Suy ngham lai su than ky dong a 2

CHÛÚNG 4

CÖNG NGHIÏÅP HOAÁ NÖNG THÖN
TRUNG QUÖËC TRONG BÖËI CAÃNH
CUÃA SÛÅ THÊÌN KYÂ ÀÖNG AÁ

Justin Yifu Lin vaâ Yang Pao

C
öng nghiïåp hoaá nöng thön, möåt hiïån tûúång àùåc thuâ cuãa
Àöng AÁ, húåp thaânh möåt böå phêån khöng thïí taách rúâi cuãa
sûå thêìn kyâ Àöng AÁ. Laâ nïìn kinh tïë lúán nhêët trong khu
vûåc, Trung Quöëc àaä àuöíi kõp, nïëu khöng muöën noái laâ
vûúåt, caác nûúác laáng giïìng trong cöng cuöåc cöng nghiïåp hoaá nöng
thön. Sûå phaát triïín kinh tïë cuãa Trung Quöëc trong 20 nùm qua àaä
àûúåc sûå tùng trûúãng nhanh choáng cuãa khu vûåc cöng nghiïåp nöng
thön, bao göìm vö söë caác doanh nghiïåp nöng thön qui mö nhoã do
caác hûúng trêën, laâng xaä vaâ caá nhên thaânh lêåp höî trúå maånh meä1. Neát
àùåc thuâ cuãa Trung Quöëc laâ úã qui mö chûa tûâng thêëy cuãa nhûäng
doanh nghiïåp naây. Nùm 1978, coá chûa àêìy 10% lûåc lûúång lao àöång
nöng thön tham gia vaâo caác hoaåt àöång cöng nghiïåp, vaâ khu vûåc phi
nöng nghiïåp chó chiïëm 8% thu nhêåp nöng thön; àïën nùm 1996, 30%
lûåc lûúång lao àöång nöng thön àaä laâm viïåc trong ngaânh cöng nghiïåp
àõa phûúng, vaâ thu nhêåp phi nöng nghiïåp àaä chiïëm túái 34% töíng
thu nhêåp nöng thön. Mùåc duâ vai troâ cuãa noá trong sûå phên hoaá thu
nhêåp theo vuâng vêîn coân nhiïìu tranh caäi, nhûng sûå tùng trûúãng
maånh meä naây àaä goáp phêìn laâm cho viïåc phên phöëi thu nhêåp bònh
àùèng hún úã cêëp àõa phûúng.
Têìm cúä vaâ töëc àöå cöng nghiïåp hoaá nöng thön Trung Quöëc àaä thu

http://ebooks.vdcmedia.com

184 SUY NGÊÎM LAÅI SÛÅ THÊÌN KYÂ ÀÖNG AÁ

huát sûå chuá yá röång raäi cuãa cöång àöìng caác hoåc giaã quöëc tïë. Nhiïìu lyá
thuyïët khaác nhau àaä àûúåc phaát triïín àïí giaãi thñch sûå thaânh cöng
naây. Lyá thuyïët vùn hoaá nhêën maånh vai troâ cuãa vùn hoaá húåp taác úã
laâng xaä Trung Quöëc trong viïåc thuác àêíy sûå phaát triïín cuãa caác doanh
nghiïåp nöng thön. Lyá thuyïët tùng trûúãng múái chuá troång àïën ngoaåi
ûáng tñch cûåc do viïåc tñch luäy kiïën thûác, vaâ gêìn àêy laâ tñch luäy vöën
xaä höåi, àûúåc taåo ra trong quaá trònh àêíy maånh tùng trûúãng bïìn vûäng.
Sûå hiïån diïån cuãa caác doanh nghiïåp cöng cöång do chñnh quyïìn àõa
phûúng súã hûäu, àaä löi cuöën rêët nhiïìu nghiïn cûáu têåp trung vaâo
nhûäng chûác nùng tñch cûåc cuãa quyïìn vïì taâi saãn, vöën àûúåc xaác àõnh
rêët mú höì, trong viïåc thuác àêíy sûå tùng trûúãng nhanh choáng cuãa caác
doanh nghiïåp nöng thön. Nhûäng nghiïn cûáu naây àaä nhêën maånh vai
troâ tñch cûåc cuãa chñnh quyïìn àõa phûúng - nhêët laâ úã cêëp hûúng trêën
vaâ laâng xaä - trong viïåc giuáp caác doanh nghiïåp nöng thön tiïëp cêån
àûúåc nguöìn lûåc vêåt chêët vaâ taâi chñnh quñ giaá, cuäng nhû vûúåt qua trúã
ngaåi cuãa böå maáy haânh chñnh quan liïu rùæc röëi. Möåt lyá thuyïët khaác
àïì cêåp àïën sûå gùæn boá chùåt cheä giûäa caác doanh nghiïåp nöng thön vúái
lúåi thïë so saánh cuãa nöng thön Trung Quöëc. Caách giaãi thñch naây, do
mang tñnh cöí àiïín, nïn thûúâng hay bõ caác nhaâ kinh tïë xem nheå khi
ài tòm nhûäng lyá thuyïët múái, ngoaåi nhêåp, nhûng noá coá thïí giaãi thñch
cho sûå thaânh cöng cuãa quaá trònh cöng nghiïåp hoaá nöng thön Trung
Quöëc, cuäng nhû sûå phên hoaá sêu sùæc theo vuâng giûäa caác vuâng laänh
thöí cuãa nûúác naây.
Muåc àñch cuãa chûúng naây laâ àaánh giaá caác caách giaãi thñch khaác
nhau, àöìng thúâi trònh baây möåt caái nhòn töíng quaát vïì sûå phaát triïín
vaâ caác àùåc àiïím cuãa doanh nghiïåp nöng thön Trung Quöëc. Phên
tñch kinh tïë lûúång àûúåc tiïën haânh àïí kiïím àõnh caác lyá thuyïët khaác
nhau àaä àûúåc vêån duång àïí giaãi thñch sûå thaânh cöng cuãa caác doanh
nghiïåp naây. Lõch sûã cöng nghiïåp hoaá nöng thön cuãa caác tónh Trung
Quöëc trong khoaãng 30 nùm qua cuäng àûúåc phên tñch.
Chuáng töi àùåt kinh nghiïåm cuãa Trung Quöëc trong böëi caãnh cuãa
Àöng AÁ, vaâ so saánh vúái caác quöëc gia Àöng AÁ khaác, nhêët laâ Thaái
Lan. Kinh nghiïåm cuãa Trung Quöëc coá möåt neát àùåc thuâ, gùæn chùåt
vúái caác sûå kiïån lõch sûã vaâ böëi caãnh gêìn àêy cuãa Trung Quöëc. Tuy


CÖNG NGHIÏÅP HOAÁ NÖNG THÖN TRUNG QUÖËC TRONG BÖËI CAÃNH... 185

nhiïn, cuäng coá nhûäng neát tûúng àöìng giûäa kinh nghiïåm cuãa Trung
Quöëc vaâ möåt söë nûúác Àöng AÁ. Trong àiïìu kiïån cuãa cuöåc khuãng
hoaãng taâi chñnh, kinh nghiïåm cuãa Trung Quöëc laâ baâi hoåc coá ñch cho
caác nûúác àang phaát triïín. Tuy cuöåc khuãng hoaãng xaãy ra laâ do sûå ra
ài cuãa caác luöìng vöën, nhûng caác nïìn kinh tïë chõu taác àöång maånh
nhêët cuãa cuöåc khuãng hoaãng cuäng coá nhûäng sai lêìm nghiïm troång
laâm cho hoå khöng thïí truå vûäng trûúác nhûäng cuá söëc taâi chñnh nùång
nïì. Chñnh phuã Haân Quöëc, Thaái Lan vaâ caác nûúác khaác úã Àöng vaâ
Àöng Nam AÁ àaä khuyïën khñch phaát triïín caác cú súã cöng nghiïåp qui
mö lúán, vúái hy voång coá thïí caånh tranh trïn thõ trûúâng thïë giúái. Tuy
nhiïn, chiïën lûúåc phaát triïín àoá àaä chïåch xa lúåi thïë so saánh cuãa caác
nûúác naây nhû àaä thïí hiïån roä qua sûå phên cöng lao àöång quöëc tïë.
Sûå chïåch hûúáng naây, cuâng vúái hïå thöëng taâi chñnh yïëu keám, laåi bõ
caác quöëc gia àoá chó àaåo chùåt cheä, àaä taåo nïn nguyïn nhên sêu xa
cuãa cuöåc khuãng hoaãng. Chñnh vò thïë maâ luêån àiïím vïì tònh traång
phaát triïín do Ngên haâng Thïë giúái nïu ra (1993) àaä khöng thïí àûáng
vûäng khi àûúåc kiïím chûáng, ngay caã vúái Haân Quöëc laâ quöëc gia àûúåc
xem nhû coá möi trûúâng thïí chïë vaâ vùn hoaá húåp lyá àïí thaânh cöng.
Bùçng viïåc trònh baây kinh nghiïåm cuãa Trung Quöëc vaâ Àaâi Loan
(Trung Quöëc), cuäng nhû cuãa Nhêåt Baãn trûúác àoá, nhû laâ nhûäng
trûúâng húåp thaânh cöng trong viïåc gùæn chñnh saách vúái lúåi thïë so
saánh cuãa quöëc gia, chûúng naây cöë gùæng laâm phong phuá thïm sûå
hiïíu biïët vïì cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh chêu AÁ, cuäng nhû cú chïë
phaát triïín noái chung.

ÀOÁNG GOÁP CUÃA DOANH NGHIÏÅP NÖNG THÖN VAÂO NÏÌN KINH
TÏË QUÖËC DÊN TRUNG QUÖËC

Sau hún 20 nùm tùng trûúãng, caác doanh nghiïåp nöng thön àaä laâm
thay àöíi toaân caãnh kinh tïë cuãa khu vûåc nöng thön Trung Quöëc.
Trong thúâi kyâ tûâ nùm 1978 àïën 1997, söë lûúång doanh nghiïåp nöng
thön àaä tùng tûâ 1,5 triïåu lïn àïën 20,2 triïåu, vaâ söë cöng nhên laâm viïåc
àaä tùng tûâ 28,3 triïåu lïn àïën 130,5 triïåu ngûúâi, hay tûâ 9% lïn 28%



lûåc lûúång lao àöång nöng thön. Tó troång cuãa caác doanh nghiïåp nöng
thön trong toaân böå giaá trõ töíng saãn lûúång nöng thön coân tùng ngoaån
muåc hún. Nùm 1978, caác doanh nghiïåp nöng thön chó àoáng goáp
24% töíng saãn lûúång nöng thön; nhûng àïën nùm 1995, àaä tùng lïn
àïën 79% (Baãng 4.1).
Möåt àiïìu khöng keám phêìn ngoaån muåc laâ, caác doanh nghiïåp
nöng thön àaä trúã thaânh lûåc lûúång chñnh àûáng àùçng sau sûå tùng
trûúãng chung bïìn vûäng cuãa Trung Quöëc. Nùm 1978 giaá trõ saãn
lûúång cuãa caác doanh nghiïåp nöng thön trong khu vûåc cöng nghiïåp
chó chiïëm 9% töíng saãn lûúång toaân quöëc. Nùm 1997, tûác laâ sau gêìn
20 nùm, con söë naây àaä laâ 58%. Cöng nghiïåp nöng thön ngaây nay
khöng coân àún thuêìn laâ sûå böí sung cho saãn xuêët nöng nghiïåp, maâ
àaä laâ möåt nguöìn tùng trûúãng khöng thïí thiïëu àöëi vúái toaân böå nïìn
kinh tïë. Hêìu hïët moåi ngûúâi àïìu thûâa nhêån rùçng, xuêët khêíu laâ möåt
trong nhûäng yïëu töë haâng àêìu àaä àoáng goáp vaâo sûå thaânh cöng gêìn
àêy cuãa Trung Quöëc. Caác doanh nghiïåp nöng thön cuäng àaä hoaåt
àöång khöng keám phêìn xuêët sùæc trong lônh vûåc xuêët khêíu, nhêët laâ
trong 10 nùm trúã laåi àêy, möåt thúâi kyâ maâ trong àoá xuêët khêíu cuãa
doanh nghiïåp nöng thön àaä tùng nhanh hún mûác trung bònh cuãa caã
nûúác. Nùm 1986, tó troång cuãa doanh nghiïåp nöng thön trong töíng
kim ngaåch xuêët khêíu chó bùçng 9%; àïën nùm 1997, con söë naây àaä laâ
46% (Baãng 4.2).
Khi so saánh úã cêëp tónh cho thêëy, coá möëi tûúng quan chùåt cheä giûäa
sûå phaát triïín cuãa caác doanh nghiïåp nöng thön vaâ töíng saãn phêím
quöëc nöåi (GDP) bònh quên àêìu ngûúâi. Söë liïåu trònh baây trong Baãng
4.3 cho thêëy, caác tónh coá trònh àöå phaát triïín caác doanh nghiïåp nöng
thön cao hún cuäng laâ caác tónh coá GDP trïn àêìu ngûúâi cao hún. Möåt
cêu hoãi àûúåc àùåt ra laâ, liïåu sûå phaát triïín cuãa caác doanh nghiïåp nöng
thön coá laâm gay gùæt thïm sûå phên hoaá kinh tïë giûäa caác vuâng cuãa
Trung Quöëc hay khöng (thñ duå, xem Lin, Cai vaâ Li 1997; Rozelle
1994). Taåm thúâi chûa baân àïën sûå bònh àùèng giûäa caác tónh, trûúác hïët
chuáng ta haäy tòm hiïíu xem sûå phaát triïín cuãa caác doanh nghiïåp nöng
thön àaä taác àöång nhû thïë naâo àïën sûå phên hoaá thu nhêåp trong nöåi
böå möîi tónh.



