Nghiên cứu đặc điểm hình thái một số cấu trúc não và nồng độ serotonin huyết tương, dịch não tủy ở bệnh nhân trầm cảm mức độ nặng.Rối loạn trầm cảm là một trạng thái bệnh lý tâm thần nội sinh phổ biến, các triệu chứng lâm sàng đa dạng, phong phú ảnh hưởng đến sức khỏe và khả năng lao động của người bệnh. Cho đến nay chẩn đoán rối loạn trầm cảm chủ yếu vẫn dựa vào đặc tính của một loạt triệu chứng từ những thay đổi tâm trạng và hành vi của người bệnh. Theo Sadock B.J. và cộng sự (2007) trầm cảm là bệnh lý tâm thần phổ biến nhất, chiếm 5-17% dân số (trung bình là 12%), trong đó trầm cảm mức độ nặng chiếm 30% số bệnh nhân trầm cảm nói chung, có 50% là trầm cảm nặng có loạn thần. Bệnh thường gặp ở lứa tuổi từ 18 đến 45 tuổi và nữ nhiều gấp 2-3 lần so với nam giới [1]. Các bệnh nhân bị trầm cảm nặng thường phải điều trị nội trú tại các bệnh viện chuyên khoa tâm thần. Theo Tổ chức Y tế thế giới, rối loạn trầm cảm là nguyên nhân gây mất khả năng lao động đứng hàng thứ hai vào năm 2020 và đứng đầu vào năm 2030

1. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN,LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y
HỌC, TÌM TÀI LIỆU THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
Nghiên cứu đặc điểm hình thái một số cấu trúc não và nồng độ serotonin huyết
tương, dịch não tủy ở bệnh nhân trầm cảm mức độ nặng.Rối loạn trầm cảm là một
trạng thái bệnh lý tâm thần nội sinh phổ biến, các triệu chứng lâm sàng đa dạng, phong
phú ảnh hưởng đến sức khỏe và khả năng lao động của người bệnh. Cho đến nay chẩn
đoán rối loạn trầm cảm chủ yếu vẫn dựa vào đặc tính của một loạt triệu chứng từ những
thay đổi tâm trạng và hành vi của người bệnh.
Theo Sadock B.J. và cộng sự (2007) trầm cảm là bệnh lý tâm thần phổ biến nhất, chiếm
5-17% dân số (trung bình là 12%), trong đó trầm cảm mức độ nặng chiếm 30% số bệnh
nhân trầm cảm nói chung, có 50% là trầm cảm nặng có loạn thần. Bệnh thường gặp ở
lứa tuổi từ 18 đến 45 tuổi và nữ nhiều gấp 2-3 lần so với nam giới [1]. Các bệnh nhân
bị trầm cảm nặng thường phải điều trị nội trú tại các bệnh viện chuyên khoa tâm thần.
Theo Tổ chức Y tế thế giới, rối loạn trầm cảm là nguyên nhân gây mất khả năng lao
động đứng hàng thứ hai vào năm 2020 và đứng đầu vào năm 2030 [2], [3], [4].
MÃ TÀI LIỆU CAOHOC.2020.00069
Giá : 50.000đ
Liên Hệ 0915.558.890
Hiện nay, có nhiều giả thiết về cơ chế bệnh sinh của rối loạn trầm cảm, nổi bật là sự
thay đổi hình thái một số cấu trúc não và sự thiếu hụt chất dẫn truyền thần kinh serotonin
trong khe sinap của não, sự thiếu hụt này được coi là nguyên nhân dẫn đến trầm cảm
[5], [6], [7]. Nhiều công trình nghiên cứu đã chứng minh có sự giảm nồng độ của
serotonin trong dịch não tủy của bệnh nhân trầm cảm thậm chí giảm rất thấp, chỉ bằng
khoảng 30% so với người bình thường và tương ứng với mức độ nặng hay nhẹ của các
bệnh nhân trầm cảm [8], [9], [10]. Mặt khác, sự thiếu hụt serotonin trong não được coi
là hậu quả của rối loạn gen di truyền. Đến nay, người ta đã xác định được nhiều gen di
truyền có liên quan đến trầm cảm, nhưng chính xác là gen nào thì vẫn chưa được các
nhà nghiên cứu khẳng định [5].
Sadock B.J. và cộng sự (2015) cho rằng trên cơ sở rối loạn gen di truyền, trầm cảm sẽ
khởi phát khi gặp yếu tố môi trường thuận lợi. Khi trầm cảm xuất hiện, các hậu quả của
nó rất đa dạng, thể hiện trên sự thiếu hụt serotonin, biến đổi hình ảnh và chức năng các
vùng não [11].
Trên thế giới có rất nhiều nghiên cứu về cơ chế bệnh sinh rối loạn trầm cảm [12], [13],
[14]. Ở Việt Nam, các nghiên cứu về trầm cảm có nhiều chủ yếu nghiên cứu về triệu
chứng lâm sàng, dịch tễ học, có một số tác giả đề cập đến bệnh sinh, điều trị và nồng
độ serotonin huyết tương của các bệnh nhân rối loạn trầm cảm nhưng chưa có nghiên
cứu nào về hình thái một số cấu trúc não và sự thay đổi nồng độ serotonin trong dịch
não tủy của người bệnh [8], [15]. Nghiên cứu các triệu chứng lâm sàng của những bệnh
nhân trầm cảm nặng, phân tích đặc điểm hình thái một số cấu trúc não, xác định nồng

2. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN,LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y
HỌC, TÌM TÀI LIỆU THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
độ serotonin huyết tương, dịch não tủy và mối liên quan của chúng với các triệu chứng
lâm sàng ở bệnh nhân rối loạn trầm cảm là rất cần thiết để hiểu về cơ chế bệnh sinh của
bệnh này, từ đó giúp hỗ trợ chẩn đoán và đánh giá kết quả điều trị bệnh.
Từ những vấn đề trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu đặc điểm
hình thái một số cấu trúc não và nồng độ serotonin huyết tương, dịch não tủy ở
bệnh nhân trầm cảm mức độ nặng” nhằm 3 mục tiêu:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng ở bệnh nhân trầm cảm mức độ nặng.
2. Phân tích đặc điểm hình thái một số cấu trúc não và nồng độ serotonin huyết tương,
dịch não tủy ở bệnh nhân trầm cảm mức độ nặng.
3. Khảo sát mối liên quan giữa nồng độ serotonin huyết tương, dịch não tủy và hình
thái một số cấu trúc não với lâm sàng trên bệnh nhân trầm cảm nặng.
MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục bảng
Danh mục biểu đồ
Danh mục hình
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1. TỔNG QUAN VỀ TRẦM CẢM 3
1.1.1. Khái niệm về rối loạn trầm cảm và trầm cảm nặng 3
1.1.2. Dịch tễ học của rối loạn trầm cảm 4
1.1.3. Đặc điểm lâm sàng của rối loạn trầm cảm 5
1.1.4. Tiến triển và tiên lượng bệnh nhân trầm cảm 12
1.2. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI CẤU TRÚC NÃO Ở BỆNH NHÂN RỐI LOẠN
TRẦM CẢM 14
1.3. NGHIÊN CỨU VỀ SEROTONIN VÀ CÁC YẾU TỐ SINH HỌC KHÁC Ở
BỆNH NHÂN TRẦM CẢM NẶNG 19
1.3.1. Một số nghiên cứu về serotonin 19
1.3.2. Một số nghiên cứu về các yếu tố sinh học khác trong rối loạn trầm cảm 25
1.4. NGHIÊN CỨU NỒNG ĐỘ SEROTONIN VÀ MỐI LIÊN QUAN VỚI ĐẶC
ĐIỂM LÂM SÀNG Ở BỆNH NHÂN TRẦM CẢM 26
1.4.1. Các nghiên cứu chung 26
1.4.2. Nghiên cứu mối liên quan giữa serotonin với hành vi tự sát 33
1.4.3. Nghiên cứu mối liên quan giữa serotonin và hành vi bạo lực 36
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 39

3. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN,LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y
HỌC, TÌM TÀI LIỆU THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 39
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu, địa điểm và thời gian nghiên cứu 39
2.1.2. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân nghiên cứu 40
2.1.3. Tiêu chuẩn loại trừ 42
2.1.4. Tiêu chuẩn chọn nhóm chứng 42
2.1.5. Cỡ mẫu nghiên cứu 43
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 44
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 44
2.2.2. Sơ đồ nghiên cứu 45
2.2.3. Công cụ nghiên cứu 45
2.2.4. Phươngpháp nghiên cứu lâm sàng bệnh nhân trầm cảm mức độ nặng 46
2.2.5. Phương pháp nghiên cứu hình thái não 48
2.2.6. Phương pháp ELISA định lượng nộng độ serotonin huyết tương và dịch não tủy
của đối tượng nghiên cứu 53
2.3. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ SỐ LIỆU 57
2.4. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU 58
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 59
3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 59
3.2. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 61
3.3. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI MỘT SỐ CẤU TRÚC NÃO Ở BỆNH NHÂN TRẦM
CẢM NẶNG 69
3.4. NỒNG ĐỘ SEROTONIN HUYẾT TƯƠNG VÀ DỊCH NÃO TỦY Ở BỆNH
NHÂN TRẦM CẢM NẶNG 71
3.5. MỐI LIÊN QUAN GIỮA NỒNG ĐỘ SEROTONIN HUYẾT TƯƠNG, DỊCH
NÃO TỦY VÀ THỂ TÍCH MỘT SỐ CẤU TRÚC NÃO VỚI MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM
LÂM SÀNG Ở BỆNH NHÂN TRẦM CẢM NẶNG 77
3.5.1. Mối liên quan giữa nồng độ serotonin huyết tương và dịch não tủy với một số
triệu chứng lâm sàng ở bệnh nhân trầm cảm nặng 77
3.5.2. Mối liên quan giữa thể tích một số cấu trúc não với một số triệu chứng lâm sàng
ở bệnh nhân trầm cảm nặng 87
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 95
4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG NHÓM BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU 95
4.1.1. Tuổi của nhóm bệnh nhân nghiên cứu 95
4.1.2. Giới của nhóm bệnh nhân nghiên cứu 96
4.1.3. Trình độ học vấn của bệnh nhân nghiên cứu 96
4.1.4. Nghề nghiệp của bệnh nhân nghiên cứu 97
4.2. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG 98
4.2.1. Số lần vào viện của đối tượng nghiên cứu 98
4.2.2. Thời gian mắc bệnh 98
4.2.3. Tỷ lệ bệnh nhân trầm cảm mạn tính 99

4. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN,LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y
HỌC, TÌM TÀI LIỆU THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
4.2.4. Triệu chứng khởi phát bệnh của bệnh nhân nghiên cứu 99
4.2.5. Các triệu chứng chính và phổ biến của nhóm bệnh nhân trầm cảm nặng 100
4.2.6. Các triệu chứng rối loạn cảm giác và tri giác 101
4.2.7. Các biểu hiện rối loạn hình thức tư duy 102
4.2.8. Các biểu hiện rối loạn nội dung tư duy 102
4.2.9. Các biểu hiện rối loạn lo âu 103
4.2.10. Các biểu hiện rối loạn chú ý và trí nhớ 104
4.2.11. Các biểu hiện triệu chứng cơ thể 104
4.2.12. Các biểu hiện rối loạn hoạt động, hành vi tác phong 105
4.2.13. Các phương thức tự sát 105
4.3. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI MỘT SỐ CẤU TRÚC NÃO Ở BỆNH NHÂN TRẦM
CẢM NẶNG 106
4.3.1. Thể tích nội sọ ở bệnh nhân trầm cảm nặng 106
4.3.2. Thể tích thùy trán ở bệnh nhân trầm cảm nặng 107
4.3.3. Thể thích não thất ở bệnh nhân trầm cảm nặng 108
4.3.4. Thể tích hồi hải mã ở bệnh nhân trầm cảm nặng 108
4.3.5. Thể tích nhân đuôi ở bệnh nhân trầm cảm nặng 109
4.3.6. Thể tích thể chai ở bệnh nhân trầm cảm nặng 110
4.4. NỒNG ĐỘ SEROTONIN HUYẾT TƯƠNG VÀ DỊCH NÃO TỦY Ở BỆNH
NHÂN TRẦM CẢM NẶNG 111
4.4.1. Nồng độ serotonin huyết tương và dịch não tủy ở các nhóm nghiên cứu 111
4.4.2. Giảm nồng độ Serotonin huyết tương và dịch não tủy ở nhóm bệnh nhân trầm
cảm nặng 112
4.4.3. Mức độ giảm serotonin dịch não tủy ở nhóm bệnh nhân trầm cảm nặng 112
4.4.4. Nồng độ serotonin huyết tương và dịch não tủy theo giới ở các nhóm nghiên
cứu 113
4.4.5. Nồng độ serotonin huyết tương và dịch não tủy theo nhóm tuổi ≥ 45 ở nhóm
bệnh nhân trầm cảm nặng 114
4.4.6. Tỷ lệ giảm nồng độ serotonin huyết tương, dịch não tủy ở nhóm bệnh nhân trầm
cảm nặng so với nhóm chứng 115
4.4.7. Tỷ lệ thay đổi nồng độ serotonin huyết tương, dịch não tủy có số lần vào viện ≥
2 116
4.4.8. Tỷ lệ thay đổi nồng độ serotonin huyết tương, dịch não tủy theo thời gian mắc
bệnh ≥ 2 năm 116
4.5. MỐI LIÊN QUAN GIỮA NỒNG ĐỘ SEROTONIN HUYẾT TƯƠNG, DỊCH
NÃO TỦY VÀ THỂ TÍCH MỘT SỐ CẤU TRÚC NÃO VỚI MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM
LÂM SÀNG Ở BỆNH NHÂN TRẦM CẢM NẶNG 117
4.5.1. Mối liên quan giữa nồng độ serotonin huyết tương và dịch não tủy với một số
triệu chứng lâm sàng ở bệnh nhân trầm cảm nặng. 117
4.5.2. Mối liên quan giữa thể tích một số cấu trúc não với một số triệu chứng lâm sàng

5. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN,LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y
HỌC, TÌM TÀI LIỆU THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
ở bệnh nhân trầm cảm nặng. 125
KẾT LUẬN 131
KIẾN NGHỊ 133
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ
TÀI LUẬN ÁN 134
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC