More Related Content
Similar to ÁP XE GAN (20)
ÁP XE GAN
- 2. 2
ÑÒNH NGHÓA:
„ AÙp xe gan (AXG) laø söï tuï muû trong gan taïo
thaønh moät oå ñôn ñoäc hoaëc nhieàu oå muû raûi raùc.
„ Treân laâm saøng, phaân bieät:
„ - AXG do amíp
„ - AXG do vi khuaån
„ - AXG do nhieãm caùc KST khaùc (saùn laù gan)
- 4. 4
DÒCH TEÃ HOÏC
„ AXG do amíp thöôøng gaëp ôû caùc nöôùc ñang
phaùt trieån (khoaûng 10-50%), ít gaëp ôû caùc nöôùc
phaùt trieån
„ AXG do amíp thöôøng gaëp ôû ngöôøi bò lî ñaõ khoûi
hoaëc lî maïn tính, ít khi xaûy ra trong giai ñoaïn lî
caáp tính
„ Tyû leä nam maéc nhieàu hôn nöõ (gaáp 2-3 laàn)
„ Tuoåi thöôøng gaëp: 30-50 tuoåi
- 5. 5
TAÙC NHAÂN GAÂY BEÄNH
„ - AXG do amíp tröôùc ñaây ñöôïc goïi laø aùp xe vuøng nhieät
ñôùi (tropical abcess), do Karfulis moâ taû ñaàu tieân (1887)
„ - Roger tìm thaáy söï hieän dieän cuûa amíp ôû vaùch oå AXG.
„ - Amíp laø 1 ñoäng vaät nguyeân sinh, lôùp truøng chaân giaû
(Rhizopoda):
loaïi soáng kyù sinh khoâng gaây beänh (Entamoeba coli, E.
hartmani…)
loaïi kyù sinh gaây beänh laø E. histolytica
„ - Theå tö döôõng (trophozoite) cuõng coù 2 daïng:
daïng histolytica, gaây beänh, coù trong phaân cuûa BN bò lî
daïng minuta, khoâng gaây beänh, coù trong phaân ngöôøi “laønh
mang truøng”
„ - Theå baøo nang (cyst) soáng hoaïi sinh ôû ruoät vaø laø nguoàn
laây beänh
- 6. 6
Chu trình
phaùt trieån
cuûa amíp
Mature cyst: nang tröôûng
thaønh
Excystation: thoaùt nang
Trophozoite: theå tö
döôõng
Cyst: theå baøo nang 6
- 7. 7
LAÂM SAØNG
„ A. Theå LS ñieån hình:
„ - tieàn söû lî (khoaûng 20%), hieám khi coù ôû giai ñoaïn lî caáp
„ - khôûi beänh thöôøng töø töø, BN ñau töùc HSP khoaûng 2-3 ngaøy,
soát nheï, sau ñoù trieäu chöùng roõ daàn. Ñoâi khi khôûi phaùt ñoät ngoät
soát cao, ñau HSP döõ doäi keøm trieäu chöùng möng muû ngay
„ - beänh caûnh raát ñaëc tröng vôùi tam chöùng Fontan:
„ * Soát: thöôøng nheï hoaëc vöøa (< 38oC), khoâng laïnh run. Neáu
boäi nhieãm vi khuaån: soát cao keøm laïnh run. Khi oå muû ñöôïc hình
thaønh: soát coù khuynh höôùng giaûm. Caùc trieäu chöùng ñi keøm:
chaùn aên, buoàn noân, khoù nguû…
„ * Ñau HSP töï phaùt, caûm giaùc nhö bò boùp chaët, ñau taêng khi
ho, thôû maïnh, xoay trôû…
„ * Gan to, beà maët trôn laùng, bôø tuø, maät ñoä meàm vaø taát ñau:
NP rung gan (+), aán keõ söôøng (+). Neáu khoái muû naèm saùt beà
maët gan, coù theå coù daáu phaäp pheàu
„ Caùc trieäu chöùng khaùc: traøn dòch maøng phoåi (P) do phaûn öùng
kieåu dòch tieát hoaëc do muû vôõ vaøo maøng phoåi. Vaøng da ít khi
xaûy ra, neáu coù thöôøng do boäi nhieãm vi khuaån
- 8. 8
LAÂM SAØNG