Baãng 4.2. Kïët quaã xuêët khêíu cuãa caác doanh nghiïåp nöng thön Trung Quöëc,
1986-97
(100 triïåu USD theo giaá hiïån haânh)

Tó troång xuêët khêíu Tó troång xuêët
cuãa doanh nghiïåp khêíu cuãa
Töíng kim Xuêët khêíu cuãa nöng thön trong doanh nghiïåp
ngaåch xuêët doanh nghiïåp töíng kim ngaåch nöng thön trong
Nùm khêíu nöng thön xuêët khêíu töíng saãn lûúång
1986 309,42 28,45 9,19 0,03
1987 394,37 43,45 11,02 0,03
1988 475,40 72,31 15,21 0,04
1989 525,38 99,77 18,99 0,04
1990 620,91 96,07 15,47 0,05
1991 719,10 148,27 20,62 0,07
1992 849,40 216,66 25,51 0,07
1993 917,44 380,70 41,50 0,07
1994 1.210,38 394,64 32,60 0,07
1995 1.487,70 644,58 43,33 0,08
1996 1.510,66 723,86 47,92 0,08
1997 1.827,00 836,93 45,81 0,08

Nguöìn: SSB, Niïn giaám Thöëng kï Trung Quöëc 1995, 1997, 1998; Niïn giaám Xñ nghiïåp
Hûúng trêën Trung Quöëc 1995, 1997, 1998.

Baãng 4.3 cho biïët tó troång cuãa saãn lûúång phi nöng nghiïåp trong
töíng saãn lûúång nöng thön cuãa 30 àún võ tónh thaânh cuãa Trung Quöëc
vaâ hïå söë Gini vïì thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi cuãa caác tónh naây,
tñnh göåp cho caã nöng thön vaâ thaânh thõ, cuäng nhû cho riïng vuâng
nöng thön nùm 1992.2 Ba mûúi àún võ tónh thaânh àûúåc chia laâm hai
nhoám, tuây theo tó troång saãn lûúång phi nöng nghiïåp cuãa chuáng, sûã
duång giaá trõ trung võ laâm ranh giúái phên loaåi. Nhoám coá tó troång saãn
lûúång phi nöng nghiïåp cao hún (trung bònh chiïëm 65%) göìm caác
tónh duyïn haãi, caác tónh àö thõ vaâ caác tónh nùçm sêu trong luåc àõa
nhûng giaâu taâi nguyïn. Coân nhoám coá tó troång thêëp hún (trung bònh
chiïëm 30%) laâ nhûäng tónh coân laåi nùçm sêu trong luåc àõa. Traái vúái
nhûäng gò moåi ngûúâi thûúâng nghô, phên phöëi thu nhêåp noái chung
trong nhoám thûá nhêët laåi bònh àùèng hún trong nhoám thûá hai. Giaá trõ



Baãng 4.3. Tó troång saãn lûúång phi nöng nghiïåp vaâ phên hoaá thu nhêåp giûäa caác
tónh cuãa Trung Quöëc, 1992

Tó troång saãn lûúång
cuãa doanh nghiïåp Hïå söë Gini
nöng thön trong töíng Vuâng nöng
saãn lûúång nöng thön (%) Caã vuâng thön
Caã nûúác 60 0,35 0,20
Caác tónh úã trònh àöå cao
Thûúång Haãi 86 0,12 0,09
Thiïn Tên 85 0,14 0,03
Bùæc Kinh 78 0,04 0,13
Giang Tö 76 0,30 0,16
Triïët Giang 76 0,30 0,23
Sún Àöng 67 0,31 0,13
Sún Têy 66 0,32 0,15
Haâ Bùæc 63 0,30 0,17
Liïu Ninh 63 0,24 0,15
Quaãng Àöng 61 0,40 0,12
Haâ Nam 59 0,25 0,13
Phuác Kiïën 54 0,24 0,10
Tûá Xuyïn 49 0,30 0,18
An Huy 48 0,26 0,13
Sún Têy 47 0,30 0,13
Trung bònh cuãa caã nhoám 65 0,25 0,14
Caác tónh úã trònh àöå thêëp
Höì Bùæc 46 0,31 0,16
Giang Têy 44 0,22 0,16
Höì Nam 43 0,23 0,12
Jilin 43 0,20 0,05
Cam Tuác 42 0,38 0,24
Hùæc Long Giang 38 0,21 0,12
Ninh Haå 35 0,43 0,30
Quaãng Têy 30 0,25 0,17
Quïë Chêu 27 0,34 0,18
Nöåi Möng 27 0,23 0,13
Vên Nam 27 0,39 0,25
Thanh Haãi 21 0,31 0,15
Têy Giang 15 0,31 0,15
Haãi Nam 14 0,29 0,08
Têy Taång 04 0,16 0,16
Trung bònh cuãa caã nhoám 30 0,28 0,16

Nguöìn: Caác con söë vïì tó troång thu nhêåp phi nöng nghiïåp lêëy tûâ SSB, 1993. Niïn giaám Thöëng
kï Nöng thön Trung Quöëc, Baáo Thöëng kï Trung Quöëc, Bùæc Kinh; Hïå söë Gini lêëy tûâ Lin, Cai,
vaâ Li (1997: Baãng 11).



trung bònh cuãa hïå söë Gini cuãa caác tónh laâ 0,25 trong nhoám thûá nhêët,
vaâ bùçng 0,28 trong nhoám thûá hai. Khoaãng caách vïì giaá trõ trung bònh
cuãa hïå söë Gini nöng thön laâ 0,03, vúái trung bònh trong nhoám thûá
nhêët laâ 0,14 vaâ nhoám thûá hai laâ 0,16. Khoaãng chïnh lïåch 0,02 xem ra
coá veã nhoã naây thûåc chêët laåi rêët àaáng kïí, nïëu biïët rùçng hïå söë Gini vïì
thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi cuãa caã nûúác chó tùng tûâ 0,13 nùm
1978 lïn 0,18 nùm 1995 (Lin, Cai vaâ Li 1997).
Vai troâ to lúán cuãa caác doanh nghiïåp nöng thön Trung Quöëc trong
viïåc taåo ra sûå bònh àùèng hún vïì phên phöëi thu nhêåp trong nöåi böå
tónh coá àûúåc laâ nhúâ baãn chêët nhoã beá, mang tñnh àõa phûúng vaâ sûã
duång nhiïìu lao àöång cuãa caác doanh nghiïåp naây. Àiïìu naây rêët giöëng
vúái trûúâng húåp cuãa Àaâi Loan vaâ tûúng phaãn vúái trûúâng húåp cuãa
Haân Quöëc. ÚÃ Haân Quöëc, cöng nghiïåp hoaá àaä àûúåc hoaân thaânh bùçng
viïåc lêëy lao àöång di cû tûâ nöng thön ra cung cêëp cho thaânh phöë, núi
chó têåp trung möåt vaâi doanh nghiïåp lúán. Mùåc duâ Haân Quöëc cuäng àaä
tiïën haânh cöng nghiïåp hoaá nhanh khöng keám Àaâi Loan, nhûng khu
vûåc nöng thön cuãa nûúác naây cho àïën maäi gêìn àêy vêîn coân keám phaát
triïín hún nhiïìu so vúái nöng thön Àaâi Loan (Saith 1987). Trung
Quöëc, duâ tònh cúâ hay hûäu yá, àaä ài theo con àûúâng cöng nghiïåp hoaá
cuãa Àaâi Loan bùçng caách xêy dûång nhûäng doanh nghiïåp sûã duång
nhiïìu lao àöång vaâ cöng nghïå thêëp úã nöng thön. Tñnh chêët àõa
phûúng vaâ sûã duång nhiïìu lao àöång cuãa caác doanh nghiïåp nöng
thön àaä cho pheáp möåt böå phêån àöng àaão dên cû àûúåc hûúãng thuå
nhûäng lúåi ñch do hoå taåo ra. Àiïìu naây àaä laâm giaãm sûå phên hoaá thu
nhêåp giûäa thaânh thõ vaâ nöng thön, cuäng nhû trong nöåi böå tûâng khu
vûåc. Hún nûäa, khi cêìu vïì caác saãn phêím cuãa doanh nghiïåp nöng
thön tùng thò lúåi suêët mang vïì cho lao àöång - yïëu töë àûúåc sûã duång
nhiïìu nhêët - seä tùng nhanh hún lúåi suêët cuãa vöën, yïëu töë àûúåc sûã
duång vúái haâm lûúång thêëp hún. Lúåi ñch böí sung naây cho lao àöång
àaä goáp phêìn àêíy nhanh quaá trònh san àïìu thu nhêåp giûäa thaânh thõ
vaâ nöng thön.
Tuy nhiïn, ngûúâi ta cuäng àang tranh caäi xung quanh viïåc phaát
triïín khöng àöìng àïìu caác doanh nghiïåp nöng thön taåi caác tónh cuãa
Trung Quöëc coá laâm múã röång thïm sûå phên hoaá thu nhêåp giûäa caác



vuâng hay khöng. Tuy chûa coá möåt nghiïn cûáu naâo àûa ra àûúåc
nhûäng bùçng chûáng thûåc nghiïåm trûåc tiïëp, nhûng Lin, Cai vaâ Li
(1997) àaä cho thêëy, yïëu töë coá yá nghôa lúán nhêët goáp phêìn vaâo sûå phên
hoaá thu nhêåp cuãa Trung Quöëc laâ sûå chïnh lïåch thu nhêåp giûäa cû
dên thaânh thõ vaâ nöng thön, coân khoaãng caách giûäa caác vuâng duyïn
haãi vaâ luåc àõa khöng phaãi laâ yïëu töë àaáng kïí. Vò thïë, sûå phên hoaá thu
nhêåp theo vuâng coá xu hûúáng gùæn liïìn vúái sûå tûúng phaãn giûäa möåt
lûåc lûúång dên cû nöng thön àöng àuác söëng trong caác tónh luåc àõa,
trong khi böå phêån naây úã caác tónh duyïn haãi ñt hún. Do àoá, bùçng caách
tùng thu nhêåp úã caác vuâng nöng thön, sûå phaát triïín cuãa caác doanh
nghiïåp nöng thön àaä têën cöng vaâo yïëu töë quan troång nhêët gêy ra sûå
bêët bònh àùèng thu nhêåp úã Trung Quöëc.

VAÂI NEÁT VÏÌ LÕCH SÛÃ

Trong thúâi kyâ Cöång hoaâ Nhên dên trûúác thêåp niïn 70, cöng nghiïåp
hoaá úã Trung Quöëc àaä ûu tiïn thaái quaá viïåc xêy dûång caác cú súã cöng
nghiïåp nùång lúán. Kïët quaã laâ, khu vûåc nöng thön àaä bõ gaåt ra ròa quaá
trònh cöng nghiïåp hoaá. Àiïìu móa mai laâ sûå tùng trûúãng maånh meä
cuãa khu vûåc doanh nghiïåp nöng thön àaä bùæt àêìu tûâ àêìu nhûäng nùm
70, àïí hûúãng ûáng lúâi kïu goåi cú khñ hoaá nöng nghiïåp Trung Quöëc,
möåt chñnh saách khöng gùæn vúái thûåc tiïîn Trung Quöëc. Hûúãng ûáng lúâi
kïu goåi naây, nhiïìu vuâng nöng thön àaä bùæt àêìu xêy dûång caác xñ
nghiïåp cöng xaä hay têåp àoaân àïí saãn xuêët maáy nöng nghiïåp vaâ sûãa
chûäa nöng cuå. Vò caác nhaâ maáy úã thaânh thõ àaä bõ tï liïåt do sûå chia beâ
keáo caánh trong cuöåc Caách maång Vùn hoaá nïn möåt thõ trûúâng lúán àaä
múã ra cho saãn phêím cuãa caác doanh nghiïåp nöng thön. Kïët quaã laâ,
giaá trõ saãn lûúång cuãa caác doanh nghiïåp naây àaä tùng tûâ 9,5 tó nhên
dên tïå nùm 1970 lïn 27,2 tó nhên dên tïå nùm 1976, vúái töëc àöå tùng
bònh quên haâng nùm laâ 26%.3 Sau khi Beâ luä Böën tïn bõ suåp àöí nùm
1976, sûå phaát triïín cuãa caác xñ nghiïåp cöng xaä vaâ têåp àoaân caâng núã
röå. Àïën nùm 1978, giaá trõ saãn lûúång cuãa chuáng àaä àaåt 49,3 tó nhên
dên tïå, tñnh theo giaá cöë àõnh nùm 1970, vúái 28,3 triïåu viïåc laâm. Tuy



