คู่มือประกันคุณภาพการศึกษาภายใน สำนักศิลปะและัวัฒนธรรม ปีการศึกษา 2556

1. คู่มือการประกันคุณภาพการศึกษาภายใน
สานักศิลปะและวัฒนธรรม
ปีการศึกษา 2556
สานักศิลปะและวัฒนธรรม
มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี

2. คานา
สานักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี ตระหนักถึงความสาคัญ
ของงานประกันคุณภาพการศึกษา โดยเห็นว่าการที่มีระบบและกลไกการดาเนินงานประกันคุณภาพ
ที่ดีจะมีผลต่อคุณภาพการให้บริการของมหาวิทยาลัย ฯ ในด้านการทานุบารุงศิลปวัฒนธรรม
ที่เป็นบทบาทหน้าที่หลักของสถาบันอุดมศึกษา สานักศิลปะและวัฒนธรรม จึงได้ดาเนินการพัฒนา
ระบบการประกันคุณภาพการศึกษาภายใน ของมหาวิทยาลัย ฯ อย่างต่อเนื่อง ทั้งนี้ โดยมุ่งหวังว่า
การมีระบบและกลไกการประกันคุณภาพภายในที่มีประสิทธิภาพ ผนวกกับความร่วมมืออย่างจริงจัง
ของบุคลากร จะช่วยเร่งพัฒนาการบริหารจัดการของมหาวิทยาลัย ฯ ให้สามารถผลิตผลงาน
และสามารถให้บริการตามพันธกิจของมหาวิทยาลัยฯ ได้อย่างมีประสิทธิภาพและคุณภาพสูงสุด
อาจารย์ ดร.กิติรัตน์ สีหบัณฑ์
ผู้อานวยการสานักศิลปะและวัฒนธรรม

3. สารบัญ
หน้า
คานา ก
บทที่ 1 บทนา 1
1. การประกันคุณภาพการศึกษาภายในระดับอุดมศึกษา 1
2. มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานีกับการพัฒนาคุณภาพการศึกษา 14
บทที่ 2 กระบวนการประเมินคุณภาพการศึกษาภายใน 21
1. แนวทางการจัดการกระบวนการประเมินคุณภาพการศึกษาภายใน 21
2. ขั้นตอนการประเมินคุณภาพการศึกษา 26
บทที่ 3 ตัวบ่งชี้ เกณฑ์การประเมินคุณภาพและหลักฐานประกอบ 31
1. แนวทางการพัฒนาตัวบ่งชี้เพื่อการประกันคุณภาพการศึกษาภายในมหาวิทยาลัย 31
2. คาชี้แจงอื่นๆ ในการนาตัวบ่งชี้ไปใช้ประเมินคุณภาพการศึกษาภายใน 34
3. นิยามศัพท์ที่ใช้ในตัวบ่งชี้ 35
4. องค์ประกอบคุณภาพ ตัวบ่งชี้ และเกณฑ์การประเมิน 46
- องค์ประกอบที่ 1 ปรัชญา ปณิธาน วัตถุประสงค์ และแผนดาเนินการ 46
- องค์ประกอบที่ 2 การผลิตบัณฑิต 52
- องค์ประกอบที่ 6 การทานุบารุงศิลปะและวัฒนธรรม 55
- องค์ประกอบที่ 7 การบริหารและการจัดการ 59
- องค์ประกอบที่ 8 การเงินและงบประมาณ 67
- องค์ประกอบที่ 9 ระบบและกลไกการประกันคุณภาพ 76
- องค์ประกอบที่ 10 การดาเนินงานเพื่อการบรรลุถึงอัตลักษณ์และ
เอกลักษณ์ของมหาวิทยาลับ
79
บทที่ 4 การกาหนดตัวบ่งชี้เพื่อการประกันคุณภาพภายในส่วนงานระดับต่างๆ 81
ตารางที่ 4.1 ตัวบ่งชี้สาหรับประเมินภายในสาหรับส่วนงานและระดับมหาวิทยาลัย
ในปีการศึกษา 2555
82
บทที่ 5 แนวทางปฏิบัติและเอกสารหลักฐานที่ควรมีสาหรับตัวบ่งชี้ต่างๆ 91
ตัวบ่งชี้ที่ 1.1 กระบวนการพัฒนาแผน
ตัวบ่งชี้ที่ 1.1.1 ผลการพัฒนามหาวิทยาลัยให้เกิดอัตลักษณ์
ตัวบ่งชี้ที่ 1.1.3 ผลการพัฒนาตามจุดเน้นและจุดเด่นที่ส่งผลสะท้อนเป็นเอกลักษณ์
ของมหาวิทยาลัย
92
96
98
ตัวบ่งชี้ที่ 2.4 ระบบการพัฒนาคณาจารย์และบุคลากรสายสนับสนุน 100
ตัวบ่งชี้ที่ 3.1 ระบบและกลไกการให้คาปรึกษาและบริการด้านข้อมูลข่าวสาร
ตัวบ่งชี้ที่ 5.2.2 ผลการชี้นาและ/หรือแก้ปัญหาสังคมในด้านการทานุบารุง
ศิลปวัฒนธรรมภายในมหาวิทยาลัย
106
112

4. ตัวบ่งชี้ที่ 5.2.3 ผลการชี้นาและ/หรือแก้ไขปัญหาสังคมในด้านสิ่งเสพติดภายนอก
มหาวิทยาลัย
113
ตัวบ่งชี้ที่ 6.1 ระบบและกลไกการทานุบารุงศิลปะและวัฒนธรรม 114
ตัวบ่งชี้ที่ 6.1.1 การส่งเสริมและสนับสนุนด้านศิลปะและวัฒนธรรม 117
ตัวบ่งชี้ที่ 6.1.2 การพัฒนาสุนทรียภาพในมิติทางศิลปะและวัฒนธรรม 118
ตัวบ่งชี้ที่ 7.1 ภาวะผู้นาของสภามหาวิทยาลัยและผู้บริหารทุกระดับของ
มหาวิทยาลัย
119
ตัวบ่งชี้ที่ 7.1.1 การปฏิบัติตามบทบาทหน้าที่ของสภามหาวิทยาลัย 124
ตัวบ่งชี้ที่ 7.1.2 การปฏิบัติตามบทบาทหน้าที่ของผู้บริหารมหาวิทยาลัย 125
ตัวบ่งชี้ที่ 7.2 การพัฒนามหาวิทยาลัยสู่สถาบันเรียนรู้ 127
ตัวบ่งชี้ที่ 7.3 ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหารและการตัดสินใจ 130
ตัวบ่งชี้ที่ 7.4 ระบบบริหารความเสี่ยง 132
ตัวบ่งชี้ที่ 8.1 ระบบและกลไกการเงินและงบประมาณ 135
ตัวบ่งชี้ที่ 8.1.1 ร้อยละของอัตราการเบิกจ่ายเงินงบประมาณรายจ่าย
ตัวบ่งชี้ที่ 8.1.2 ร้อยละของการเบิกจ่ายงบประมาณรายจ่ายลงทุน
138
139
ตัวบ่งชี้ที่ 9.1 ระบบและกลไกการประกันคุณภาพการศึกษาภายใน 143
ตัวบ่งชี้ที่ 10.1 การดาเนินกิจกรรม/โครงการเพื่อเสริมสร้างคุณลักษณะ
บัณฑิตให้เป็นผู้ใฝ่รู้ ใฝ่เรียน มีความรู้คู่คุณธรรมและ
รักษ์ท้องถิ่น
149
ตัวบ่งชี้ที่ 10.2 การดาเนินกิจกรรม/โครงการเพื่อให้มหาวิทยาลัยแห่งการ
เรียนรู้ด้านการประยุกต์ใช้เทคโนโลยี เพื่อพัฒนาทักษะวิชาชีพ
และบริการท้องถิ่น
150
บทที่ 6 การวิเคราะห์ตัวบ่งชี้ตามองค์ประกอบคุณภาพ มาตรฐานการศึกษาระดับอุดมศึกษา
และมุมมองด้านการบริหารจัดการ
153
1. ตัวบ่งชี้เพื่อการประเมินคุณภาพตามองค์ประกอบคุณภาพ 9 ด้าน 153
2. ตัวบ่งชี้เพื่อการประเมินคุณภาพตามมาตรฐานการอุดมศึกษา 156
3. ตัวบ่งชี้เพื่อการประเมินคุณภาพตามมาตรฐานสถาบันอุดมศึกษา 159
4. ตัวบ่งชี้ตามมุมมองด้านการบริหารจัดการ 165
ภาคผนวก
ตัวอย่างการเขียนรายงานผลการดาเนินงานและผลการประเมินคุณภาพฯ
บทสรุป
168
175
แบบรายงานผลการประเมินแบบต่าง ๆ 200
ตาราง ส 1 ผลการการประเมินรายตัวบ่งชี้ตามองค์ประกอบคุณภาพ
มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี
200

