NHÃN KHOA

1. BOÄ MOÂN MAÉT
ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC TP.HCM 1
BEÄNH GLOÂCOÂM
MUÏC TIEÂU BAØI GIAÛNG
1. Trình baøy ñöôïc caùc trieäu chöùng laâm saøng cuûa glaucome goùc ñoùng
2. Phaùt hieän ñöôïc moät soá trieäu chöùng ñaëc tröng cuûa beänh glaucome
3. Neâu ñöôïc phöông phaùp ñieàu trò
4. Höôùng daãn coäng ñoàng phaùt hieän sôùm glaucome vaø chuyeån chuyeân khoa kòp
thôøi
NOÄI DUNG BAØI GIAÛNG
1. Nhaéc laïi giaûi phaãu sinh lyù
1.1- Thuûy dòch
Sinh lyù löu thoâng thuûy dòch:
Thuûy dòch ñöôïc tieát ra bôûi caùc teá baøo bieåu moâ baøi tieát ôû neáp theå mi (1) , töø haäu phoøng
qua loã ñoàng töû ra tieàn phoøng (2) . töø tieàn phoøng, thuûy dòch ñeán goùc tieàn phoøng (3), qua
löôùi beø (4), vaøo caùc tónh maïch nöôùc, tónh maïch thöôïng cuûng maïc (5) roài ñi vaøo heä tuaàn
hoaøn chung. [H1]
H1: Sinh lyù löu thoâng thuûy dòch
Vai troø cuûa thuûy dòch:
- Taïo nhaõn aùp, giuùp trao ñoåi chaát:
- Chöùc naêng quang hoïc: giöõ ñoä cong giaùc maïc
- Nuoâi döôõng giaùc maïc vaø thuûy tinh theå
1.2- Nhaõn aùp:
Ñöôïc quyeát ñònh bôûi 3 yeáu toá :
Coâng thöùc Goldmann: Pio = DxR+Pv
- D = Toác ñoä saûn xuaát thuûy dòch cuûa theå mi.
- R = Trôû löu thuûy dòch qua heä thoáng beø giaùc-cuûng maïc-oáng Schlemm.
- Pv = AÙp löïc maïch maùu thöôïng cuûng maïc.
NA bình thöôøng laø töø 10 ñeán 21 mmHg (Goldmann).
Ña soá tröôøng hôïp nhaõn aùp taêng laø do trôû löu thuûy dòch.

2. BOÄ MOÂN MAÉT
ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC TP.HCM 2
Toån haïi thò thaàn kinh vaø thò tröôøng phuï thuoäc vaøo nhaõn aùp vaø söùc chòu ñöïng cuûa sôïi truïc
thò thaàn kinh.
Gloâcoâm nguyeân phaùt laø hình thaùi Gloâcoâm khoâng keøm theo beänh maét hoaëc beänh toaøn
thaân naøo laøm taêng trôû löu thuûy dòch. Beänh thöôøng ôû 2 maét vaø coù theå di truyeàn.
Gloâcoâm thöù phaùt luoân keøm theo beänh maét hoaëc beänh toaøn thaân, thöôøng ôû moät maét vaø ít
coù tính chaát gia ñình.
2. Phaân loaïi Gloâcoâm
Gloâcoâm laø töø duøng ñeå chæ moät nhoùm beänh coù nhöõng ñaëc ñieåm chung laø taêng nhaõn aùp
quaù möùc chòu ñöïng cuûa maét bình thöôøng, gaây toån thöông thò thaàn kinh (loõm vaø teo TTK),
toån haïi thò tröôøng.
3.Gloâcoâm nguyeân phaùt goùc ñoùng
3.1- Ñaëc ñieåm dòch teã cuûa Gloâcoâm nguyeân phaùt:
Thöôøng ôû ngöôøi da ñen.
ÔÛ chaâu AÙ thöôøng laø Gloâcoâm goùc heïp.
ÔÛ Vieät Nam, ña soá caùc tröôøng hôïp laø Gloâcoâm nguyeân phaùt goùc ñoùng.
- Yeáu toá nguy cô cuûa Gloâcoâm goùc ñoùng:
- Ngöôøi lôùn tuoåi.
- Tieàn phoøng noâng, goùc tieàn phoøng heïp, maét vieãn thò
- Tieàn caên gia ñình coù ngöôøi bò.
3.2- Cô cheá beänh sinh cuûa Gloâcoâm:
3.2.1/- Caáu truùc nhaõn caàu thuaän lôïi cho söï leân côn Gloâcoâm
- Truïc nhaõn caàu ngaén. Bình thöôøng töø 22,5 mm ñeán 24 mm
- Tieàn phoøng noâng. Bình thöôøng töø 2,9  0,4 mm
Tieàn phoøng  1,5 mm: nguy cô bò laø 79%
Tieàn phoøng = 1,5 ñeán 2 mm: nguy cô bò laø 20%
Tieàn phoøng = 2 ñeán 2,5 mm: nguy cô bò laø 1%.
- Goùc tieàn phoøng heïp
Glaucom
Baåm sinh Maéc phaûi
Nguyeân phaùt Thöù phaùt
Glocom goùc môû Glocom goùc ñoùng
Nguyeân phaùt
Thöù phaùt

