nhất là đội ngũ cán bộ; giữ vững tăng
cƣờng sự lãnh đạo của đảng cộng sản, tiến hành công tác đảng, công tác chính trị,
thiết lập chế độ chính ủy, chính trị viên... Các tác giả cũng khái quát thực tiễn hoạt
động, vai trò của XDQĐ về chính trị qua thời kỳ từ khi quân đội ta ra đời và rút ra
những bài học kinh nghiệm.
Tác giả Lê Minh Vụ và Nguyễn Bá Dƣơng (đồng chủ biên) trong công trình
“Xây dựng QĐNDVN cách mạng trong thời kỳ mới” [137] đã tiếp cận XDQĐ cách
mạng từ góc độ chủ thể lãnh đạo, quản lý nhà nƣớc, mặc dù về bản chất là XDQĐ
về chính trị, lấy xây dựng chính trị là cơ sở, nhƣng đƣợc đặt trong quan hệ rộng hơn
và trong tƣơng quan với các mặt khác của XDQĐ nói chung. Công trình cũng đề
cập tới khía cạnh khác nhƣ đƣa ra nội dung XDQĐ về văn hóa – tinh thần, XDQĐ
chính quy, tinh nhuệ, từng bƣớc hiện đại v.v… Bởi vậy, chủ thể XDQĐ cũng đƣợc
mở rộng và đề cập sâu hơn.
Trong công trình khoa học “Chuẩn bị và động viên chính trị - tinh thần của
nhân dân và quân đội nhằm đánh thắng chiến tranh kiểu mới của địch” [135] (Lê
Minh Vụ chủ biên), các tác giả quan niệm tinh thần luôn gắn liền với “yếu tố chính
trị, chế độ chính trị, lợi ích giai cấp và tập đoàn lãnh đạo chi phối chiến tranh” [135,
tr.8]. Trong mối quan hệ đó thì bản chất chính trị quyết định tinh thần của các bên
tham chiến. Các tác giả cho rằng, chiến tranh BVTQ XHCN thì tinh thần của nhân
dân ta và quân đội cũng khác về chất với tinh thần quân đội xâm lƣợc và đi tới
khẳng định, dù chiến tranh xâm lƣợc kiểu mới có sử dụng vũ khí công nghệ tối tân
nhƣ thế nào thì “nhân tố quyết định thắng lợi chiến tranh vẫn thuộc về nhân tố chính
trị - tinh thần của nhân dân và quân đội” [135, tr.8].
Phùng Khắc Đăng (chủ biên) với công trình,“Xây dựng nền tảng chính trị - xã
hội của lực lượng vũ trang nhân dân trong thời kỳ mới” [10] đã bàn về mục tiêu

20. 15
bảo vệ Tổ quốc XHCN, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết, phân tích nội dung và
đƣa ra các giải pháp cơ bản xây dựng nền tảng chính trị - xã hội của lực lƣợng vũ
trang nhân dân.
Trong công trình “Xây dựng bản chất chính trị - xã hội của QĐNDVN trong
tình hình hiện nay” [114], từ việc luận giải về bản chất của QĐNDVN, tác giả
Nguyễn Xuân Thành cho rằng bản chất của quân đội là tổng hợp những thuộc tính,
đặc trƣng cơ bản ở góc độ chính trị - xã hội. Bản chất ấy phản ánh những mối liên
hệ cơ bản giữa quân đội với giai cấp và nhà nƣớc, dân tộc và cộng đồng xã hội đã
xây dựng, nuôi dƣỡng và sử dụng quân đội đó để đấu tranh bảo vệ lợi ích của giai
cấp, nhà nƣớc và dân tộc. Theo đó bản chất của quân đội có thể đƣợc quy giản về
các mối quan hệ chính trị - xã hội, trong đó, mối liên hệ giữa quân đội với giai cấp
và nhà nƣớc là mối liên hệ cơ bản nhất.
Phùng Văn Thiết, tác giả của công trình “Những biến động cơ cấu xã hội –
giai cấp ở nước ta hiện nay và ảnh hưởng của nó đến xây dựng QĐNDVN về chính
trị” [121], quan niệm và chứng minh rằng xây dựng QĐNDVN về chính trị thực
chất là sự quán triệt và cụ thể hoá, hiện thực hóa đƣờng lối, quan điểm, tƣ tƣởng của
Đảng vào quá trình chuẩn bị và sử dụng có hiệu quả những điều kiện, hoàn cảnh
chính trị để làm cho quân đội ta luôn là một đội quân cách mạng, là lực lƣợng chính
trị, lực lƣợng chiến đấu tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và nhân dân, sẵn
sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ đƣợc giao. Tác giả khẳng định
những ảnh hƣởng của sự biến đổi cơ cấu xã hội giai cấp đến xây dựng QĐNDVN về
chính trị là một tất yếu khách quan, đồng thời, dự báo những nhân tố tác động đến
quá trình này, kết hợp với nghiên cứu thực trạng của biến đổi cơ cấu xã hội giai cấp.
Từ đó, tác giả xác định các nhóm giải pháp xây dựng môi trƣờng chính trị trong
quân đội nhằm nâng cao văn hoá chính trị cho bộ đội và tập thể quân nhân.
Xây dựng quân đội về chính trị theo TTNVQS Hồ Chí Minh.
Đã có nhiều công trình cung cấp nội dung liên quan và hƣớng tiếp cận đề
tài của luận án. Đề cập đến nhân văn quân sự và sự cần thiết của nó trong
XDQĐ, các tác giả Lê Văn Quang “Sự phát triển bền vững các giá trị truyền
thống tốt đẹp của Bộ đội Cụ Hồ” [86]; Tác giả Nguyễn Hoàng Lân chủ nhiệm đề

21. 16
tài“Phát huy giá trị văn hoá quân sự truyền thống của dân tộc Việt Nam trong sự
nghiệp BVTQ XHCN hiện nay” [56], đã lý giải thêm nội dung ý thức đoàn kết
dân tộc trong sức mạnh quân sự và đi tới khẳng định rõ sự cần thiết, nguyên tắc,
những yếu tố tác động và giải pháp phát huy giá trị văn hóa quân sự của dân tộc
Việt Nam trong BVTQ hiện nay. Ngoài ra, trong các bài viết “Những đặc trưng
của bản chất và truyền thống QĐNDVN” [57]; “Giá trị nhân văn của cuộc tổng
tiến công và nổi dậy đại thắng mùa xuân 1975” [126], các tác giả khẳng định sự
tồn tại, vai trò của các giá trị nhân văn quân sự và cho rằng, để đáp ứng yêu cầu
nhiệm vụ quân sự, quốc phòng trong tình hình mới thì cần tiếp tục phát huy hơn
nữa các giá trị đó.
Trong công trình "Sự thống nhất tính chính trị và tính nhân văn trong lý tưởng
chiến đấu của QĐNDVN" [89], tác giả Nguyễn Tiến Sĩ khẳng định: "sự thống nhất
tính chính trị và tính nhân văn trong lý tƣởng chiến đấu của QĐNDVN đƣợc quan
niệm là tổng hợp sự quy định, chế ƣớc, tác động và chuyển hoá lẫn nhau trong một
chỉnh thể giữa các nhân tố phản ánh mục tiêu ĐLDT và CNXH cùng với quá trình
thực hiện mục tiêu đó" [89, tr.33]. Sự thống nhất trên là cơ sở khách quan của việc
phát huy giá trị nhân văn quân sự của dân tộc trong xây dựng QĐNDVN về chính
trị hiện nay. Tác giả phân tích về sự chi phối không thể ngang bằng nhau của chính
trị và nhân văn: Tính chính trị bao giờ cũng đƣợc đề cập nhƣ một yếu tố trên hết,
trƣớc hết, nó giữ vai trò định hƣớng cả về mục tiêu, nội dung, tính chất của nhân
văn trong lý tƣởng chiến đấu của quân đội ta; đến lƣợt mình, tính nhân văn không
ngừng bổ sung hoàn thiện tính chính trị, làm cơ sở, nền tảng của tính chính trị. Tác
giả cũng dự báo những nhân tố quy định sự thống nhất giữa tính chính trị và tính
nhân văn trong lý tƣởng chiến đấu của quân đội ta. Phân tích về mối quan hệ này,
tác giả chỉ ra vai trò và cách thức phát huy tốt hơn các giá trị nhân văn quân sự của
dân tộc vào việc XDQĐ vững mạnh về chính trị. Đồng thời chỉ ra những định
hƣớng và giải pháp cơ bản cho quá trình ấy. Đây là một cơ sở để kế thừa, phát triển,
cũng là những gợi ý trực tiếp để tác giả luận án triển khai đề tài luận án của mình.
Viện Khoa học xã hội nhân văn quân sự có công trình "Xây dựng QĐNDVN về
chính trị" [128]. Khi bàn về quan điểm XDQĐ nhân Việt Nam về chính trị của Chủ

