Nguyễn Ngọc Lan Anh

1. BSCK1. NGUYỄN NGỌC LAN ANH
TỔNG PHÂN TÍCH NƯỚC TIỂU

2. MỤC TIÊU
1. Tại sao phải làm xét nghiệm nước tiểu để tầm
soát bệnh thận?
2. Đối tượng nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
3. Khi nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
4. Làm sao để có một mẫu nước tiểu đúng để làm
xét nghiệm?

3. MỤC TIÊU
1. Tại sao phải làm xét nghiệm nước tiểu để tầm soát
bệnh thận?
2. Đối tượng nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
3. Khi nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
4. Làm sao để có một mẫu nước tiểu đúng để làm xét
nghiệm?

4. HỆ TIẾT NIỆU
Loại bỏ độc chất
Cân bằng nước-điện giải
Điều hòa huyết áp
Tạo máu
Điều hòa chuyển hóa Ca-P

5. Joseph Z (2011), Kidney Disease: A Straightforward Diagnostic Approach

6. CÁC XÉT NGHIỆM ĐỂ TẦM SOÁT BỆNH THẬN
KDOQI Guidelines
•Độ nhạy cao
•Rẻ tiền
•Dễ thực hiện
•Không cần kĩ thuật cao

7. MỤC TIÊU
1. Tại sao phải làm xét nghiệm nước tiểu để tầm soát
bệnh thận?
2. Đối tượng nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
3. Khi nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
4. Làm sao để có một mẫu nước tiểu đúng để làm xét
nghiệm?

8. ĐỐI TƯỢNG NÀO CẦN XÉT NGHIỆM
NƯỚC TIỂU?
 Có triệu chứng:
 Mệt mỏi, chán ăn…
 Đau lưng
 Rối loạn đi tiểu
 Nước tiểu bất thường
 Phù
 Không triệu chứng: Đối
tượng có nguy cơ bệnh thận
mạn
 Tăng huyết áp
 Đái tháo đường
 Tiền căn gia đình có bệnh
thận mạn
KEEP, Kidney Early Evaluation Program, KDOQI Guidelines

9. MỤC TIÊU
1. Tại sao phải làm xét nghiệm nước tiểu để tầm soát
bệnh thận?
2. Đối tượng nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
3. Khi nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
4. Làm sao để có một mẫu nước tiểu đúng để làm xét
nghiệm?

10. KHI NÀO CẦN LÀM XÉT NGHIỆM
NƯỚC TIỂU?
Ít nhất 1 lần / năm đối với người bình thường
Mỗi 6-12 tháng đối với người có nguy cơ cao mắc
bệnh thận mạn
Ngay khi có nước tiểu bất thường, triệu chứng
lâm sàng của bệnh thận
Đái tháo đường type 1: sau 5 năm phát hiện bệnh
Đái tháo đường type 2: ngay khi phát hiện bệnh

11. MỤC TIÊU
1. Tại sao phải làm xét nghiệm nước tiểu để tầm soát
bệnh thận?
2. Đối tượng nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
3. Khi nào cần làm xét nghiệm nước tiểu?
4. Làm sao để có một mẫu nước tiểu đúng để làm xét
nghiệm?

12. LÀM SAO CÓ ĐƯỢC MẪU NƯỚC
TIỂU ĐÚNG ĐỂ XÉT NGHIỆM?
1. Tiêu chuẩn lọ đựng nước tiểu
2. Kĩ thuật lấy nước tiểu
3. Tiêu chuẩn mẫu nước tiểu
4. Thời gian lưu mẫu

13. TIÊU CHUẨN LỌ ĐỰNG NƯỚC TIỂU
 Lọ bằng nhựa
 Lọ phải sạch, không dị vật,
không phản ứng với chất
có trong nước tiểu
 Lọ phải kín tránh lây nhiễm
từ bên ngoài
 Thể tích tối thiểu là 30ml,
đáy rộng, đường kính
miệng lọ tối thiểu 4cm
 Sử dụng 1 lần
Clinical Laboratory Manual (BWH), 2009
AACC, American Association for Clinical Chemistry