3. BOÄ MOÂN MAÉT
ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC TP.HCM 3
3.2.2/- Yeâuù toá thuùc ñaåy
- Giaõn ñoàng töû: khi ñoàng töû giaõn trong khoaûng töø 3, 4 ñeán 6 mm thì coù nhieàu nguy
cô bò ñoùng goùc.
- Yeáu toá laøm giaõn ñoàng töû:
+ Thuoác giaõn ñoàng töû: Atropin, Neosynephrine, Naphtazoline, Zyrtec
+ Caûm giaùc ñau, laïnh, stress . . .
3.2.3/- Cô cheá ñoùng goùc
- Gloâcoâm goùc ñoùng nguyeân phaùt coù ngheõn ñoàng töû :
Ñoàng töû giaõn, maët sau moáng maét tieáp xuùc vôùi maët tröôùc thuûy tinh theå gaây ngheõn ñoàng töû.
Thuûy dòch bò öù laïi ôû haäu phoøng, gaây cheânh leäch aùp löïc giöõa haäu phoøng vaø tieàn phoøng, ñaåy
chaân moáng maét ra tröôùc taïo neân ngheõn vuøng beø, thuûy dòch khoâng qua ñöôïc, ñöa ñeán taêng
nhaõn aùp.
- Gloâcoâm goùc ñoùng nguyeân phaùt khoâng coù ngheõn ñoàng töû :
Moáng maét phaúng do vò trí baùm khoâng ñieån hình cuûa chu vi moáng vaøo theå mi. Khi ñoàng töû
giaõn, chu vi moáng doàn leân gaây bít vuøng beø.
A B
H2: Cô cheá ñoùng goùc
A, Kieåu ñoùng goùc thöôøng gaëp vôùi cô cheá ngheõn ñoàng töû
B, Goùc ñoùng daàn töø chaân moáng ñi leân gaëp trong moáng phaúng
3.3- Trieäu chöùng laâm saøng:
Taêng nhanh choùng do moáng maét laøm taéc ngheõn vuøng beø töông ñoái ñoät ngoät.
3.3.1/- Bieåu hieän cô naêng:
- Ñau nhöùc: Nhöùc ñaàu, nhöùc maét cuøng beân maét bò Gloâcoâm.
- Nhìn môø
- Thaáy quaàng nhieàu maøu saéc quanh nguoàn saùng.
- Buoàn noân vaø noân do daây thaàn kinh X bò kích thích.
3.3.2/- Bieåu hieän thöïc theå:
- Nhaõn aùp cao, öôùc löôïng nhaõn aùp baèng tay thaáy maét caêng cöùng nhö hoøn bi. Nhaõn
aùp cao gaây phuø giaùc maïc. Giaùc maïc môø, maát boùng, thò löïc giaûm.
- Cöông tuï rìa.
- Ñoàng töû giaõn meùo vaø maát phaûn xaï aùnh saùng
- Tieàn phoøng noâng, thuûy dòch vaån ñuïc nheï (Tyndall +).
- Coù theå coù phuø gai thò.