22. 17
tịch Hồ Chí Minh và của Đảng Cộng sản Việt Nam, các tác giả viết: “Trung thành
và vận dụng sáng tạo học thuyết Mác - Lênin về XDQĐ kiểu mới của giai cấp vô
sản, Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm chăm lo
xây dựng QĐNDVN về chính trị, coi đó là "cái gốc", là cơ sở để nâng cao chất
lƣợng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu của quân đội [128, tr.40-41]… Các tác giả
cũng chỉ rõ tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về xây
dựng QĐNDVN về chính trị có nội dung toàn diện từ việc xác định vị trí, vai trò,
nội dung cơ bản đến con đƣờng, biện pháp XDQĐ ta vững mạnh về chính trị.
Các công trình “Tăng cường giáo dục lý tưởng, truyền thống cách mạng cho
đội ngũ sĩ quan trẻ QĐNDVN hiện nay” của TCCT [106] và “Phát huy hệ giá trị
văn hoá quân sự Việt Nam trong sự nghiệp BVTQ XHCN hiện nay” của tác giả
Dƣơng Quang Hiển [38] đã luận giải sự tác động của toàn cầu hóa, sự phát triển của
khoa học công nghệ, sự nghiệp đổi mới đất nƣớc theo hai chiều hƣớng tích cực và
tiêu cực đối với nhiệm vụ BVTQ và xây dựng QĐNDVN. Tác giả cũng phân tích
thực trạng và đề xuất các giải pháp giáo dục truyền thống và phát huy các giá trị văn
hóa quân sự trong sự nghiệp xây quân đội và BVTQ hiện nay.
Trong công trình “Tích cực hóa nhân tố con người của đội ngũ sĩ quan trong
xây dựng QĐNDVN hiện nay” [93], Nguyễn Văn Tài đã cho rằng tích cực hóa nhân
tố con ngƣời trong quân đội, là sự tôn trọng, đề cao phẩm giá và khả năng của con
ngƣời và phát huy yếu tố con ngƣời của một đối tƣợng đặc biệt, làm nòng cốt trong
hoạt động quân sự. Các tác giả khác lại đề cập đến tính tích cực của một đối tƣợng
cụ thể trong quân đội là sĩ quan trẻ trong XDQĐ về chính trị nhƣ tác giả Trần Xuân
Trƣờng, trong các công trình “Phát triển giá trị văn hóa trong nhân cách sĩ quan
trẻ QĐNDVN hiện nay” [127]; TCCT,“Tăng cường giáo dục lý tưởng, truyền thống
cách mạng cho đội ngũ sĩ quan trẻ QĐNDVN hiện nay” [106].
Các tác giả: Văn Đức Thanh với công trình: “Về xây dựng môi trường văn hoá
cơ sở” [111], Nguyễn Văn Thanh “Mối quan hệ giữa phát huy dân chủ XHCN và
tăng cường kỷ luật trong QĐNDVN hiện nay” [109], Nguyễn Hùng Oanh, "Một số
giải pháp cơ bản xây dựng và phát huy vai trò môi trường văn hoá sư phạm quân sự
trong các nhà trường quân đội" [79] đã đề cập đến nhiều khía cạnh của nội dung,

23. 18
giải pháp xây dựng môi trƣờng văn hóa, phát huy dân chủ; vấn đề kết hợp xây dựng
môi trƣờng chính trị với với môi trƣờng văn hóa nhân văn...
Tác giả Nguyễn Mạnh Hƣởng, trong công trình“XDQĐ về chính trị trong
tình hình mới theo tư tưởng Hồ Chí Minh” [49] đã phân tích các nội dung cơ bản
trong tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về xây dựng QĐNDVN về chính trị, trong đó tập
trung phân tích mục tiêu lý tƣởng chiến đấu của quân đội là sự thể hiện ra của
bản chất giai cấp; sự thống nhất giữa bản chất giai cấp công nhân của quân đội
với tính nhân dân, tính dân tộc. Cũng trong công trình này, tác giả còn đi sâu
phân tích các mối quan hệ chính trị của quân đội nhƣ: mối quan hệ giữa chính trị
và quân sự; nguyên tắc, cơ chế Đảng lãnh đạo quân đội; công tác chính trị; cán
bộ chính trị; giáo dục chính trị; kỷ luật quân đội tự giác nghiêm minh… Tác giả
cũng dự báo những nhân tố tác động và trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp để
vận dụng tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về xây dựng QĐNDVN về chính trị vào thực
tiễn quân đội hiện nay.
Trong các công trình nêu trên, các tác giả cũng đã đề cập ít nhiều đến việc
phải coi trọng hoạt động “chống” trong XDQĐ về chính trị. Chuyên biệt bàn về vấn
đề đấu tranh chống lại những nhân tố cản trở của quá trình XDQĐ về chính trị có
các công trình tiêu biểu nhƣ: “Góp phần phòng, chống "Phi chính trị hoá" quân
đội” [74] và “Phòng, chống "Diễn biến hoà bình" ở Việt Nam- Những vấn đề lý
luận và thực tiễn” [44], "Diễn biến hoà bình" và cuộc đấu tranh chống "Diễn biến
hoà bình" ở Việt Nam [32]. Các công trình này đã khẳng định việc thƣờng xuyên
đấu tranh chống lại âm mƣu thủ đoạn của các thế lực thù địch chống phá quân đội,
đặc biệt là vấn đề chống “phi chính trị hóa” quân đội có vai trò quan trọng nhƣ hoạt
động xây quân đội về chính trị. Các tác giả đã trình bày và khái quát về mặt lý luận,
cũng nhƣ tổng kết thực tiễn về vấn đề này, trong đó có những đánh giá, bình luận
xác đáng để phê phán và đấu tranh trực diện với những quan điểm, những âm mƣu
phản động sai trái, từ đó đề xuất các giải pháp cơ bản, có tính khả thi đấu tranh có
hiệu quả với các quan điểm sai trái và các âm mƣu, hành động chống phá của các
thế lực thù địch.