5. ตาราง ส 2 ผลการประเมินตนเองตามองค์ประกอบคุณภาพ 202
ตาราง ส 3 ผลการประเมินตนเองตามมาตรฐานการอุดมศึกษา 203
ตาราง ส 4 ผลการประเมินตนเองตามมุมมองด้านการบริหารจัดการ 204
ตาราง ส 5 ผลการประเมินตนเองตามมาตรฐานสถาบันอุดมศึกษา 205
ตาราง ป.1 ผลการประเมินรายตัวบ่งชี้ของสานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา 206
ตาราง ป.2 ผลการประเมินตามองค์ประกอบคุณภาพ 210
ตาราง ป.3 ผลการประเมินตามมาตรฐานการอุดมศึกษา 211
ตาราง ป.4 ผลการประเมินตามมุมมองด้านการบริหารจัดการ 212
ตาราง ป.5 ผลการประเมินตามมาตรฐานสถาบันอุดมศึกษา 213

6. บทที่ 1
บทนา
1. การประกันคุณภาพการศึกษาภายในระดับอุดมศึกษา
1.1 ความจาเป็นและวัตถุประสงค์ของการประกันคุณภาพการศึกษาระดับอุดมศึกษา
ภารกิจหลักที่มหาวิทยาลัย ฯ จะต้องปฏิบัติ มี 4 ประการ คือ การผลิตบัณฑิต การวิจัย
การให้บริการทางวิชาการแก่สังคม และการทานุบารุงศิลปะและวัฒนธรรม การดาเนินการตามภารกิจ
ทั้ง 4 ประการ ดังกล่าว จึงมีความสาคัญอย่างยิ่งต่อการพัฒนาประเทศทั้งระยะสั้น และระยะยาว
ปัจจุบันมีทั้งปัจจัยภายในและภายนอกหลาย ประการที่ทาให้การประกันคุณภาพการศึกษาในระดับอุดมศึกษา
เป็นสิ่งจาเป็นที่จะต้องเร่งดาเนินการ ปัจจัยดังกล่าวคือ
1) คุณภาพของสถาบันอุดมศึกษาและบัณฑิตภายในประเทศ มีแนวโน้มที่จะมีความแตกต่าง
กันมากขึ้น ซึ่งจะก่อให้เกิดผลเสียแก่สังคมโดยรวมของประเทศในระยะยาว
2) ความท้าทายของโลกาภิวัตน์ต่อการอุดมศึกษา ทั้งในประเด็นการบริการการศึกษา
ข้ามพรมแดน และการเคลื่อนย้ายนักศึกษาและบัณฑิต อันเป็นผลจากการรวมตัวของประเทศในภูมิภาค
อาเซียน ซึ่งทั้งสองประเด็นต้องการการรับประกันของคุณภาพการศึกษา
3) สถาบันอุดมศึกษามีความจาเป็นที่จะต้องสร้างความมั่นใจแก่สังคม ว่าสามารถพัฒนา
องค์ความรู้และผลิตบัณฑิต ตอบสนองต่อยุทธศาสตร์การพัฒนาประเทศให้มากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นการสร้าง
ขีดความสามารถในการแข่งขันระดับสากล การพัฒนาภาคการผลิ ตจริง ทั้งอุตสาหกรรมและบริการ
การพัฒนาอาชีพ คุณภาพชีวิต ตลอดความเป็นอยู่ในระดับท้องถิ่นและชุมชน
4) สถาบันอุดมศึกษาจะต้องให้ข้อมูลสาธารณะ ( public information) ที่เป็นประโยชน์
ต่อผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ทั้งนักศึกษา ผู้จ้างงาน ผู้ปกครอง รัฐบาล และประชาชนทั่วไป
5) สังคมต้องการระบบอุดมศึกษาที่เปิดโอกาสให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย มีส่วนร่วม
(participation) มีความโปร่งใส (transparency) และมีความรับผิดชอบซึ่งตรวจสอบได้ ( accountability)
ตามหลักธรรมาภิบาล
6) พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545
กาหนดให้สถานศึกษาทุกแห่งจัดให้มีระบบการประกันคุณภาพภายใน รวมถึงให้มีสานักงานรับรองมาตรฐาน
และประเมินคุณภาพการศึกษาทาหน้าที่ประเมินคุณภาพภายนอก โดยการประเมินผลการจัดการศึกษาของ
สถานศึกษา
7) คณะกรรมการการอุดมศึกษาได้ประกาศใช้มาตรฐานการอุดมศึกษา เมื่อวันที่ 7 สิงหาคม
2549 เพื่อเป็นกลไกกากับมาตรฐานระดับกระทรวง ระดับคณะกรรมการการอุดมศึกษา และระดับหน่วยงาน
โดยทุกหน่วยงานระดับอุดมศึกษาจะได้ใช้เป็นกรอบการดาเนินงานประกันคุณภาพการศึกษา

7. คู่มือประกันคุณภาพการศึกษาภายใน สานักศิลปะและวัฒนธรรม ปีการศึกษา 25562
8) กระทรวงศึกษาธิการได้มีประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่องมาตรฐานสถาบันอุดมศึกษา
เมื่อวันที่ 12 พฤศจิกายน 2551 เพื่อเป็นกลไกส่งเสริมและกากับให้สถาบันอุดมศึกษา จัดการศึกษาให้มี
มาตรฐานตามประเภทหรือกลุ่มสถาบันอุดมศึกษา 4 กลุ่ม
9) กระทรวงศึกษาธิการได้มีประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง กรอบมาตรฐานคุณวุฒิ
ระดับอุดมศึกษาแห่งชาติ เมื่อวันที่ 2 กรกฎาคม 2552 และคณะกรรมการการอุดมศึกษาได้ประกาศ
แนวทางการปฏิบัติตามกรอบมาตรฐานคุณวุฒิระดับอุดมศึกษาแห่งชาติ เมื่อวันที่ 16 กรกฎาคม 2552
เพื่อให้การจัดการศึกษาระดับอุดมศึกษา เป็นไปตามมาตรฐานการอุดมศึกษาและเพื่อการประกันคุณภาพ
ของบัณฑิตในแต่ละระดับคุณวุฒิและสาขาวิชา
ด้วยความจาเป็นดังกล่าว สถาบันอุดมศึกษาร่วมกับต้นสังกัด จึงจาเป็นต้องพัฒนาระบบแล ะกลไก
การประกันคุณภาพการศึกษา โดยมีวัตถุประสงค์ดังนี้
1) เพื่อตรวจสอบและประเมินการดาเนินงานของภาควิชา คณะวิชาหรือหน่วยงานเทียบเท่า
และสถาบันอุดมศึกษาในภาพรวม ตามระบบคุณภาพและกลไกที่สถาบันนั้นๆ กาหนดขึ้น โดยวิเคราะห์
เปรียบเทียบผลการดาเนินงานตามตัวบ่งชี้ในทุกองค์ประกอบคุณภาพว่าเป็นไปตามเกณฑ์และได้มาตรฐาน
2) เพื่อให้ภาควิชา คณะวิชาหรือหน่วยงานเทียบเท่าและสถาบันอุดมศึกษา ทราบสถานภาพ
ของตนเอง อันจะนาไปสู่การกาหนดแนวทางในการพัฒนาคุณภาพไปสู่เป้าหมาย ( targets) และเป้าประสงค์
(goals) ที่ตั้งไว้ตามจุดเน้นของตนเองและเป็นสากล
3) เพื่อให้ภาควิชา คณะวิชาหรือหน่วยงานเทียบเท่าและสถาบันอุดมศึกษาทราบจุดแข็ง
จุดที่ควรปรับปรุง ตลอดจนได้รับข้อเสนอแนะในการพัฒนาการดาเนินงานเพื่อเสริมจุดแข็ง และพัฒนาจุดที่
ควรปรับปรุงของสถาบันอย่างต่อเนื่อง
4) เพื่อให้ข้อมูลสาธารณะที่เป็นประโยชน์ต่อผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ทาให้มั่นใจว่า
สถาบันอุดมศึกษา สามารถสร้างผลผลิตทางการศึกษาที่มีคุณภาพและได้มาตรฐานตามที่กาหนด
5) เพื่อให้หน่วยงานต้นสังกัดของสถาบันอุดมศึกษาและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง มีข้อมูลพื้นฐาน
ที่จาเป็นสาหรับการส่งเสริมสนับสนุนการจัดการอุดมศึกษาในแนวทางที่เหมาะสม
1.2. พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2545
กับการประกันคุณภาพการศึกษา
พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2545 ได้กาหนด
จุดมุ่งหมายและหลักการของการจัดการศึกษาที่มุ่งเน้นคุณภาพและมาตรฐาน โดยกาหนดรายละเอียด
ไว้ในหมวด 6 มาตรฐาน และการประกันคุณภาพการศึกษา ซึ่งประกอบด้วย “ระบบการประกันคุณภาพ
ภายใน ”และ “ระบบการประกันคุณภาพภายนอก ”เพื่อใช้เป็นกลไกในการผดุงรักษาคุณภาพ
และมาตรฐานของสถาบันอุดมศึกษา