nhiïn, giaá trõ saãn lûúång cuãa caác xñ nghiïåp cöng xaä vaâ têåp àoaân naây
chó chiïëm 24% toaân böå giaá trõ töíng saãn lûúång nöng thön, vaâ söë viïåc
laâm do chuáng taåo ra cuäng chûa àïën 10% toaân böå lûåc lûúång lao àöång
nöng nghiïåp (Baãng 4.1).
Sûå phaát triïín cuãa caác xñ nghiïåp cöng xaä vaâ têåp àoaân trong thêåp
niïn 70 àaä àùåt nïìn moáng vûäng chùæc cho sûå phaát triïín caác doanh
nghiïåp nöng thön trong thêåp niïn 80. Quaã thûåc rêët nhiïìu doanh
nghiïåp nöng thön thuöåc súã hûäu cöng cöång àaä thu huát sûå quan têm
cuãa giúái hoåc giaã nhúâ khaã nùng tiïëp tuåc duy trò cuãa chuáng
(Putterman 1997). Ngoaâi ra, mùåc duâ bõ coi laâ möåt hònh thûác töí chûác
kinh tïë phi hiïåu quaã, nhûng hïå thöëng cöng xaä àaä àêìu tû rêët maånh
cho viïåc xêy dûång haå têìng nöng thön, nhêët laâ àûúâng saá. Tuy vêåy,
yïëu töë maånh nhêët quyïët àõnh sûå phên böë vïì mùåt àõa lyá cuãa caác
doanh nghiïåp nöng thön trong thêåp niïn 70 laâ quyä nguöìn lûåc vïì àêët
àai vaâ lao àöång, nhû àaä àûúåc chûáng toã qua sûå têåp trung cuãa caác
doanh nghiïåp naây úã caác tónh ven biïín.
Cöng cuöåc caãi caách nöng thön thûåc hiïån vaâo cuöëi thêåp niïn 70 vaâ
àêìu thêåp niïn 80 àaä múã ra möåt chûúng múái cho khu vûåc nöng thön
Trung Quöëc. Theo àoá, cöng nghiïåp hoaá nöng thön àaä bûúác vaâo möåt
löå trònh thaânh cöng nhanh choáng. Tûâ nùm 1978 àïën 1984, hïå thöëng
trang traåi gia àònh vöën àaä bõ xoaá boã trong 20 nùm, nay laåi àûúåc khöi
phuåc. Theo möåt ûúác tñnh, cuöåc caãi caách naây àaä goáp 60% vaâo sûå tùng
trûúãng cuãa nöng nghiïåp (Lin 1992). Saãn lûúång nöng nghiïåp tùng
nhanh, tuy àaä laâm mêët rêët nhiïìu cöng sûác cuãa khu vûåc nöng thön,
nhûng cuäng àaä tñch luäy àûúåc nguöìn vöën thiïët yïëu ban àêìu àïí caác
doanh nghiïåp nöng thön cêët caánh.
Thúâi kyâ 1984 àïën 1988 laâ thúâi kyâ cêët caánh cuãa cöng nghiïåp hoaá
nöng thön Trung Quöëc, àaä chûáng kiïën sûå tùng trûúãng nhanh nhêët
cuãa caác doanh nghiïåp nöng thön. Àiïìu naây coá àûúåc laâ nhúâ àaä tiïën
haânh möåt söë cuöåc caãi caách thïí chïë vaâ thõ trûúâng, nhêët laâ viïåc xoaá boã
hïå thöëng cöng xaä vaâ caãi caách giaá caã, cuäng nhû nhúâ thu nhêåp úã nöng
thön àaä tùng lïn. Nùm 1984 àaä coá 4,7 triïåu doanh nghiïåp múái àûúåc
thaânh lêåp, nêng töíng söë doanh nghiïåp lïn 6,1 triïåu, gêëp 4,5 lêìn con
söë nùm 1983. Trong nùm tiïëp theo, söë lûúång doanh nghiïåp laåi tiïëp



tuåc tùng hún gêëp àöi, àaåt mûác 12,2 triïåu (Baãng 4.1). Hêìu hïët caác
doanh nghiïåp múái thaânh lêåp àïìu do tû nhên súã hûäu hoùåc vêån haânh.
Nùm 1984, 69% trong söë 6,1 triïåu doanh nghiïåp nöng thön laâ doanh
nghiïåp tû nhên hoùåc húåp taác xaä, vaâ tó lïå naây àaä tùng lïn àïën 89%
nùm 1986 (xem Chen 1988).
Trong thêåp niïn 90, khu vûåc doanh nghiïåp nöng thön tiïëp tuåc
múã röång theo möåt nhõp àöå vûäng chùæc. Thïm vaâo àoá, cöng cuöåc tû
nhên hoaá àaä àûúåc phaát àöång àïí khùæc phuåc tònh traång thiïëu àöång
lûåc trong caác doanh nghiïåp súã hûäu cöng cöång. Àïën cuöëi nùm 1998,
hún 80% söë doanh nghiïåp cöng cöång do trung ûúng hoùåc caác cêëp
chñnh quyïìn thêëp hún súã hûäu àaä àûúåc tû nhên hoaá (Zhao 1999).
Àiïìu naây àaä laâm thay àöíi hoaân toaân böå mùåt kinh tïë cuãa Trung Quöëc
kïí tûâ cêëp cú súã. Trong nhûäng nùm gêìn àêy, söë lûúång nhûäng doanh
nghiïåp naây àaä giaãm, nhûng àoá coá thïí chó laâ àïí àiïìu chónh laåi sûå àêìu
tû quaá mûác, sau khi Àùång Tiïíu Bònh kïu goåi tiïëp tuåc caãi caách nùm
1992. Quaã thûåc, khaác vúái nhiïìu doanh nghiïåp khaác, saãn lûúång cuãa
doanh nghiïåp nöng thön àûúåc múã röång khöng ngûâng trong suöët
thúâi kyâ naây. Àiïìu àoá coá thïí laâ biïíu hiïån cuãa sûå àiïìu chónh cú cêëu,
trong àoá caác doanh nghiïåp khöng coá hiïåu quaã àûúåc giaãi thïí hoùåc
saáp nhêåp vúái nhûäng doanh nghiïåp coá hiïåu quaã.

CAÁC YÏËU TÖË QUYÏËT ÀÕNH SÛÅ PHAÁT TRIÏÍN DOANH NGHIÏÅP
NÖNG THÖN TRONG THÚÂI KYÂ CAÃI CAÁCH

Möåt söë tñnh chêët nöíi bêåt, àùåc trûng cho sûå phaát triïín caác doanh
nghiïåp nöng thön trong thúâi kyâ caãi caách laâ: Thûá nhêët, phêìn lúán
nguöìn vöën duâng àïí höî trúå cho sûå phaát triïín doanh nghiïåp nöng
thön luác àêìu àïìu àûúåc lêëy tûâ thùång dû trong nöng nghiïåp, vaâ sau
naây laâ tûâ tñch luäy cuãa baãn thên caác doanh nghiïåp nöng thön. Tñn
duång do hïå thöëng ngên haâng chñnh thûác cung cêëp rêët haån heåp. Thûá
hai, doanh nghiïåp nöng thön têåp trung chuã yïëu trong nhûäng ngaânh
sûã duång nhiïìu lao àöång vaâ taâi nguyïn, mùåc duâ nhûäng doanh
nghiïåp úã vuâng duyïn haãi gêìn àêy àaä bùæt àêìu thêm nhêåp vaâo nhûäng



ngaânh saãn xuêët haâng tiïu duâng tinh xaão vaâ sûã duång nhiïìu vöën. Thûá
ba, doanh nghiïåp nöng thön Trung Quöëc àûúåc àùåc trûng búãi tñnh
chêët àa daång vïì loaåi hònh súã hûäu; nhûng xu hûúáng chung vêîn
nghiïng vïì súã hûäu tû nhên trong thêåp niïn 90. Thûá tû, doanh
nghiïåp nöng thön gùæn boá chùåt cheä vúái cöng nghiïåp thaânh thõ theo
nhiïìu caách khaác nhau, tûâ viïåc tiïëp thu cöng nghïå, thiïët bõ, nhên sûå
vaâ caác kïnh lûu thöng tûâ caác doanh nghiïåp thaânh thõ cho àïën viïåc
chêëp nhêån caånh tranh vúái caác doanh nghiïåp àoá. Cuöëi cuâng, doanh
nghiïåp nöng thön àûúåc phên böí khöng àïìu trong caã nûúác, nhûng
hònh thaái naây chuã yïëu laâ do sûå khaác biïåt vïì nhûäng àiïìu kiïån ban
àêìu, àõa àiïím vaâ quyä nguöìn lûåc maâ möîi vuâng coá àûúåc. Trong phêìn
coân laåi cuãa chûúng naây, chuáng ta seä khaão saát nùm àùåc àiïím chñnh
trïn àêy möåt caách chi tiïët. Muåc àñch cuãa viïåc khaão saát laâ àïí minh
hoaå cho tñnh chêët phûác taåp vaâ nùng àöång cuãa cöng nghiïåp hoaá nöng
thön Trung Quöëc, cuäng nhû àïí trònh baây nhiïìu lyá thuyïët khaác nhau
àaä àûúåc vêån duång àïí cöë gùæng giaãi thñch sûå thaânh cöng cuãa doanh
nghiïåp nöng thön Trung Quöëc.

Tñch luäy vöën

Coá hai yïëu töë goáp phêìn vaâo tñch luäy vöën ban àêìu cuãa doanh nghiïåp
nöng thön úã nöng thön Trung Quöëc trong thúâi kyâ àêìu cuãa caãi caách.
Thûá nhêët, chiïën lûúåc phaát triïín ûu tiïn cöng nghiïåp nùång àaä dêìn
dêìn suy yïëu, vaâ viïåc àùåt giaá trêìn àöëi vúái nöng saãn cuäng àaä giaãm
dêìn, xeát vïì mùåt tûúng àöëi (Feng vaâ Li 1993). Thûá hai, hïå thöëng giao
khoaán cho höå gia àònh àûúåc thûåc hiïån úã khu vûåc nöng thön àaä khöi
phuåc laåi nhiïåt tònh saãn xuêët cuãa nöng dên, vaâ àaä laâm tùng nhanh
choáng saãn lûúång vaâ thu nhêåp nöng nghiïåp trong nûãa àêìu thêåp niïn
80 (Lin 1992). Hai yïëu töë naây kïët húåp vúái nhau àaä goáp phêìn khiïën
cho tiïët kiïåm úã nöng thön tùng maånh. Baãng 4.4 cho biïët lûúång tiïìn
gûãi maâ caác húåp taác xaä tñn duång nöng thön àaä nhêån àûúåc tûâ nùm
1978 àïën 1993. Húåp taác xaä tñn duång nöng thön laâ loaåi hònh töí chûác
taâi chñnh duy nhêët àûúåc chñnh thûác cho pheáp úã nhûäng cêëp dûúái
trung ûúng. Do àoá, lûúång tiïìn gûãi huy àöång àûúåc laâ möåt tiïu chñ



thay thïë khaá töët cho töíng lûúång tiïët kiïåm úã khu vûåc nöng thön.
Töíng lûúång tiïìn gûãi nùm 1993 gêëp 26 lêìn nùm 1978.
Sûå tùng trûúãng ban àêìu vaâ tñch luäy vöën cuãa caác doanh nghiïåp
nöng thön cuäng àûúåc taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi nhúâ coá möåt thõ trûúâng
röång lúán vïì haâng hoaá tiïu duâng cú baãn vêîn coân boã tröëng, do kïët quaã
cuãa chiïën lûúåc phaát triïín àuöíi kõp maâ Trung Quöëc theo àuöíi trûúác
nùm 1978. Vaâo luác bùæt àêìu caãi caách, cú cêëu ngaânh cuãa Trung Quöëc
vêîn àang hûúáng maånh vaâo cöng nghiïåp nùång. Baãng 4.5 cho biïët
mûác àêìu tû vöën cöë àõnh àûúåc phên böí cho caác ngaânh cöng nghiïåp
nùång vaâ cöng nghiïåp nheå, vaâ tó troång cuãa chuáng trong töíng àêìu tû
cho cöng nghiïåp trong caác giai àoaån khaác nhau, tûâ nùm 1952 àïën
1978. Do àêìu tû roát vaâo ngaânh cöng nghiïåp nheå hêìu nhû luác naâo
cuäng àïìu dûúái 10% nïn sûå thiïëu huåt haâng tiïu duâng laâ àiïìu dïî hiïíu.
Àiïìu naây àûúåc biïíu hiïån bùçng chïë àöå phên phöëi tem phiïëu daânh
cho rêët nhiïìu mùåt haâng, tûâ nhu yïëu phêím àïën möåt vaâi mùåt haâng xa
xó. Nhúâ tiïën haânh caãi caách vaâ chñnh saách múã cûãa vaâo cuöëi thêåp niïn
70, àêìu thêåp niïn 80 maâ thu nhêåp úã caã khu vûåc thaânh thõ vaâ nöng

Baãng 4.5. Àêìu tû taâi saãn cöë àõnh cöng nghiïåp úã Trung Quöëc, 1952-78
(Tó nhên dên tïå theo giaá hiïån haânh)