24. 19
1.2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐẠT ĐƢỢC VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LUẬN ÁN
CẦN TẬP TRUNG GIẢI QUYẾT
1.2.1. Kết quả nghiên cứu đạt đƣợc có liên quan đến luận án
Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án đã chỉ ra và
khái quát tƣơng đối sáng rõ nội dung và phƣơng pháp luận tiếp cận về các vấn đề
văn hoá quân sự, nhân văn quân sự, nhân văn quân sự Hồ Chí Minh; chỉ ra tầm
quan trọng, những vấn đề có tính nguyên tắc cũng nhƣ nội dung, giải pháp xây dựng
QĐNDVN về chính trị. Mỗi công trình đã đƣa ra quan niệm và luận giải ở các khía
cạnh khác nhau, song tập trung ở các nội dung cơ bản sau đây:
Một là, Từ các góc nhìn khác nhau, các công trình đều khẳng định TTNVQS
Hồ Chí Minh chiếm vị trí trung tâm, xuyên suốt trong di sản quân sự của Hồ Chí
Minh và TTNVQS Việt Nam ở thế kỷ XX. Tƣ tƣởng đó có giá trị lý luận và thực
tiễn to lớn để định hƣớng, chỉ đạo đƣờng lối quân sự, quốc phòng cũng nhƣ tổ chức
và hoạt động thực tiễn quân sự cách mạng Việt Nam, là động lực tinh thần góp phần
tạo nên các chiến thắng oanh liệt của dân tộc ta trong hai cuộc kháng chiến chống
thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Những quan điểm nhân văn độc đáo này luôn gắn
liền và là một bộ phận của chủ nghĩa nhân văn Việt Nam. TTNVQS Hồ Chí Minh là
sự kế thừa biện chứng liên tục trong dòng chảy của lịch sử, quá trình đó luôn đƣợc
tiếp biến, tích hợp với giá trị nhân văn của dân tộc và của thời đại; là sự kết nối từ
truyền thống đến hiện đại để bổ sung phát triển, đồng thời qua đó làm lan tỏa,
không ngừng sáng tạo, làm nên biểu tƣợng và tinh thần nhân văn của ngƣời Việt
Nam trong thời đại mới - Thời đại Hồ Chí Minh, góp phần đƣa sự nghiệp cách
mạng Việt Nam đi đến thắng lợi hoàn toàn, từ đó đất nƣớc vững bƣớc tiến lên trên
con đƣờng phát triển.
Hai là, Các công trình đã chỉ ra yêu cầu khách quan, mục tiêu, nội dung, cách
thức xây dựng QĐNDVN về chính trị trong các giai đoạn lịch sử khác nhau của đất
nƣớc; phân tích sự tác động của các yếu tố quốc tế, trong nƣớc, quân đội; sự phát
triển mới của khoa học công nghệ, toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đến quá trình
xây dựng QĐNDVN về chính trị. Một số công trình cũng đã làm rõ tính đặc sắc về
chính trị của QĐNDVN, bằng những minh chứng lịch sử tin cậy chỉ ra sự liên hệ

25. 20
khách quan và sự tƣơng đồng giữa chính trị với nhân văn trong tổ chức và các hoạt
động quân sự Việt Nam.
Ba là, Các công trình đã đề cập đến vấn đề kế thừa, vận dụng tƣ tƣởng Hồ Chí
Minh nói chung, TTNVQS Hồ Chí Minh nói riêng trong xây dựng QĐNDVN về
chính trị, hoạt động của lực lƣợng vũ trang nhân dân và với nhiệm vụ BVTQ. Nhiều
công trình đã chỉ ra những vấn đề có tính nguyên tắc, những định hƣớng, yêu cầu và
những góc độ khác nhau về giải pháp vận dụng tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, TTNVQS
Hồ Chí Minh đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp BVTQ, XDQĐ nói chung, xây dựng
QĐNDVN về chính trị hiện nay nói riêng.
Tuy nhiên, do cách tiếp cận cũng nhƣ mục đích, nhiệm vụ, đối tƣợng và
phƣơng pháp nghiên cứu, của mỗi công trình có khác nhau, cho nên các tác giả trên
mới chỉ đề cập đến từng phần, từng yếu tố với các khía cạnh khác nhau có liên quan
đến đề tài của luận án.
1.2.2. Những vấn đề luận án cần tập trung giải quyết
Tổng quan những công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án cho
thấy có nhiều công trình khoa học trong và ngoài quân đội đã đề cập đến phƣơng
pháp tiếp cận và một số nội dung của luận án. Những nội dung và phƣơng pháp tiếp
cận đó có ý nghĩa quan trọng, là những luận cứ khoa học để tác giả tiếp thu, kế thừa,
vận dụng vào nghiên cứu, triển khai luận án, đồng thời gợi mở cho tác giả nhiều vấn
đề cần phải tập trung nghiên cứu. Căn cứ vào mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của
luận án đề ra, từ góc độ chuyên ngành Hồ Chí Minh học, luận án cần tiếp tục nghiên
cứu để giải quyết những vấn đề chủ yếu sau:
Một là, Mặc dù các công trình khoa học bàn nhiều đến TTNV Hồ Chí Minh,
biểu hiện của tƣ tƣởng nhân văn trong lĩnh vực quân sự, TTNVQS Việt Nam…
nhƣng chƣa có công trình nào bàn đến TTNVQS Hồ Chí Minh ở khía cạnh nội dung
bản chất và vai trò, tác dụng của nó và do đó cũng chƣa có công trình nào bàn về
TTNVQS Hồ Chí Minh gắn với một vấn đề cụ thể là xây dựng QĐNDVN về chính
trị. Vấn đề đặt ra cho luận án về mặt lý luận chính là: làm rõ khái niệm TTNVQS
Hồ Chí Minh, nội dung cơ bản của tƣ tƣởng và giá trị của nó đối với một lĩnh vực
cụ thể là xây dựng QĐNDVN về chính trị; quan niệm và luận giải về xây dựng

26. 21
QĐNDVN về chính trị hiện nay theo TTNVQS Hồ Chí Minh.
Hai là, cơ sở thực tiễn của xây dựng QĐNDVN về chính trị đã đƣợc khái quát
hóa, đƣợc tổng kết lịch sử, cũng đƣợc điều tra, khảo sát nhiều và khá sâu sắc. Tuy
nhiên, kết quả đó chƣa đủ và chƣa bám sát với thực tiễn hiện nay của xây dựng
QĐNDVN về chính trị theo TTNVQS Hồ Chí Minh. Do vậy, luận án cần phải
nghiên cứu thực tiễn để đánh giá toàn diện, chính xác tình hình thực trạng xây dựng
QĐNDVN về chính trị hiện nay từ góc nhìn TTNVQS Hồ Chí Minh, phân tích
những nhân tố mới tác động, những mâu thuẫn và yêu cầu mới của thực tiễn XDQĐ
về chính trị hiện nay. Đó là vấn đề thực tiễn đặt ra mà luận án cần phải giải quyết.
Ba là, xây dựng QĐNDVN về chính trị đƣợc nghiên cứu với nhiều giải pháp
chung mang tính tổng hợp. Song, đi sâu vào vào các góc độ cụ thể để xác định các
giải pháp xây dựng QĐNDVN về chính trị hiện nay theo TTNVQS Hồ Chí Minh,
lại chƣa đƣợc công trình nào trực tiếp nghiên cứu, đề cập. Cho nên, việc nghiên cứu
và đề xuất các giải pháp phù hợp điều kiện đất nƣớc, quân đội và mang tính khả thi
là vấn đề mà luận án tập trung hƣớng tới và phải thực hiện.
Nhƣ vậy, tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến luận án cho thấy
rằng đề tài: “Xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam về chính trị hiện nay theo
TTNVQS Hồ Chí Minh” không trùng lặp với bất cứ công trình khoa học nào đã
công bố và đây là cơ sở trực tiếp để tác giả tiếp tục đi sâu nghiên cứu làm sáng tỏ
trong luận án mà tác giả lựa chọn.
Tiểu kết chƣơng 1
Xây dựng QĐNDVN về chính trị hiện nay theo TTNVQS Hồ Chí Minh đã và
đang đƣợc nhiều nhà khoa học, nhà chính trị, quân sự tập trung nghiên cứu. Có
nhiều công trình khoa học đề cập, nghiên cứu ở những khía cạnh khác nhau liên
quan đến đề tài luận án. Có thể khái quát kết quả đã đạt đƣợc trên một số vấn đề
chính, theo các vấn đề nghiên cứu nhƣ: (1) Các công trình nghiên cứu liên quan đến
TTNVQS Hồ Chí Minh; (2) Các công trình nghiên cứu liên quan đến xây dựng
QĐNDVN về chính trị hiện nay theo TTNVQS Hồ Chí Minh. Trong mỗi vấn đề
nghiên cứu nói trên, bao hàm những công trình khoa học, luận văn, luận án, những
bài viết đã đƣợc công bố.