8. 3
คู่มือประกันคุณภาพการศึกษาภายใน สานักศิลปะและวัฒนธรรม ปีการศึกษา 2556
การประกันคุณภาพภายใน เป็นการสร้างระบบและกลไกในการพัฒนา ติดตามตรวจสอบ
และประเมินการดาเนินงานของสถานศึกษา ให้เป็นไปตามนโยบาย เป้าหมาย และระดับคุณภาพ
ตามมาตรฐานที่กาหนด โดยสถานศึกษาและหน่วยงานต้นสังกัด หรือโดยหน่วยงานต้นสังกัดและสถานศึกษา
กาหนดให้มีระบบการประกันคุณภาพภายในสถานศึกษา และให้ถือว่าการประกันคุณภาพภายใน
เป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการบริหารการศึกษา ที่ต้องดาเนินการอย่างต่อเนื่อง มีการจัดทารายงานประจาปี
ที่เป็นรายงานประเมินคุณภาพภายใน เสนอต่อสภาสถาบัน หน่วยงานต้นสังกัด และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
เพื่อพิจารณา และเปิดเผยต่อสาธารณชน เพื่อนาไปสู่การพัฒนาคุณภาพและมาตรฐานการศึกษา
และเพื่อรองรับการประกันคุณภาพภายนอก
การประกันคุณภาพภายนอก เป็นการประเมินคุณภาพการจัดการศึกษา เพื่อให้มีการติดตาม
และตรวจสอบคุณภาพและมาตรฐานการศึกษาของสถานศึกษา โดยคานึงถึงความมุ่งหมาย หลักการ และ
แนวการจัดการศึกษาในแต่ละระดับ ซึ่งประเมินโดย “สานักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพ
การศึกษา (องค์การมหาชน) หรือเรียกชื่อย่อว่า “สมศ.” พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542
แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่2) พ.ศ.2545 ได้กาหนดให้สถานศึกษาทุกแห่ง ต้องได้รับการประเมินคุณภาพภายนอก
อย่างน้อย 1 ครั้งในทุกรอบ 5 ปี นับตั้งแต่การประเมินครั้งสุดท้าย และเสนอผลการประเมินต่อหน่วยงาน
ที่เกี่ยวข้องและสาธารณชน ซึ่ง สมศ. ได้ดาเนินการประเมินคุณภาพภายนอกรอบแรก(พ.ศ. 2544 - 2548)
เสร็จสิ้นไปแล้ว ปัจจุบันอยู่ระหว่างประเมินคุณภาพภายนอกรอบที่สอง(พ.ศ. 2549 - 2553) และ
การเตรียมการประเมินคุณภาพภายนอกรอบที่สาม(พ.ศ. 2554-2558) ในการประเมินรอบที่สามของสมศ.
เป็นการประเมินทั้งระดับมหาวิทยาลัยและคณะวิชา แต่หากมหาวิทยาลัยใดจัดการศึกษานอกสถานที่ตั้งหลัก
เช่น วิทยาเขต หรือศูนย์ หรือหน่วยจัดการศึกษานอกที่ตั้ง การประเมินจะครอบคลุมการจัดการนอกสถาน
ที่ตั้งหลักทั้งหมด นอกจากนั้น การประเมินคุณภาพจะมีความสอดคล้องกับจุดเน้นหรือกลุ่มสถาบัน
ที่แต่ละสถาบันเลือกตามประกาศกระทรวงศึกษาธิการ
รูปแบบและวิธีการประเมินคุณภาพภายนอกจะเป็นไปตามหลักเกณฑ์ที่กาหนดโดยสานักงานรับรอง
มาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา (องค์การมหาชน) ซึ่งมีหลักการสาคัญ 5 ประการ ดังต่อไปนี้
1) เป็นการประเมินเพื่อมุ่งให้มีการพัฒนาคุณภาพการศึกษา ไม่ได้มุ่งเน้นเรื่องการตัดสิน
การจับผิด หรือการให้คุณ–ให้โทษ
2) ยึดหลักความเที่ยงตรง เป็นธรรม โปร่งใส มีหลักฐานข้อมูลตามสภาพความเป็นจริง
(evidence – based) และมีความรับผิดชอบที่ตรวจสอบได้ (accountability)
3) มุ่งเน้นในเรื่องการส่งเสริมและประสานงานในลักษณะกัลยาณมิตรมากกว่าการกากับ
ควบคุม
4) ส่งเสริมการมีส่วนร่วมในการประเมินคุณภาพและการพัฒนาการจัดการศึกษา จากทุกฝ่าย
ที่เกี่ยวข้อง

9. คู่มือประกันคุณภาพการศึกษาภายใน สานักศิลปะและวัฒนธรรม ปีการศึกษา 25564
5) มุ่งสร้างความสมดุลระหว่างเสรีภาพทางการศึกษากับจุดมุ่งหมายและหลักการศึกษา
ของชาติตามที่กาหนดไว้ในพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 ให้เอกภาพเชิงนโยบาย แต่ยังคง
มีความหลายหลายในทางปฏิบัติ โดยสถาบันสามารถกาหนดเป้าหมายเฉพาะและพัฒนาคุณภาพการศึกษา
ให้เต็มตามศักยภาพของสถาบันและผู้เรียน
1.3 กรอบแผนอุดมศึกษาระยะยาว 15 ปี ฉบับที่ 2 (พ.ศ. 2551-2565)
กรอบแผนอุดมศึกษาระยะยาว 15 ปี ฉบับที่ 2 (พ.ศ.2551-2565) ได้กาหนดแนวทางการพัฒนา
และแก้ปัญหาอุดมศึกษาที่ไร้ทิศทาง ซ้าซ้อน ขาดคุณภาพ และขาดประสิทธิภาพ โดยใช้กลไกการประเมิน
คุณภาพและมาตรฐานการศึกษา เป็นกลไกหลักในการดาเนินการ กล่าวคือ ให้มีการสร้างกลไกการประเมิน
คุณภาพสถาบันอุดมศึกษาตามพันธกิจของสถาบันในแต่ละกลุ่ม ซึ่งมีพื้นที่บริการและจุดเน้นระดับการศึกษา
ที่ต่างกัน รวมทั้งมีพันธกิจและบทบาทในการพัฒนาสังคมและเศรษฐกิจของประเทศต่างกัน
ตามความหลากหลาย ทั้งการพัฒนาฐานรากสังคม เศรษฐกิจรวมถึงการกระจายอานาจในระดับท้องถิ่น
การขับเคลื่อนภาคการผลิตในชนบท ท้องถิ่นและระดับประเทศ จนถึงการแข่งขันในโลกาภิวัตน์
ซึ่งระบบอุดมศึกษาแต่ละกลุ่มเหล่านี้ จะนาไปสู่การเปลี่ยนแปลงอุดมศึกษา และส่งผลกระทบที่เป็น
ประโยชน์ต่อประเทศอย่างมีนัยสาคัญ อาทิ สามารถสร้างความเป็นเลิศได้ตามพันธกิจของตัวเอง
สามารถตอบสนองต่อยุทธศาสตร์การพัฒนาประเทศดีขึ้น ส่งผลเชิงบวกต่อการผลิต พัฒนาและการทางาน
ของอาจารย์ สามารถปรับจานวนของบัณฑิตในสาขาที่เป็นความต้องการของสังคม ลดการว่างงาน
โดยที่สถาบันอุดมศึกษา ในกลุ่มเหล่านี้มีกลไกร่วมกันในการประกันคุณภาพ เพื่อให้นักศึกษาสามารถต่อยอด
ถ่ายโอนแลกเปลี่ยนกันได้ระหว่างกลุ่ม และในระยะยาวการประเมินคุณภาพ ควรนาไปสู่ระบบรับรอง
วิทยฐานะ(accreditation) ที่นักศึกษาและสาธารณะให้ความเชื่อถือ เป็นฐานและเงื่อนไขในการจัดสรร
งบประมาณของรัฐและการสนับสนุนจากภาคเอกชน รวมทั้งการโอนย้ายหน่วยกิต
จากกรอบแผนอุดมศึกษาระยะยา ว 15 ปีดังกล่าว กระทรวงศึกษาธิการได้มีประกาศ
กระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง มาตรฐานสถาบันอุดมศึกษาในปี 2551 กาหนดประเภทหรือกลุ่ม
สถาบันอุดมศึกษาเป็น 4 กลุ่ม คือ
กลุ่ม ก วิทยาลัยชุมชน หมายความถึง สถาบันที่เน้นการผลิตบัณฑิตระดับต่ากว่าปริญญาตรี
จัดฝึกอบรมสนองตอบความต้องการของท้องถิ่น เพื่อเตรียมกาลังคนที่มีความรู้เข้าสู่ภาคการผลิตจริง
ในชุมชน สถาบันสนับสนุนรองรับการเปลี่ยนอาชีพพื้นฐาน เช่น แรงงานที่ออกจากภาคเกษตร
เป็นแหล่งเรียนรู้ที่ส่งเสริมให้ประชาชนได้มีโอกาสเรียนรู้ตลอดชีวิต อันจะนาไปสู่ความเข้มแข็งของชุมชน
และการพัฒนาที่ยั่งยืน
กลุ่ม ข สถาบันที่เน้นระดับปริญญาตรี หมายความถึง สถาบันที่เน้นการผลิตบัณฑิต ใน
ระดับปริญญาตรี เพื่อให้ได้บัณฑิตที่มีความรู้ความสามารถเป็นหลักในการขับเคลื่อนการพัฒนา
และการเปลี่ยนแปลงในระดับภูมิภาค สถาบันมีบทบาทในการสร้างความเข้มแข็งให้กับหน่วยงาน ธุรกิจ