„ B. Caùc theå LS khaùc:
„ 1- Theo vò trí:
„ a/ AX thuøy (T): phaân bieät vôùi khoái u thöôïng vò, nguy cô vôõ
leâm maøng tim, gaây töû vong cao
„ b/ AX thuøy ñænh: “trieäu chöùng möôïn” cuûa hoâ haáp: ho. khoù
thôû. TMMP (P). Nguy cô vôõ leân cô hoaønh gaây AX döôùi
hoaønh, traøn muû maøng phoåi, AX phoåi
„ c/ AX thuøy sau: gaây ñau thaét löng, khoù phaân bieät vôùi beänh
thaän (vieâm thaän, muû quanh thaän…)
„ 2- Theo trieäu chöùng:
„ a/ AX laïnh: trieäu chöùng ban ñaàu coù theå aâm æ hoaëc raàm roä,
sau ñoù dòu daàn, dieãn tieán aâm thaàm moät thôøi gian roài buøng
phaùt trôû laïi. BN coù theå khoâng soát hoaëc soát nheï, ñau raát ít
„ b/ theå giaû VPM: trieäu chöùng raàm roä, coù daáu ñeà khaùng thaønh
buïng, ñoâi khi khoù phaân bieät vôùi buïng ngoaïi khoa nhö thuûng
taïng roãng, VPM, coù theå bò can thieäp ngoaïi khoa chöa caàn
thieát
- 9. 9
CAÄN LAÂM SAØNG
„ A. Xeùt nghieäm sinh hoùa, huyeát hoïc:
„ 1/ CTM: Baïch caàu taêng (10,000-14.000/mm3). Khi BC >
15.000/mm3 thöôøng coù boäi nhieãm vi khuaån
„ 2/ Toác ñoä laéng maùu: taêng, giôø ñaàu coù theå > 50mm
„ 3/ Caùc XNCNgan: trong giôùi haïn BT hoaëc coù roái loaïn nheï
„ 4/ Huyeát thanh chaån ñoaùn amíp: khaù ñaëc hieäu, (+) > 95%
„ 5/ Phaân: coù theå tìm thaáy amíp (khoaûng 25%)
„ B.Sieâu aâm buïng:
„ XN ñôn giaûn nhöng raát giaù trò ñeå chaån ñoaùn xaùc ñònh, theo doõi
dieãn tieán oå AX. Qua SA, xaùc ñònh ñöôïc vò trí, soá löôïng, kích
thöôùc, tính chaát muû vaø höôùng daãn cho vieäc choïc doø. AXG do
amíp thöôøng naèm ôû HPT VII, VIII.
„ Trong tröôøng hôïp ñieån hình khoâng caàn laøm theâm caùc XN khaùc
nhö chuïp xaï hình gan, CT scanner, MRI…
„ C. XQ buïng khoâng chuaån bò:
„ Ít coù giaù trò, chæ cho hình aûnh giaùn tieáp: boùng cô hoaønh (P) bò ñaåy
leân cao, boùng gan lôùn, coù theå traøn dòch maøng phoåi (P)
- 10. 10
CHAÅN ÑOAÙN
„ A. Chaån ñoaùn xaùc ñònh:
„ Döïa vaøo caùc yeáu toá
„ 1. Laâm saøng: ôû theå ñieån hình, döïa vaøo Tam chöùng
Fontan: Soát, Ñau HS(P), Gan to + Tieàn söû lî
„ 2. Caän laâm saøng: Quan troïng nhaát laø SAB vaø huyeát
thanh chaån ñoaùn amíp
„ 3. Choïc doø döôùi höôùng daãn cuûa SA trong tröôøng
hôïp hình aûnh oå muû khoâng ñieån hình vaø/hoaëc KQ
huyeát thanh chaån ñoaùn amíp (-). Maøu muû chocolat
laø daáu hieäu ñaëc tröng nhaát, caáy muû (-)
„ 4. Ñieàu trò thöû: neáu coù ñaùp öùng toát cuõng giuùp chaån
ñoaùn
- 11. 11
CHAÅN ÑOAÙN
„ B. Chaån ñoaùn phaân bieät:
„ 1- AXG do vi khuaån:
„ Trieäu chöùng gaàn töông töï nhö AXG do amíp nhöng soát
thöôøng cao hôn vaø coù theå keøm laïnh run, thöôøng coù vaøng da.
SA phaùt hieän coù nhieàu oå muû kích thöôùc nhoû naèm raûi raùc caû 2
thuøy, coù theå coù caùc toån thöông ñöôøng maät nhö soûi, giun
hoaëc xaùc giun trong ñöôøng maät. Caáy maùu, caáy muû coù theå
(+)
„ 2- Ung tö gan “aùp xe hoùa” (theå hoaïi töû trung taâm):
„ Khoái u gan lôùn nhanh coù theå bò hoaïi töû ôû trung taâm. Luùc ñoù,
coù theå coù soát, ñau vuøng gan, ñoâi khi Rung gan (+), gaây
nhaàm laãn vôùi AXG. Tieàn söû bò VGVR B hoaëc C, xô gan. AFP
taêng. Caùc XN chaån ñoaùn hình aûnh nhö SA, CT scanner, MRI
giuùp phaân bieät. Neáu khoù khaên hôn caàn sinh thieát gan ñeå xaùc
ñònh chính xaùc. Ñieàu trò thöû AXG cuõng laø bieän phaùp giuùp xaùc
ñònh chaån ñoaùn
- 12. 12
CHAÅN ÑOAÙN
„ B. Chaån ñoaùn phaân bieät:
„ 3- Nhieãm saùn laù gan lôùn (Fasciola hepatica):
„ Dieãn tieán thöôøng keùo daøi do bò chaån ñoaùn muoän. BN coù soát,
ñau HS(P)< coù khi ñau döõ doäi. Caàn löu yù vuøng dòch teã ôû VN
thöôøng ôû caùc tænh mieàn Trung, thoùi quen aên thöùc aên soáng
(goûi, caù…). Baïch caàu aùi toan trong maùu thöôøng taêng cao (>
10%). XN huyeát thanh chaån ñoaùn Fasciola (+). Treân SA, coù
nhöõng ñaùm echo keùm tuï laïi thaønh hình ña cung (daáu hieäu
voøng Olympic). XN tìm tröùng cuûa saùn ít coù giaù trò
„ 4- Vieâm phoåi thuøy ñaùy (P):
„ Coù “trieäu chöùng möôïn” gioáng nhö ñau vuøng gan: BN coù soát
cao, ho khaïc ñaøm , ñau ngöïc (P). Khaùm phoåi : coù hoäi chöùng
ñoâng ñaëc, rale noå, aâm thoåi oáng. X Q phoåi giuùp xaùc ñònh chaån
ñoaùn
„ 5- Muû quanh thaän (P):
„ BN ñau vuøng hoá thaét löng (P), coù roái loaïn ñi tieåu, Chaån ñoaùn
döïa vaøo SA vaø phaân tích nöôùc tieåu.
- 13. 13
ÑIEÀU TRÒ
„ A. Ñieàu trò Noäi khoa:
„ 1- Caùc thuoác dieät amíp ôû moâ:
„ a/ Emetine: alcaloid chieát xuaát töø caây Ipeca, coù taùc duïng dieät amíp
taïi moâ vaø taïi ruoät. Taùc duïng toát treân theå tö döôõng hôn laø theå baøo
nang.
„ Lieàu: Emetine: 1mg/kg/ngaøy TB 10 ngaøy, toång lieàu khoâng quaù
1cg/kg moãi ñôït ñieàu trò. Neáu caàn duøng tieáp ñôït hai phaûi caùch sau ít
nhaát 1,5 thaùng vì emetine thaûi qua thaän raát chaäm
„ Dehydro-emetine laø loaïi toång hôïp, baøi tieát qua thaän nhanh hôn neân
ít ñoäc hôn emetine gaáp 2 laàn vaø hieäu quaû maïnh hôn gaáp 6 laàn.
Lieàu: 1,2mg/kg/ngaøy x 10 ngaøy.