27. 22
Tổng hợp từ các vấn đề đã đƣợc nghiên cứu và các công trình khoa học đã nêu
ở trên, tác giả tóm tắt kết quả nghiên cứu đạt đƣợc trên ba nội dung cơ bản nhƣ đã
trình bày. Đồng thời, với tính cách là một đề tài khoa học độc lập, luận án xác định
phải tập trung làm rõ ba vấn đề về mặt lý luận, thực tiễn và các yêu cầu, giải pháp
xây dựng QĐNDVN về chính trị hiện nay theo TTNVQS Hồ Chí Minh.
Kết quả nghiên cứu tổng quan về các công trình có liên quan đến đề tài là
nguồn tƣ liệu quan trọng, quý giá để thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu của luận
án. Tuy nhiên, từ tổng quan tình hình nghiên cứu trên, đặt ra những vấn đề cho luận
án tiếp tục làm rõ nhƣ: khái niệm và những nội dung TTNVQS Hồ Chí Minh và ý
nghĩa, tác dụng của nó với xây dựng QĐNDVN về chính trị; quan niệm về xây
dựng QĐNDVN về chính trị theo TTNVQS Hồ Chí Minh và thực tiễn xây dựng
QĐNDVN về chính trị từ góc nhìn TTNVQS Hồ Chí Minh; đề xuất yêu cầu, giải
pháp XDQĐ về chính trị hiện nay theo TTNVQS Hồ Chí Minh. Những vấn đề
này cũng là nhiệm vụ nghiên cứu và sẽ đƣợc làm rõ trong các chƣơng tiếp theo
của luận án.

28. 23
Chƣơng 2
LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM VỀ
CHÍNH TRỊ THEO TƢ TƢỞNG NHÂN VĂN QUÂN SỰ HỒ CHÍ MINH
2.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM
2.1.1. Tƣ tƣởng nhân văn quân sự Hồ Chí Minh
Khái niệm TTNVQS Hồ Chí Minh là tổ hợp của nhiều khái niệm. Để định
nghĩa khái niệm này cần làm rõ các khái niệm công cụ, đồng thời phải xác định vị
trí, sự tƣơng quan của các khái niệm đó với nhau. Với những khái niệm công cụ đã
rõ ràng, đƣợc sử dụng phổ biến, tác giả không đi sâu phân tích thêm mà sẽ kết hợp
luận giải trong khi phân tích khái niệm TTNVQS Hồ Chí Minh.
Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh
Trong lịch sử nhân loại, ở thời kỳ cộng sản nguyên thủy chƣa có khái niệm
“nhân văn”. Chuyển sang xã hội có giai cấp, cùng với sự phát triển của nền sản xuất
vật chất thì tƣ tƣởng, tình cảm, thái độ của con ngƣời về cuộc sống và xã hội ngày
càng mang đậm dấu ấn giai cấp. Chính khát vọng về một sự giải thoát khỏi những
khổ đau, ƣớc mơ về một xã hội tốt đẹp đã đƣa những nhận thức về vai trò, giá trị của
con ngƣời trở thành giá trị mang tính nhân văn.
Đã có nhiều tƣ tƣởng, học thuyết đề cập ở nhiều góc độ, bình diện khác nhau
về số phận con ngƣời, phản ánh tâm tƣ, khát vọng của con ngƣời muốn đƣợc giải
phóng khỏi những bế tắc của cuộc sống, những ràng buộc hà khắc, ngặt nghèo của
tự nhiên, xã hội và của chính bản thân xã hội loài ngƣời. Đó chính là tƣ tƣởng nhân
văn đƣợc thể hiện ở những mức độ, trình độ khác nhau. Dù nội hàm nhân văn trong
mỗi quan niệm đƣợc diễn đạt bằng các cách khác nhau nhƣng đều thể hiện tinh thần
cốt lõi là tất cả vì sự hạnh phúc và tiến bộ của con ngƣời.
Đối lập với các dấu hiệu nhân văn trên là phản nhân văn. Đó là các tƣ tƣởng,
hành động xâm phạm đến tự do, hạnh phúc của con ngƣời; là sự áp bức, bóc lột, gây
nên nỗi đau thể xác, tinh thần của ngƣời khác; sự tàn phá thiên nhiên hoặc là sự
bàng quan, thờ ơ với nỗi khổ của đồng loại…Theo đó, tác giả luận án thống nhất
với các quan niệm của các nhà nghiên cứu và cho rằng, tư tưởng nhân văn là khái
niệm mà nội hàm của nó thường nhấn mạnh đến yếu tố văn hóa, các giá trị và

29. 24
quyền của con người cùng với thiên hướng vươn lên và hoàn thiện không ngừng của
chính con người. Tư tưởng nhân văn được hình thành và phát triển cùng với sự phát
triển của văn hóa trong lịch sử nhân loại. Vì thế, nhân văn bao giờ cũng là lý
tƣởng, mục tiêu và động lực mà loài ngƣời khát khao vƣơn tới.
Lôgic nội tại của vấn đề đòi hỏi luận án cần làm rõ khái niệm TTNV Hồ Chí
Minh. Cho tới nay, vấn đề này đƣợc các nhà khoa học nghiên cứu công phu và bƣớc
đầu đƣa ra quan niệm về nội hàm của TTNV Hồ Chí Minh dƣới các góc độ khác
nhau nhƣ:
“Tƣ tƣởng nhân văn Hồ Chí Minh… phản ánh tình yêu thƣơng, quý trọng, quan
tâm, bao dung, độ lƣợng đến con ngƣời và niềm tin vững chắc vào sức mạnh
của con ngƣời; phản ánh con đƣờng giải phóng con ngƣời một cách triệt để
nhằm xây dựng một chế độ xã hội trong đó con ngƣời có điều kiện phát triển
toàn diện và phát huy hết mọi năng lực, sáng tạo vốn có của mình” [45, tr.5-6].
Hoặc có quan niệm cho rằng, “TTNV Hồ Chí Minh là một hệ thống các luận
điểm về con ngƣời và giải phóng con ngƣời…Đó là quan niệm về bản chất con
ngƣời; tình yêu thƣơng con ngƣời; tinh thần khoan dung; coi con ngƣời vừa là
mục tiêu, vừa là động lực của sự nghiệp cách mạng; về chiến lƣợc trồng
ngƣời... TTNV Hồ Chí Minh định hƣớng trong việc xây dựng con ngƣời mới ở
nƣớc ta hiện nay” [138, tr.26].
Một số nhà khoa học khác lại nhấn mạnh đến cuộc sống khiêm tốn, giản dị,
chan hòa với mọi ngƣời, không màng danh lợi cho bản thân và xem đó là nội dung
cốt lõi của TTNV Hồ Chí Minh. Có học giả khi nghiên cứu về chủ nghĩa nhân văn
Hồ Chí Minh lại nhấn mạnh đến “hành vi hƣớng thiện”, “chống điều ác” và khẳng
định chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh là “chủ nghĩa nhân văn giải thoát của những
tầng lớp yếu hèn lao khổ, của các dân tộc bị chà đạp, giải thoát bằng chính ý thức
lực lƣợng của mình” [2, tr.86].
Đối với những nhà khoa học, nhà hoạt động chính trị, xã hội nƣớc ngoài lại
cho rằng trong con ngƣời Hồ Chí Minh có sự kết hợp hài hòa giữa chủ nghĩa nhân
văn với lòng nhiệt tình và tinh thần cách mạng. T.N. Kaun, Chủ tịch Trung tâm Ấn
Độ nghiên cứu về Đông Dƣơng đã khẳng định: "Bác Hồ..., Ngƣời đại diện cho sự vĩ