10. 5
คู่มือประกันคุณภาพการศึกษาภายใน สานักศิลปะและวัฒนธรรม ปีการศึกษา 2556
และบุคคลในภูมิภาค เพื่อรองรับการดารงชีพ สถาบันอาจมีการจัดการเรียนการสอนในระดับบัณฑิตศึกษา
โดยเฉพาะระดับปริญญาโทด้วยก็ได้
กลุ่ม ค สถาบันเฉพาะทาง หมายความถึง สถาบันที่เน้นการผลิตบัณฑิตเฉพาะทางหรือเฉพาะกลุ่ม
สาขาวิชา ทั้งสาขาวิชาทางวิทยาศาสตร์กายภาพ วิทยาศาสตร์ชีวภาพ สังคมศาสตร์หรือมนุษยศาสตร์
รวมทั้งสาขาวิชาชีพเฉพาะทาง สถาบันอาจเน้นการทาวิทยานิพนธ์หรือการวิจัย หรือเน้นการผลิตบัณฑิต
ที่มีความรู้ ความสามารถ ทักษะและสมรรถนะในการประกอบอาชีพระดับสูง หรือเน้นทั้งสองด้าน
รวมทั้งสถาบันอาจมีบทบาทในการพัฒนาภาคการผลิตจริง ทั้งอุตสาหกรรมและบริการ สถาบันในกลุ่มนี้
อาจจาแนกได้เป็น 2 ลักษณะคือ ลักษณะที่ 1 เป็นสถาบันที่เน้นระดับบัณฑิตศึกษา และลักษณะที่ 2
เป็นสถาบันที่เน้นระดับปริญญาตรี
กลุ่ม ง สถาบันที่เน้นการวิจัยขั้นสูง และผลิตบัณฑิตระดับบัณฑิตศึกษา โดยเฉพาะระดับ
ปริญญาเอก หมายความถึง สถาบันที่เน้นการผลิตบัณฑิตระดับบัณฑิตศึกษาโดยเฉพาะระดับปริญญาเอก
และเน้นการทาวิทยานิพนธ์และการวิจัย รวมถึงการวิจัยหลังปริญญาเอก สถาบันเน้นการผลิตบัณฑิตที่เป็น
ผู้นาทางความคิดของประเทศ สถาบันมีศักยภาพในการขับเคลื่อนอุดมศึกษาไทยให้อยู่ในแนวหน้า
ระดับสากล มุ่งสร้างองค์ความรู้ทฤษฎี และข้อค้นพบใหม่ทางวิชาการ
ดังนั้น การประกันคุณภาพการศึกษาจึงต้องสร้างกลไกการประเมินคุณภาพให้สอดรับกับ
การแบ่งกลุ่มสถาบันอุดมศึกษา 4 กลุ่มดังกล่าว
1.4 การประกันคุณภาพกับมาตรฐานการศึกษา
พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 ในหมวด 5
ที่ว่าด้วยการบริหารและการจัดการศึกษา มาตรา 34 ได้กาหนดให้ คณะกรรมการการอุดมศึกษามีหน้าที่
พิจารณาเสนอมาตรฐานการอุดมศึกษาที่สอดคล้องกับความต้องการ ตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม
แห่งชาติ และสอดคล้องกับมาตรฐานการศึกษาของชาติ โดยคานึงถึงความเป็นอิสระและความเป็นเลิศ
ทางวิชาการของสถาบันอุดมศึกษา คณะกรรมการการอุดมศึกษาจึงได้จัดทามาตรฐานการอุดมศึกษา
เพื่อใช้เป็นกลไกระดับกระทรวง ระดับคณะกรรมการการอุดมศึกษา และระดับหน่วยงาน เพื่อนาไปสู่
การกาหนดนโยบายการพัฒนาการอุดมศึกษาของสถาบันอุดมศึกษาต่อไป มาตรฐานการอุดมศึกษาที่
จัดทาขึ้นฉบับนี้ ได้ใช้มาตรฐานการศึกษาของชาติ ที่เปรียบเสมือนร่มใหญ่เป็นกรอบในการพัฒนา
โดยมีสาระสาคัญที่ครอบคลุมเป้าหมายและหลักการของการจัดการศึกษาระดับอุดมศึกษาของไทย
และเป็นมาตรฐานที่คานึงถึงความหลากหลายของกลุ่มหรือประเภทของสถาบันอุดมศึกษา เพื่อให้ทุกสถาบัน
สามารถนาไปใช้กาหนดพันธกิจและมาตรฐานของการปฏิบัติงานได้
มาตรฐานการอุดมศึกษาที่ปรากฏตามประกาศกระทรวงศึกษาธิการ ลงวันที่ 7 สิงหาคม 2549
ประกอบด้วยมาตรฐาน 3 ด้าน ได้แก่ มาตรฐานด้านคุณภาพบัณฑิต มาตรฐานด้านการบริหารจัดการ
การ อุดมศึกษา และมาตรฐานด้านการสร้างและพัฒนาสังคมฐานความรู้และสังคมแห่งการเรียนรู้