Cöng nghiïåp nheå Cöng nghiïåp nùång
Thúâi kyâ Söë lûúång Tó troång (%) Söë lûúång Tó troång (%)
Kïë hoaåch 5 nùm lêìn thûá 1 3,75 15,0 21,28 85,0
(1952–57)
(1957–62)
Thúâi kyâ àiïìu chónh 1,65 7,8 19,37 92,2
(1963–65)
(1966–70)
(1971–75)
(1976–78)

Nguöìn : Lin, Cai, vaâ Li (1994: 62).



thön àïìu tùng. Trong giai àoaån tûâ 1978 àïën 1992, chi tiïu cho tiïu
duâng úã nöng thön vaâ thaânh thõ àaä tùng vúái töëc àöå trung bònh haâng
nùm lêìn lûúåt laâ 6,5% vaâ 5,8%, cao hún nhiïìu so vúái töëc àöå tùng
trûúãng tûúng ûáng trong thúâi kyâ 1952 àïën 1977 (1,8% vaâ 3%; xem
Lin, Cai vaâ Li 1994: 155). Sau hai thêåp kyã àònh trïå, cêìu vïì haâng tiïu
duâng tùng nhanh àaä múã ra cú höåi töët àeåp cho cöng nghiïåp nöng
thön chiïëm lônh löî höíng vïì haâng tiïu duâng sûã duång nhiïìu lao àöång
maâ caác doanh nghiïåp thiïn vïì cöng nghiïåp nùång do nhaâ nûúác súã
hûäu àaä boã ngoã.
Xeát vïì caác kïnh taâi chñnh, doanh nghiïåp nöng thön quaá phuå
thuöåc vaâo tiïìn tiïët kiïåm cuãa höå gia àònh vaâ ài vay trïn thõ trûúâng taâi
chñnh phi chñnh thûác, coân tñn duång dûúái hònh thûác caác khoaãn vay
ngên haâng chñnh thûác thò rêët haån chïë. Baãng 4.6 so saánh lûúång vöën
caác doanh nghiïåp nöng thön vaâ doanh nghiïåp nhaâ nûúác àaä chñnh
thûác vay àûúåc tûâ ngên haâng trong nhûäng nùm gêìn àêy. Ngên haâng
quöëc doanh (kïí caã húåp taác xaä tñn duång nöng thön) àïìu ûu àaäi roä rïåt
caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác; nhûäng doanh nghiïåp naây àaä nhêån
àûúåc gêìn 90% töíng söë vöën vay cuãa hoå tûâ ngên haâng trong nhûäng
nùm 1993-1996.
Àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi (FDI) àoáng vai troâ ngaây caâng
quan troång trong viïåc taâi trúå cho cöng nghiïåp hoaá nöng thön Trung
Quöëc. Nùm 1978, lûúång vöën FDI thûåc hiïån chó àaåt 263 triïåu àöla.
Tñnh àïën nùm 1997, con söë naây àaä lïn túái 64,4 tó àöla. Mùåc duâ khöng
coá söë liïåu vïì lûúång vöën FDI maâ doanh nghiïåp nöng thön thu huát
àûúåc, nhûng coá thïí tin rùçng, möåt phêìn lúán FDI àaä àûúåc roát vaâo caác
doanh nghiïåp trong khu vûåc nöng thön cuãa caác tónh duyïn haãi. Sûå
àaánh giaá naây àùåc biïåt thñch húåp àöëi vúái nguöìn vöën tûâ caác vuâng cuãa
Trung Quöëc múã röång, tûác laâ Höìng Köng, Àaâi Loan, Macao vaâ
Xingapo. Caác nghiïn cûáu àaä chó ra rùçng, FDI tûâ nhoám caác nhaâ àêìu
tû naây coá nhiïìu khaã nùng roát vaâo caác ngaânh sûã duång nhiïìu lao
àöång, laâ lônh vûåc maâ doanh nghiïåp nöng thön chi phöëi (Wang
1997). Nùm 1995, 28% saãn lûúång cuãa caác doanh nghiïåp úã cêëp hûúng
trêën vaâ laâng xaä do caác doanh nghiïåp FDI àoáng goáp, trong àoá bao
göìm caã doanh nghiïåp 100% vöën nûúác ngoaâi vaâ caác liïn doanh.



Cú cêëu ngaânh

Cú cêëu ngaânh cuãa doanh nghiïåp nöng thön phaãn aánh lúåi thïë so saánh
cuãa caác khu vûåc nöng thön Trung Quöëc. ÚÃ cêëp àöå quöëc tïë, lúåi thïë
so saánh trong thûúng maåi quöëc tïë vêîn do quyä yïëu töë saãn xuêët cuãa
möåt nûúác chi phöëi (Song 1993). Vúái lûåc lûúång lao àöång döìi daâo vaâ
àêët àai, taâi nguyïn, nguöìn vöën coá haån, lúåi thïë so saánh cuãa Trung
Quöëc roä raâng nùçm úã caác ngaânh sûã duång nhiïìu lao àöång. Baãng 4.7 so
saánh trûä lûúång nguöìn vöën phi cû truá trïn möîi cöng nhên cuãa Trung
Quöëc so vúái möåt söë nûúác phaát triïín vaâ möåt söë nûúác àang phaát triïín
úã chêu AÁ trong nùm 1975 vaâ 1990. Trung Quöëc coá lûúång vöën trïn
möîi cöng nhên thêëp hún trong caã hai nùm (chó coá ÊËn Àöå laâ coân dûúái
nûäa), cho thêëy rùçng, lúåi thïë so saánh cuãa nûúác naây trong phên cöng
lao àöång quöëc tïë nùçm úã caác ngaânh sûã duång nhiïìu lao àöång.
Trong nöåi böå Trung Quöëc, khu vûåc nöng thön hiïín nhiïn coá ñt
vöën nhûng nhiïìu lao àöång vaâ taâi nguyïn hún nhiïìu so vúái thaânh
thõ. Baãng 4.8 cho thêëy cú cêëu ngaânh cuãa caác doanh nghiïåp hûúng
trêën vaâ laâng xaä tûâ nùm 1987 àïën 1996. ÚÃ giai àoaån phaát triïín ban
àêìu, nhûäng doanh nghiïåp naây quaá phuå thuöåc vaâo taâi nguyïn. Nùm
1987, 61% saãn lûúång cöng nghiïåp nheå vaâ 93% saãn lûúång cöng
nghiïåp nùång cuãa chuáng laâ do caác doanh nghiïåp khai thaác taâi
nguyïn taåo ra. Nùm 1996, nhûäng doanh nghiïåp naây vêîn coân dûåa
phêìn nhiïìu vaâo taâi nguyïn, nhûng cöng nghiïåp nheå àaä bùæt àêìu taách
khoãi hònh thaái naây trong nhiïìu nùm. Nùm 1996, tó troång saãn lûúång
dûåa vaâo taâi nguyïn àaä giaãm xuöëng 53% trong töíng saãn lûúång cöng
nghiïåp nheå. Xu hûúáng naây giöëng vúái sûå thay àöíi trong quyä yïëu töë
saãn xuêët. Ngoaâi ra, Lu (1998) cuäng chó ra rùçng, Trung Quöëc àang
mêët dêìn lúåi thïë so saánh trong ngaânh saãn xuêët nguä cöëc. Vò thïë, thêåt
khúâ daåi nïëu caác doanh nghiïåp nöng thön tiïëp tuåc cöåt mònh vaâo saãn
xuêët lûúng thûåc vaâ caác ngaânh liïn quan, laâ nhûäng ngaânh àang phaãi
chõu giaá caã tûúng àöëi cuãa àêìu vaâo ngaây möåt tùng lïn.
Doanh nghiïåp nöng thön sûã duång nhiïìu lao àöång vaâ ñt vöën hún
rêët nhiïìu so vúái doanh nghiïåp nhaâ nûúác úã thaânh phöë. Baãng 4.9 so
saánh cûúâng àöå sûã duång vöën trong caác doanh nghiïåp nöng thön vaâ



doanh nghiïåp nhaâ nûúác tûâ nùm 1978 àïën 1996. Trûä lûúång vöën thuêìn
trïn möîi cöng nhên cuãa doanh nghiïåp nöng thön chûa bao giúâ vûúåt
quaá 20% so vúái con söë naây cuãa doanh nghiïåp nhaâ nûúác, vaâ söë cöng
nhên maâ caác doanh nghiïåp nöng thön tuyïín duång tñnh trïn 10.000
nhên dên tïå saãn lûúång, cao gêëp nhiïìu lêìn so vúái söë cöng nhên laâm
viïåc trong caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác trong hêìu hïët caác nùm. Tuy
nhiïn, khoaãng caách giûäa doanh nghiïåp nhaâ nûúác vaâ doanh nghiïåp
nöng thön trong cûúâng àöå sûã duång vöën àaä àûúåc thu heåp laåi qua caác
nùm. Sûå àuöíi kõp naây coá thïí giaãi thñch bùçng viïåc caác doanh nghiïåp
nöng thön àaä àiïìu chónh theo sûå thay àöíi trong quyä caác yïëu töë saãn
xuêët (vaâ do àoá theo lúåi thïë so saánh) trong nïìn kinh tïë. Möåt chó söë
phaãn aánh sûå thay àöíi naây laâ sûå chïnh lïåch vïì mûác lûúng trung bònh
haâng nùm cuãa möîi cöng nhên trong doanh nghiïåp nöng thön vaâ
doanh nghiïåp nhaâ nûúác àaä àûúåc thu heåp.
Tñnh chêët sûã duång nhiïìu lao àöång trong caác doanh nghiïåp nöng
thön Trung Quöëc àaä cuãng cöë thïm võ thïë cuãa chuáng trong xuêët
khêíu. Nhû Baãng 4.2 àaä chó roä, tó troång cuãa doanh nghiïåp nöng thön
trong kim ngaåch xuêët khêíu cuãa Trung Quöëc chó chiïëm 9% nùm
1986; nhûng sau nùm àoá, àaä tùng vúái töëc àöå trung bònh haâng nùm
21% trong 10 nùm tiïëp theo, vaâ àaåt 48% nùm 1996. Tûâ nùm 1986 àïën
1995, tó troång xuêët khêíu trong töíng saãn lûúång cuãa doanh nghiïåp
nöng thön àaä tùng tûâ 3% àïën 8%, tûác laâ tùng 1,6 lêìn, khi doanh
nghiïåp nöng thön chuyïín tûâ thõ trûúâng nöåi àõa sang thõ trûúâng quöëc
tïë, vaâ töëc àöå tùng saãn lûúång cuãa chuáng àaä vûúåt töëc àöå bònh quên cuãa
caã nûúác.

Loaåi hònh súã hûäu vaâ àöång thaái cuãa chuáng

Khaác vúái cöng nghiïåp thaânh thõ vöën chuã yïëu thuöåc súã hûäu cöng
cöång, cöng nghiïåp nöng thön Trung Quöëc àûúåc àùåc trûng bùçng tñnh
chêët àa daång vïì loaåi hònh súã hûäu. Trong caác doanh nghiïåp nöng
thön, sûå coá mùåt cuãa súã hûäu chñnh quyïìn àõa phûúng rêët phöí biïën.
Thaânh cöng àaáng chuá yá cuãa doanh nghiïåp nöng thön Trung Quöëc
àaä thu huát sûå quan têm röång raäi cuãa giúái hoåc thuêåt vïì möëi quan hïå



giûäa hònh thûác súã hûäu cuãa chñnh quyïìn àõa phûúng vaâ sûå thaânh
cöng cuãa caác doanh nghiïåp nöng thön. Nhiïìu lyá thuyïët àaä xuêët hiïån
àïí giaãi thñch vò sao laåi töìn taåi hònh thûác súã hûäu cuãa chñnh quyïìn àõa
phûúng, vaâ vò sao chuáng thaânh cöng. Phêìn lúán caác lyá thuyïët naây
àïìu xem hònh thûác súã hûäu cöng cöång nhû möåt sûå lûåa choån cûåc
chùèng àaä trong möåt möi trûúâng thïí chïë vaâ thõ trûúâng chûa hoaân haão
(Fan 1988; Chang vaâ Wang 1994; D. Li 1994; Che vaâ Qian 1998; S. Li
1997; Zhao 1997). Möåt söë lyá thuyïët àaä àïì cêåp àïën vùn hoaá húåp taác
trong laâng xaä Trung Quöëc (Weitzman vaâ Xu 1994). Tuy caác lyá
thuyïët naây àïìu coá giaá trõ nhêët àõnh, nhûng khaã nùng vêån duång
chuáng coá leä chó giúái haån trong möåt thúâi àiïím cuå thïí.
Trong thúâi kyâ kïë hoaåch hoaá, khöng coá doanh nghiïåp tû nhên úã
Trung Quöëc. Trong thúâi kyâ àêìu cuãa cöng cuöåc caãi caách nöng thön,
tuy nhaâ nûúác khöng khuyïën khñch caác doanh nghiïåp tû nhên,
nhûng söë lûúång caác doanh nghiïåp naây vêîn tùng maånh. Viïåc xoaá boã
chñnh thûác hïå thöëng cöng xaä vaâ bùæt àêìu caãi caách thaânh thõ nùm 1984
àaä thuác àêíy hún nûäa sûå phaát triïín cuãa doanh nghiïåp tû nhên nöng
thön. Baãng 4.10 thïí hiïån sûå phaát triïín cuãa doanh nghiïåp tû nhên
nöng thön tûâ nùm 1984 àïën 1997. Nùm 1984, 69% söë doanh nghiïåp
nöng thön thuöåc súã hûäu tû nhên. Nùm 1997, con söë naây àaä tùng lïn
94%; coá nghôa laâ, doanh nghiïåp tû nhên àaä chiïëm tuyïåt àaåi àa söë
trong doanh nghiïåp nöng thön. Xeát vïì viïåc laâm vaâ saãn lûúång, doanh
nghiïåp tû nhên chiïëm 59% töíng viïåc laâm trong caác doanh nghiïåp
nöng thön vaâ 51% trong töíng saãn lûúång maâ doanh nghiïåp nöng
thön laâm ra nùm 1997. Vò thïë, tuy tûâng doanh nghiïåp tû nhên
thûúâng nhoã beá hún caác doanh nghiïåp súã hûäu cöng cöång, nhûng
chuáng coá vai troâ quan troång chùèng keám nhûäng doanh nghiïåp naây.
Nhêën maånh quaá mûác àïën chûác nùng cuãa caác doanh nghiïåp súã hûäu
cöng cöång laâ sai lêìm, vò àa söë doanh nghiïåp nöng thön laâ thuöåc súã
hûäu tû nhên, vaâ chuáng chiïëm hún möåt nûãa töíng viïåc laâm vaâ saãn
lûúång cuãa caác doanh nghiïåp nöng thön.
Bûúác sang thêåp niïn 90, chûúng trònh tû nhên hoaá àaä lan röång ra
caã nûúác. Trong quaá trònh phaát triïín cuãa mònh, caác doanh nghiïåp
cöng cöång nöng thön àaä bùæt àêìu chõu chung giúái haån ngên saách