„ Taùc duïng phuï: noân, ñau buïng, tieâu chaûy, RL nhòp tim, cöùng cô v2
vieâm daïy TK ngoaïi bieân. Choáng chæ ñònh: RL nhòp tim
„ b/ Nhoùm Imidazole: taùc duïng treân theå tö döôõng ôû trong vaø ngoaøi
ruoät nhöng ít hieäu qua 3tre6n baøo nang. Thuoác ñieàu trò ñöôïc
trichomonas vaø vi khuaån kî khí
„ Lieàu: Metronidazole (Flagyl*): 25-30mg/kg/ngaøy chia 3 laàn uoáng
/ngaøy x 10-14 ngaøy. Neáu khoâng uoáng ñöôïc coù theå truyeàn TM
- 14. 14
ÑIEÀU TRÒ
„ A. Ñieàu trò Noäi khoa:
„ b/ Nhoùm Imidazole:
„ Caùc thuoác môùi nhö Tinidazole (Fasigyne*), Ornidazole
(Tiberal*), Secnidazole (Flagentyl*) coù T1/2 daøi hôn neân coù
theå ruùt ngaén ñôït ñieàu trò coøn 4-5 ngaøy. Lieàu: 1,5-2 g/ngaøy
„ Taùc duïng phuï: buoàn noân, noân, nhöùc ñaàu, coù caûm giaùc vò
ñaéng kim loaïi, taùc duïng giop61ng chaát cai röôïu neân khoâng
ñöôïc uoáng röôïu khi ñang ñieàu trò. Thuoác khoâng duøng ôû phuï
nöõ coù thai vì coù khaû naêng sinh quaùi thai
„ c/ Chloroquine: chæ taùc duïng treân amíp ôû moâ vì ñöôïc haáp thu
gaàn nhö hoaøn toaøn ôû ruoät vaø noàng ñoä taäp trung ôû moâ cao
gaáp vaøi traêm laàn so vôùi trong huyeát töông. Do vaäy, neân phoái
hôïp chloroquine vôùi caùc thuoác dieäp amíp taïi ruoät ñeå ngöøa taùi
phaùt . Lieàu: 500mg x 2 laàn/ngaøy uoáng trong 2 ngaøy ñaàu; sau
ñoù, 250mg x 2 laàn/ngaøy x 3-4 tuaàn.
„ Taùc duïng phuï: buoàn noân, noân, ngöùa, nhöùc ñaàu
- 15. 15
ÑIEÀU TRÒ
„ A. Ñieàu trò Noäi khoa:
„ 2- Caùc thuoác dieät amíp do tieáp xuùc:
„ Chæ taùc duïng treân amíp taïi ruoät maø khoâng taùc duïng taïi gan
nhöng ñöôïc duøng phoái hôïp ñeå traùnh taùi phaùt
„ a/ Quinoleine (Direxiode*, Intetrix*): lieàu 2v x 3 /ngaøy x 10-20
ngaøy
„ b/ Diloxanide furoate: 1v (0,5g) x 3 /ngaøy x 10 ngaøy. Thuoác
taùc duïng treân baøo nang
„ 3- Caùc bieän phaùp hoã trôï: nghæ ngôi, khoâng laøm vieäc naëng, aên
thöùc aên nheï, deã tieâu, cung caáp nhieàu vitamin
„ B. Ñieàu trò Ngoaïi khoa:
„ 1- Daãn löu:
„ - Ñoái vôùi oå muû nhoû (d< 5cm) khoâng caàn can thieäp ngoaïi
khoa
- 16. 16
ÑIEÀU TRÒ
„ B. Ñieàu trò Ngoaïi khoa:
„ 1- Daãn löu:
„ - Ñoái vôùi oå muû d 5-10 cm) tuøy theo vò trí vaø töøng tröôøng hôïp:
neáu oå muû naèm saùt beà maët gan hoaëc ôû thuøy (T), neân choïc
thaùo muû ñeå giaûm aùp hay daãn löu ngoaïi khoa ñeå traùnh bieán
chöùng vôõ oå muû
„ - Neáu oå muû to > 10 cm: neân choïc thaùo hoaëc daãn löu ngoaïi
khoa
„ 2- Ñieàu trò ngoaïi khoa caùc bieán chöùng: vieâm phuùc maïc, aùp
xe döôùi hoaønh, traøn muû maøng phoåi, maøng tim
„ PHOØNG NGÖØA:
„ 1- Bieän phaùp caù nhaân: veä sinh thöïc phaåm vaø veä sinh aên
uoáng
„ 2- Bieän phaùp toång quaùt: veä sinh moâi tröôøng, xöû lyù toát phaân,
nöôùc, raùc…
- 18. 18
SINH BEÄNH HOÏC & TAÙC NHAÂN GAÂY BEÄNH
„ Theo Sherman vaø Robbins, VK coù theå xaâm nhaäp vaøo
gan qua 5 ñöôøng:
„ 1- Ñöôøng maät: ñöôøng quan troïng nhaát, do coù söï thoâng
thöông tröïc tieáp töø taù traøng vôùi ñöôøng maät qua cô
voøng Oddi, cho neân khi coù taêng aùp löïc trong loøng taù
traøng, seõ coù traøo ngöôïc dòch taù traøng leân ñöôøng maät
keùo theo moät soá VK töø ruoät ñi leân. Yeáu toá thuaän lôïi ñeå
gaây nhieãm truøng laø tình traïng taéc ngheõn ñöôøng maät vaø
toån thöông nieâm maïc ñöôøng maät gaây ra do soûi hoaëc
do giun. VK seõ nhieãm ngöôïc doøng toaøn boä ñöôøng maät
vaø tuøy ñieàu kieän thuaän lôïi taïi choã maø nhieãm truøng seõ
khu truù vaø phaùt trieån thaønh AXG, vieâm OMC hay vieâm
tuùi maät caáp hoaëc coù theå caû hai hoaëc ba vò trí neâu treân.