11. คู่มือประกันคุณภาพการศึกษาภายใน สานักศิลปะและวัฒนธรรม ปีการศึกษา 25566
มาตรฐานย่อยทั้ง 3 ด้านนี้ อยู่ในมาตรฐานการศึกษาของชาติที่ประกอบด้วยมาตรฐานย่อย 3 มาตรฐาน
เช่นกัน คือ มาตรฐานที่ 1 คุณลักษณะของคนไทยที่พึงประสงค์ ทั้งในฐานะพลเมืองและพลโลก
มาตรฐานที่ 2 แนวการจัดการศึกษา มาตรฐานที่ 3 แนวการสร้างสังคมแห่งการเรียนรู้/สังคมแห่งความรู้
แต่ละมาตรฐานย่อยของมาตรฐานการอุดมศึกษา จะมีความสอดคล้องและสัมพันธ์กับมาตรฐานย่อย
ของมาตรฐานการศึกษาของชาติเพื่อให้การพัฒนาคุณภาพและมาตรฐานการศึกษา บรรลุตามจุดมุ่งหมาย
และหลักการของการจัดการศึกษาของชาติ
นอกเหนือจากมาตรฐานการอุดมศึกษาที่เป็นมาตรฐานแม่บทแล้ว คณะกรรมการการอุดมศึกษา
ได้จัดทามาตรฐานสถาบันอุดมศึกษา ตามประกาศกระทรวงศึกษาธิการ พ.ศ. 2551 เพื่อนาไปสู่การพัฒนา
สถาบันอุดมศึกษาตามกลุ่มสถาบันที่มีปรัชญา วัตถุประสงค์ และพันธกิจ ในการจัดตั้งที่แตกต่างกันได้อย่าง
มีประสิทธิภาพและประสิทธิผล ประกอบด้วยมาตรฐานหลัก 2 ด้าน คือ มาตรฐานด้านศักยภาพ
และความพร้อมในการจัดการศึกษา และมาตรฐานด้านการดาเนินการตามภารกิจของสถาบันอุดมศึกษา
และกาหนดกลุ่มสถาบันอุดมศึกษาเป็น 4 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่ม ก วิทยาลัยชุมชน กลุ่ม ข สถาบันที่เน้นระดับ
ปริญญาตรี กลุ่ม ค สถาบันเฉพาะทาง และกลุ่ม ง สถาบันที่เน้นการวิจัยขั้นสูงและผลิตบัณฑิต
ระดับบัณฑิตศึกษาโดยเฉพาะระดับปริญญาเอก นอกจากนั้น ยังได้จัดทากรอบมาตรฐานคุณวุฒิ
ระดับอุดมศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2552 เพื่อให้เป็นไปตามมาตรฐานการอุดมศึกษา และเพื่อเป็นการประกัน
คุณภาพบัณฑิตในแต่ละระดับคุณวุฒิและสาขาวิชา โดยกาหนดให้คุณภาพของบัณฑิตทุกระดับคุณวุฒิ
และสาขาวิชาต้องเป็นไปตามมาตรฐานผลการเรียนรู้อย่างน้อย 5 ด้าน คือ ด้านคุณธรรม จริยธรรม
ด้านความรู้ ด้านทักษะทางปัญญา ด้านทักษะความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลและความรับผิดชอบ และ
ด้านทักษะ การวิเคราะห์เชิงตัวเลข การสื่อสาร และการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ
คณะกรรมการการอุดมศึกษายังได้กาหนดเกณฑ์มาตรฐานอื่นๆ อาทิ เกณฑ์มาตรฐานหลักสูตร
ระดับอุดมศึกษา หลักเกณฑ์การขอเปิดและดาเนินการหลักสูตรระดับปริญญาในระบบการศึกษาทางไกล
หลักเกณฑ์การกาหนดชื่อปริญญา หลักเกณฑ์และแนวปฏิบัติเกี่ยวกับการพิจารณาประเมินคุณภาพ
การจัดการศึกษานอกสถานที่ตั้งของสถาบันอุดมศึกษา เพื่อส่งเสริมให้สถาบันอุดมศึกษาได้พัฒนา
ด้านวิชาการและวิชาชีพ รวมทั้งการพัฒนาคุณภาพและยกระดับมาตรฐานในการจัดการศึกษา
ระดับอุดมศึกษา ให้มีความทัดเทียมกันและพัฒนาสู่สากล ซึ่งทาให้สถาบันอุดมศึกษาสามารถจัดการศึกษาได้
อย่างยืดหยุ่น คล่องตัว และต่อเนื่องในทุกระดับการศึกษา ตลอดจนสะท้อนให้เห็นถึงมาตรฐานคุณภาพ
การจัดการศึกษาในระดับอุดมศึกษา
เพื่อให้การจัดการศึกษาทุกระดับและทุกประเภทมีคุณภาพและได้มาตรฐานตามที่กาหนด
ทั้งมาตรฐานการศึกษาระดับชาติ มาตรฐานการอุดมศึกษา มาตรฐานสถาบันอุดมศึกษา และสัมพันธ์
กับมาตรฐา นและหลักเกณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับการจัดการศึกษาอื่นๆ รวมถึงกรอบมาตรฐานคุณวุฒิ
ระดับอุดมศึกษาแห่งชาติ จึงจาเป็นต้องมีระบบประกันคุณภาพ ที่พัฒนาขึ้นตามที่กาหนดไว้ในกฎกระทรวง
ว่าด้วยระบบ หลักเกณฑ์และวิธีการประกันคุณภาพการศึกษาพ.ศ.2553 ทั้งนี้

12. 7
คู่มือประกันคุณภาพการศึกษาภายใน สานักศิลปะและวัฒนธรรม ปีการศึกษา 2556
ความเชื่อมโยงระหว่างมาตรฐานการศึกษา หลักเกณฑ์ที่เกี่ยวข้อง และการประกันคุณภาพ
การศึกษา สามารถแสดงใน แผนภาพที่ 1.1
แผนภาพที่ 1.1 ความเชื่อมโยงระหว่างมาตรฐานการศึกษาและการประกันคุณภาพ
มาตรฐานการศึกษาของชาติ
มาตรฐานที่ 1
คุณลักษณะของคนไทยที่พึง
ประสงค์ทั้งในฐานะพลเมือง
และพลโลก
มาตรฐานที่ 2
แนวทางการจัดการศึกษา
มาตรฐานที่ 3
แนวการสร้างสังคมแห่งการ
เรียนรู้/สังคมแห่งความรู้
หลักเกณฑ์กากับ
มาตรฐาน รวมถึง
มาตรฐาน
สถาบันอุดมศึกษา
และกรอบมาตรฐาน
คุณวุฒิระดับ
การประกันคุณภาพภายใน ภายใต้ตัวบ่งชี้ตามองค์ประกอบคุณภาพ 9 ด้าน
ผลผลิตทางการศึกษาที่ได้คุณภาพ
มาตรฐาน
การอุดมศึกษา
มาตรฐาน
ด้านคุณภาพบัณฑิต
มาตรฐานด้านการบริหาร
จัดการการอุดมศึกษา
มาตรฐานด้านการสร้างและ
พัฒนาสังคมฐานความรู้และ
สังคมแห่งการเรียนรู้

13. คู่มือประกันคุณภาพการศึกษาภายใน สานักศิลปะและวัฒนธรรม ปีการศึกษา 25568
1.5 การประกันคุณภาพการศึกษาภายใน
ก่อนมีประกาศพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 ทบวงมหาวิทยาลัยได้ตระหนักดี
ถึงความสาคัญของการประกันคุณภาพการศึกษา และได้จัดทาประกาศทบวงมหาวิทยาลัย เรื่องนโยบาย
และแนวปฏิบัติในการประกันคุณภาพการศึกษาระดับอุดมศึกษา มาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2539 เพื่อเป็นแนวทาง
ในการประกันคุณภาพการศึกษาของสถาบันอุดมศึกษาตามหลักการสาคัญ 3 ประการ คือ การให้เสรีภาพ
ทางวิชาการ (academic freedom) ความมีอิสระในการดาเนินการของสถาบัน (institutional autonomy)
และความพร้อมของสถาบันที่จะรับการตรวจสอบคุณภาพจากภายนอกตามหลักการของความรับผิดชอบ
ที่ตรวจสอบได้ (accountability)
ต่อมาพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2545 ได้ระบุให้
หน่วยงานต้นสังกัดและสถานศึกษาจัดให้มีระบบประกันคุณภาพภายในสถานศึกษา ประกอบกับ
พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการ กระทรวงศึกษาธิการ พ.ศ. 2546 และกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการ
กาหนดให้สานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา มีหน้าที่พิจารณาเสนอนโยบาย แผนพัฒนา และมาตรฐาน
การอุดมศึกษาที่สอดคล้องกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ และแผนการศึกษาแห่งชาติสนับสนุน
ทรัพยากร ติดตาม ตรวจสอบ และประเมินผลการจัดการศึกษาระดับอุดมศึกษา โดยคานึงถึงความเป็นอิสระ
และความเป็นเลิศทางวิชาการของสถานศึกษาระดับปริญญา ตามกฎหมายว่าด้วยการจัดตั้งสถานศึกษา
แต่ละแห่งและกฎหมายที่เกี่ยวข้อง สานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา จึงมีหน้าที่ร่วมกับสถานศึกษา
ในการจัดให้มีระบบการประกันคุณภาพการศึกษาภายใน โดยมีรายละเอียดดังนี้
1.5.1 กฎกระทรวงว่าด้วยระบบ หลักเกณฑ์ และวิธีการประกันคุณภาพการศึกษา
หลังจากที่พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 มีผลบังคับใช้ สานักงาน
คณะกรรมการการอุดมศึกษา (ทบวงมหาวิทยาลัยเดิม) ในฐานะหน่วยงานต้นสังกัดที่ทาหน้าที่กากับดูแล
สถาบันอุดมศึกษา ได้เสนอระบบการประกันคุณภาพการศึกษาให้คณะรัฐมนตรีพิจารณาเพื่อให้สอดคล้อง
กับเจตนารมณ์แห่งพระราชบัญญัติฉบับดังกล่าว ซึ่งคณะรัฐมนตรีในการประชุมเมื่อวันที่ 21 มีนาคม 2543
ได้มีมติเห็นชอบกับระบบประกันคุณภาพการศึกษาของสานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา
(ทบวงมหาวิทยาลัยเดิม) ซึ่งต่อมาได้จัดทาเป็นประกาศทบวงมหาวิทยาลัย เรื่อง ระบบ หลักเกณฑ์ และ
วิธีการประกันคุณภาพการศึกษาภายในระดับอุดมศึกษา พ.ศ. 2545 เพื่อใช้เป็นแนวปฏิบัติ สาระสาคัญ
ของประกาศฉบับนี้ ระบุให้ทบวงมหาวิทยาลัยสนับสนุนและส่งเสริมสถาบันอุดมศึกษา จัดทาระบบ
การประกันคุณภาพการศึกษาภายใน ตามภารกิจหลักของสถาบันอุดมศึกษา ให้มีประสิทธิภาพ และ
ประสิทธิผล รวมทั้งให้มีการประเมินผล และติดตามตรวจสอบคุณภาพและมาตรฐานการศึกษา
ของสถาบันอุดมศึกษาจากภายใน หรือโดยหน่วยงานต้นสังกัดที่มีหน้าที่กากับดูแลสถาบันการศึกษา
เพื่อเตรียมความพร้อมสาหรับการประเมินคุณภาพจากภายนอก รวมถึงสนับสนุนให้มีการแต่งตั้ง
คณะกรรมการประกันคุณภาพภายในระดับอุดมศึกษาขึ้นในแต่ละคณะวิชาหรือสถาบันอุดมศึกษา

14. 9
คู่มือประกันคุณภาพการศึกษาภายใน สานักศิลปะและวัฒนธรรม ปีการศึกษา 2556
เพื่อกาหนดนโยบายหลักเกณฑ์ แนวทาง วิธีการตรวจสอบและประเมินระบบกลไกและประเมินผล
การดาเนินงานการประกันคุณภาพการศึกษาภายในของแต่ละคณะวิชาหรือสถาบันอุดมศึกษา
หลังจากดาเนินการตามประกาศฉบับปี พ.ศ. 2545 ไประยะหนึ่ง สานักงานคณะกรรมการ
การอุดมศึกษาจึงได้จัดทากฎกระทรวงว่าด้วยระบบ หลักเกณฑ์ และวิธีการประกันคุณภาพการศึกษาภายใน
สถานศึกษา ระดับอุดมศึกษา พ.ศ. 2546 เพื่อให้เป็นไปตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติพ.ศ. 2542
แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 ในมาตรา 5 และมาตรา 47 วรรคสอง โดยสาระสาคัญเกี่ยวกับระบบ
และกลไกการประกันคุณภาพการศึกษาภายในของกฎกระทรวงฉบับนี้ ยังคงไว้ตามประกาศ
ทบวงมหาวิทยาลัยฯ พ.ศ. 2545 ซึ่งสานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา ได้ถือปฏิบัติมาอย่างต่อเนื่อง
ต่อมาในปี 2553 กระทรวงศึกษาธิการได้ออกกฎกระทรวงว่าด้วยระบบ หลักเกณฑ์ และวิธีการประกัน
คุณภาพการศึกษา พ.ศ. 2553 แทนฉบับเดิม โดยรวมการประกันคุณภาพภายในและภายนอกของการศึกษา
ทุกระดับไว้ในฉบับเดียวกัน มีคณะกรรมการประกันคุณภาพภายในระดับอุดมศึกษาทาหน้าที่หลัก 2 ประการ
คือ 1) วางระเบียบหรือออกประกาศกาหนดหลักเกณฑ์และแนวปฏิบัติเกี่ยวกับการประกันคุณภาพภายใน
ระดับอุดมศึกษา เพื่อส่งเสริม สนับสนุนและพัฒนาการประกันคุณภาพภายในระดับอุดมศึกษา
โดยความเห็นชอบของคณะกรรมการการอุดมศึกษา และ 2) เสนอแนะแนวทางปรับปรุงและพัฒนาคุณภาพ
การศึกษาแก่สถานศึกษา โดยนาผลการประเมินคุณภาพทั้งภายในและภายนอกไปปรับปรุงคุณภาพ
การศึกษาอย่างต่อเนื่อง นอกจากนี้ ยังมีการปรับเปลี่ยนให้ระบบการประกันคุณภาพภายใน ประกอบด้วย
การประเมินคุณภาพ การติดตามตรวจสอบคุณภาพ และการพัฒนาคุณภาพ และกาหนดให้หน่วยงาน
ต้นสังกัดจัดให้มีการติดตามตรวจสอบคุณภาพการศึกษาอย่างน้อยหนึ่งครั้ง ในทุกสามปี และแจ้งผล
ให้สถานศึกษาระดับอุดมศึกษาทราบ รวมทั้งเปิดเผยผลการติดตามตรวจสอบคุณภาพการศึกษา
ต่อสาธารณชน
1) หลักเกณฑ์การประกันคุณภาพการศึกษาภายใน
หลักเกณฑ์การประกันคุณภาพการศึกษาภายในที่ระบุในกฎกระทรวงให้พิจารณา
จากประเด็นต่อไปนี้
1.1) ระบบการประกันคุณภาพภายในของคณะวิชาและสถานศึกษาระดับอุดมศึกษา
โดยคานึงถึงมาตรฐานการศึกษาระดับอุดมศึกษาตามที่กระทรวงศึกษาธิการประกาศกาหนด
1.2) ผลการปฏิบัติงานของคณะวิชาและสถานศึกษาระดับอุดมศึกษาตามระบบ
การประกันคุณภาพภายในที่กาหนดไว้
1.3) ประสิทธิภาพและประสิทธิผลการดาเนินงานตามระบบการประกันคุณภาพภายใน
ที่ส่งผลต่อคุณภาพการศึกษาตามตัวบ่งชี้คุณภาพการศึกษา

15. คู่มือประกันคุณภาพการศึกษาภายใน สานักศิลปะและวัฒนธรรม ปีการศึกษา 255610
2) วิธีการประกันคุณภาพการศึกษาภายใน
วิธีการประกันคุณภาพการศึกษาภายในที่ระบุในกฎกระทรวงให้ใช้แนวปฏิบัติดังนี้
2.1) ให้คณะวิชาและสถานศึกษาระดับอุดมศึกษาจัดให้มีหน่วยงานหรือคณะกรรมการ
ที่รับผิดชอบการดาเนินการด้านการประกันคุณภาพขึ้น โดยมีหน้าที่พัฒนา บริหารและติดตามการดาเนินการ
ประกันคุณภาพภายใน ตลอดจนประสานกับหน่วยงานภายนอก เพื่อให้เกิดความมั่นใจว่าการจัดการศึกษา
จะเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ
2.2) ให้คณะวิชาและสถานศึกษาระดับอุดมศึกษาพัฒนาระบบการประกันคุณภาพ
ภายใน เพื่อใช้กากับ ติดตาม ตรวจสอบและประเมินคุณภาพการศึกษาให้มีประสิทธิภาพภายใต้กรอบ
นโยบายและหลักการที่สานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษากาหนด
2.3) ให้คณะวิชาและสถานศึกษาระดับอุดมศึกษาดาเนินการตามระบบการประกัน
คุณภาพภายใน โดยถือเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการบริหารการศึกษา
2.4) ให้คณะวิชาและสถานศึกษาระดับอุดมศึกษาจัดให้มีระบบและกลไกควบคุม
คุณภาพ ขององค์ประกอบต่างๆ ที่ใช้ในการผลิตบัณฑิต ดังนี้ ( 1) หลักสูตรการศึกษาในสาขาวิชาต่างๆ
(2) คณาจารย์และระบบการพัฒนาคณาจารย์ (3) สื่อการศึกษาและเทคนิคการสอน ( 4) ห้องสมุดและแหล่ง
การเรียนรู้อื่น (5) อุปกรณ์การศึกษา (6) สภาพแวดล้อมในการเรียนรู้และบริการการศึกษา (7) การวัดผล
การศึกษาและสัมฤทธิผลทางการเรียนของนักศึกษา ( 8) องค์ประกอบอื่นตามที่แต่ละสถานศึกษา
ระดับอุดมศึกษาเห็นสมควร
ทั้งนี้ ให้แต่ละคณะวิชาและสถานศึกษาระดับอุดมศึกษา จัดให้มีระบบการติดตาม
ตรวจสอบคุณภาพการศึกษาตามที่เห็นสมควร โดยให้สานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา ส่งเสริม
และสนับสนุนให้มีการพัฒนาด้านการประกันคุณภาพการศึกษาในระดับคณะวิชาของสถานศึกษา
ระดับอุดมศึกษาอย่างต่อเนื่อง
3) การรายงานผลการประกันคุณภาพการศึกษา
ระบบการประกันคุณภาพภายในถือเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการบริหารการศึกษา
ที่คณะวิชาและสถานศึกษาระดับอุดมศึกษาต้องดาเนินการอย่างมีระบบและต่อเนื่อง สถานศึกษา
ระดับอุดมศึกษาต้องจัดทารายงานประจาปีที่เป็นรายงานการประเมินคุณภาพ ภายในเสนอต่อสภาสถาบัน
หน่วยงานต้นสังกัด และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อพิจารณา และเปิดเผยต่อสาธารณชน โดยให้สอดคล้อง
กับเจตนารมณ์และแนวทางของพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2)
พ.ศ. 2545
4) การติดตามตรวจสอบของต้นสังกัด
ให้หน่วยงานต้นสังกัดของสถานศึกษาระดับอุดมศึกษาจัดให้มีการติดตามตรวจสอบ
คุณภาพการศึกษานั้นอย่างน้อยหนึ่งครั้งในทุกสามปี และแจ้งผลให้สถานศึกษาระดับอุดมศึกษาทราบ
รวมทั้งเปิดเผยผลการติดตามตรวจสอบคุณภาพการศึกษาต่อสาธารณชน