mïìm giöëng nhû caác “ àöìng nghiïåp” cuãa chuáng úã thaânh thõ (Zhang
1997). Chuáng cuäng phaãi àaãm nhiïåm thïm caác chûác nùng khaác, nhû
taåo cöng ùn viïåc laâm. Kïët quaã laâ, chuáng hoaåt àöång keám hiïåu quaã
hún nhiïìu so vúái doanh nghiïåp tû nhên (Yao 1998). Nhûäng vêën àïì
naây àaä taåo àöång lûåc cho chûúng trònh tû nhên hoaá (Zhao 1999). Mùåc
duâ Trung Quöëc cuäng traãi qua nhûäng khoá khùn tûúng tûå nhû Àöng
Êu vaâ nûúác Nga, núi maâ hiïån tûúång tham ö cöng saãn àang lan traân,
nhûng úã àêy yïu cêìu phaãi xaác àõnh roä quyïìn vïì taâi saãn cuãa caác
doanh nghiïåp nöng thön rêët maånh, vaâ kïët quaã noái chung laâ töët
(Zhao 1999).
Caác mö hònh lyá thuyïët àaä mö taã vò sao hònh thûác súã hûäu nhaâ nûúác
vêîn coân söëng soát, mùåc duâ ngay tûâ àêìu chuáng àaä töìn taåi. Ngoaâi ra,
têët caã caác mö hònh naây àïìu khöng giaãi thñch àûúåc sûå àa daång rêët lúán
theo vuâng trong sûå phaát triïín cuãa doanh nghiïåp nöng thön, mùåc duâ
chuáng àïìu tòm thêëy lyá do cho sûå phaát triïín thaânh cöng caác doanh
nghiïåp nöng thön. Àïí giaãi thñch sûå thaânh cöng vaâ àa daång theo
vuâng cuãa caác doanh nghiïåp nöng thön Trung Quöëc, lyá thuyïët cuä vïì
lúåi thïë so saánh xem ra coá sûác thuyïët phuåc hún.

Caác möëi quan hïå vúái cöng nghiïåp thaânh thõ

Ngay tûâ buöíi àêìu phaát triïín, cöng nghiïåp hoaá nöng thön úã Trung
Quöëc àaä gùæn chùåt vúái cöng nghiïåp thaânh thõ. Trong nhûäng ngaây
àêìu, möëi liïn kïët naây chó diïîn ra möåt chiïìu: cöng nghïå chó àûúåc
chuyïín giao tûâ cöng nghiïåp thaânh thõ sang cöng nghiïåp nöng thön.
Vïì mùåt naây, tñnh chêët “ nheå” trong cú cêëu ngaânh cuãa cöng nghiïåp
thaânh thõ trong möåt vuâng, coá ngoaåi ûáng tñch cûåc àïën sûå phaát triïín
cuãa doanh nghiïåp nöng thön vuâng êëy, vò hêìu hïët cöng nghiïåp nöng
thön àïìu sûã duång nhiïìu lao àöång. Chuáng ta seä chuyïín vêën àïì naây
sang muåc sau, khi khaão saát tònh traång phên hoaá trong sûå phaát triïín
doanh nghiïåp nöng thön giûäa caác vuâng.
Sau cuöëi thêåp niïn 80, viïåc chuyïín giao cöng nghïå tûâ cöng
nghiïåp thaânh thõ sang cöng nghiïåp nöng thön bùæt àêìu diïîn ra theo
chiïìu hûúáng múái. Sûå húåp taác vúái caác doanh nghiïåp thaânh thõ bùæt



àêìu nöíi lïn nhû möåt kïnh chuã yïëu àïí qua àoá, doanh nghiïåp nöng
thön tiïëp thu àûúåc cöng nghïå múái. Trong möåt nghiïn cûáu àiïìu tra
möåt nhoám doanh nghiïåp nöng thön, Yan vaâ Zhang (1995) àaä nhêån
thêëy, doanh nghiïåp naâo coá quan hïå húåp taác vúái bïn ngoaâi thò doanh
nghiïåp àoá coá saãn phêím chuêín hoaá hún, nùng suêët lao àöång cao hún,
lûåc lûúång lao àöång coá chêët lûúång töët hún, vaâ àêìu tû nhiïìu hún vaâo
àöíi múái kyä thuêåt so vúái caác doanh nghiïåp khaác cuâng qui mö nhûng
khöng tham gia húåp taác vúái bïn ngoaâi (Baãng 4.11). Hún nûäa, nhûäng
doanh nghiïåp naây say sûa hún trong viïåc sûã duång caác cöng nghïå
bêåc trung.
Khi qui mö cuãa cöng nghiïåp nöng thön tùng lïn, cöng nghiïåp
thaânh thõ bùæt àêìu caãm thêëy coá aáp lûåc vaâo cuöëi thêåp niïn 80. Trûúác
khi cuöåc caãi caách thaânh thõ àûúåc khúãi xûúáng vaâo giûäa thêåp niïn 80,
cöng nghiïåp thaânh thõ àûúåc caách ly bùçng möåt kïë hoaåch phên böí

Baãng 4.11. So saánh caác doanh nghiïåp coá vaâ khöng coá húåp taác vúái bïn ngoaâi úã
Trung Quöëc, 1990

Tó lïå doanh nghiïåp
Doanh nghiïåp Doanh nghiïåp coá húåp taác so vúái
coá húåp taác khöng coá doanh nghiïåp
Àùåc àiïím húåp taác khöng coá húåp taác
Söë lûúång cöng nhên 228 211 1,08
Coá trònh àöå hoåc vêën tûâ trung 25,9 24,5 1,06
hoåc phöí thöng trúã lïn (%)
Kyä thuêåt viïn (%) 4,6 3,1 1,48
Cöng nhên coá àaâo taåo 8,0 4,5 1,77
Kyá húåp àöìng quaãn lyá vaâ kyä 4,9 2,2 2,25
thuêåt vúái bïn ngoaâi
Chi tiïu cho àöíi múái 127,5 16,2 7,87
(nghòn nhên dên tïå)
Saãn phêím chuêín hoaá (%) 50,5 31,3 1,61
Thiïët bõ saãn xuêët nhûäng nùm 80 69,0 71,0 0,97
(%)
Lúåi nhuêån trûúác thuïë trïn 1 2,83 2,6 1,06
cöng nhên (nghòn nhên dên tïå)

Nguöìn: Yan vaâ Zhang (1995)



nguöìn cung ûáng vêåt tû, tñn duång vaâ caác kïnh phên phöëi saãn phêím.
Nhû Baãng 4.12 cho thêëy, trong cuâng möåt thaânh phöë, nhûng caác
doanh nghiïåp lúán, doanh nghiïåp cuãa nhaâ nûúác, vaâ doanh nghiïåp coá
quan hïå vúái chñnh quyïìn cêëp cao roä raâng coá khaã nùng tiïëp cêån caác
nguöìn lûåc trong kïë hoaåch töët hún (Jia vaâ caác taác giaã khaác 1994). Vúái
kyã luêåt taâi chñnh loãng leão, doanh nghiïåp nhaâ nûúác àaä sûã duång
nguöìn lûåc taâi chñnh cuãa mònh keám hiïåu quaã hún nhiïìu. Nhû Baãng
4.6 àaä chó roä, lûúång vöën vay tñnh trïn möåt àún võ lúåi nhuêån trûúác
thuïë cuãa caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác bùçng tûâ 7 àïën 10 lêìn so vúái
doanh nghiïåp nöng thön.
Traái laåi, khöng coá hoùåc coá nhûng rêët haån chïë khaã nùng tiïëp cêån
caác nguöìn lûåc trong kïë hoaåch, vûâa laâ àiïìu may mùæn, vûâa laâ sûå trúã
ngaåi cho caác doanh nghiïåp nöng thön. Trong möåt möi trûúâng haâ
khùæc, doanh nghiïåp nöng thön àaä hoåc àûúåc caách töìn taåi trïn thûúng
trûúâng thûåc tïë. Trong khi àoá, cuöåc caãi caách cöng nghiïåp vaâ thaânh
thõ, bùæt àêìu tûâ nùm 1984, àaä dêìn dêìn xoaá boã kïë hoaåch vaâ múã röång
phaåm vi hoaåt àöång cho caác doanh nghiïåp nöng thön. Kïët quaã cuãa
lêìn caãi caách thaânh thõ àêìu tiïn laâ sûå ra àúâi möåt chïë àöå hai giaá, trong
àoá duy trò möåt giaá kïë hoaåch vaâ möåt giaá thõ trûúâng cho moåi saãn
phêím cöng nghiïåp. Mùåc duâ hiïån tûúång truåc lúåi vêîn coân phöí biïën,
nhûng hïå thöëng naây àaä múã röång rêët nhiïìu vai troâ phên böí cuãa thõ
trûúâng, vaâ hoaåt àöång nhû möåt cêìu nöëi, àaãm baão sûå chuyïín àöíi trún
tru sang nïìn kinh tïë thõ trûúâng. Cöng nghiïåp nöng thön àûúåc lúåi tûâ
sûå chuyïín àöíi naây. Giúâ àêy, doanh nghiïåp nöng thön coá thïí mua
vêåt tû saãn xuêët trïn thõ trûúâng vaâ xêm nhêåp vaâo nhûäng thõ trûúâng
trûúác àêy hoaân toaân do doanh nghiïåp nhaâ nûúác àöåc quyïìn, nhû thõ
trûúâng dïåt may. Bûúác sang thêåp niïn 90, hêìu hïët caác saãn phêím cöng
nghiïåp àïìu àûúåc àõnh giaá trïn thõ trûúâng, vaâ doanh nghiïåp nöng
thön cuäng nhû doanh nghiïåp nhaâ nûúác àïìu coá quyïìn tiïëp cêån bònh
àùèng caác thõ trûúâng vêåt tû vaâ saãn phêím.
Quaã thûåc, phêìn lúán caác doanh nghiïåp nöng thön àïìu thua keám
vïì mùåt kyä thuêåt so vúái doanh nghiïåp nhaâ nûúác, nhûng khoaãng
caách naây àaä àûúåc thu heåp dêìn cuâng thúâi gian. Baãng 4.13 cho biïët
chó söë nùng suêët nhên töë töíng húåp vaâ töëc àöå tùng trûúãng cuãa caác



doanh nghiïåp nhaâ nûúác vaâ doanh nghiïåp nöng thön trong thêåp
niïn 80. Tñnh trung bònh, doanh nghiïåp nöng thön keám hiïåu quaã
vïì mùåt kyä thuêåt hún 49% so vúái caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác. Tuy
nhiïn, töëc àöå tùng nùng suêët nhên töë töíng húåp cuãa caác doanh
nghiïåp nöng thön laåi cao hún caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác nhiïìu.
Nhúâ àoá, khoaãng caách vïì hiïåu quaã kyä thuêåt àaä àûúåc thu heåp nhanh
choáng. Nùm 1980, doanh nghiïåp nöng thön keám hiïåu quaã hún 61%
so vúái doanh nghiïåp nhaâ nûúác, nhûng àïën nùm 1988, khoaãng caách
naây chó coân 41%. Tuy chûa coá nhûäng tñnh toaán trûåc tiïëp cho thêåp
niïn 90, nhûng Wang vaâ Yao (1998) àaä àûa ra con söë khoaãng caách
giûäa caác doanh nghiïåp lúán, chuã yïëu laâ doanh nghiïåp nhaâ nûúác, vaâ
caác doanh nghiïåp nhoã, maâ phêìn lúán laâ doanh nghiïåp nöng thön,
nùm 1995 laâ 35%.

Sûå phên hoaá theo vuâng

Àuáng nhû dûå kiïën, sûå phaát triïín cuãa caác doanh nghiïåp nöng thön
Trung Quöëc khaá mêët cên àöëi giûäa caác vuâng. Nhû Baãng 4.3 cho thêëy,
tó troång saãn lûúång cuãa doanh nghiïåp nöng thön trong töíng saãn
lûúång nöng thön biïën àöång tûâ 86% nhû úã Thûúång Haãi àïën 4% nhû
úã Têy Taång, vaâ giaá trõ trung bònh cuãa nhoám coá tó troång cao àaä lúán
hún 35% so vúái nhoám coá tó troång thêëp. Möåt söë yïëu töë coá thïí laâm cho
sûå phên hoaá maånh meä theo vuâng trong sûå phaát triïín doanh nghiïåp
nöng thön Trung Quöëc. ÚÃ àêy, chuáng ta baân àïën ba yïëu töë quan
troång nhêët: àiïìu kiïån ban àêìu, àõa àiïím, vaâ quyä yïëu töë saãn xuêët.
Vaâo cuöëi thêåp niïn 70, caác tónh ven biïín cuãa Trung Quöëc coá hai
lúåi thïë so vúái caác tónh khaác úã sêu trong luåc àõa. Lúåi thïë thûá nhêët laâ
quaá trònh thûúng maåi hoaá úã caác tónh duyïn haãi àaä diïîn ra súám hún
rêët nhiïìu so vúái caác tónh khaác, nhúâ quaá trònh thuöåc àõa hoaá cuåc böå
do caác cûúâng quöëc trïn thïë giúái tiïën haânh vaâo cuöëi thïë kyã 19. Trûúác
nùm 1949, nïìn kinh tïë cuãa caác vuâng ven biïín têåp trung úã möåt söë
thaânh phöë thûúng maåi lúán nhû Thiïn Tên, Thûúång Haãi, Quaãng
Chêu, laâ nhûäng núi nöëi Trung Quöëc vúái thïë giúái bïn ngoaâi. ÚÃ lûu
vûåc söng Dûúng Tûã, nïìn kinh tïë nöng thön gùæn boá chùåt cheä vúái



Baãng 4.13. Chó söë nùng suêët nhên töë töíng húåp vaâ töëc àöå tùng trûúãng cuãa caác doanh
nghiïåp quöëc doanh, doanh nghiïåp nöng thön úã Trung Quöëc nhûäng nùm 1980

Chó söë nùng suêët Töëc àöå tùng nùng suêët
nhên töë töíng húåp nhên töë töíng húåp
Tó troång doanh
nghiïåp nöng
thön so vúái
Doanh nghiïåp Doanh nghiïåp doanh nghiïåp Doanh nghiïåp Doanh nghiïåp
Nùm quöëc doanh nöng thön quöëc doanh quöëc doanh nöng thön

1980 1,102 0,431 0,39 -2,4 5,3
1981 1,029 0,451 0,44 -6,9 4,4
1982 1,036 0,466 0,45 0,7 3,7
1983 1,073 0,509 0,47 3,7 9,6
1984 1,156 0,591 0,51 7,9 19,8
Trung bònh cuãa caã nhoám 0,6 8,6
1985 1,174 0,638 0,54 1,5 8,7
1986 1,160 0,659 0,57 -1,2 3,6
1987 1,175 0,663 0,56 1,3 0,5
1988 1,137 0,668 0,59 -3,5 0,8
1989 — 0,663 — -1,0
Trung bònh cuãa caã nhoám -0,5 2,5
Trung bònh
töíng söë 1.116 0.574 0,51 0,1 5,5

— Khöng coá söë liïåu.
Nguöìn: Y. Wu (1992: baãng 4).

Thûúång Haãi, vaâ thu nhêåp phi nöng nghiïåp úã nöng thön, chuã yïëu coá
àûúåc tûâ nghïì tröìng dêu nuöi tùçm – vaâ úã möåt mûác àöå thêëp hún laâ tûâ
caác hoaåt àöång phuå trúå khaác hay tûâ nhûäng viïåc laâm trong caác xûúãng
luåa úã àõa phûúng – àaä vûúåt xa thu nhêåp tûâ nghïì nöng, ngay tûâ
nhûäng nùm 30 (Cao 1996). Lõch sûã lêu àúâi cuãa viïåc tham gia vaâo caác
hoaåt àöång thûúng maåi àaä nuöi dûúäng töë chêët doanh nhên, laâ yïëu töë
söëng coân cho nhûäng giai àoaån phaát triïín vïì sau cuãa doanh nghiïåp
nöng thön.
Möåt lúåi thïë khaác maâ nhiïìu tónh duyïn haãi coá àûúåc so vúái caác tónh
khaác laâ chuáng àaä coá cú cêëu cöng nghiïåp nheå tûâ cuöëi thêåp niïn 70.
Trong thúâi kyâ kïë hoaåch hoaá, möåt tó lïå lúán trong àêìu tû quöëc gia àûúåc
roát vaâo vuâng trung têm vaâ vuâng miïìn têy (nhûäng núi àûúåc mïånh



danh laâ mùåt trêån thûá hai vaâ thûá ba) do quan àiïím phaát triïín cên àöëi,
vaâ quan troång hún, laâ àïí chuêín bõ cho chiïën tranh. Phêìn lúán caác nhaâ
maáy àûúåc thaânh lêåp àïìu laâ cöng nghiïåp nùång. Do àoá, cú cêëu ngaânh
cuãa caác vuâng luåc àõa àaä coá thiïn hûúáng nghiïng vïì cöng nghiïåp
nùång, chûá khöng giöëng nhû caác vuâng duyïn haãi. Tuy vêåy, cú cêëu
cöng nghiïåp nheå laåi phuâ húåp hún vúái lúåi thïë so saánh cuãa Trung
Quöëc vaâ khiïën cho viïåc taán phaát cöng nghïå àïën caác doanh nghiïåp
nöng thön trong caác vuâng duyïn haãi dïî daâng hún nhiïìu.
Möåt võ trñ töët laâ möåt võ trñ tiïëp cêån dïî hún àïën thõ trûúâng, thöng
tin vaâ vöën nûúác ngoaâi. Vïì mùåt naây, caác tónh ven biïín coá lúåi thïë hún
hùèn caác tónh luåc àõa. Thñ duå àiïín hònh nhêët laâ Quaãng Àöng, núi maâ
nhûäng neát tûúng àöìng vúái Höìng Köng vaâ Ma Cao àaä giuáp cho tónh
naây tùng töëc rêët nhanh trong quaá trònh phaát triïín doanh nghiïåp
nöng thön (Zhe 1997).
Quyä yïëu töë saãn xuêët coá thïí laâ lyá do coá yá nghôa to lúán nhêët àïí giaãi
thñch cho sûå phên hoaá giûäa caác vuâng trong phaát triïín doanh nghiïåp
nöng thön úã Trung Quöëc. Caác tónh bùæt àêìu tûâ rêët súám vaâ dêîn àêìu
trong viïåc phaát triïín doanh nghiïåp nöng thön laâ nhûäng tónh nùçm taåi
caác vuâng duyïn haãi, núi maâ yïëu töë lao àöång tûúng àöëi döìi daâo hún
yïëu töë vöën vaâ caác taâi nguyïn thiïn nhiïn khaác so vúái caác tónh luåc
àõa. Ba cöåt cuöëi cuâng cuãa Baãng 4.14 cho biïët diïån tñch àêët canh taác
trïn àêìu ngûúâi cuãa têët caã caác tónh trong nùm 1987 vaâ 1995, cuäng nhû
phêìn trùm thay àöíi cuãa chuáng. Cuå thïí, caác tónh àûúåc chia thaânh hai
nhoám, möåt nhoám göìm caác tónh duyïn haãi cöång vúái caác àö thõ, coân
nhoám kia bao göìm caác tónh coân laåi. Diïån tñch àêët canh taác trung bònh
trïn àêìu ngûúâi cuãa nhoám thûá nhêët chó bùçng 51% - coân cuãa nhoám thûá
hai laâ 54%. Vò thïë, viïåc phên cöng lao àöång dûåa trïn lúåi thïë so saánh
cuãa tûâng vuâng yïu cêìu, caác vuâng úã sêu trong luåc àõa chuyïn mön
hoaá vaâo nöng nghiïåp vaâ caác ngaânh coá liïn quan àïën taâi nguyïn, coân
caác tónh ven biïín chuyïn mön hoaá vaâo nhûäng ngaânh cöng nghiïåp
sûã duång nhiïìu lao àöång, maâ trong àoá doanh nghiïåp nöng thön coá
lúåi thïë so saánh nöíi bêåt. Àiïìu naây àaä giaãi thñch khaá roä vò sao caác tónh
ven biïín laåi coá nhiïìu doanh nghiïåp nöng thön thaânh cöng hún caác
tónh trong luåc àõa.



Tó lïå quyä nguöìn lûåc khaác nhau giûäa caác tónh duyïn haãi vaâ luåc àõa
àaä dêîn àïën cûúâng àöå sûã duång vöën khöng giöëng nhau trong caác
doanh nghiïåp nöng thön úã nhûäng tónh naây. Baãng 4.15 àaä liïåt kï caác
söë liïåu trong hai nùm àïí chûáng minh cho sûå khaác biïåt àoá. Nùm
1987, trûä lûúång vöën trung bònh trïn möåt cöng nhên cuãa caác tónh luåc
àõa bùçng 65% úã caác tónh duyïn haãi. Tûâ nùm 1987 àïën nùm 1995, trûä
lûúång vöën cuãa caác tónh duyïn haãi àaä tùng trung bònh 154%, coân cuãa
caác tónh luåc àõa chó tùng coá 108%. Kïët quaã laâ, tó lïå trûä lûúång vöën trïn
möîi cöng nhên cuãa caác tónh luåc àõa so vúái caác tónh duyïn haãi àaä
giaãm xuöëng coân 54%. Sûå chuyïín dõch naây phuâ húåp vúái sûå thay àöíi
àöång trong lúåi thïë so saánh cuãa caã hai khu vûåc.

PHÊN TÑCH KINH TÏË LÛÚÅNG VÏÌ SÛÅ PHAÁT TRIÏÍN CUÃA DOANH
NGHIÏÅP NÖNG THÖN

Caác nghiïn cûáu thûåc nghiïåm vïì doanh nghiïåp nöng thön Trung
Quöëc rêët phong phuá. Möåt vaâi nghiïn cûáu trong söë àoá àaä mö taã khaái
quaát caác àùåc àiïím cuãa phaát triïín doanh nghiïåp nöng thön
(Putterman 1997; Ronnas 1996; Zweig 1997). Nhiïìu nghiïn cûáu
khaác laåi chuá troång àïën sûå tûúng taác giûäa khu vûåc doanh nghiïåp
nöng thön, nöng nghiïåp vaâ cöng nghiïåp thaânh thõ (Byrd vaâ Lin
1990; Y. Wu 1990; H. Wu 1992a; Zhang 1993; Lim 1994), caác thûúác
ào vïì tñnh hiïåu quaã (Y. Wu 1992, 1993; H. Wu 1992b; Jefferson,
Rawski vaâ Zheng 1996) vaâ viïåc xaác àõnh mûác lûúng vaâ viïåc laâm
(Byrd vaâ Lin 1990). Vaâo àêìu thêåp niïn 90, viïåc khaão saát vêën àïì súã
hûäu àaä mang laåi nhûäng kïët quaã lyá thuá (thñ duå, xem Byrd vaâ Lin
1990; Dong vaâ Putterman 1997). Möåt söë nghiïn cûáu phên tñch caác
yïëu töë quyïët àõnh sûå phaát triïín nhanh choáng cuãa doanh nghiïåp
nöng thön (Chen, Watson vaâ Findley 1990; H. Wu 1992b; Zweig
1997), nhûng khöng coá cöng trònh naâo nghiïn cûáu toaân diïån sûå
phên hoaá gay gùæt giûäa caác vuâng, hoùåc kiïím chûáng nhiïìu lyá thuyïët
khaác nhau àaä xuêët hiïån trong giúái nghiïn cûáu.4 Lin vaâ Yao (1999)
nghiïn cûáu mûác àöå tön troång lúåi thïë so saánh khiïën caác tónh cuãa



Baãng 4.14. GDP trïn àêìu ngûúâi vaâ diïån tñch àêët canh taác trïn àêìu ngûúâi cuãa
caác tónh Trung Quöëc 1987, 1995