Do nhieãm bôûi hieän töôïng traøo ngöôïc, VK xaâm nhaäp
haøng loaït nhieàu loaïi cuøng moät luùc daãn ñeán tình traïng
nhieãm ña khuaån, keå caû VK kî khí neân thöôøng ñeà
khaùng vôùi khaùng sinh vaø deã dieãn tieán naëng
- 19. 19
SINH BEÄNH HOÏC & TAÙC NHAÂN GAÂY BEÄNH
„ 2- Ñöôøng Ñm gan: töø moät oå nhieãm trong cô theå, VK
theo ñöôøng maùu gaây du khuaån huyeát hoaëc nhieãm
khuaån huyeát roài ñeán gan phaùt trieån thaønh AXG. Tröôøng
hôïp naøy, VK chæ coù moät loaïi töø oå nguyeân phaùt
„ 3- Ñöôøng TM cöûa: do caùc toån thöông vieâm loeùt nieâm
maïc ruoät trong tröôøng hôïp vieâm ruoät caáp, VK seõ xaâm
nhaäp oà aït qua caùc tieåu TM cuûa heä cöûa leân gan. Neáu
möùc ñoä xaâm nhaäp vöôït quaù khaû naêng ñeà khaùng taïi choã
cuûa gan, VK seõ gaây nhieãm vaø daãn ñeán AXG do VK.
Ñöôøng xaâm nhaäp naøy cuõng gaây tình traïng nhieãm ña
khuaån vaø boäi nhieãm ôû tröôøng hôïp AXG do amíp.
„ 4- Ñöôøng baïch maïch: do caùc cô quan laân caän trong oå
buïng bò vieâm nhieãm (vieâm ruoät thöøa, vieâm phaàn phuï…)
VK theo ñöôøng baïch huyeát ñeán gan
„ 5- Ñöôøng tröïc tieáp: do caùc veát thöông xuyeân thaáu gan
- 20. 20
TAÙC NHAÂN GAÂY BEÄNH
„ Caùc VK gaây beänh haàu heát laø töø ñöôøng ruoät neân
thöôøng gaëp laø VK Gram(-) nhö E.coli, Klebsiella,
Proteus. Cuõng coù theå laø caùc VK Gram (+):
Streptococcus, Staphylococcus…
„ Ngoaøi ra, tình traïng söû duïng khaùng sinh ñöôøng ruoät
raát phoå bieán, coù theå laøm gia taêng tyû leä nhieãm caùc VK
kî khí hoaëc nhieãm ña khuaån.
E. coli Streptococcus
- 21. 21
LAÂM SAØNG
„ A. Theå LS ñieån hình: thöôøng do vieâm taéc ñöôøng daãn maät
„ - tuoåi thöôøng gaëp: 30-50 tuoåi
„ - khoâng khaùc bieät roõ giöõa nam hoaëc nöõ
„ - tieàn söû bò soûi maät vôùi côn ñau quaën maät hoaëc giun chui oáng
maät:
„ * Ñau HSP: nhieàu khi ñau döõ doäi khieán nghó ñeán tröôøng hôïp
“buïng ngoaïi khoa”
„ * Soát cao hoaëc dao ñoäng vaø keùo daøi, keøm laïnh run. Toång
traïng meät moûi, veû maët nhieãm truøng, chaùn aên…
„ * Vaøng da kín ñaùo hoaëc roõ tuøy tình traïng taéc maät nhieàu hay ít
„ * Gan to, beà maët laùng, bôø tuø, maät ñoä meàm, NP rung gan (+),
aán keõ söôøng (+).