30. 25
đại vốn có của nhân dân Việt Nam, bình dị, chuyên cần, yêu quý trẻ thơ và thanh
niên, thẳng thắn, trung thực, chân thành và một ý thức mạnh mẽ về nhân văn kết
hợp với nhiệt tình có tinh thần cách mạng"[36, tr.82]. Giám đốc UNECCO khu vực
Châu Á - Thái Bình Dƣơng, Tiến sĩ M.Atmét cũng nói đại ý: “Trong khi chiến đấu
cả đời mình chống lại ách thống trị thực dân, Ngƣời vẫn là một nhà nhân văn chân
chính trong tƣ tƣởng và hành động” [45, tr.6].
Từ những kết quả nghiên cứu đã đạt đƣợc, tác giả cơ bản đồng thuận với quan
niệm của các nhà khoa học, các học giả, chính trị gia trong và ngoài nƣớc và cho
rằng nội hàm của khái niệm TTNV Hồ Chí Minh gồm những quan điểm về con
người và giải phóng triệt để con người, xây dựng một chế độ xã hội trong đó con
người có điều kiện phát triển toàn diện và phát huy hết mọi năng lực sáng tạo vốn
có của mình. Tuy nhiên, theo tác giả, khi sử dụng khái niệm TTNV Hồ Chí Minh,
cần phân biệt tính độc lập tƣơng đối giữa tƣ tƣởng nhân văn với nhân cách và hành
động cách mạng của Hồ Chí Minh. Tƣ tƣởng nhân văn, sợi chỉ đỏ xuyên suốt cả
cuộc đời hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh, đồng thời chính cuộc đời tiêu biểu
của Ngƣời cũng chính là một tấm gƣơng, một biểu hiện cụ thể, tiêu biểu nhất của
tinh thần nhân văn cao cả ấy.
Tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh
Quân sự là một lĩnh vực đặc thù, một hoạt động xã hội đặc biệt của giai cấp,
nhà nƣớc; là việc xây dựng, củng cố, tăng cƣờng và sử dụng lực lƣợng vũ trang
nhằm thực hiện chiến tranh tiến công, chiến tranh giải phóng hoặc chiến tranh
BVTQ. Theo từ điển Tiếng Việt, từ “quân sự” đƣợc hiểu theo hai nghĩa: “thứ nhất,
đó là những vấn đề về xây dựng lực lƣợng vũ trang và đấu tranh vũ trang; thứ hai,
đó là những gì thuộc về quân đội” [133, tr.806].
Là nhà chiến lƣợc quân sự thiên tài, Hồ Chí Minh đã dẫn dắt nhân dân Việt
Nam đến những chiến công huyền thoại trong lịch sử của dân tộc. Trong di sản tƣ
tƣởng Hồ Chí Minh, quân sự là một lĩnh vực đƣợc Ngƣời quan tâm đặc biệt và dành
gần trọn cuộc đời để suy ngẫm và trực tiếp chỉ đạo việc tổ chức và hoạt động quân
sự cách mạng Việt Nam. Đến nay, TTQS Hồ Chí Minh đã đƣợc nghiên cứu rất công
phu, có hệ thống, đảm bảo tính toàn diện và sâu sắc.

31. 26
Tƣ tƣởng quân sự Hồ Chí Minh có nội dung đa dạng, phong phú, bao trùm
nhiều lĩnh vực của tổ chức, hoạt động quân sự với các quan điểm về bạo lực cách
mạng, về khởi nghĩa vũ trang và chiến tranh nhân dân, về xây dựng căn cứ địa và
hậu phƣơng cách mạng, xây dựng nền quốc phòng toàn dân, lực lƣợng vũ trang
nhân dân, về nghệ thuật quân sự… TTQS Hồ Chí Minh đã "đánh dấu một bƣớc
nhảy vọt về chất trong tri thức quân sự của dân tộc ta” [17, tr.15]. Đặc điểm nổi bật
của TTQS Hồ Chí Minh thể hiện: Một là, TTQS Hồ Chí Minh không phải là TTQS
thuần túy mà là TTQS chính trị. TTQS của Ngƣời xuất phát từ chính trị, phục vụ
cho mục tiêu chính trị của Đảng của dân tộc là ĐLDT và CNXH. Hai là, TTQS
cũng nhƣ các tƣ tƣởng khác của Ngƣời không chỉ dừng lại ở đƣờng lối, quan điểm
mà nó đƣợc cụ thể hóa thành phƣơng pháp, biện pháp thực hiện, nguyên tắc hành
động và nghệ thuật tổ chức phù hợp với điều kiện thực tiễn. Ba là, nghiên cứu
TTQS Hồ Chí Minh không thể chỉ dừng lại ở những trƣớc tác mà phải dựa vào thực
tiễn hoạt động quân sự của Ngƣời, bởi vì Hồ Chí Minh không chỉ là nhà tƣ tƣởng
thiên tài mà Ngƣời còn là nhà hoạt động cách mạng thực tiễn vĩ đại.
Tư tưởng nhân văn quân sự Hồ Chí Minh
Nhân văn là một giá trị phổ biến, tuy vậy nhân văn bao giờ cũng mang những
đặc điểm của địa - văn hóa. Hành động cụ thể trong lĩnh vực quân sự có dẫn tới sự
hy sinh xƣơng máu, tính mạng, sự tàn phá tài sản vật chất, môi trƣờng sống. Nhân
văn và quân sự nhìn ở hiện tƣợng bề ngoài tƣởng chừng là quan hệ “đối lập” tuyệt
đối, song xét một cách toàn diện, lịch sử - cụ thể cho thấy, có hoạt động quân sự
mang giá trị nhân văn, có hoạt động quân sự phản nhân văn. Luận án tiếp cận hoạt
động quân sự với lát cắt chung nhất là: mục đích, tính chất và các mối quan hệ cơ
bản nhất của tổ chức và hoạt động quân sự để từ đó tìm ra bản chất nhân văn của
nền quân sự cách mạng Việt Nam.
Tƣ tƣởng nhân văn quân sự Hồ Chí Minh phản ánh bản chất nhân văn của
TTQS đó, nó cần đƣợc xem xét nhƣ là một bộ phận xuyên suốt của TTQS Hồ Chí
Minh và TTQS Việt Nam trong thời đại mới. Nghiên cứu TTQS Hồ Chí Minh nhất
thiết phải nghiên cứu TTNVQS của Ngƣời và nghiên cứu TTNVQS Hồ Chí Minh
phải đặt trong tổng thể TTQS Hồ Chí Minh và TTQS Việt Nam trong mối quan hệ

32. 27
thống nhất, không tách rời. Tuy nhiên, TTNVQS Hồ Chí Minh mang tính độc lập
tƣơng đối, phản ánh bản chất nhân văn của TTQS Hồ Chí Minh với mục tiêu giải
phóng con ngƣời, bảo vệ và xây dựng con ngƣời. Nói một cách khác, đó là tƣ tƣởng
về những hoạt động quân sự của con ngƣời, vì con ngƣời, do con ngƣời và trực tiếp
hƣớng vào phục vụ nhân dân, giải phóng dân tộc và giai cấp…
Vậy, TTNVQS Hồ Chí Minh là gì? Cho đến thời điểm hiện nay, khi xác định
nội hàm khái niệm TTNVQS Hồ Chí Minh vẫn còn đang tồn tại một số cách nhìn
nhận và với các ý kiến tƣơng đối khác nhau.
Tiếp cận từ góc độ văn hoá quân sự, có quan niệm cho rằng, TTNVQS Hồ Chí
Minh “là tổng hợp những luận điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về bản chất nhân
văn của nền quân sự cách mạng, hàm chứa sự tích hợp và hiện thực hoá hệ giá trị
nhân văn từ mục tiêu chính nghĩa, nhân đạo, nhân văn của nền quân sự cách
mạng, thể hiện trong nội dung, phƣơng thức tổ chức và hoạt động quân sự, trong
sáng tạo và vận dụng nghệ thuật quân sự… Việt Nam” [130, tr.38 ]
Nhìn nhận từ góc độ khác lại có quan niệm TTNVQS Hồ Chí Minh là bộ phận
của TTQS Hồ Chí Minh “gồm hệ thống các quan điểm, luận điểm của Hồ Chí
Minh về mục tiêu, tính chất, nhiệm vụ, lực lƣợng, sức mạnh, phƣơng thức tổ
chức và hoạt động quân sự vì con ngƣời, vì nhân dân, đặc biệt là về tổ chức
lực lƣợng vũ trang và tiến hành chiến tranh giải phóng dân tộc, BVTQ, là cơ
sở tƣ tƣởng của đƣờng lối, nghệ thuật quân sự và các hoạt động quân sự của
nhân dân ta dƣới sự lãnh đạo của Đảng” [130, tr.32]
Khi định nghĩa khái niệm "TTNVQS Hồ Chí Minh", dựa vào các nguyên tắc
phƣơng pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, tác giả cho rằng, phải xuất phát từ
định nghĩa về những khái niệm liên quan, từ đó cụ thể hóa nhằm xác định rõ hơn
khái niệm này; làm rõ các bộ phận cấu thành nội dung của khái niệm trong một
chỉnh thể mang tính hệ thống; những nội dung cốt lõi cũng nhƣ ý nghĩa của
TTNVQS Hồ Chí Minh.
Trên cơ sở cách tiếp cận nhƣ vậy, đặt trong chỉnh thể thống nhất với TTNV
Hồ Chí Minh và TTQS của Ngƣời, có thể quan niệm:
Tư tưởng nhân văn quân sự Hồ Chí Minh là bộ phận hợp thành xuyên suốt

33. 28
TTQS Hồ Chí Minh, phản ánh bản chất nhân văn của nền quân sự cách mạng dưới
sự lãnh đạo của Đảng, gồm hệ thống các quan điểm về tổ chức và hoạt động quân
sự tự vệ chính nghĩa, vì mục tiêu ĐLDT, tự do và hạnh phúc của nhân dân; luôn
gắn bó mật thiết với nhân dân; cán bộ và chiến sĩ đoàn kết thương yêu nhau, giúp
đỡ nhau cùng tiến bộ; đoàn kết thủy chung với bạn bè quốc tế. TTNVQS Hồ Chí
Minh là cơ sở tư tưởng của đường lối quân sự, đường lối quốc phòng của Đảng và
các hoạt động quân sự của quân đội và nhân dân ta.
Với quan niệm TTNVQS Hồ Chí Minh nhƣ trên, luận án bƣớc đầu chỉ rõ đặc
trƣng biểu thị nội hàm của khái niệm này trên các vấn đề sau:
Thứ nhất, xác định rõ vị trí của TTNVQS Hồ Chí Minh là một bộ phận hợp
thành xuyên suốt TTQS của Ngƣời.
Thứ hai, xác định rõ cấu trúc và nội dung của TTNVQS Hồ Chí Minh. Về cấu
trúc, gồm một hệ thống những quan điểm phản ánh bản chất nhân văn của nền quân
sự cách mạng dƣới sự lãnh đạo của Đảng. Về nội dung, TTNVQS Hồ Chí Minh là
các vấn đề: Tổ chức và hoạt động quân sự tự vệ chính nghĩa; Tổ chức và hoạt động
quân sự vì ĐLDT, tự do và hạnh phúc của nhân dân; Tổ chức và hoạt động quân sự
luôn gắn bbos mật thiết với nhân dân; cán bộ và chiến sĩ đoàn kết, thƣơng yêu nhau,
giúp đỡ nhau cùng tiến bộ; đoàn kết thủy chung với bầu bạn quốc tế.
Thứ ba, khẳng định giá trị của TTNVQS Hồ Chí Minh trong đƣờng lối quân
sự, quốc phòng của Đảng và các hoạt động quân sự của quân đội và nhân dân ta.
Việc đƣa ra định nghĩa khái niệm “TTNVQS Hồ Chí Minh” nhƣ trên là những
nghiên cứu bƣớc đầu. Để tiến tới một khái niệm hoàn chỉnh, khoa học cần đƣợc tiếp
tục bổ sung và hoàn thiện.
2.1.2. Xây dựng quân đội nhân dân Việt Nam về chính trị theo tƣ tƣởng
nhân văn quân sự Hồ Chí Minh
Xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam về chính trị là một nguyên tắc trong
XDQĐ cách mạng, bảo đảm cho quân đội ta phát triển, trƣởng thành và chiến thắng.
Đây là vấn đề đã đƣợc đề cập và bàn đến khá toàn diện, sâu sắc cả trên phƣơng diện
lý luận và thực tiễn. Trong phạm vi nghiên cứu của luận án có thể khái quát một số
điểm cơ bản nhƣ sau:

34. 29
Chính trị là hiện tƣợng xã hội lịch sử, là toàn bộ những hoạt động có liên quan
đến dân tộc, các giai cấp và các tầng lớp xã hội mà cốt lõi là vấn để giành chính
quyền cũng nhƣ duy trì và sử dụng quyền lực của nhà nƣớc. Theo Học thuyết Mác-
Lênin về chiến tranh và quân đội, chính trị là sản phẩm của xã hội có giai cấp. Khi
chính trị xuất hiện trong lịch sử xã hội loài ngƣời thì quân đội với tính cách là công
cụ bạo lực của giai cấp cũng tất yếu ra đời.
Quân đội là công cụ chính trị của giai cấp và nhà nƣớc để tiến hành chiến
tranh, còn chiến tranh chỉ là sự kế tục của chính trị. Vì vậy, quân đội luôn mang bản
chất giai cấp sinh ra nó. Không có quân đội đứng ngoài chính trị (phi chính trị) và
phi giai cấp. Chính trị là xuất phát điểm, là cái gốc quy định toàn bộ việc tổ chức và
hoạt động của quân đội. Do đó, khi xem xét các vấn đề của quân đội, luôn phải đặt
trong mối liên hệ chặt chẽ với chính trị, giai cấp, nhà nƣớc. Giai cấp, nhà nƣớc tổ
chức, sử dụng quân đội thì tất yếu và bắt buộc phải thƣờng xuyên củng cố mặt
chính trị của quân đội, phải XDQĐ về chính trị.
Chính trị của quân đội là chính trị của giai cấp, nhà nƣớc sinh ra nó; là sự
thấm nhuần sâu sắc hệ tƣ tƣởng chính trị, sự tuyệt đối trung thành và sẵn sàng chiến
đấu hy sinh vì mục tiêu, lý tƣởng của giai cấp, bảo vệ địa vị và lợi ích của giai cấp,
nhà nƣớc lãnh đạo và XDQĐ. Chính trị của quân đội đƣợc đánh giá bằng kết quả
trên thực tiễn trong hoạt động quân sự, trong khi tiến hành chiến tranh. Do đó, ở
mỗi giai đoạn lịch sử nội dung XDQĐ về chính trị có thể đặt ra các vấn đề cụ thể
khác nhau, nhƣng về thực chất và cốt lõi của công việc này vẫn là xây dựng và củng
cố hệ thống quan điểm, tƣ tƣởng chính trị nhằm đảm bảo cho quân đội trung thành
tuyệt đối với giai cấp và nhà nƣớc tổ chức ra nó, sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi
yêu cầu và nhiệm vụ đƣợc giao.
Quân đội nhân dân Việt Nam do Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam tổ
chức xây dựng, giáo dục và rèn luyện. Chính trị của QĐNDVN với hệ thống quan
điểm, tƣ tƣởng về mặt chính trị, luôn gắn chặt với nhân văn, không loại trừ, đối lập
tuyệt đối với nhân văn. Quân đội trung thành tuyệt đối và sẵn sàng chiến đấu hy
sinh để hiện thực hóa mục tiêu, lý tƣởng nhân văn của Đảng, của dân tộc là ĐLDT
và CNXH. Đó là sự phản ánh giá trị cao đẹp nhất về mặt chính trị của quân đội ta.