GDP /àêìu ngûúâi Àêët canh taác trïn
(ND tïå nùm 1990) àêìu ngûúâi (ha)
Thay àöíi Thay àöíi
Vuâng 1987 1995 (%) 1987 1995 (%)
Caã nûúác 1.741 3.010 72,9 0,154 0,161 4,3
Caác tónh duyïn haãi
Liïu Ninh 2.511 3.959 57,7 0,179 0,183 1,9
Thiïn Tên 3.795 5.665 49,3 0,119 0,125 4,5
Bùæc Kinh 4.730 6.467 36,7 0,077 0,062 -19,1
Haâ Bùæc 1.307 2.568 96,4 0,147 0,135 -8,6
Sún Àöng 1.491 3.333 123,6 0,103 0,093 -10,3
Giang Tö 2.011 4.232 110,4 0,096 0,087 -9,0
Thûúång Haãi 6.243 10.094 61,7 0,077 0,069 -10,3
Triïët Giang 1.990 4.733 137,9 0,060 0,061 1,1
Phuác Kiïën 1.322 3.871 192,8 0,065 0,057 -12,4
Quaãng Àöng 1.980 4.842 144,5 0,070 0,077 10,5
Trung bònh cuãa nhoám 2.738 4.976 81,8 0,099 0,095 -4,6
Caác tónh luåc àõa
Hùæc Long Giang 1.838 3.157 71,8 0,447 0,539 20,6
Jilin 1.729 2.527 46,2 0,320 0,372 16,3
Nöåi Möng 1.228 2.115 72,2 0,439 0,487 11,1
Sún Têy 1.296 2.059 58,9 0,199 0,208 4,7
Haâ Nam 1.094 1.914 75,0 0,109 0,103 -5,5
An Huy 1.122 1.933 72,2 0,106 0,097 -8,2
Höì Bùæc 1.464 2.403 64,2 0,099 0,103 3,4
Giang Têy 1.052 1.777 69,0 0,091 0,132 45,6
Höì Nam 1.161 1.992 71,6 0,079 0,083 5,9
Quaãng Têy 860 2.051 138,4 0,079 0,080 1,7
Haãi Nam 2.917 0,087
Sún Têy 1.080 1.642 52.0 0,199 0,187 -6,0
Cam Tuác 1.085 1.316 21.4 0,217 0,214 -1,5
Ninh Haå 1.249 1.919 53.7 0,221 0,274 23,8
Thanh Haãi 1.449 1.993 37.5 0,182 0,166 -8,8
Têy Giang 1.493 2.881 93.0 0,265 0,305 14,8
Tûá Xuyïn 1.007 1.810 79.8 0,076 0,083 9,6
Quïë Chêu 776 1.010 30.2 0,081 0,079 -3,3
Vên Nam 858 1.754 104.4 0,099 0,117 18,9
Têy Taång 1274 1.353 6.2 0,157 0,158 0,4
Trung bònh cuãa nhoám 1.217 2.026 66.6 0,182 0,194 6,2

Nguöìn: SSB, Ngên haâng Thöëng kï Trung Quöëc, 1988, 1996.



Baãng 4.15. Trûä lûúång vöën trïn 1 cöng nhên cuãa caác doanh nghiïåp nöng thön,
1987 vaâ 1995
(nguyïn giaá theo giaá nùm 1990)

Thay àöíi
Vuâng 1987 1995 (%)
Caã nûúác 2.604 5.790 122,3
Caác tónh duyïn haãi
Liïu Ninh 3.445 5.942 72,5
Thiïn Tên 4.119 11.071 168,8
Bùæc Kinh 5.299 11.033 108,2
Haâ Bùæc 1.972 5.704 189,3
Sún Àöng 3.007 6.464 115,0
Giang Tö 3.086 9.341 202,7
Thûúång Haãi 5.463 14.523 165,9
Triïët Giang 3.175 9.112 187,0
Phuác Kiïën 2.396 6.644 177,3
Quaãng Àöng 3.129 7.814 149,7
Trung bònh cuãa nhoám 3.509 8.765 153,6
Caác tónh luåc àõa
Hùæc Long Giang 3.222 4.786 48,5
Jilin 2.926 3.644 24,6
Nöåi Möng 2.577 3.430 33,1
Sún Têy 3.256 4.562 40,1
Haâ Nam 1.801 5.117 184,1
An Huy 1.590 4.977 213,0
Höì Bùæc 2.563 4.142 61,6
Giang Têy 1.828 2.881 57,6
Höì Nam 2.154 3.237 50,2
Quaãng Têy 1.546 6.399 313,8
Haãi Nam 9.417
Sún Têy 2.067 3.121 51,0
Cam Tuác 1.894 2.673 41,1
Ninh Haå 2.682 7.269 171,0
Thanh Haãi 2.221 5.842 163,1
Têy Giang 3.115 7.014 125,2
Tûá Xuyïn 1.980 3.041 53,6
Quïë Chêu 1.330 4.571 243,6
Vên Nam 2.517 4.260 69,2
Trung bònh cuãa nhoám 2.293 4.757 108,0

Nguöìn: SSB, Niïn giaám Thöëng kï Trung Quöëc: 1988, 1996.



Trung Quöëc coá thaânh tñch khaác nhau nhû thïë naâo trong viïåc phaát
triïín doanh nghiïåp nöng thön. Trong muåc naây, chuáng ta cuäng seä sûã
duång böå söë liïåu maâ Lin vaâ Yao (1990) àaä duâng àïí kiïím chûáng caác
lyá thuyïët àaä nïu trong hai muåc trûúác. Möîi tónh cuãa Trung Quöëc
tûúng àûúng vúái möåt nûúác trung bònh hoùåc lúán, xeát vïì diïån tñch
laänh thöí vaâ dên söë, vaâ giûäa caác tónh àoá cuäng coá nhûäng neát khaác
nhau rêët lúán. Àiïìu naây cho ta möåt dõp töët àïí tiïën haânh kiïím àõnh.
Tûâ nhûäng thaão luêån àaä nïu trong hai muåc trïn, coá thïí hònh thaânh
nhiïìu giaã thuyïët àïí kiïím chûáng:
1. Àiïìu kiïån ban àêìu. Caác tónh coá caác àiïìu kiïån ban àêìu thuêån lúåi
hún vïì cöng nghiïåp nöng thön, cöng nghiïåp cuãa nhaâ nûúác vaâ cú
cêëu, hoùåc coá quan hïå gêìn guäi vúái thõ trûúâng, nhêët laâ thõ trûúâng
nûúác ngoaâi, vaâ nguöìn vöën nûúác ngoaâi, seä coá khu vûåc cöng
nghiïåp nöng thön röång lúán hún.
2. Àiïìu kiïån thõ trûúâng. Caác tónh coá thu nhêåp cao hún, dên söë thaânh
thõ àöng hún, mêåt àöå dên cû àöng àuác hún, vaâ caác phûúng tiïån
giao thöng àêìy àuã hún, seä coá khu vûåc cöng nghiïåp nöng thön
röång lúán hún.
3. Vöën con ngûúâi. Caác tónh coá lûåc lûúång lao àöång coá trònh àöå hoåc
vêën cao hún, seä coá khu vûåc cöng nghiïåp nöng thön röång lúán hún.
4. Quan hïå tûúng taác vúái doanh nghiïåp nhaâ nûúác. Möåt khu vûåc
doanh nghiïåp nhaâ nûúác thiïn vïì cöng nghiïåp nheå seä giuáp cho
viïåc phaát triïín caác doanh nghiïåp nöng thön.
5. Caãi caách kinh tïë. Caãi caách kinh tïë seä àêíy maånh cöng nghiïåp hoaá
nöng thön trïn phaåm vi toaân quöëc.
6. Quyä nguöìn lûåc. Tónh naâo coá nhiïìu àêët canh taác vaâ ñt vöën hún so
vúái lao àöång thò tónh àoá seä coá khu vûåc cöng nghiïåp nöng thön
nhoã beá hún.
7. Súã hûäu cöng cöång. Caác tónh coá nhiïìu doanh nghiïåp do cöng cöång
súã hûäu hún, seä coá khu vûåc cöng nghiïåp nöng thön röång lúán hún.

Xeát vïì nöåi dung chñnh cuãa chûúng naây thò hai giaã thuyïët cuöëi laâ
quan troång nhêët. Trong tiïíu muåc sau, chuáng töi seä àõnh nghôa caác
biïën söë àûúåc duâng trong pheáp kiïím àõnh cuãa mònh.



Biïën söë

Chuáng töi kiïím àõnh dûåa vaâo hai böå söë liïåu. Trong phêìn phuå luåc, seä
mö taã chi tiïët viïåc xêy dûång hai böå söë liïåu naây nhû thïë naâo. Böå söë
liïåu àêìu tiïn göìm 28 tónh trong giai àoaån 1978-97, vaâ böå söë liïåu thûá
hai bao göìm 15 tónh trong giai àoaån 1970-97. Trong caã hai böå söë liïåu,
nùm 1996 àûúåc loaåi ra vò nùm naây chó theo doäi giaá trõ gia tùng cuãa
doanh nghiïåp nöng thön, trong khi caác nùm khaác laåi laâ söë liïåu vïì
töíng saãn lûúång. Söë tónh giaãm xuöëng 15 tónh trong giai àoaån 1970-97
vò caác tónh coân laåi khöng coá söë liïåu vïì saãn lûúång cöng nghiïåp nöng
thön trong giai àoaån 1970-77. Ngay caã trong söë 15 tónh coân laåi chuáng
töi cuäng thiïëu söë liïåu vïì möåt söë biïën söë chuã chöët trong giai àoaån
naây, vaâ buöåc phaãi loaåi boã chuáng. Chuáng töi àaä chaåy höìi quy riïng
reä vúái hai böå söë liïåu. Trong khi böå söë liïåu 1978-97 thïí hiïån möåt xu
hûúáng phaát triïín tûúng àöëi bònh thûúâng vaâ àuã àïí kiïím àõnh hêìu
hïët caác giaã thuyïët cuãa chuáng töi, thò böå söë liïåu 1970-97 laåi cho biïët
nhiïìu thöng tin hún vïì caác yïëu töë quyïët àõnh sûå phaát triïín kinh tïë
daâi haån. Trong phêìn tiïëp theo, chuáng ta seä thaão luêån vïì caác biïën söë
àûúåc duâng trong pheáp höìi quy.
Vúái giai àoaån 1978-97, biïën söë phuå thuöåc laâ giaá trõ saãn lûúång cuãa
doanh nghiïåp nöng thön tñnh trïn dên söë nöng thön (nhên dên tïå
trïn àêìu ngûúâi) cuãa tûâng tónh.5 Nùm 1978 àûúåc duâng laâm nùm khúãi
àiïím. Caác àiïìu kiïån ban àêìu trong nùm àoá göìm ba biïën söë vaâ
nhiïìu biïën giaã theo vuâng khaác. Ba biïën söë àoá laâ giaá trõ saãn lûúång
bònh quên àêìu ngûúâi cuãa doanh nghiïåp nöng thön (nhên dên tïå
trïn àêìu ngûúâi), giaá trõ saãn lûúång bònh quên àêìu ngûúâi cuãa doanh
nghiïåp nhaâ nûúác trong toaân tónh (nhên dên tïå trïn àêìu ngûúâi), vaâ
vöën cuãa doanh nghiïåp nhaâ nûúác trïn möîi cöng nhên (nhên dên tïå
trïn möåt cöng nhên). YÁ nghôa cuãa biïën söë thûá nhêët rêët roä raâng – noá
thïí hiïån àiïìu kiïån ban àêìu cuãa baãn thên khu vûåc doanh nghiïåp
nöng thön. Biïën söë thûá hai vaâ thûá ba tñnh àïën nhûäng taác àöång coá thïí
coá cuãa qui mö vaâ cú cêëu vöën cuãa khu vûåc doanh nghiïåp nhaâ nûúác.
Möåt khu vûåc nhaâ nûúác röång lúán hún coá thïí coá nhiïìu lônh vûåc cöng
nghïå hún àïí cung cêëp cho khu vûåc nöng thön, vaâ khu vûåc nhaâ nûúác