16. 11
คู่มือประกันคุณภาพการศึกษาภายใน สานักศิลปะและวัฒนธรรม ปีการศึกษา 2556
1.5.2 แนวทางการพัฒนาระบบและกลไกการประกันคุณภาพการศึกษาภายใน
1) ระบบการประกันคุณภาพการศึกษา
สถาบันอุดมศึกษาอาจพัฒนาระบบประกันคุณภาพที่เหมาะสมสอดคล้องกับระดับ
การพัฒนาของสถาบัน โดยอาจเป็นระบบประกันคุณภาพที่ใช้กันแพร่หลายในระดับชาติหรือนานาชาติ
หรือเป็นระบบเฉพาะที่สถาบันพัฒนาขึ้นเอง แต่ไม่ว่าจะเป็นระบบคุณภาพแบบใดจะต้องมีกระบวนการ
ทางานที่เริ่มต้นจากการวางแผน การดาเนินงานตามแผน การตรวจสอบประเมิน และการปรับปรุงพัฒนา
ทั้งนี้ เพื่อให้การดาเนินภารกิจของสถาบัน บรรลุเป้าประสงค์และมีพัฒนาการอย่างต่อเนื่อง ขณะเดียวกัน
ก็เป็นหลักประกันแก่สาธารณชน ให้มั่นใจว่าสถาบันอุดมศึกษาสามารถสร้างผลผลิตทางการศึกษา
ที่มีคุณภาพ
2) มาตรฐาน ตัวบ่งชี้ และเกณฑ์ประเมินคุณภาพ
มาตรฐาน เป็นกรอบสาคัญในการดาเนินงานของสถาบันอุดมศึกษา คือ มาตรฐาน
การอุดมศึกษา อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบันสถาบันอุดมศึกษาต่างๆ ยังต้องดาเนินการให้ได้ตามมาตรฐาน
และหลักเกณฑ์อื่นๆ ที่เกี่ยวข้องอีกมาก เช่น มาตรฐานสถาบันอุดมศึกษา กรอบมาตรฐานคุณวุฒิ
ระดับอุดมศึกษาแห่งชาติ เกณฑ์มาตรฐานหลักสูตรระดับอุดมศึกษา มาตรฐานเพื่อการประเมินคุณภาพ
ภายนอกของ สมศ. กรอบการปฏิบัติราชการตามมิติด้านต่างๆ ของสานักงานคณะกรรมการพัฒนา
ระบบราชการ (ก.พ.ร.) ในกรณีมหาวิทยาลัยของรัฐ เป็นต้น
ตัวบ่งชี้ เป็นข้อกาหนดของการประกันคุณภาพภายในที่พัฒนาขึ้นในองค์ประกอบ
คุณภาพ 9 ด้าน ที่มีความครอบคลุมพันธกิจหลัก 4 ประการของการอุดมศึกษาและพันธกิจสนับสนุน
ได้แก่ (1) ปรัชญา ปณิธาน วัตถุประสงค์และแผนดาเนินการ ( 2) การผลิตบัณฑิต (3) กิจกรรมการพัฒนา
นักศึกษา (4) การวิจัย (5) การบริการทางวิชาการแก่สังคม ( 6) การทานุบารุงศิลปะและวัฒนธรรม
(7) การบริหารและการจัดการ ( 8) การเงินและงบประมาณ และ (9) ระบบและกลไกการประกันคุณภาพ
ซึ่งตัวบ่งชี้ดังกล่าวสามารถชี้วัดคุณลักษณะที่พึงประสงค์ตามมาตรฐานการอุดมศึกษา มาตรฐาน
และหลักเกณฑ์อื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับองค์ประกอบคุณภาพนั้นๆ ได้ทั้งหมด ดังนั้น ในบทที่ 3 ของคู่มือฉบับนี้
จึงได้พัฒนาตัวบ่งชี้ที่สถาบันอุดมศึกษาจาเป็นต้องใช้ประเมินคุณภาพภายใน ทั้งตัวบ่งชี้ที่ใช้ประเมิน
ปัจจัยนาเข้า กระบวนการและผลผลิตหรือผลลัพธ์ นอกจากนี้ ตัวบ่งชี้ที่ใช้ประเมินกระบวนการ
ยังได้นาเสนอตัวอย่างแนวทางปฏิบัติ เพื่อให้เป็นไปตามมาตรฐานไว้ด้วยในบทที่ 4 เพื่อประโยชน์
ของสถาบันอุดมศึกษาในการนาตัวบ่งชี้ดังกล่าวไปใช้
เกณฑ์การประเมิน คุณภาพ เป็นมาตรวัดของแต่ละตัวบ่งชี้ซึ่งพัฒนาจากเกณฑ์
และแนวปฏิบัติที่เป็นมาตรฐาน ซึ่งกาหนดโดยสานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา หรือโดยหน่วยงาน
ที่เกี่ยวข้องอาทิ สมศ. ทั้งนี้ เพื่อให้การประเมินคุณภาพการศึกษามีความสอดคล้องไปในแนวทางเดียวกัน

17. คู่มือประกันคุณภาพการศึกษาภายใน สานักศิลปะและวัฒนธรรม ปีการศึกษา 255612
3) กลไกการประกันคุณภาพ
ในด้านของกลไกการประกันคุณภาพ ผู้ที่มีความสาคัญส่งผลให้การดาเนินงาน
ประสบความสาเร็จและนาไปสู่การพัฒนาคุณภาพอย่างต่อเนื่องคือ คณะกรรมการระดับนโยบาย
และผู้บริหารสูงสุดของสถาบันที่จะต้องให้ความสาคัญและกาหนดนโยบายการประกันคุณภาพการศึกษา
ที่ชัดเจนและเข้าใจร่วมกันทุกระดับ โดยมอบหมายให้หน่วยงานหรือคณะกรรมการรับผิดชอบในการติดตาม
ตรวจสอบ ประเมิน และกระตุ้นให้เกิดการพัฒนาคุณภาพอย่างต่อเนื่อง หน้าที่สาคัญประการหนึ่ง
ของคณะกรรมการหรือหน่วยงานนี้ คือ การจัดระบบประกันคุณภาพพร้อมทั้งตัวบ่งชี้และเกณฑ์การประเมิน
คุณภาพที่เหมาะสมสาหรับสถาบัน ระบบประกันคุณภาพที่ใช้ต้องสามารถเชื่อมโยงให้เกิดคุณภาพของ
การปฏิบัติงาน ตั้งแต่ระดับบุคคล ระดับภาควิชาหรือสาขาวิชา ระดับคณะวิชาไปจนถึงระดับสถาบัน
โดยอาจจาเป็นต้องจัดทาคู่มือคุณภาพในแต่ละระดับ เพื่อกากับการดาเนินงาน แต่ที่สาคัญคณะกรรมการ
หรือหน่วยงานนี้ ต้องประสานงานและผลักดันให้เกิดระบบฐานข้อมูลและสารสนเทศ ที่มีประสิทธิภาพ
ซึ่งสามารถใช้งานร่วมกันได้ในทุกระดับ
4) ระบบฐานข้อมูลและระบบสารสนเทศ
การวิเคราะห์และวัดผลดาเนินงาน เป็นสิ่งจาเป็นในกระบวนการประกันคุณภาพ
การวัดและวิเคราะห์ผลการดาเนินงานจะไม่สามารถทาได้อย่างถูกต้อง และมีประสิทธิภาพหากปราศจาก
ฐานข้อมูลและระบบสารสนเทศที่เป็นจริง ถูกต้องตรงกันทุกระดับตั้งแต่ระดับบุคคล ภาควิชา คณะวิชา
และสถาบัน ตลอดจนเป็นข้อมูลที่สามารถเรียกใช้ได้อย่างรวดเร็ว ดังนั้น ระบบสารสนเทศที่ดี
มีประสิทธิภาพจึงเป็นปัจจัยสาคัญยิ่ง ที่จะส่งผลต่อความสาเร็จของการประกันคุณภาพการศึกษา และ
ส่งผลต่อคุณภาพในทุกขั้นตอนการดาเนินงานตั้งแต่การวางแผน การ ปฏิบัติงาน ประจา การตรวจสอบ
ประเมินตลอดจนถึงการปรับปรุงและพัฒนา
1.6 การเชื่อมโยงระหว่างการประกันคุณภาพการศึกษาภายในและการประเมินคุณภาพภายนอก
ตามมาตรา 48 ของพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2)
พ.ศ. 2545 ระบุว่า “ให้หน่วยงานต้นสังกัดและสถานศึกษาจัดให้มีระบบการประกันคุณภาพภายใน
สถานศึกษาและให้ถือว่าการประกันคุณภาพภายในเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการบริหารการศึกษาที่ต้อง
ดาเนินการอย่างต่อเนื่อง ” ในขณะที่ มาตรา 49 ของพระราชบัญญัติฉบับเดียวกันระบุถึงการประเมิน
คุณภาพภายนอกไว้ว่า “ให้มีสานักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา มีฐานะเป็น
องค์การมหาชนทาหน้าที่พัฒนาเกณฑ์ วิธีการประเมินคุณภาพภายนอก และทาการประเมินผลการจัด
การศึกษาเพื่อให้มีการตรวจสอบคุณภาพของสถานศึกษา”
จากข้อมูลข้างต้นจะเห็นว่า การประกันคุณภาพการศึกษาภายใน เป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการ
บริหารการศึกษาปกติ ที่ต้องดาเนินการอย่างต่อเนื่อง โดยมีการควบคุมดูแลปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับคุณภาพ
มีการตรวจสอบ ติดตามและประเมินผลการดาเนินงานเพื่อนาไปสู่การพัฒนาปรับปรุงคุณภาพอย่างสม่าเสมอ