35. 30
Chính trị của quân đội ta là sự thống nhất giữa bản chất giai cấp công nhân, tính
nhân dân và tính dân tộc. Sự thống nhất đó không chỉ là biểu hiện truyền thống
nhân văn của dân tộc, mà còn là nét độc đáo về mặt chính trị của quân đội ta. Đây
cũng là những điểm khác về bản chất với chính trị của quân đội tƣ sản. Hồ Chí
Minh khẳng định: “quân đội ta trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu, hy
sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì CNXH” “Cán bộ và chiến sĩ thƣơng yêu nhau
nhƣ ruột thịt, chia ngọt sẻ bùi. Quân và dân nhƣ cá với nƣớc, đoàn kết một lòng, học
hỏi, giúp đỡ lẫn nhau…, có tinh thần quốc tế vô sản cao cả” [74, tr.435].
Từ những phân tích trên có thể khái quát: Chính trị của QĐNDVN là chính trị
của Đảng Cộng sản Việt Nam, của giai cấp công nhân Việt Nam được thể hiện tập
trung ở sự thấm nhuần chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, trực tiếp là
đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, xuyên suốt là mục tiêu ĐLDT và
CNXH. Quân đội trung thành và phục tùng sự lãnh đạo của Đảng, sẵn sàng chiến
đấu hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì CNXH; đoàn kết nội bộ, gắn bó máu
thịt với nhân dân và có tinh thần quốc tế trong sáng.
Xây dựng QĐNDVN về chính trị là vấn đề lớn trong kho tàng lý luận của chủ
nghĩa Mác - Lênin về XDQĐ kiểu mới của giai cấp công nhân. Trung thành và vận
dụng sáng tạo lý luận và thực tiễn ấy vào thực tiễn cách mạng Việt Nam, suốt hơn
70 năm qua, Đảng ta và Hồ Chí Minh luôn quan tâm, coi trọng XDQĐ vững mạnh
toàn diện, nhất là XDQĐ về chính trị. Do vậy, trong mọi hoàn cảnh, quân đội ta
luôn tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc và nhân dân, hoàn thành tốt mọi
nhiệm vụ đƣợc giao. XDQĐ vững mạnh về chính trị trở thành nguyên tắc và là bài
học kinh nghiệm lớn trong xây dựng QĐNDVN, có giá trị cả trong quá khứ, hiện tại
và tƣơng lai.
Theo Từ điển Công tác đảng, công tác chính trị QĐNDVN, XDQĐ về chính trị
“là xây dựng bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân, tính dân tộc, làm cho quân
đội tuyệt đối phục tùng sự lãnh đạo của Đảng, chấp hành nghiêm chỉnh Hiến pháp,
pháp luật của Nhà nƣớc; thấm nhuần sâu sắc chủ nghĩa Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ
Chí Minh” [108, tr.521]. Mục tiêu của việc XDQĐ về chính trị là làm cho quân đội
ta luôn luôn là lực lƣợng chính trị tin cậy, lực lƣợng chiến đấu trung thành của

36. 31
Đảng, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu thắng lợi bảo vệ vững chắc độc lập, tự do
của Tổ quốc, hạnh phúc của nhân dân, sẵn sàng vƣợt qua mọi khó khăn để hoàn
thành nhiệm vụ đƣợc giao. XDQĐ vững mạnh về chính trị làm cơ sở để XDQĐ
vững mạnh về mọi mặt.
Có nhiều góc độ tiếp cận vấn đề XDQĐ về chính trị. Có thể tiếp cận theo cấu
trúc của chính trị gồm ý thức chính trị, quan hệ chính trị, hành động chính trị; hoặc
tiếp cận theo các mặt hoạt động của công tác đảng, công tác chính trị trong quân đội
gồm công tác tƣ tƣởng, công tác tổ chức, công tác cán bộ, công tác dân vận, công
tác chính sách; cũng có thể tiếp cận XDQĐ về chính trị là quá trình xây dựng phẩm
chất chính trị, tinh thần của mỗi quân nhân và tổ chức quân nhân; ... Ở luận án này,
tiếp cận XDQĐ về chính trị từ góc độ khoa học Hồ Chí Minh học, làm rõ quá trình
xây dựng QĐNDVN về chính trị hiện nay dƣới góc nhìn TTNVQS Hồ Chí Minh.
Khi tiếp cận vấn đề xây dựng QĐNDVN về chính trị hiện nay trong mối quan
hệ với TTNVQS Hồ Chí Minh, có thể quan niệm: Xây dựng QĐNDVN về chính trị
theo TTNVQS Hồ Chí Minh là quá trình các chủ thể sử dụng tổng thể các cách thức
phù hợp quy luật để củng cố vững chắc chính trị của quân đội trên cơ sở nhận thức
đầy đủ và vận dụng sáng tạo TTNVQS Hồ Chí Minh, góp phần xây dựng QĐNDVN
cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Nhƣ vậy, xây dựng
QĐNDVN về chính trị theo TTNVQS Hồ Chí Minh thực chất là hoạt động nhận
thức và sự vận dụng TTNVQS Hồ Chí Minh trong trình xây dựng QĐNDVN vững
mạnh về mặt chính trị.
Xây dựng quân đội về chính trị theo TTNVQS Hồ Chí Minh đƣợc hiểu là
trong quá trình này, TTNVQS Hồ Chí Minh là mục đích và sự định hƣớng; là tiêu
chí nhận biết, đánh giá mặt chính trị của quân đội. Theo đó, TTNVQS Hồ Chí Minh
là cơ sở, nền tảng của toàn bộ các nội dung, các bƣớc, các khâu của quá trình
XDQĐ về chính trị. Quá trình đó cũng luôn gắn liền và thống nhất với cuộc đấu
tranh giải quyết mâu thuẫn biện chứng giữa vững bản chất, đặc trƣng, nhân văn
quân sự Hồ Chí Minh với xu hƣớng ngƣợc chiều, trƣợt vào quỹ đạo của các quan
điểm phản khoa học, phản nhân văn. Quá trình giải quyết mâu thuẫn đó nếu làm cho
chính trị của quân đội ngày càng phù hợp với đặc trƣng, bản chất của TTNVQS Hồ

37. 32
Chí Minh tức là định hƣớng đƣợc giữ vững, mục tiêu đã đạt đƣợc; ngƣợc lại, có
nghĩa là mất định hƣớng, trƣợt vào các lý luận phản khoa học, phản động.
Xây dựng quân đội về chính trị theo TTNVQS Hồ Chí Minh không mang tính
nhất thời, một lần là xong, mà là một quá trình xuyên suốt, trải qua từng giai đoạn,
từng khâu, từng nội dung củng cố mặt chính trị của quân đội. Mỗi bƣớc giữ vững
định hƣớng nhân văn trong quá trình XDQĐ về chính trị là tiền đề cho những bƣớc
tiếp theo nhƣ một sự tiếp nối lịch sử và lôgíc. Trong quá trình đó, bắt buộc các chủ
thể XDQĐ phải luôn tích cực, tự giác trƣớc lựa chọn là tiếp tục XDQĐ về chính trị
theo đúng với định hƣớng TTNVQS Hồ Chí Minh hay để nó chệch hƣớng, sa vào
vòng xoáy của những tác động tiêu cực, phản nhân văn.
Để giữ vững định hƣớng TTNVQS Hồ Chí Minh trong XDQĐ về chính trị cần
nắm vững linh hồn, nội dung cốt lõi tƣ tƣởng đó của Ngƣời để chuyển hóa, hiện
thức hóa trong xây dựng, củng cố vững chắc mặt chính trị của quân đội. Không
tuyệt đối hoá theo câu chữ, khắc phục sự máy móc, giáo điều, tránh sự “tụng ca”,
“vĩ nhân hóa”, từ đó nâng cao nhận thức và vận dụng sáng tạo vào thực tiễn trên cơ
sở nắm vững đặc điểm tình hình, nhân tố mới tác động đến xây dựng QĐNDVN về
chính trị theo yêu cầu nhiệm vụ cách mạng, nhiệm vụ xây dựng lực lƣợng vũ trang,
XDQĐ trong tình hình mới.
Chủ thể xây dựng QĐNDVN về chính trị theo TTNVQS Hồ Chí Minh là rất
rộng lớn. Với việc thực hiện đƣờng lối chiến tranh nhân dân và quốc phòng toàn
dân của Đảng thì bất cứ ngƣời dân nào cũng có thể trở thành ngƣời cầm súng
BVTQ. Do vậy, chủ thể XDQĐ về chính trị theo TTNVQS Hồ Chí Minh rất đa
dạng, phong phú; bao gồm toàn bộ những con ngƣời, tổ chức với tính cách là chủ
thể tham gia vào XDQĐ nói chung và XDQĐ về chính trị nói riêng. Phạm vi chủ
thể này rộng hơn rất nhiều so với những chủ thể đang là quân nhân trong quân đội,
nó còn bao gồm cả hệ thống chính trị, các tổ chức đoàn thể và nhân dân. Tuy nhiên,
chủ thể trực tiếp, nhiệm vụ hàng đầu xây dựng QĐNDVN về chính trị thuộc về
Đảng và quân đội. Ở các cấp trong quân đội, đó là trách nhiệm của tổ chức đảng,
ngƣời chỉ huy và ngƣời chủ trì về chính trị. Trong đó, lực lƣợng trực tiếp tổ chức