4. BOÄ MOÂN MAÉT
ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC TP.HCM 4
- Soi goùc tieàn phoøng: ñoùng goùc, dính goùc.
- Ño nhaõn aùp: nhaõn aùp cao, coù theå treân 35 mmHg.
- Soi goùc thaáy ñoùng goùc
3.4- Ñieàu trò : nhaèm 3 muïc ñích
- Caét côn caáp, baûo veä thò thaàn kinh vaø vuøng beø.
- Baûo veä maét coøn laïi.
- Ñieàu trò döùt ñieåm.
3.4.1/- Ñieàu trò noäi khoa: chæ laø taïm thôøi, chuû yeáu laø phaãu thuaät.
- ÖÙc cheá Anhydrase carbonic: Acetazolamide (Diamox) 250 mg/vieân, ngaøy uoáng 1gram.
Chuù yù boài hoaøn Kali.
- Co ñoàng töû = pilocarpin 1-2%.
- Beâta -bloquant: Timoptol 0,5% nhoû maét ngaøy 2 laàn
- Giaûm ñau, an thaàn.
3.4.2/- Ñieàu trò ngoaïi khoa:
- Caét moáng maét chu bieân neáu dính goùc ít
- Caét beø cuûng maïc neáu dính goùc nhieàu.
3.4.3/- Ñieàu trò döï phoøng maét phía beân kia :
40-50% coù khaû naêng xuaát hieän côn caáp sau 5-10 naêm, do ñoù caàn caét moáng chu bieân
döï phoøng. Caét moáng baèng Laser laø phöông phaùp löïa choïn. Caét moáng baèng phaãu thuaät chæ
aùp duïng khi Laser khoâng coù keát quaû.
4.Glaucome nguyeân phaùt goùc môû
4.1/- Ñaëc ñieåm dòch teã hoïc : theo soá lieäu cuûa Myõ
- 60  70% laø ôû ngöôøi lôùn.
- 15% ôû ngöôøi > 80 tuoåi.
- Da ñen > da traéng.
- Nguyeân nhaân muø haøng ñaàu ôû ngöôøi da ñen.
- Nguyeân nhaân muø haøng thöù 3 ôû ngöôøi da traéng.
- Gaây 13  15% muø loøa.
- Di truyeàn hoïc :
Coù khaû naêng beänh di truyeàn theo nhieàu gene.
Ngöôøi ruoät thòt cuûa beänh nhaân bò beänh coù nguy cô maéc beänh nhieàu gaáp 5, 6 laàn bình
thöôøng.
4.2/- Cô cheá beänh sinh:
Chöa roõ nguyeân nhaân gaây trôû ngaïi löu thoâng thuûy dòch ôû vuøng beø.
4.3/- Trieäu chöùng laâm saøng :
4.3.1/- Cô naêng:
- Xuaát hieän aâm thaàm, tieán trieån chaäm, khoâng ñau.
- Thöôøng saûy ra ôû 2 maét.
4.3.2/- Thöïc theå:
- Nhaõn aùp : Döôøng nhö laø yeáu toá nguy cô quan troïng nhaát.
Nhaõn aùp dao ñoäng, coù theå taêng töøng luùc.
Moät soá beänh nhaân coù theå chiu ñöôïc nhaõn aùp cao maø thò giaùc khoâng bò toån haïi. Moät soá khaùc
coù thò giaùc bò toån haïi trong khi nhaõn aùp bình thöôøng (Gloâcoâm coù nhaõn aùp thaáp).
- Soi ñaùy maét vaø ño thò tröôøng: raát quan troïng ñeå chaån ñoaùn vaø theo doõi beänh.

5. BOÄ MOÂN MAÉT
ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC TP.HCM 5
Toån haïi gai thò: Loõm teo gai, maïch maùu daït veà phía muõi. Tyû leä C/D  4/10
- Soi goùc tieàn phoøng : goùc môû.
4.4/- Ñieàu trò Gloâcoâm goùc môû:
Nguyeân taéc ñieàu trò: Ñieàu trò noäi khoa laø chuû yeáu. Chæ ñieàu trò ngoaïi khoa khi ñieàu trò noäi
khoa khoâng coù keát quaû hoaëc khoâng coù ñieàu kieän theo doõi ñieàu trò.
4.4.1/- Noäi khoa:
 Giaûm tieát thuûy dòch:
- ÖÙc cheá : Timoptol, Betoptic, Timolol . . .
Nhoû maét ngaøy 2 laàn
Choáng chæ ñònh: beänh nhaân hen xuyeãn, tim maïch, beänh phoåi. . .
- ÖÙc cheá anhydrase carbonic: Dorzolamide (Trusopt) nhoû maét ngaøy 3 laàn.
 Taêng thoaùt löu thuûy dòch:
- Qua ñöôøng maøng boà ñaøo-cuûng maïc: Xalatan, Travatan
- Qua vuøng beø: Pilocarpine
4.4.2/- Ngoaïi khoa:
Aùp duïng khi:
- Ñieàu trò noäi khoa khoâng coù keát quaû
- Beänh nhaân khoâng coù chæ ñònh duøng thuoác: beänh tim, hen xuyeãn, lyù do kinh teá .
- Beänh nhaân ôû xa, khoâng coù ñieàu kieän ñi taùi khaùm
Caùc phöông phaùp ñieàu trò ngoaïi khoa:
- Phaãu thuaät caét beø cuûng maïc (Trabeculectomy)
- Phaãu thuaät laser: taïo hình vuøng beø baèng laser Argon
4.5- Phoøng beänh:
- Phaùt hieän beänh sôùmbaèng caùch:
Ño nhaõn aùp vaø soi ñaùy maét cho taát caû beänh nhaân treân 40 tuoåi ñeán khaùm maét ñeå phaùt hieän
beänh sôùm.
Khaùm vaø theo doõi cho nhöõng ngöôøi coù nguy cô bò: gia ñình coù ngöôøi bò
Soi ñaùy maét , nhaõn aùp , ño thò tröôøng ñònh kyø cho taát caû caùc beänh nhaân bò Glaucome goùc
môû.
I. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
- Giaùo trình nhaõn khoa 1997 – Ñaïi hoïc Y Döôïc TP.HCM.
- Thöïc haønh nhaõn khoa taäp 1, 2 1999 – Ñaïi hoïc Y Haø Noäi.