14. CÁCH THU GIỮ NƯỚC TIỂU
Cách lấy nước tiểu
 Nước tiểu 1 thời điểm, vào lúc sáng sớm (first morning)
 Nước tiểu giữa dòng (midstream urine).
 Nước tiểu sạch (clean-catch urine)
Cách bảo quản nước tiểu
 Tốt nhất: gửi mẫu trong vòng 1h sau khi lấy.
 Bảo quản: 4-6◦C đến 8h (chất bảo quản: thymol, acid
boric, formalin…)
Thể tích nước tiểu tối thiểu cần lấy 10-12ml
Clinical Laboratory Manual (BWH), 2009
AACC, American Association for Clinical Chemistry

15. Nếu bảo quản
nước tiểu quá lâu?
pH tăng
Đường giảm
Ketone giảm
Bilirubin giảm
Urobilinogen giảm
Nitrit (+) giả
Vi trùng phát triển
Nước tiểu đục
Thành phần hữu hình
(tế bào, trụ tế bào) bị
phân hủy

16. KĨ THUẬT LẤY NƯỚC TIỂU
Clinical Laboratory Manual (BWH), 2009
AACC, American Association for Clinical Chemistry

17. MIDSTREAM CLEAN-CATCH

18. URINE ANALYSIS
Macroscopic(Physical)
examination
• Lượng
• Màu sắc
• Mùi
• Độ đục
Chemical
mesurements
• pH
• Tỉ trọng
• Đường
• Ketone
• Protein
• Máu
• Bilirubin
• Urobilinogen
• Bạch cầu
• Nitrit
Microscopic
examination
• Tế bào (HC,BC,
TBBM)
• Trụ tế bào
• Tinh thể
• ….

19. THỂ TÍCH NƯỚC TIỂU
Normal 24h
0 50 100 400 1000 3000
Vô niệu Thiểu niệu
Đa niệu
•Uống nước ít
•Suy thận cấp
•Uống nước nhiều
•Dùng lợi tiểu
•Đái tháo đường
•Bệnh lý ống thận

20. MÀU SẮC NƯỚC TIỂU
 Bình thường: vàng nhạt, vàng tươi, vàng sậm
 Bất thường:
Đỏ: tiểu máu, tiểu Hb, tiểu Mb, tiểu porphyrin, thuốc, hành
kinh
Vàng nâu – vàng chanh: tiểu bilirubin
Tiểu đục: tiểu bạch cầu
Tiểu bọt: tiểu đạm

21. MÙI NƯỚC TIỂU
 Bình thường: không mùi hoặc
mùi khai 1 khoảng thời gian
sau khi đi tiểu
 Bất thường: mùi khai ngay
sau khi đi tiểu → gợi ý nhiễm
trùng tiểu, mùi trái cây nồng
→ gợi ý đái tháo đường
nhiễm ceton, mùi hôi → gợi ý
ung thư hệ niệu

22. Đỏ đục Đỏ trong Vàng đục

23. DIPSTICK

25. TỈ TRỌNG NƯỚC TIỂU
1,003 1,030Normal
Nhược trương Đẳng trương Ưu trương
•Uống nhiều nước
•Đái tháo nhạt
•Thuốc lợi tiểu
•Uống ít nước
•Mất nước
•Đường niệu
•Đạm niệu
•Chất cản quang

26. pH NƯỚC TIỂU
•Ăn nhiều thịt
•Tiêu chảy nặng
•Nhịn đói
•Toan chuyển hóa
•Ăn chay
•Nước tiểu để lâu
•Nôn ói
•Hút dịch dạ dày
•Lợi tiểu (nhóm 1,4)
•Điều trị bằng dd kiềm
•Nhiễm trùng tiểu

27. ĐƯỜNG
 Phương pháp oxidase/peroxidase
 Ngưỡng phát hiện: 50mg/dl
 Bình thường: (-)
 Đường niệu (+): đường huyết cao, tổn thương
ống thận gần (hội chứng Fanconi)
 (-) giả: ngoại nhiễm peroxide (acid ascorbic,
aspirin, L-DOPA…)

28. KETONE
 β-OH butyric acid
 Acetic acid
 Aceton
 Bình thường: (-)
 (+): nhịn đói, nhiễm ceton acid (ĐTĐ, rượu)
 (+) giả: ngoại nhiễm acid ascorbic
 (-) giả: β-OH butyric acid