goån nheå hún (ñt vöën trïn möåt cöng nhên hún) coá thïí chûáa àûång
nhiïìu cöng nghïå phuâ húåp hún vúái caác doanh nghiïåp nöng thön sûã
duång nhiïìu lao àöång. Caã hai yïëu töë naây àïìu taåo ra möåt bûúác thuêån
lúåi cho sûå phaát triïín sau naây cuãa doanh nghiïåp nöng thön. Àïí giûä
nguyïn taác àöång cuãa ba biïën söë naây, chuáng töi khöng duâng biïën giaã
theo tónh. Thay vaâo àoá, tiïëp thu caách laâm cuãa Jin vaâ Qian (2000),
chuáng töi chia 28 tónh thaânh 6 vuâng: thaânh phöë lúán (Bùæc Kinh,
Thûúång Haãi, Thiïn Tên), duyïn haãi, nam, têy nam, têy bùæc vaâ bùæc.
Ba thaânh phöë lúán khaác biïåt tûúng àöëi lúán vúái caác vuâng coân laåi, vò
chuáng coá böå phêån dên cû nöng nghiïåp ñt hún rêët nhiïìu. Vuâng duyïn
haãi coá lõch sûã lêu àúâi vïì phaát triïín cöng nghiïåp vaâ thûúng maåi. Noá
cuäng gêìn vúái thõ trûúâng vaâ vöën nûúác ngoaâi. Vuâng nam vaâ bùæc laâ hai
vuâng àang chuyïín mònh, coân vuâng têy nam vaâ têy bùæc laâ hai vuâng
keám phaát triïín nhêët. Trong pheáp höìi quy, vuâng phña nam àûúåc
duâng nhû möåt vuâng àïí àöëi chiïëu.
Caác biïën söë phaãn aánh àiïìu kiïån thõ trûúâng laâ biïën trïî vïì GDP cuãa
tónh trïn àêìu ngûúâi (nhên dên tïå trïn àêìu ngûúâi), töëc àöå àö thõ hoaá
(tó lïå dên söë thaânh thõ trïn töíng dên söë), mêåt àöå dên cû (söë ngûúâi
trïn möåt kilömeát vuöng), vaâ mêåt àöå àûúâng, àûúâng raãi nhûåa vaâ
àûúâng sùæt (söë kilömeát trong phaåm vi möåt kilömeát vuöng). Ba biïën
söë àêìu phaãn aánh sûác mua cuãa tónh, coân ba biïën sau thïí hiïån sûå
thuêån tiïån vïì giao thöng. Àûúâng saá, bao göìm caã àûúâng àaä vaâ chûa
raãi nhûåa. Vò saãn phêím cuãa doanh nghiïåp nöng thön chuã yïëu àûúåc
tiïu thuå trong nöåi tónh nïn sûác mua cuãa tónh laâ möåt yïëu töë quan
troång quyïët àõnh sûå phaát triïín cuãa doanh nghiïåp nöng thön. GDP
àûúåc xeát àïën àöå trïî àïí traánh vêën àïì möëi quan hïå nhên quaã nghõch,
vò doanh nghiïåp nöng thön coá àoáng goáp vaâo GDP hiïån taåi.
Chuáng töi thïm vaâo hai biïën söë àïí phaãn aánh mûác àöå múã cûãa cuãa
tónh: kim ngaåch xuêët khêíu trïn àêìu ngûúâi (nhên dên tïå trïn àêìu
ngûúâi) vaâ FDI trïn àêìu ngûúâi (nhên dên tïå trïn àêìu ngûúâi). Xuêët
khêíu cuäng laâ biïën trïî vò xuêët khêíu cuãa doanh nghiïåp nöng thön
chiïëm möåt tó lïå lúán trong töíng kim ngaåch xuêët khêíu. FDI khöng chó
laâ thûúác ào àöå múã maâ coân ào lûúâng caã mûác àöå sùén coá nguöìn vöën
trong tónh. Chuáng töi khöng coá söë liïåu vïì lûúång FDI àêìu tû vaâo khu



vûåc nöng thön, khöng thò coá thïí böí sung thïm vaâo lûúång vöën sùén
coá úã khu vûåc nöng thön.
Vïì vöën con ngûúâi, chuáng töi duâng tó lïå söë caán böå kyä thuêåt coá
bùçng cêëp trong khu vûåc doanh nghiïåp nöng thön. Vïì sûå tûúng taác
vúái khu vûåc nhaâ nûúác, nhû trong trûúâng húåp xeát àïën àiïìu kiïån ban
àêìu, chuáng töi duâng giaá trõ trïn àêìu ngûúâi cuãa doanh nghiïåp nhaâ
nûúác vaâ lûúång vöën cuãa doanh nghiïåp nhaâ nûúác trïn möîi cöng nhên
úã tûâng tónh. Phêìn lúán caác cuöåc caãi caách kinh tïë àïìu àûúåc thûåc hiïån
thöëng nhêët trong caã nûúác, nïn taác àöång cuãa chuáng khöng roä raâng,
vúái biïën giaã thúâi gian maâ chuáng töi àûa thïm vaâo pheáp höìi quy.
Möåt ngoaåi lïå laâ, trong thúâi kyâ tûâ nùm 1978 àïën 1983, hïå thöëng khoaán
höå àûúåc aáp duång tûâ tûâ vaâ khöng àöìng àïìu trong caã nûúác. Vò thïë,
chuáng töi àûa vaâo möåt biïën söë ào lûúâng tó lïå söë laâng àaä aáp duång hïå
thöëng khoaán höå trong tûâng nùm àïí tñnh taác àöång cuãa cuöåc caãi caách
naây. Hai cuöåc caãi caách lúán khaác vaâ nhûäng thay àöíi chñnh saách àaä
diïîn ra trong nùm 1984 vaâ 1992. Taác àöång cuãa chuáng chó coá thïí àûúåc
xaác àõnh bùçng caách nhòn vaâo biïën giaã thúâi gian.
Hai biïën söë àûúåc duâng àïí ào lûúâng quyä nguöìn lûåc tûúng àöëi cuãa
tónh: Möåt laâ diïån tñch àêët canh taác trïn àêìu ngûúâi (mêîu trïn àêìu
ngûúâi: möåt mêîu = 1/15 heác ta); vaâ hai laâ lûúång vöën trïî trïn àêìu
ngûúâi (nhên dên tïå trïn àêìu ngûúâi); caã hai àïìu chó àûúåc duâng cho
khu vûåc nöng thön. Chuáng töi khöng coá söë liïåu àêìy àuã vïì lao àöång,
vò thïë dên söë nöng thön àûúåc duâng àïí thay thïë. Lûúång vöën trïn àêìu
ngûúâi laâ biïën trïî àïí traánh tñnh chêët nöåi sinh cuãa biïën naây. Vïì hònh
thûác súã hûäu cöng cöång, chuáng töi duâng tó troång saãn lûúång do caác
doanh nghiïåp hûúng trêën saãn xuêët trong töíng saãn lûúång cuãa doanh
nghiïåp nöng thön cuãa tónh.
Cuöëi cuâng, biïën giaã thúâi gian àûúåc àûa vaâo cho caác nùm, vúái
nùm 1979 laâ nùm tham chiïëu. Tuy caác biïën giaã thúâi gian naây chûáa
àûång rêët nhiïìu thöng tin, tûâ sûå thay àöíi chñnh saách cuãa chñnh phuã
àïën caác tiïën böå kyä thuêåt, nhûng chuáng töi chuã yïëu sûã duång chuáng
àïí àaánh giaá taác àöång cuãa caác cuöåc caãi caách kinh tïë lúán, nhêët laâ hai
cuöåc caãi caách nùm 1984 vaâ 1992.
Àöëi vúái thúâi kyâ 1970 àïën 1997, chuáng töi khöng thiïët lêåp àûúåc



chuöîi söë liïåu hoaân chónh cho ba biïën söë vïì giao thöng, tó lïå söë caán
böå kyä thuêåt vaâ vöën cuãa doanh nghiïåp nhaâ nûúác trïn möîi cöng nhên.
Tuy phaãi boã böën biïën söë àêìu tiïn, nhûng chuáng töi àaä duâng tó troång
saãn lûúång trïî cuãa cöng nghiïåp nheå trong töíng saãn lûúång cöng
nghiïåp àïí thay thïë cho biïën söë cuöëi cuâng. So saánh vúái biïën söë ban
àêìu, biïën söë múái coá hai haån chïë. Möåt laâ, tó troång cuãa cöng nghiïåp
nheå laâ thûúác ào cho toaân böå ngaânh trong tónh chûá khöng chó riïng
cho khu vûåc quöëc doanh. Hai laâ, cöng nghiïåp nheå trong thöëng kï
cuãa Trung Quöëc àûúåc phên loaåi dûåa trïn saãn phêím, chûá khöng
phaãn aánh cûúâng àöå sûã duång vöën trong quaá trònh saãn xuêët.
Viïåc phên loaåi saãn lûúång cuãa doanh nghiïåp nöng thön trûúác vaâ
sau nùm 1978 cuäng khaác nhau. Trûúác nùm 1978, chó coá nhûäng
doanh nghiïåp cöng nghiïåp múái àûúåc thöëng kï, coân sau nùm 1978,
têët caã moåi loaåi doanh nghiïåp (chïë taác, xêy dûång, giao thöng vaâ dõch
vuå) àïìu àûúåc theo doäi. Àïí coá àûúåc möåt thûúác ào thöëng nhêët vïì saãn
lûúång cuãa doanh nghiïåp nöng thön, chuáng töi cöång thïm vaâo saãn
lûúång cuãa caác doanh nghiïåp cöng nghiïåp vaâ saãn lûúång cuãa caác hoaåt
àöång phuå trúå cho nhûäng nùm trûúác 1978, coân cöång thïm saãn lûúång
cuãa têët caã caác doanh nghiïåp vaâ saãn lûúång cuãa caác hoaåt àöång phuå trúå
cho nhûäng nùm tûâ nùm 1978 trúã ài. Tuy phaåm vi thöëng kï cuãa hai
thúâi kyâ naây khöng hoaân toaân khúáp nhau, nhûng chuáng töi tin rùçng
sûå khaác biïåt khöng lúán.

KÏËT QUAÃ HÖÌI QUY

Chuáng töi àaä chaåy hai mö hònh cho tûâng böå söë liïåu: möåt laâ, khi
khöng coá biïën giaã vuâng, vaâ hai laâ, khi coá caác biïën giaã àoá. Kïët quaã
cuãa böën mö hònh naây àûúåc trònh baây trong Baãng 4.16. Trûúác hïët,
chuáng ta haäy baân àïën kïët quaã dûåa trïn böå söë liïåu nùm 1978-97.

Kïët quaã dûåa trïn böå söë liïåu nùm 1978-97. Trûâ giaá trõ saãn lûúång cuãa
doanh nghiïåp nöng thön nùm 1978, têët caã caác biïën söë khaác àïìu coá
kïët quaã tûúng tûå trong hai pheáp höìi quy khi khöng coá (mö hònh 1)
vaâ coá (mö hònh 2) biïën giaã vuâng. Trong mö hònh 1, núi khöng coá



Baãng 4.16. Caác kïët quaã höìi quy

1978-97 1970-97
Biïën söë (1) (2) (3) (4)
Hùçng söë 1.468,90* 1,330,4* -914,45** 112,23
(294,29) (378,27) (496,00) (543,53)
GDP trïî 1,69* 1,70* 0,48* 0,74*
(0,14) (0,14) (0,15) (0,16)
Àö thõ hoaá 659,80 -383,97 -537,65 -6176,3*
(588,93) (679,89) (606,89) (1.576,9)
Mêåt àöå dên söë 0,04 -0,24 -0,12 -1,4*
(0,27) (0,35) (0,30) (0,45)
Àûúâng böå -1.723,9* -1.285,2**
(581,52) (716,19)
Àûúâng traãi nhûåa 1.528,6* 1.371,2*
(516,19) (516,87)
Àûúâng sùæt 1.631,3* 4.404,1*
(668,08) (1.092,6)
Xuêët khêíu trïî -0,93* -1,08* 1,34* 1,08*
bònh quên àêìu ngûúâi (0,16) (0,17) (0,28) (0,28)
FDI trïn àêìu ngûúâi 3,43* 3,49* 2,37* 2,44*
(0,50) (0,50) (0,52) (0,51)
Tó lïå söë kyä thuêåt viïn -2.458,2 -117,62
(2.687,4) (2.724,6)
Giaá trõ cuãa doanh nghiïåp 0,25* 0,24* -0,16** -0,07
quöëc doanh trïn àêìu ngûúâi 0,09 (0,09) (0,87) (0,08)
Vöën cuãa doanh nghiïåp quöëc doanh trïn -0,02* -0,02* 14,94 -229,81
1 cöng nhên (tó lïå cuãa cöng nghiïåp nheå) (0,006) (0,006) (122,48) (150,89)
Nguöìn nhên lûåc -14,31 -23,56 105,46 67,33
(241,91) (236,19) (300,28) (292,72)
Diïån tñch àêët trïn àêìu ngûúâi -46,23 -15,94 6,64 143,97*
(33,70) (45,56) (38,96) (59,027)
Diïån tñch àêët trïn àêìu 0,70* 0,86* 1,01* 0,92*
ngûúâi trïî (0,20) (0,20) (0,16) (0,16)
Tó troång saãn lûúång cuãa caác -723,81* -855,06* 407,73 287,02
doanh nghiïåp cöng cöång (240,60) (242,12) (304,58) (307,50)
Giaá trõ doanh nghiïåp nöng thön 7,23* 3,83 3,74 3,70
luác àêìu/àêìu ngûúâi (1,50) (2,07) (6,25) (6,15)
Giaá trõ doanh nghiïåp quöëc doanh 0,64 0,43 -0,03 1,10*
luác àêìu /àêìu ngûúâi (0,42) (0,47) (0,26) (0,36)
Giaá trõ vöën doanh nghiïåp quöëc doanh -4,52* -2,64* 303,27* 236,97**
luác àêìu trïn 1 cöng nhên (tó troång ban (0,78) (0,97) (100,66) (123,86)
àêìu trong ngaânh cöng nghiïåp nheå)
Thaânh phöë lúán -1.019,3* 1.129,2*
(406,56) (519,94)
Tónh duyïn haãi 175,03** 412,74*
(97,45) (132,17)
Têy Nam -85,10 -282,47*
(111,51) (94,69)
Têy Bùæc -164,96 -587,79*
(125,08) (161,00)
Bùæc -192,87 -415,52*
(133,38) (131,67)
* Coá yá nghôa úã mûác yá nghôa 5%.
** Coá yá nghôa úã mûác yá nghôa 10%.
Ghi chuá: Àöå lïåch chuêín àûúåc nïu trong ngoùåc.
Nguöìn: Tñnh toaán cuãa taác giaã.


Suy ngham lai su than ky dong a 2

Suy ngham lai su than ky dong a 2

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (17)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Suy ngham lai su than ky dong a 2

Similar to Suy ngham lai su than ky dong a 2 (20)

More from Tiến Đồng Sỹ

More from Tiến Đồng Sỹ (14)

Suy ngham lai su than ky dong a 2