38. 33
thực hiện nhiệm vụ này là ngƣời chính ủy, chính trị viên, cơ quan chính trị, cán bộ
chính trị trong quân đội.
Mục tiêu xây dựng QĐNDVN về chính trị theo TTNVQS Hồ Chí Minh là
nhằm hƣớng tới thực hiện mục tiêu lý tƣởng của Đảng là ĐLDT và CNXH. Nhƣ
vậy, suy đến cùng, hƣớng đích xây dựng QĐNDVN về chính trị chính là mục tiêu
nhân văn. Quá trình đó không ngừng làm lan tỏa, gia tăng vai trò của TTNVQS Hồ
Chí Minh vào nâng cao chất lƣợng xây dựng QĐNDVN về chính trị. Đây là sự
thống nhất biện chứng của quá trình nhận thức TTNVQS Hồ Chí Minh và quá trình
phát huy vai trò, tác dụng của tƣ tƣởng đó vào hoạt động xây dựng QĐNDVN về
chính trị. Theo đó, TTNVQS Hồ Chí Minh không những thống nhất với mục tiêu
XDQĐ về chính trị mà còn thực sự là tiền đề, cơ sở để làm cho tính nhân văn, nhân
đạo của hoạt động quân sự đạt đến trình độ nhân văn cao nhất trong lịch sử, trở
thành động lực tinh thần to lớn, có ý nghĩa quyết định trong xây dựng QĐNDVN
vững mạnh về chính trị.
Mục tiêu cụ thể là tiếp tục củng cố, bổ sung, làm giầu thêm tính chất nhân văn
trong nội dung chính trị của quân đội, tăng cƣờng bản chất giai cấp công nhân, tính
dân tộc và tính nhân dân của quân đội; làm cho cán bộ, binh sĩ giác ngộ sâu sắc mục
tiêu, lý tƣởng chiến đấu, trung thành vô hạn với Đảng, Tổ quốc; luôn đoàn kết, gắn
bó máu thịt với nhân dân; có phẩm chất đạo đức trong sáng, đoàn kết, thƣơng yêu
đồng chí đồng đội, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì
hạnh phúc của nhân dân, vì sự nghiệp xây dựng và BVTQ Việt Nam XHCN.
Mặt khác, mục tiêu XDQĐ về chính trị hiện nay theo TTNVQS Hồ Chí Minh
đồng thời cũng là để tham gia vào hoạt động “chống”, tạo ra sức mạnh tổng hợp để
loại bỏ những tác động ngƣợc chiều, cản trở quá trình XDQĐ về chính trị và đi đến
thúc đẩy chất lƣợng XDQĐ về chính trị ngày càng mang lại hiệu quả bền vững.
Nội dung xây dựng QĐNDVN về chính trị theo TTNVQS Hồ Chí Minh bao
gồm toàn bộ những nhận thức và việc làm cụ thể của chủ thể quân đội trong suốt
quá trình đó. Mỗi một nội dung của quá trình đó lại hàm chứa các nội dung cụ thể
của quá trình xây dựng QĐNDVN về chính trị.

39. 34
Nội dung của TTNVQS Hồ Chí Minh cần vận dụng, chuyển hóa vào XDQĐ
về chính trị là toàn bộ các quan điểm nhân văn quân sự của Hồ Chí Minh nhƣ đã
trình bày ở trên, bao gồm các quan điểm của Ngƣời về tổ chức và hoạt động quân
sự tự vệ chính nghĩa vì mục tiêu ĐLDT, tự do và hạnh phúc cho nhân dân và các
mối quan hệ cơ bản của tổ chức và hoạt động quân sự cách mạng Việt Nam dƣới sự
lãnh đạo của Đảng. Hệ thống các quan điểm nhân văn quân sự đó cũng thống nhất
với yêu cầu XDQĐ về chính trị, trở thành nguyên tắc, phƣơng châm chỉ đạo quá
trình XDQĐ nhân dân của Đảng trong lịch sử cũng nhƣ giai đoạn hiện nay. Trên cơ
sở nhận thức đầy đủ, nắm chắc bản chất, nội dung TTNVQS Hồ Chí Minh để từ đó
nâng cao nhận thức và vận dụng phù hợp vào các nội dung xây dựng QĐNDVN về
chính trị. Bên cạnh sự khái quát bằng những luận điểm nhƣ đã trình bày, nó còn
đƣợc chuẩn mực hóa trong những nội dung giáo dục chính trị, tƣ tƣởng của quân
đội; trong điều lệnh quản lý bộ đội, điều lệnh đội ngũ, trong 10 lời thề danh dự của
quân nhân, 12 điều kỷ luật của quân đội; trong chức trách nhiệm vụ của lãnh đạo
chỉ huy các cấp, thành các quy tắc, nguyên tắc, kỷ luật trong huấn luyện, chiến đấu,
khi tiếp xúc với nhân dân; trong quan hệ đồng chí, đồng đội, trong quan hệ với đối
tƣợng tác chiến và trong khi đối phó với kẻ thù...
Nội dung xây dựng QĐNDVN về chính trị theo TTNVQS Hồ Chí Minh cần
đƣợc nhận thức một cách đầy đủ và toàn diện, song cũng cần dựa trên cơ sở nhiệm
vụ chính trị của quân đội và từng đơn vị ở từng thời điểm cụ thể. Với ý nghĩa đó,
xây dựng QĐNDVN về chính trị theo TTNVQS Hồ Chí Minh còn bao hàm nội
dung, tính chất của cuộc đấu tranh giữa các nhân tố, các mặt thúc đẩy với các nhân
tố, các mặt làm hạn chế quá trình XDQĐ nhân dân Việt Nam về chính trị. Cuộc đấu
tranh này diễn ra thƣờng xuyên, do tính khách quan của quan hệ giữa nhân văn với
chính trị quy định. Đó là quá trình chủ thể quân đội giải quyết mâu thuẫn biện
chứng giữa việc chủ động khơi dậy tiềm năng sức mạnh của TTNVQS Hồ Chí
Minh làm gia tăng vai trò, sức mạnh của các nhân tố tích cực và thu hẹp, hạn chế
đến mức thấp nhất những lực cản trong xây dựng QĐNDVN về chính trị.
Phương thức xây dựng QĐNDVN về chính trị theo TTNVQS Hồ Chí Minh
là quá trình tích cực, tự giác cùng với con đƣờng chuyển hóa sâu sắc qua các khâu,