„ Tuùi maät coù theå sôø ñöôïc, NP Murphy (+/-)
„ Moät soá ít tröôøng hôïp coù traøn dòch maøng phoåi (P)
- 22. 22
LAÂM SAØNG
„ Bieán chöùng:
„ - Vôõ oå AX gaây vieâm phuùc maïc toaøn theå, aùp xe döôùi hoaønh
„ - chaûy maùu ñöôøng maät vôùi caùc chæ daãn gôïi yù nhö oùi ra maùu
coù daïng thoûi buùt chì vaø hay taùi phaùt.
„ - Soác nhieãm truøng laø bieán chöùng naëng nhaát vôùi nguy cô töû
vong cao caàn theo doõi vaø ñieàu trò tích cöïc.
- 23. 23
CAÄN LAÂM SAØNG
„ A. Xeùt nghieäm sinh hoùa, huyeát hoïc:
„ 1/ CTM: Baïch caàu thöôøng taêng cao (>15.000/mm3) vôùi tyû leä
BC ña nhaân trung tính raát cao (>80-90%). HC hôi giaûm nhaát laø
khi AXG keùo daøi
„ 2/ Toác ñoä laéng maùu taêng cao trong giôø ñaàu
„ 3/ Caùc XNCNgan: bilirubin maùu taêng chuû yeáu laø Bili tröïc tieáp,
Phosphatase kieàm taêng do taéc maät, transaminase thöôøng
taêng trong giôùi haïn < vaøi traêm U/L. Caùc chöùc naêng khaùc ít bò
xaùo troän
„ 4/ Caáy maùu coù theå phaân laäp ñöôïc VK gaây beänh trong tröôøng
hôïp nhieãm khuaån huyeát
„ B.Sieâu aâm buïng:
„ Hình aûnh AXG ña oå hoaëc coù theå moät oå. Hình aûnh soûi ñöôøng
maät hoaëc giun trong ñöôøng maät, thaønh tuùi maät vieâm…
„ Trong tröôøng hôïp khoù chaån ñoaùn, coù theå phaûi caàn chuïp CT
scanner, MRI…
- 24. 24
CHAÅN ÑOAÙN
„ A. Chaån ñoaùn xaùc ñònh:
„ 1. Laâm saøng: ôû theå ñieån hình, beänh caûnh LS raát gôïi
yù vôùi caùc trieäu chöùng: ñau HS(P), soát kieåu nhieãm
khuaån, vaøng da, gan to + Tieàn söû soûi ñöôøng maät,
côn ñau quaën maät…
„ 2. Caän laâm saøng: SAB cho thaáy hình aûnh AXG
thöôøng ña oå, hình aûnh soûi, giun hoaëc xaùc giun trong
ñöôøng maät. XQ ñöôøng maät xaùc ñònh beänh lyù ñöôøng
maät do soûi, giun. Caáy maùu neáu (+) coù theå laøm KS
ñoà ñeå höôùng daãn vieäc choïn KS thích hôïp. Caùc XN
chöùc naêng gan cho thaáy coù taêc maät vaø vieâm hoaïi töû
TB gan
„ 3. Choïc doø döôùi höôùng daãn cuûa SA khi chöa xaùc
ñònh chính xaùc chaån ñoaùn. Maøu muû coù theå traéng,
vaøng, xanh… tuøy theo taùc nhaân gaây nhieãm
- 25. 25
CHAÅN ÑOAÙN
„ B. Chaån ñoaùn phaân bieät:
„ Xem phaàn AXG do amíp
„ DIEÃN TIEÁN VAØ TIEÂN LÖÔÏNG:
„ A. Neáu khoâng ñöôïc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò: beänh khoâng
khoûi vaø thöôøng daãn ñeán töû vong vôùi caùc bieán chöùng nhö:
„ 1- Vôõ oå AX vaøo oå buïng gaây VPM hoaëc AX döôùi hoaønh; oå
AX vôõ leân maøng phoåi , maøng tim
„ 2- Chaûy maùu ñöôøng maät thöôøng naëng, neáu khoâng ñöôïc
chaån ñoaùn kòp thôøi coù theå ñöa ñeán töû vong do maát maùu
„ 3- Soác nhieãm khuaån
„ B. Neáu ñöôïc ñieàu trò: tieân löôïng vaãn coøn naëng khoâng
nhöõng do chính AX vôùi caùc bieán chöùng cuûa noù maø coøn vì
nguyeân nhaân ñaõ gaây AXG nhö nhieãm khuaån huyeát,
nhieãm truøng ñöôøng maät
- 26. 26
ÑIEÀU TRÒ
„ Caàn coù söï phoái hôïp Noäi-Ngoaïi khoa, vôùi ñieàu trò Noäi khoa
böôùc ñaàu ñeå khoáng cheá nhieãm truøng, böôùc tieáp theo laø
ñieàu trò Ngoaïi khoa hoaëc can thieäp thuû thuaät ñeå giaûi quyeát
nguyeân nhaân vaø caùc bieán chöùng
„ A. Söû duïng Khaùng sinh:
„ 1- Nguyeân taéc:
„ - Choïn KS theo kinh nghieäm: KS phoå roäng vaø neân keát
hôïp KS coù taùc duïng treân caùc VK Gram (-) vaø Gram (+),
ñaëc bieät treân moät soá cô ñòa coù suy giaûm mieãn dòch nhö
ÑTÑ… Tröôøng hôïp naëng hoaëc coù baèng chöùng phaûi phoái
hôïp caû KS dieät VK kî khí.
„ - Söû duïng ñuû lieàu, ñuû thôøi gian duø beänh coù ñaùp öùng
nhanh, thôøi gian toái thieåu laø 7 ngaøy, trung bình laø 10-14
ngaøy. Coù tröôøng hôïp phaûi duøng laâu hôn, chæ ngöng KS
sau khi caét soát lieân tuïc 4-5 ngaøy.
„ - Söû duïng ñöôøng tieâm, öu tieân tieâm hoaëc truyeàn TM
- 27. 27
ÑIEÀU TRÒ
„ A. Söû duïng Khaùng sinh:
„ 2- Caùc KS thöôøng phoái hôïp: b-lactamin + aminosides +/-
metronidazole
„ * Cephalosporine theá heä 3:
„ - Cefotaxime (Claforan*): 3-6g/ngaøy, chia 3 laàn, thaûi chuû
yeáu qua thaän (85%)
„ - Ceftriaxone (Rocephin*): 2-4g/ngaøy, lieàu duy nhaát hoaëc
chia 2 ( neáu duøng > 2g), thaûi qua maät 40% vaø thaän 60%
„ - Cefoperazone (Cefobis*): 2-4g/ngaøy chia 2 laàn, thaûi chuû
yeáu qua maät (70-80%), caàn löu yù thuoác coù theå öùc cheá
vitamine K
„ * Cephalosporine theá heä 4:
„ - Cefepime (Maxipime*): 3-4g/ngaøy chia 2-3 laàn
- 28. 28
ÑIEÀU TRÒ
„ A. Söû duïng Khaùng sinh:
„ * Aminosides: löu yù khaû naêng gaây ñoäc cho thaän
„ - Gentamycin: 3mg/kg/ngaøy, chia 2 laàn
„ - Tobramycin (Nebcin*): 3mg/kg/ngaøy, chia 2 laàn
„ - Amikacin (Amiklin*): 15mg/kg/ngaøy, chia 2 laàn
„ * Metronidazole: 30-35mg/kg/ngaøy chia 3 laàn
„ Gaàn ñaây, do vaán ñeà laïm duïng khaùng sinh, caùc
cephalosporine theá heä 3 vaø 4 ñaõ bò khaùng. Do ñoù, coù khi
phaûi söû duïng ñeán caùc nhoùm KS khaùc nhö:
„ * Inipemem:
„ * Quinolones:
„ - Ciprofloxacin (Ciprobay*): 400mg x 2/ngaøy
„ - Levofloxacin (Tavanic*): 500-1.000mg/ngaøy, lieàu duy
nhaát hoaëc chia 2
- 29. 29
ÑIEÀU TRÒ
„ A. Ñieàu trò Noäi khoa:
„ Tröôùc khi coù KQ KS ñoà, coù theå löïa choïn KS theo kinh
nghieäm. Sau ñoù, neáu coù KQ KS ñoà, tuøy theo ñaùp öùng ñieàu
trò: neáu ñaùp öùng toát vôùi KS ñaõ choïn thì khoâng caàn thay ñoåi,
neáu ñaùp öùng khoâng thuaän lôïi hoaëc khoâng ñaùp öùng, phaûi thay
ñoåi theo KS ñoà.