29. < 150 mg/24 hr 0.5-3 g/24 hr
>3 g/24 hr

30. KẾT QUẢ
 Bán định lượng
 (-): 10 mg/dL
 Vết: 10-30 mg/dL
 (+): 30-100 mg/dL
 (++): 100 -300 mg/dL
 (+++): 300-1000 mg/dL → nghi ngờ tiểu đạm cầu thận
 (++++): 2000 mg/dL
 Chỉ phát hiện albumin
 Với phương pháp kết tủa bằng acid sulfosalicylic phát
hiện được mọi loại đạm

31.  (+) giả:
pH >7
Nước tiểu để lâu
Nước tiểu cô đặc
Tiểu máu đại thể
Tiểu mủ
Nước tiểu có PNC,
tolbutamide, thuốc cản
quang, chất tẩy rửa
(chlorhexidine,
benzakonium)
 (-) giả:
Nước tiểu pha loãng
Có nhiều đạm TLPT thấp

32. BILIRUBIN
 Chỉ có bilirubin trực tiếp
 Ngưỡng phát hiện: 0,05 mg/dL
 Bình thường (-)
 (+): vàng da tắc mật, vàng da do tổn thương gan
 (+) giả: nước tiểu nhiễm phân
 (-) giả: nước tiểu để lâu và phơi ngoài ánh sáng

33. •Bình thường (-)
•(+): nhiễm trùng tiểu
•(-) giả: ăn ít nitrat, thời gian lưu
nước tiểu thấp, nước tiểu để lâu,
NTT do VK không có men nitrat
reductase

34. MÁU
 Hồng cầu
 Hemoglobin
 Myoglobin
 Bình thường: (-)/ ≤ 25/µl
 Độ nhạy: 80-95%
 Độ đặc hiệu: 95-99%
 Kiểm chứng bằng soi cặn lắng nước tiểu
 Soi tươi: > 5HC/QT40
 Cặn Addis:
Tiểu máu đại thể: >30000/phút
Tiểu máu vi thể: 5000-30000/phút
HEM
•(+) giả: hành kinh, chất tẩy rửa có tính oxy hóa mạnh
•(-) giả: acid ascorbic, nitrit (+), tiểu đạm nhiều, tỉ trọng cao, pH <5

37. BẠCH CẦU
Phương pháp phát hiện: men leukocyte esterase
Bình thường: ≤ 25/µl
 (+): Viêm do nhiễm trùng hoặc không do nhiễm trùng
Độ nhạy: 48-86%
Độ đặc hiệu: 17-93%
(+) giả: chất có tính oxy hóa cao, dịch âm đạo
(-) giả: đường niệu, đạm niệu, tỉ trọng nước tiểu cao
Phối hợp leucocyte esterase và nitrite (cùng âm hoặc cùng
dương) chẩn đoán nhiễm trùng tiểu: độ nhạy: 78-97%, độ đặc
hiệu: 75-98%

39. MICROSCOPIC EXAMINATION
10-15ml nước tiểu
2000 vòng/phút
5 phút
QT10: trụ tế bào
QT40: tế bào, bản
chất trụ niệu, tinh thể
1ml cặn lắng

40. Tế bào biểu mô đường sinh dục
Tế bào biểu mô ống thận
Oval body (Thể bầu dục)
Tinh trùng

41. CAST

42. Hyalin cast RBC cast
Pigment cast WBC cast

43. Trụ tế bào biểu mô (RTE cast) Trụ mỡ (Fatty cast)
Trụ hạt thô (Coarsely granular cast) Trụ hạt mịn (Finely granular cast)

44. Trụ sáp
Trụ rộng

45. Tinh thể acid uric
Tinh thể phosphat
Tinh thể calcium oxalate
Tinh thể cystin

46. KẾT LUẬN
 TPTNT là một phương tiện rẻ tiền, có kết quả nhanh,
chính xác, giúp tiếp cận BN có bệnh thận.
 TPTNT đầy đủ phải bao gồm 3 phần: quan sát đại thể,
quan sát vi thể và khảo sát các thành phần hóa học –
BÁN ĐỊNH LƯỢNG.
 Cần nắm vững cách để lấy được mẫu nước tiểu đáng
tin cậy để xét nghiệm.

47. XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN SỰ
CHÚ Ý LẮNG NGHE
47