18. 13
คู่มือประกันคุณภาพการศึกษาภายใน สานักศิลปะและวัฒนธรรม ปีการศึกษา 2556
ด้วยเหตุนี้ระบบประกันคุณภาพภายในจึงต้องดูแลทั้งปัจจัยนาเข้า (input) กระบวนการ (process) และ
ผลผลิตหรือผลลัพธ์ ( output/outcome) ซึ่งต่างจากการประเมินคุณภาพภายนอกที่เน้นการประเมินผล
การจัดการศึกษา ดังนั้น ความเชื่อมโยงระหว่างการประกันคุณภาพภายในกับการประเมินคุณภาพภายนอก
จึงเป็นสิ่งจาเป็น โดยได้เชื่อมโยงให้เห็นจาก แผนภาพที่ 1.2
แผนภาพที่ 1.2 ความสัมพันธ์ระหว่างการประกันคุณภาพการศึกษาภายในกับการประเมินคุณภาพ
ภายนอก
จากแผนภาพที่ 1.2 จะเห็นว่า เมื่อสถาบันอุดมศึกษามีการดาเนินการประกันคุณภาพภายในแล้ว
จาเป็นต้องจัดทารายงานประจาปี ที่เป็นรายงานประเมินคุณภาพภายใน ซึ่งเป็นผลจากการประกันคุณภาพ
ภายในหรือเรียกว่า รายงานการประเมินตนเอง ( Self Assessment Report : SAR) เพื่อนาเสนอ
สภาสถาบัน หน่วยงานต้นสังกัด หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และเปิดเผยต่อสาธารณชน เอกสารดังกล่าว
จะเป็นเอกสารเชื่อมโยงระหว่างการประกันคุณภาพภายในของสถาบัน การติดตามตรวจสอบของต้นสังกัด
และการประเมินคุณภาพภายนอก โดยสานักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา
(องค์การมหาชน) หรือ สมศ. ดังนั้น สถาบันอุดมศึกษาจาเป็นต้องจัดทารายงานการประเมินตนเองที่มีความ
ลุ่มลึกสะท้อนภาพที่แท้จริงของสถาบันในทุกองค์ประกอบคุณภาพ
การประกันคุณภาพภายใน
การปฏิบัติงาน
ของมหาวิทยาลัย
การประเมิน
ตนเองของ
มหาวิทยาลัย
ข้อมูลป้อนกลับ
รายงานประจาปี
ติดตามตรวจสอบโดย
ต้นสังกัดทุก 3 ปี
ข้อมูลป้อนกลับ
การ
ตรวจเยี่ยม
รายงานผล
การประเมิน
การ
ติดตามผล
การประกันคุณภาพภายนอก

19. คู่มือประกันคุณภาพการศึกษาภายใน สานักศิลปะและวัฒนธรรม ปีการศึกษา 255614
2. มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานีกับการพัฒนาคุณภาพการศึกษา
จากข้อบัญญัติในพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2)
พ.ศ. 2545 และความจาเป็นของการบริหารจัดการสถาบันอุดมศึกษาเพื่อมุ่งสู่คุณภาพ มหาวิทยาลัยราชภัฏ
อุบลราชธานีจักต้องตระหนักในวิถีแห่งคุณภาพ จึงมี การกาหนดแนวทางการพัฒนาระบบและกลไก
คุณภาพตลอดจนการดาเนินการตามกระบวนการ คุณภาพอย่างต่อเนื่อง ดังนี้
1) จะต้องพัฒนาระบบการประกันคุณภาพเพื่อเป็นเครื่องมือสาคัญในการบริหารจัดการ
มหาวิทยาลัยเพื่อคุณภาพ
2) ระบบการประกันคุณภาพมี 2 ระบบ คือ ระบบการประกันคุณภาพภายในและระบบ
การประกันคุณภาพภายนอก
3) สานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา (หน่วยงานต้นสังกัด ) และมหาวิทยาลัยราชภัฏ
อุบลราชธานี มีภารกิจร่วมกันในการพัฒนาระบบการประกันคุณภาพการศึกษาภายใน ของมหาวิทยาลัย
4) ถือว่าการประกันคุณภาพภายในเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการ บริหารการศึกษาของ
มหาวิทยาลัย
5) การประกันคุณภาพการศึกษาของมหาวิทยาลัยจะต้องดาเนินการอย่างต่อเนื่อง
6) ต้องจัดทารายงานประจาปีและรายงานผลการประเมินตนเองจากผลการดาเนินงานที่ปรากฏ
ในรายงานประจาปี(จัดทาเป็นรายงานฉบับเดียวกัน)เสนอต่อสานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา สานักงาน
รับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา หน่วยงานอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง และจะต้องเปิดเผย
ต่อสาธารณชน
7) ต้องให้ความร่วมมือในการจัดเตรียมเอกสารหลักฐานต่างๆ ที่มีข้อมูลเกี่ยวข้องกับสถานศึกษา
ตลอดจนให้บุคลากรของมหาวิทยาลัย รวมทั้งผู้ปกครองและผู้มีส่วนเกี่ยวข้องให้ข้อมูลเพิ่มเติมเพื่อการประเมิน
คุณภาพภายนอก
2.1 การประกันคุณภาพการศึกษาภายในมหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี
เนื่องจากบุคลากรของมหาวิทยาลัยจานวนหนึ่งได้มีโอกาสศึกษา วิจัย และเข้ารับการฝึกอบรม
เกี่ยวกับการประกันคุณภาพการศึกษามาพอสมควร เมื่อได้รับมอบหมายให้ดูแลงานประกันคุณภาพ
การศึกษา จึงมีความเห็นตรงกันว่าการที่จะดาเนินการพัฒนาคุณภาพการให้บริการด้านต่างๆ
ของมหาวิทยาลัยให้มีคุณภาพที่ยั่งยืนได้ จาเป็นอย่างยิ่งที่ ต้องให้ความสาคัญกับการพัฒนาระบบประกัน
คุณภาพภายใน โดยมหาวิทยาลัยจักต้องมีการกาหนดมาตรฐานคุณภาพของผลผลิตและบริการ ให้เป็นที่
ยอมรับของผู้รับบริการและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย จากนั้นต้องพัฒนาระบบและกลไก ผลักดันให้ทุกส่วนงาน
เร่งรัดดาเนินการให้เป็นไปตามมาตรฐานคุณภาพ และต้องมีการประเมินผลการดาเนินงาน และนาผล
การประเมินการดาเนินงานไปปรับปรุงการดาเนินงานและพัฒนามาตรฐานคุณภาพอย่างต่อเนื่อง
จากความเชื่อดังกล่าว การดาเนินงานประกันคุณภาพของมหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี จึงมีการพัฒนา