„ B. Ñieàu trò hoã trôï:
„ - Phaùt hieän sôùm vaø ñieàu trò tình traïng soác
„ - Ñieàu chænh caùc RL nöôùc-ñieän giaûi, thaêng baèng kieàm-toan
„ C. Chæ ñònh ñieàu trò Ngoaïi khoa:
„ - Ñoái vôùi oå muû: vieäc choïc thaùo hoaëc daãn löu chæ ñaët ra trong
tröôøng hôïp chæ coù vaøi ba oå muû to hoaëc treân moät soá cô ñòa
ñaëc bieät nhö ÑTÑ; coøn neáu coù nhieàu oå muû nhoû thì khoâng theå
giaûi quyeát baèng phöông phaùp naøy.
„ - Ñoái vôùi caùc bieán chöùng thöôøng phaûi can thieäp ngoaïi khoa
- 30. 30
ÑIEÀU TRÒ
„ C. Chæ ñònh ñieàu trò Ngoaïi khoa:
„ - Ñoái vôùi nguyeân nhaân nhö soûi, giun ñöôøng maät, vieäc ñieàu trò
seõ tuøy theo töøng tình huoáng:
* Moå khaån (sau 4-6 giôø ñieàu trò KS): khi BN coù beänh caûnh
soác nhieãm truøng hoaëc treân cô ñòa lôùn tuoåi, tình traïng
naëng, phaûi hoài söùc noäi khoa tích cöïc vaø ñieàu trò KS keát
hôïp vôùi daãn löu ñöôøng maät sôùm ñeå khoáng cheá tình traïng
nhieãm truøng. Vieäc giaûi quyeát nguyeân nhaân thöôøng phaûi
phaãu thuaät laàn 2 khi tình traïng nhieãm truøng ñaõ oån ñònh
* Moå baùn caáp (sau 24-48 giôø): ñieàu trò noäi vaø hoài söùc coù
hieäu quaû, BN nhanh choùng ra khoûi tình traïng doïa soác
hoaëc soác. Can thieäp PT trong tình huoáng naøy coù theå keát
hôïp giaûi quyeát nguyeân nhaân maø khoâng phaûi moå laïi laàn 2
* Moå chöông trình (sau 7-10 ngaøy ñieàu trò noäi) ñeå giaûi quyeát
nguyeân nhaân khi tình traïng nhieãm truøng nheï hoaëc vöøa,
khoâng coù soác vaø ñaùp öùng toát vôùi ñieàu trò KS ban ñaàu
- 31. 31
ÑIEÀU TRÒ
„ C. Can thieäp Ngoaïi khoa:
„ -Thuû thuaät qua noäi soi: ngaøy nay, vôùi caùc KT laáy soûi hoaëc daãn
löu maät qua noäi soi coù theå giuùp trì hoaõn hoaëc thay theá phaãu
thuaät
„ - Can thieäp phaãu thuaät ñoái vôùi caùc bieán chöùng nhö VPM, AX
döôùi hoaønh…
„ KEÁT LUAÄN:
„ AXG laø beänh thöôøng gaëp ôû nöôùc ta do nhieàu nguyeân nhaân,
trong ñoù, 2 nguyeân nhaân thöôøng gaëp nhaát laø do amíp vaø beänh
ñöôøng maät do soûi hoaëc do giun
„ Beänh caûnh LS thöôøng roõ, deã gôïi yù cho chaån ñoaùn
„ AXG do amíp coù tieân löôïng toát hôn nhôø caùc thuoác khaùng amíp
hieäu quaû
„ AXG do vi khuaån coù tieân löôïng naëng hôn, tyû leä töû vong coøn
cao do baûn chaát nhieãm truøng naëng
